بخشی از مقاله
چکیده
تدوین سیاست های مناسب و برنامه ریزی در راستای ارتقای فرهنگ ترافیک در تردد های شهری نخست نیازمند شناسایی دقیق مؤلفه های مؤ ثر می باشد . در راه شناخت این مؤلفه ها می بایست در مورد برخی مفاهیم و همچنین شرایط موجود دیدگاه مناسبی از طریق بررسی دقیق ، مطالعات ، مشاهدات و ... کسب گردد. در این مقاله نخست از فرهنگ عمومی و رفتار ترافیکی تعریف مشخصی ارائه شده و در بخش های بعدی پس از ذکر برخی خصوصیات شهر مشهد مقدس، به عنوان مطالعه موردی، به معضلات فرهنگ ترافیکی در این کلانشهر با هدف شناخت مناسبی از وضعیت مو جود اشاره شده است. این مشکلات در سه سطح خرد ، میانه و کلان مورد بررسی قرار گرفته اند و در مورد روش های ارتقای
فرهنگی در این سطوح نکاتی ذکر شده است. کسب شناخت کافی نسبت به نهاد های تأثیر گذار بر امر فرهنگ سازی ترافیک و همچنین جایگاه آن در مدیریت شهری مشهد مقدس نیازمند بررسی و آگاهی از نحوه مدیریت شهری فعلی در این شهر است که در مقاله حاضر در حد کفایت به آن پرداخته شده است. پس از بررسی شرایط ، نکته ای که جلب توجه می کند لزوم مدیریت واحد شهری در این شهر با هدف صرفه جویی در زمان ، نیروی انسانی و هزینه در امور مختلف از جمله فرهنگ سازی ترافیک است . با توجه به روند رو به رشد در بهینه کردن مدیریت شهری در سطح کشور وهمچنین تأکید مسئولین محترم نظام جمهوری اسلامی ایران بر این موضوع ، امید است تا روند تحقق مدیریت واحد شهری همگام با آماده سازی بسترهای مناسب با سرعت بیشتری به پیش رود.
کلید واژه ها : مشهد ، ترافیک ، فرهنگ سازی ، مدیریت واحد شهری
1. مقدمه
در تعریف فرهنگ ، سلیقه ها و دیدگاه های مختلفی وجود دارد و هر کس متناسب با مو ضوع و اهداف و نگرش خود آن را تعریف کرده است . در یک بیان ساده می توان فرهنگ را " مجموعه ای از آداب و رسوم و باورها و اعتقادات و سنتها ی یک جامعه " نامید که در میان اکثریت افراد آن جامعه به عنوان اصول مشترک مورد قبول و پذیرش می باشد.[1] بنا به تعریف دیگری " فرهنگ عبارتست از مجموع حیات اجتماعی از زیربناهای فنی و سازمان های نهادی گرفته تا اشکال و صور بیان حیات روانی و تمامی آن ، که همچون یک نظم ارزشی تلقی می شوند و به گروه ، نوعی کیفیت و تعالی انسانی می بخشند. این واژه زمانی که در مورد انسان به کار می رود میزان آموزش و پرورش و یا توجه به پرورش اندیشه و اشتغالات فکری را می رساند . [2]
رفتار ترافیکی به عنوان بخشی از فرهنگ عمومی ، بیان کننده میزان تبعیت یا عدم تبعیت اکثریت افراد یک جامعه از قوانین ترافیک ، هنجار های ترافیک و معیارهای ضروری برای تردد و جابجایی افراد و وسایل نقلیه می باشد که بر جامعه حاکم است.[3] از جمله ویژگی های مهم عناصر فرهنگ عمومی از جمله رفتار ترافیکی اینست که هر باور یا رفتار ، نیازمند زمان طولانی است تا به عنوان یک عنصر فرهنگی پذیرفته شود . حذف یک عنصر فرهنگی نیز به زمان طولانی و تمهیدات و زمینه سازی های فراوان نیاز خواهد داشت . اگر تمامی امکانات و برنامه ریزی ها در یک جامعه بسامان متوجه امور فرهنگی ( به معنای عام آن ) باشد ، مسائل سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و ... نیز تحت تاثیر حوزه فرهنگ، خود را با نیاز های
جامعه هماهنگ خواهند کرد و غفلت از مسائل فرهنگی و زیر بنایی جامعه نیز همانند بنا نهادن خانه بر بنیادی سست است که با کمترین نسیم ، امکان فرو ریختن آن وجود دارد.[1]
بطور کلی معضلات فرهنگ ترافیکی را به عنوان بخشی از معضلات فرهنگ عمومی در ایران و به ویژه در کلانشهر مشهد مقدس می توان در سه سطح مختلف شامل سطح خرد ، سطح میانه و سطح کلان بررسی نمود. معضلات سطح خرد مربوط به رفتار های نامناسب ناشی از ناهنجاری ها و قانون شکنی ها در سطح شهر می شود . معضلات سطح میانه را می توان ناشی از ضعف ساز مان ها و نهاد های مدیریت شهری تلقی نمود و معضلات سطح کلان به ساختار ها و تحولاتی که مسبب بروز مشکلات فرهنگ ترافیکی شده اند مربوط است.
بحث معضلات فرهنگ ترافیکی و فرهنگسازی را می توان با رویکردی دیگر نیز بررسی نمود . بدین ترتیب که مقوله فرهنگ سازی از طرف نهاد ها و سازمان های مرتبط با مدیریت شهری می بایست در دو حوزه شامل 1- اصلاح و تغییر نگرش به رفتار ترافیکی و 2- اصلاح فرهنگ عمومی ترافیک صورت پذیرد. مدیریت شهری و نقش آن در ارتقای فرهنگ ترافیکی با توجه به رشد روز افزون جمعیت شهر نشین در راستای توسعه پایدار و مطلوب شهری عامل بسیار مهمی به شمار می آید. در اغلب شهر ها و بخصوص در کلانشهر مشهد مقدس یکی از دلایل معضلات در تمامی سطوح را می توان در نحوه مدیریت و توزیع امکانات و سرمایه ها یافت که تاثیر منفی آن ، کمتر از مشکلات ناشی از کمبود سرمایه و یا امکانات و خدمات شهری نیست.
مدیریت واحد شهری و نقش آن در هماهنگ سازی هر چه بیشتر نهاد های مختلف از جمله مباحث مهمی است که ابعاد مختلف مقوله فرهنگ سازی ترافیکی را در بر می گیرد . اتخاذ تصمیمات مختلف ، چند باره کاری ها و دیدگاه های گوناگون و گاه متضاد نهادها و سازمان های مرتبط با مدیریت شهری موجب از دست رفتن فرصت ها ، کارایی برنامه های شهری و عدم مدیریت مناسب منابع مالی و انسانی می شود که در این میان می بایست اهمیت مبحث مدیریت واحد شهری و اتخاذ سیاست های مناسب از زوایای مختلف نگریسته شود.
2. برخی خصوصیات شهر مشهد مقدس
مشهد مقدس کلانشهری با جمعیت ساکن حدود 2.5 میلیون نفر شامل حدود 640 هزار خانوار می باشد که بر اساس مطالعات جامع انجام گرفته پیش بینی شده است جمعیت آن در سال 1395 به حدود 3 میلیون نفر برسد.این کلانشهر شامل 12 منطقه شهرداری با مساحت تقریبی 195 کیلومتر مربع و مناطق ترافیکی حدود 275 کیلومتر مربع می باشد . محدوده مورد مطالعه آمارگیری های ترافیکی و مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیک مشهد شامل 141 ناحیه درونی ، 16 ناحیه اطراف و 6 محور ارتباطی سرخس ، فریمان ، تربت حیدریه ، قوچان و کلات است . طبق آمارگیری های انجام شده در دی ماه سال 1386 در مجموع 778286 وسیله نقلیه شامل 72.57 در صد سواری ، 17.83 در صد کامیون ، 4.38 درصد اتوبوس و 5.22 در صد تریلی از این محور ها وارد شهر مشهد شده اند و در همین مدت زمان مجموع 808695 وسیله نقلیه شامل 73.95 در صد سواری ، 17.07 در صد کامیون ، 6.16 در صد اتوبوس و 2.81 در صد تریلی از این محور ها از شهر مشهد خارج شده اند.[4]
ساعات اوج ترافیک در یک روز عادی سال 9-7 صبح ، 14-12 ظهر و 18-16 عصر می باشد که در سال 1385 تعداد سفرهای سواره ساکنین مشهد در یک ساعت اوج صبح 416765 بر آورد شده است . تعداد سفر های سواره ساکنین این شهر در یک شبانه روز معادل 4035560 در سال 1385 بدست آمده است که سهم طرق مختلف حمل و نقل شامل 28.81 درصد سواری ، 23.01 در صد تاکسی و مسافر کش ، 2.55 در صد وانت ، 5.98 درصد مینی بوس 23.74 درصد اتوبوس واحد ، 2.41 درصد اتوبوس غیر واحد ، 8.52 درصد موتورسیکلت و 4.98 درصد دوچرخه از این سفر های شبانه روزی ساکنین بوده است.[4]
شهر مشهد مقدس شهری زیارتی است که علاوه بر دارا بودن مشکلات ترافیکی مشابه سایر شهر های بزرگ در سطوح مختلف ، مشکلات خاص خود را به خاطر سفرهای متعدد زیارتی مسافرین بویژه در ایام خاص از سال دارد.
3. معضلات فرهنگ ترافیکی در شهر مشهد مقدس
معضلات فرهنگ ترافیکی را در شهر مشهد مقدس می توان در سه سطح مختلف شامل سطح خرد ، سطح میانه و سطح کلان مورد بررسی قرار داد و بر این اساس به ارائه راهکارهای مختلف و حل معضلات پرداخت.
1.3. سطح خرد
معضلات فرهنگ ترافیکی در سطح خرد مربوط به رفتار های نامناسب افرادی می شود که روزانه در شهر مشهد تردد می کنند . این مشکلات حیطه وسیعی از رفتار ها و تلقی های شهروندان را در بر می گیرد که می توان آنها را به صورت زیر خلاصه نمود :
. زرنگی تلقی کردن قانون شکنی و عدول از هنجار ها . به عنوان مثال سرعت بالا ، عدم حرکت بین خطوط ، تجاوز به خطوط حرکت دیگر وسایل نقلیه ، توقف در محل های نامناسب ، عبور از چراغ راهنمایی قرمز و همچنین تخلفات صورت گرفته از سوی موتور سواران و دوچرخه سواران ( استفاده از پیاده رو و ...)
. در سطح شهر ظاهرا در همه حال حق با عابر پیاده است ! به عنوان مثال استفاده از حاشیه خیابان ها برای حرکت و توقف بجای استفاده از پیاده رو ، عدم استفاده از محل های خط کشی شده و یا پل عابر پیاده جهت عبور از خیابان ، ایستادن در محل های نامناسب مثل تقاطع ها یا دور میادین برای سوار شدن به تاکسی یا دیگر وسایل نقلیه مسافر بر ، ایستادن در وسط خیابان بجای ایستادن در کنار خیابان در زمان انتظار برای سوار شدن به وسایل نقلیه مسافر بر.
. شیوه نا مناسب رفتار رانندگان خودرو ها با عابرین ، مسافرین و دیگر رانندگان. از آنجا که در شهر مشهد همچون کلانشهر های دیگر ایران ، ازدحام منحصر به روز و یا ساعت خاصی نیست و روز به روز وضع نامناسب تری هم پیدا می کند ، مردم کم کم شکیبایی ، متانت و روحیه تعاون را از دست داده اند و در گره های ترافیکی تنها به سود خود می اندیشند . این مسأله موجب پیدایش انواع منازعات و تصادفات خیابانی و بویژه درگیری های کلامی و فیزیکی بین شهروندان شده است و در چنین هنگامی هر یک دیگری را مقصر می پندارد.
.بسیاری از افراد به جای اینکه پلیس را مأمور اجرای قانون بدانند در تصور خود او را به عنوان فردی مأمور و معذور می شناسند. مأمور گماری و جریمه نقدی و ایجاد انواع محدودیت های ترافیکی از سویی و احساس گریز از مجازات از سوی رانندگان از سوی دیگر موجب شده که رانندگان به جای اینکه خود را به دلیل خلاف های رانندگی مقصر و گناهکار بدانند ، توپ مشکل ترافیک را در زمین مأموران راهنمایی و رانندگی بیندازند.
تمامی موارد فوق و همچنین رقابت نا سالم در جهت کسب امتیازات بیشتر در جریان ترافیک مو جب بروز رفتار های پر خطر از سوی شهروندان در ترددهای شهری شده است که افرادمعابر شهری را جایی برای احقاق حقوق از دست رفته خویش ، حتی به قیمت ضرر و زیان و تضییع حقوق دیگران پندارند.
2.3. سطح میانه
معضلات فرهنگ ترافیکی در سطح میانه مربوط به ضعف سازمان ها و نهاد های مربوطه در زمینه فرهنگ ترافیک
و مقررات می باشد که از این میان می توان به موارد زیر اشاره نمود :
1.2.3. عدم وضع قوانین و مقررات بروز و کارامد در امور ترافیک شهر مشهد
در شهر مشهد همچون دیگر شهر های ایران شاهد جریمه های اندک در برابر تخلفات بزرگ هستیم . بطوری که افراد در جریان ترافیک در برخی موارد تجزیه تحلیل سود و هزینه را برای ارتکاب یا عدم ارتکاب تخلفی انجام می دهند و در برخی حالات شاید خلاف کردن از جریمه شدن با صرفه تر باشد ! در مورد مقررات و قوانین اجرا شده در شهر مشهد همچنین می توان به نصب تابلو توقف ممنوع در محل هایی که بیشترین مراجعه کننده را دارد و پارکینگ مناسبی در اطراف آن وجود ندارد و استفاده از وسیله نقلیه عمومی موجب هدر رفتن فرصت و
زمان است اشاره کرد که این موارد را بخصوص می توان در اطراف حرم امام رضا (ع) و در روزهای خاصی از سال که این شهر میزبان زایرین از شهر های مختلف است مشاهده نمود.
بسیاری از طرح هایی که با هدف اصلاح فرهنگ نادرست ترافیکی اعمال شده به صورت دست و پا شکسته اجرا می شودکه می توان به طرح الزام بستن کمربند ایمنی سرنشینان جلوی خودرو های سواری اشاره نمود که تنها نتیجه حاصل آن را در سطح شهر می توان در تک سر نشین شدن صندلی کنار راننده وسایل نقلیه سواری مشاهده کرد.مشخص است که نتایج حاصل شده با اهدافی که متولیان امور مد نظر داشته اند متفاوت است.
از دیگر معضلات در این زمینه عدم نظارت کافی بر نرخ کرایه تاکسی ها و در اکثر موارد افزایش خود سرانه آن از سوی رانندگان به بهانه های مختلف می باشد که نا رضایتی مردم و مسوولین را در این زمینه و در سطوح مختلف می توان به خوبی درک نمود.
2.2.3.عدم استفاده از شماره ملی برای جریمه کردن افراد خاطی
در حال حاضر جریمه های گوناگون اغلب متوجه خودر است و نه راننده متخلف آن .این امر موجب شده است تا روزانه ارتکاب چندین فقره تخلف هم مشکلی برای راننده ایجاد نکند . در ضمن در شرایط فعلی عابرین پیاده متخلف را نمی توان جریمه نمود و این در حالی است که با توجه به در دسترس بودن شماره ملی اکثر افراد می توان با تجدید نظر در قوانین جاری آنها را در صورت تخلف از طریق مناسب تری جریمه نمود.
3.2.3. عدم ارایه اطلاعات کافی در مورد حداقل و حداکثر سرعت در معابر پر تردد شهر مشهد به شهروندان و نا کافی بودن کنترل سرعت در این معابر
در زمینه مشخص نمودن حداقل و حداکثر سرعت در معابر شهر مشهد و کنترل آن کاستی هاییی مشاهده می شود . در سطح شهر مشهد خیلی کم دیده می شود پلیس با راننده ای بخاطر عدم رعایت سرعت مجاز ( آن هم در شرایطی که در معبر مورد نظر با علایم مشخص شده باشد) برخورد جدی داشته باشد. پیامد های ناشی از فقدان اطلاعات کافی در مورد حداقل و حد اکثر سرعت در معابر موجب سرعت غیر مجاز ، سبقت غیر مجاز ، انحراف به چپ ، عدم رعایت حق تقدم ، تغییر ناگهانی در حرکت ، حرکت به صورت مارپیچ و موارد مختلف مسبب اختلال در حرکت روان ترافیک و افزایش میزان تصادفات می شود.
4.2.3. ضعف در ارایه الگوهای مناسب از زمان سفر و سرعت متوسط سفر در مسیر های مهم شهر مشهد به مردم
5.2.3. نبود هماهنگی مناسب بین رسانه های جمعی ، نهاد ها و سازمان های قانونگذار و اجرایی و متولیان امور فرهنگی و آموزشی در شهر مشهد
یک تئوری در حوزه علوم ارتباطات : در صورتی که نتوانیم به آرزو ها و امید هایی که در جامعه ایجاد می کنیم پاسخ مناسب دهیم ، مردم دچار انفعال و سر خوردگی می شوند.
انعکاس فعالیت سازمان های مختلف در رسانه ها از سوی روابط عمومی آنها به نحوی می باشد که مخاطبان در برخی موارد احساس اغراق امیز بودن و یا غفلت و بی توجهی می کنند . همچنین رسانه ها به ویژه مطبوعات توجه کمی به ارتباط بین فرهنگ ترافیکی و مقررات با سازمان های مختلف دارند.
6.3.2. ضعف در امور مربوط به کنترل ترافیک و کاربرد تجهیزات هوشمند
در حال حاضر در شهر مشهد از 20 تقاطع چراغ راهنمایی با کنترل مرکزی ، 60 تقاطع چرغ راهنمایی با سیستم SCATS و 44 تقاطع با سیستم چند بازه ای استفاده می شود. همچنین در موارد کنترل ترافیکی هم اکنون 265 چراغ چشمک زن ، 50 دوربین کنترل ترافیک ، 8 تابلوی متغیر خبری و 8 دوربین اتوماتیک ثبت تخلفات رانندگی در حال بهره برداری هستند. با توجه وسعت شهر مشهد و جمعیت آن کمبود این موارد به خصوص دوربین های نظارت تصویری در معابر مهم به چشم می خورد که جهت رفع این کمبود ها احتیاج به توجه بیشتر متولیان امور به تکنولوژی های نوین و هوشمند می باشد.
7.2.3. ضعف در آموزش مناسب
در این مورد می توان به ضعف در آموزش و تشویق شهروندان مشهدی در امر بهره گیری صحیح از وسایل نقلیه عمومی ( با وجود امکانات مناسب مثل رادیو ، تلویزیون ، مطبوعات و تابلو های تبلیغاتی در سطح شهر مشهد ) اشاره نمود. همچنین بخاطر ضعف در آموزش و مرور ، بسیاری از قوانین و ضوابط آیین نامه راهنمایی و رانندگی برای مردم شهر مشهدنا آشناست و یا در اثر گذشت زمان به فراموشی سپرده شده است. به عنوان نمونه می توان به موارد عدم رعایت حق تقدم در رانندگی سطح شهر مشهد در تقاطع ها و یا میادین بخاطر فراموش کردن برخی مقررات و قوانین پایه در رانندگی اشاره نمود.
لازم به ذکر است هر زمان سخن از آموزش به میان می آید ذهن مسوولین و مردم به سمت آموزش در سنین پایین معطوف می گردد که با توجه به وضعیت نامناسب مو جود ، نیاز به آموزش مجدد و مداوم بزرگسالان کاملا محسوس است.[1]
3.3. سطح کلان
معضلات فرهنگ ترافیکی در سطح کلان مربوط به ساختار ها و تحولات مسبب بروز مشکلات می شود . از آن میان می توان به چند مورد زیر اشاره نمود :
. تسهیلات حمل و نقل و خودرو ها مدرن شده اند اما در مورد فرهنگ صحیح استفاده از آنها گام اساسی برداشته نشده است.
. رشد فزاینده سفرهای درون شهری و رشد کم فرهنگ عمومی در زمینه کاهش آنها
. عدم هماهنگی مناسب بین مقررات اجرایی با مدیریت تقاضای حمل و نقل
. دیدگاه نا مناسب به بیمه از سوی مردم
4. فرهنگ سازی ترافیکی در سطوح خرد ، میانه و کلان
1.4. فرهنگ سازی در سطح خرد
به طور کلی زندگی در کلانشهر مشهد الزاماتی دارد که از جمله آنها تردد زیاد خودرو هاست. با توجه به معضلات فرهنگی ذکر شده در زمینه ترافیک و تردد درون شهری مشهد در سطح خرد می توان گفت عامل مهمی که در حوزه فرهنگ سازی در این مورد می بایست مورد توجه قرار گیرد ، اصلاح رفتار ترافیکی شهروندان مشهدی است. تخلف نوعی کنش و رفتاری عمدتا ارادیست و لذا یاد گرفتنی است. رانندگی نیز نوعی مشارکت و تعامل اجتماعی است.مشارکت یک رفتار است و رفتار هم یاد گرفتنی می باشد و اصول و قواعد و ضوابطی دارد. پس مشارکت هم یاد گرفتنی است.[1] بر این اساس می بایست فرهنگ سازی در سطح خرد با تأکید و تمرکز بر موارد زیر در شهر مشهد مقدس بررسی و پیگیری شود.
• از بین بردن یا کاهش زمینه های تخلف عابرین پیاده و راکبین توسط بکارگیری تجهیزات مختلف
• ترویج حس گذشت در رانندگی در جهت اصلاح رفتار های نا هنجار ترافیکی
• ترویج امر پذیرش مسئولیت های اجتماعی در ترددهای شهر مشهد مقدس از طریق رسانه های جمعی
• معرفی الگوی واحدی تحت عنوان " یک شهروند مشهدی با رفتار ترافیکی شایسته " به شهروندان
• آموزش رانندگان وسایل نقلیه عمومی برای تعامل مطلوب با مسافرین
• حضور مستمر افراد صلاحیت دار برای آموزش فرهنگ صحیح ترافیکی و رفتار های مناسب در اداره ها ، کارخانجات و محل کار شهروندان
• استفاده از هدایت ها و حمایت های دینی در راستای بهبود رفتار های ترافیکی در مساجد ، نماز های جماعت و ... در مناطق مختلف شهر مشهد
2.4. فرهنگ سازی ترافیکی در سطح میانه
همانطور که اشاره شد معضلات فرهنگی در این سطح مربوط به ضعف سازمان ها و نهادهای تأثیر گذار در شهر مشهد می باشد. با توجه به معضلات ذکر شده در سطح میانه بدیهی است که می بایست در این سطح تأکید ویژه ای بر اصلاح فرهنگ ترافیکی از طرف متولیان امور در تدوین و اجرای قوانین و مقررات ترافیکی ، آموزش همگانی ، بکارگیری تجهیزات نوین و مواردی مشابه مد نظر باشد.
در راستای فرهنگ سازی در این سطح پیگیری اقدامات زیر ضروری به نظر می رسد :
• بالا بردن و افزایش هزینه های تخلف به گونه ای که در مقایسه سود با هزینه ، فرد راه تخلف را ترجیح ندهد.
• تدوین کتب و جزوات مخصوص آموزش ترافیکی مناسب در سطح شهر مشهد و آموزش آن از طریق نیرو های تربیت شده در مدارس( با تأکید بر مقاطع تحصیلی ابتدایی و راهنمایی) و همچنین توسعه پارک های ترافیک
• درج تذکرات اخلاقی و قانونی در قبض های جریمه
• تهیه دسته قبض هایی که صرفا آموزشی و هشدار دهنده است و با استفاده از آن در ایام و مناسبت های خاص مثل هفته ناجا ، دهه مبارکه فجر و ...
• استفاده از کارت ملی در موارد جریمه کردن عابرین پیاده ، راکبین و استفاده کنندگان وسایل نقلیه عمومی در صورت تخلف از سوی آنها
• وضع و اعمال قوانین و مقررات برای کنترل تخلفات عابرین پیاده در شهر مشهد
• سرمایه گذاری و تسریع در امر استفاده از تکنولوژی های هوشمند با هدف کاهش حضور پلیس و کنترل نا محسوس ترافیک ( دوربین ایمنی معابر ، کنترل سرعت، کنترل چراغ قرمز ، کنترل خطوط اتوبوسرانی ، کنترل انحراف به چپ ، تکنولوژی مانیتورینگ و ...)
• مشورت گرفتن و نظر سنجی از شهروندان مشهد در مورد وضع قوانین و مقررات و پروژه های ترافیکی با هدف ترغیب کردن شهروندان به رعایت مقررات ترافیکی و ارتقای فرهنگ عمومی ترافیک
• ارائه الگوهای مناسب از زمان سفر و سرعت متوسط سفر با بیانه ساده و قابل انتقال به شهروندان در معابر مهم شهر مشهد
• اطلاع رسانی در خصوص کیفیت سطح سرویس ترافیک شبکه معابر شهر مشهد در ساعات اوج ترافیک با استفاده از تابلو های اطلاع رسانی در سطح شهر
• ایجاد هماهنگی هر چه بیشتر بین نهاد ها و سازمان های اجرایی و قانونگذار و متولیان امور فرهنگی و آموزشی با رسانه های جمعی
3.4. فرهنگ سازی ترافیکی در سطح کلان
معضلات این سطح همانطور که اشاره شد ناشی از ساختار ها و تحولات می باشد که به دلیل کلان و وسیع بودن این مشکلات ، احتیاج به برنامه های بلند مدت و همکاری چند جانبه بین نهاد ها در سطوح کلان مدیریتی است . در مورد رفع این معضلات به چند مورد زیر اشاره می گردد :
• زمینه سازی فرهنگی و رفتاری جهت استفاده مناسب از تکنولوژی های مختلف حمل و نقل که از این میان می توان به فرهنگ سازی در مورد استفاده از قطار شهری ( مترو) در شهر مشهد اشاره نمود که نیاز است قبل از بهره برداری از آن ، فرهنگ سازی جهت آماده سازی بستری مناسب برای استفاده از این سیستم به بهترین نحو از طرف متولیان امور انجام گیرد.
• ایجاد تحولاتی در زمینه بیمه و شرایط آن با تأکید بر تغییر ذهنیت نادرست کنونی اغلب شهروندان به بیمه که موجب رعایت کمتر جوانب احتیاط در ترددهای درون شهری شده است.
• ارتقا و رشد فرهنگ عمومی با هدف کاهش سفر های درون شهری و بهره گیری از تکنولوژی های نوین الکترونیکی و ارتباطات از راه دور در شهر مشهد
• ایجاد هماهنگی مناسب بین مدیریت تقاضای حمل و نقل و موارد کنترل ترافیکی با تأکید بر توجه بیشتر به معابر پر تردد به خصوص در ایامی که زایران به میزان بالایی به مشهد مقدس سفر می کنند.
4. نهاد های تأثیر گذار بر فرهنگ سازی ترافیکی
در شرایط فعلی مدیریت شهری ، سازمان ها و نهاد های مختلفی در امر فرهنگ سازی حوزه ترافیک در سطوح مختلف دخیل هستند که هر کدام به نوبه خود و با استفاده از برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت سعی در بر طرف کردن معضلاتی می کنند که در حوزه فعالیت و اهداف آنها گنجانده شده است . به عنوان نمونه می توان به نقش پلیس و عوامل انتظامی ، دولت و وزارت خانه های موثر ، رسانه ها و مطبوعات ، شهرداری ها ، شوراهای اسلامی شهر و نهادهای مشابه اشاره کرد. علاوه بر نهاد های فوق اثرات نهاد خانواده را بر شکل
گیری فرهنگ عمومی و متعاقبا فرهنگ و رفتار های ترافیکی نمی توان نادیده گرفت.خانواده به عنوان اولین و مهمترین نهاد تربیتی تأثیر بسزایی در الگو سازی و رفتار اجتماعی و بویژه در سنین کودکی بر فرزندان دارد. جدای از نهاد خانواده در مورد دیگر نهاد ها و سازمان ها می توان به جایگاه منحصر به فرد پلیس و عوامل انتظامی در امور مربوط به فرهنگ سازی ترافیکی اشاره نمود. وظیفه اصلی پلیس اجرای مقررات و تضمین امنیت شهروندان می باشد ولی این نهاد با بکارگیری و اجرای برنامه های فرهنگی همچون پخش تیزر ها و انیمیشن های
تلویزیونی ، تهیه و توزیع بروشور ها و اسلایدها و کاتالوگ ها ، برگزاری نمایشگاه ها و جشنواره های عمومی در مناسبت های مختلف نشان داده است که می تواند نقش بسزایی را در فرهنگ سازی ترافیکی ایفا کند.شهرداری ها و شوراهای شهر به دلیل دارا بودن تجارب مفید در زمینه حل مسائل و معضلات شهری قابلیت انتقال موارد مختلف فرهنگی و از جمله فرهنگ ترافیکی را به شهروندان دارند.[6]
در این میان تأثیرات آموزش و پرورش، رسانه های جمعی ، مطبوعات و ... را نیز می توان مورد توجه قرار داد.
با بررسی نهاد ها و سازمان های تأثیر گذار در حوزه فرهنگ ( که در این قسمت به تعدادی از آنها اشاره شد) نکته ای که جلب توجه می کند نیاز به هر چه هماهنگ تر شدن گروه های رسمی و غیر رسمی درگیر با این مسائل با هدف کارایی موثر تر و مناسب تر برنامه ها می باشد.
6. مدیریت شهری در شهر مشهد مقدس
مدیریت شهر از مباحث فوق العاده مهم در حوزه شهری و مدیریتی به حساب می آید که متأسفانه در کلانشهر مشهد نیز همچون دیگر شهر های ایران توجه مناسبی به آن نشده است. تا قبل از شکل گیری شورای اسلامی شهر ها ، نظام مدیریت شهری در ایران مشروعیت خود را از حکومت مرکزی کسب می کرده است و نه از مردم . این شرایط مو جب می شد تا اولا ؛ مردم مدیریت شهری و شهرداری را نپذیرند، ثانیا ؛ ارزیابی مثبتی از شهرداری نداشته باشند و ثالثا ؛ شهرداری و اقدامات آن را قلبا مشروع و قانونی ندانند. در چنین وضعیتی ، گرایش ها و ارزش های جامعه با گرایش های سازمان مدیریت شهری ناهماهنگ جلوه می دادو اغلب در تعارض و تقابل با یکدیگر بودند . [7] تشکیل شوراهای شهر با اینکه اولین و مهمترین گام در راه مشروعیت بخشیدن به نظام مدیریت شهری در ایران بوده ولی تمام راه نبوده است.[8] شوراها می بایست با ورود به عرصه مدیریت شهری و در قالب
کمیسیون های مختلف بر نحوه مدیریت شهری نظارت داشته و علاوه بر آن و برابر قانون مبادرت به انتخاب شهردار و نظارت بر عملکرد وی بنمایند. این در حالیست که با گذشت چندین سال از فعالیت شوراهای اسلامی شهر و روستا در کشور ، هنوز حوزه فعالیت و مدیریت در بسیاری از حوزه های شهری برای شوراها مشخص نیست. شوراها قادر به شناخت و آگاهی نسبت به مشکلات موجود در شهر ها هستند اما به دلیل در اختیار نداشتن ابزار اجرایی لازم نمی توانند به نحو مناسبی در تسریع رفع مشکلات مردم به خصوص در کلانشهری مثل مشهد مقدس موفق عمل نمایند که دلیل آن را می توان عدم تعهد نهاد ها برای ایجاد هماهنگی مناسب با یکدیگر و با شورای شهر و شهرداری دانست. از طرف دیگر می توان به چالش بین مدیریت شهری و دولت مرکزی در ایران که موضوع جدیدی هم نیست اشاره نمود. سیاست های متمرکز دولت از سویی و مدیریت متکی بر رأی و نظر مردم در شورای شهر از سویی دیگر موجب چالش در مدیریت شهری شده است.
به عقیده بسیاری از صاحب نظران ، اصل در مدیریت شهری حرکت به سمت نظامی است که در آن شهرداری ها با دارا بودن اختیارات قانونی لازم مسوول حسن اداره امور و خدمات شهری باشند . این در حالیست که بر خلاف اصول هفتم و یکصدم قانون اساسی دولت متولی اصلی اداره امور شهر ها تلقی شده و حتی خود را ناظر بر اداره امور شهر ها می داند در حالیکه در نگاه قانون اساسی شوراها به عنوان ناظر بر اداره امور شهر ها و شهرداری ها به عنوان مسوول اداره شهر ها شناخته می شوند و اتفاقا این شوراها و شهرداری ها هستند که باید در مقابل عدم پایبندی دولت به تعهدات خود در قبال مدیریت شهری در مقام پیگیری برآیند.
در زمینه فرهنگ سازی ترافیک و ارتقای فرهنگ عمومی تردد شهری همانطور که در بخش های قبل اشاره شد ، سازمان ها و نهاد های مختلفی در گیر هستند که هر کدام به نحوی در زمینه های خاصی مسوولیت انجام اقداماتی در راستای بهبود وضعیت نا بسامان فرهنگی در تردد های شهری را به عهده دارند . در شهر مشهد همچون دیگر کلانشهر های ایران ضعفی که مشاهده میشود نبود یک مدیریت واحد شهری در این زمینه می باشد که مشکلات مضاعفی را در سطوح مختلف خرد ، میانه و کلان وارد کرده است . در حال حاضر شهرداری مشهد در کنار نهاد های رسمی متعدد دیگر به برنامه ریزی امور شهری مشهد می پردازد که این امر موجب می شود تا برنامه ریزی های صورت گرفته در اثر ناهماهنگی و بوروکراسی بین ادارات کارایی خود را از دست بدهد.
