بخشی از مقاله
چکیده
دراین مقاله به پرسش های زیرپاسخ داده شده است:میزان رفتار ناهنجار ترافیکی رانندگان به صورت عدم تبعیت ازمقررات تجهیزات مهندسی ترافیک درمشهد چقدر است؟ مهمترین دلایل رانندگان برای عدم تبعیت ازمقررات تجهیزات مهندسی ترافیک چیست؟ از کدام آموزه های دینی اسلامی برای آموزش فرهنگ ترافیک وتغییردر رفتار ناهنجار ترافیکی شهروندان می توان استفاده نمود؟ روش تحقیق پیمایشی وهدف آن توصیفی ، تحلیلی وکاربردی است.
جامعه آماری شامل کلیه رانندگان وسایل نقلیه عمومی وخصوصی و ساکنان شهر مشهد وزایران بوده است. حجم نمونه معادل 400 نفربود که با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم ،خوشه ای وتصادفی سیستماتیک در مناطق مختلف شهرمشهد انتخاب شدند. برای برقراری پیوند بین آموزه های دینی با دلایل رفتار ناهنجار ترافیک، ازمنابع دینی اسلام شامل قرآن کریم، احادیث پیشوایان دینی واحکام فقهی استفاده شد که بالغ بر70 نوع آموزه دینی می باشد. نتایج نشان داد که میزان رفتار ناهنجار ترافیکی رانندگان به صورت عدم تبعیت ازمقررات دراولویت اول حداکثر72,7درصد - تابلوسرعت ممنوع - است.مهمترین دلایل رانندگان برای عدم تبعیت ازمقررات دراولویت اول حداکثر 73درصد - داشتن عجله در رانندگی - است.
مناسب ترین روش ها برای آموزش فرهنگ ترافیک و تغییردر رفتار ناهنجار ترافیکی ازدید شهروندان دراولویت اول حداکثر91,6درصد - گزارش تلویزیونی حوادث ترافیک - است.محقق پیشنهاد نمود که برای فرهنگ سازی و تغییر در نگرش ها و رفتار ناهنجار ترافیکی شهروندان ، از آموزه های اسلامی توسط مبلغان دینی درمحافل مختلف و با استفاده از رسانه های مختلف که رانندگان ترجیح داده اند، استفاده شود تا پیوند نزدیکتری بین نتایج تحقیق و آموزه های اسلامی برقرار شود واثرات مثبت بیشتری از تبلیغات دینی در حوزه ترافیک درجامعه دیده شود.
مقدمه
هویت شهراسلامی به هویت اجتماعی شهروندان بستگی دارد که نوعی خود شناسی در ارتباط با دیگران است. هویت عبارت است "از مجموعهای از صفات و مشخصاتی که باعث تشخیص فرد یا شیئی از افراد یا اشیاء دیگر میگردد. شناسایی و کشف تفاوتهای اشخاص و افراد از یکدیگر عامل تعیین هویت است" - تختی،1385،ص . - 118 هویت شهری ابعاد ومولفه های مختلفی دارد که هویت اجتماعی-فرهنگی درکنار هویت کالبدی-فضایی، هویت محیطی-اکولوژیک، هویت اقتصادی، یکی از ابعاد مهم آن است. و یکی از ابعاد هویت اجتما عی، هویت دینی است - ایمان و کیذقان، 1382 ؛ ساروخا نی ورفعت جاه، 1383 ؛ ذکایی، . - 1381 هویت دینی، به رابطه انسان با دین و نسبتی که با آن پیدا می کند اطلاق می شود.
سنگ بنای هویت دینی پایبندی و تعهد است - رفعت جاه و شکوری، . - 1387 لذا می توان نتیجه گرفت که هویت اجتماعی و هویت دینی شهروندان از مولفه های مهم شهر اسلامی است و رابطه این دو در تشکیل هویت شهراسلامی تاثیر بسزا دارد. نکته مهم برای دستیابی به این نتیجه ، بررسی تاثیر دین درزندگی روزمره است. برخی دین شناسان دینداری را داشتن اهتمام دینی می دانند به نحو ی که نگرش، گرایش و کنشهای فرد را متأثر سازد - شجایی زند،.. - 1384 برخی نیز معتقدند دینداری عبارت است "از پایبندی و آگاهی از اصول وشعائر یک مذهب، به گونه ای که این پیروی بر زندگی فردی و اجتماعی تاثیرگذار باشد".
برخی دیگر معتقدند"یک فرد دیندار کسی است که با آگاهی از اصول و شعائر یک مذهب به پیروی از آن میپردازد، به نحوی که این پیروی بر زندگی فردی و اجتماعی وی تاثیرگذار است " - شهابی،1382، ص . - 404 برخی محققان - گلاک واستارک - برای دینداری ابعاد مختلف ذکرکرده اند که عبارت است از:" بعد مناسکی، اعتقادی، عاطفی، فکری وپیامدی. بعد پیامدی که بیشتر به موضوع ما ارتباط دارد، ناظر بر آثار دین بر اعمال، باورها وتجربه های زندگی روزمره دینداران است" - امین بیدختی و شریفی، 1391، ص . - 26 به عبارت دیگر، دراین بعد تاکید براین است که دینداران از اعمال، باورها و احساسات دینی خود برای کاربرد در زندگی روزمره استنتاج کرده و با آن پیوندبرقرارنمایند.
بررسی چگونگی برقراری پیوند بین نتایج تحقیقات با مبانی دین اسلام درزمینه زندگی اجتماعی از جمله رفتاررانندگی شهروندان در مشهد باعث پیوند علم ودین خواهد شد، درحالی که عدم بررسی این موضوع، دین و اخلاق اسلامی را به حوزه زندگی فردی محدود می سازد واز نقش مهم آن در توسعه اجتماعی-اقتصادی وسلامت جامعه درسطوح مختلف خرد وکلان جامعه می کاهد. از سوی دیگر، بیان ارتباط مفاهیم علمی با مفاهیم دینی باعث درک مشترک و پیوند محققان حوزه ودانشگاه خواهد شد و بدین ترتیب، مفاهیم دینی وارد عرصه های علمی ودانشگاهی خواهد گردید که تحقیقات بیشتر را به دنبال خواهد داشت.
پیوند مزبور از طریق گسترش تحقیقات می تواند به بومی شدن علوم اجتماعی اسلامی نیزکمک نماید - بهروان،. - 1392 دین درگذشته کارکردهای گسترده و نقش های فراوانی داشته ولی با ظهور نهادهای مدرن در زندگی جوامع بشری، برخی ازاین کارکردها به سایر نهادها واگذار شده است و میزان دینداری را دستخوش تغییر کرده است. لذا به نظر می رسد امروزه افزایش کارکرد دین از طریق برقراری رابطه وپیوند بین هویت دینی و هویت اجتماعی شهروندان برای بهبود عملکرد نهادهای گوناگون جامعه ازجمله سازمان حمل ونقل وترافیک شهرداری محترم مشهد حایز اهمیت فراوان است. مطمئنا چنین پیوندی باعث تقویت هویت شهر اسلامی خواهد شد. لذا دراین مقاله تلاش شده است برای فرهنگ سازی و تغییر در رفتار ونگرش های ناهنجار ترافیکی شهروندان براساس نتایج تحقیق انجام شده، از آموزه های اسلامی استفاده شود وپیوند نزدیکتری بین نتایج تحقیق و آموزه های اسلامی برقرار شود.
هدف اولیه واساسی اقدامات وتجهیزات مهندسی ترافیک سازمان حمل ونقل وترافیک شهرداری مشهد بطور خلاصه، تنظیم،تسهیل وتقویت رفتار عابران سواره وپیاده هنگام جابجایی درمعابر درون شهری برای دستیابی به اهداف وارزشهای سازمان مزبور، یعنی ایمنی،سرعت،راحتی ،بهروه وری،سلامت وکاهش آلودگی از طریق کاهش تصادفات و تخلفات و نیز روان شدن ترافیک، است. لیکن به نظر می رسد، برای دستیابی به این هدف، تنها نگاه مهندسی از طریق نصب ،طراحی و ارایه خدمات مهندسی کافی نیست، بلکه کارایی آنها مستلزم آگاهی ، پذیرش ،نگرش مساعد ، مشارکت و همکاری دراستفاده مناسب از تجهیزات ازسوی کلیه شهروندان بویژه رانندگان و عابران پیاده است.پژوهش های انجام شده در ایران نشان می دهد که مهم ترین عامل بروز تصادفات رانندگی عامل انسانی است - آیتی، . - 1371 طبق آمارهادر%71 تصادفات عامل انسانی ، وتنها در%18 نقص فنی ودر%11 مهندسی ترافیک موثر بوده است - سوری ،. - 1387
برای کنترل و مدیریت ترافیک، معمولا سه گام اساسی مد نظر قرارمی گیرد: طراحی اصولی2، وضع و اجرای مقررات3،آموزش همگانی. 4 در بحث آموزش، محتوا و نیز روش های آن درجامعه ما چالش اساسی وجود دارد. زیرا آموزش رانندگی فقط معطوف به افزایش مهارت عملی در رانندگی است وبه مهارت های ادراکی، ذهنی، انگیزشی ونگرشی که شکل دهنده دلایل رفتار نامناسب است، کمتر توجه شده است. لذا این تحقیق میزان رفتار ناهنجار یعنی عدم تبعیت از مقررات انواع تجهیزات مهندسی ترافیک و دلایل رفتار عدم تبعیت از نگاه رانندگان را مورد بررسی قرارداده است.
