بخشی از مقاله
مقدمه
بنام خالق و هنر و زيبايي
اول خداي سپاس كه قدرت تفكر عقل و آموختن را به من آموخت كه تا به امروز در حضور استاداني بنشيم و بنيديشم در گذشته ي پر افتخار اين سرزمين و هم چنين سرزمينهاي هم جوارش .
از آنجا كه خلق هنر و زيبايي زائيده ذهن بشري است اما چه زيباست اين ذهن خلاق و هنر مند را در هزاره هاي پيشراز خودمان جستجو كنيم و به حلاجي و موشكافي آن بپردازيم .
در درس هنر و معماري بين النهرين كه با است گرانقدر دكتر محمدرحيم صراف آشنا شدم دريچه اي ديگر از دنياي باستان بر روي ديد گانم گشوده شد كه به ما آموخت تا كجا بايد رفت كه روزي جرات گذاشتند نام باستان شناس رابر روي خودمان داشته باشيم . واز رهگذر اين ترم كوتاه بنابر پيشنهاد ايشان كار بر روي مجسنه گودا – پادشاه شهر لا گاش در بين
النهرين به من پيشنهاد شد كه در ابتداي امر مخالفت من رو برو گشت اما از آنجا كه جوراستاد به زمهر پور – حرف استاد را بر ديده نهاديم و تحقيق البته ناقابل ودر وسع سواد خودمان در اختيار كلاس نهاديم اما آنچه ارزشش براي من تا واپسين روزهاي كار باستان شاسي ام بافي خواهد ماند – انگيزه قوي ايجاد ير شده و پشتكاري است كه از نصيحتهاي مشفقانه ي استاد در من ايجاد شده است واز خدا مي خواهم در مقاطع بالاتر مرا شرمنده چنين مردان بزرگي نكند تا شايد روزي به عنوان شاگرد آنها بتوانم حرفي براي گفتن داشته باشم و در وراي اين موفقيت اذعان كنم چه كسي انگيزه والايي را در من ايجاد كرد
باتشكر
تابستان 86 – ابهر
عشرت شهداد نژاد
پيشگفتار
در سومين دوره از سلسه اور نه فقط از جنبه ي اقتصاد و معيشت و تجارت بلكه در تمامي زمينه با يكي از بزرگترين دستاوردها در تاريخ پر شكوه سرزمين ميان رودان است.
همچنين در اين دوران است كه بسياري از آثار بزرگ ادبي بين النهرين به تحرير كشيده مي شود .
يكي از پادشاهان سلسه سوم اور كه پويايي و سرزنده بودن او هنوز هم در تالاري در حوزه ي لوور هر روزه چشم بسياري را خيره مي كند گودا پادشاه شهر لا گاش است – شهري در جنوب سرزمين ميان رودان و شمال بصره . كه در قسمت غربي آن رود كارون و در قسمت شرقي تلوواور قرار دارد.
از زمان اين پادشاه تا پايان سلسه اور هنر در خدمت خدايان بوده است و پادشاه شهرلا گاش نيز بنابر اسناد به جاي مانده هزينه هاي نيز صدف معابد و ساخت و ساز آنها مي كرد ه است هم چنين گزارشي از تمامي فعاليتهاي خود ارائه مي كرد.
گودا فرمانرواي لا گاش در حدود ( 2141- 2112) ق م . است كه معاصر با آخرين پادشاه گوتي است و اكنون پيكر ه هايش مي تواند جوابگوي رازهاي سر به مهر دوران حكومتش باشد . همانطور كه ديوريت نمادي بود ساخته طبيعت و مظهر هر چيز ثابت و تغيير ناپذير همچون ابديت براي خلقت.
اور كجاست ؟
سرزمين باستاني اوردر جنوب بين النهرين ودر همسايگي اوروك در 20 كيلومتري اريدور واقع است ودر كنار او كانال اصلي از فرات جدا ميشود اور شامل سه سلسه تاريخي است كه هر كدان از سلسه ها وقايع اتفاقات ( هنر )، معماري بنا ها و سر گذشت متفاوتي دارد اما در اين ميان سومين سلسه نه تنها در قلمرو اقتصادي ، بلكه « هنر » معماري و ... دستي از قبل ، برتر دارد كه يكي از بزرگترين دستاوردهاي تاريخي اين سلسه است .
تلوح كجاست؟
در جنوب بين النهرين و شمال بصره واقع گرديده است و مجسمه هاي بزرگي از حفريات آن بدست آمده كه مارا به باسازي علمي آنروزگار رهنمون مي كند از آنجا كه اين افتخار نصيب فرانسو يها شد اكنون گود در تالاري در موزه ي لوور قدرت خود را به نمايش گذاشته است .
اثر شماره ي 1
مجسمه گودا – پادشاه شهر لا گاش –
اين مجسمه بر روي سكويي قرار گرفته است كه دستهايش را به حالت عبادت در برابر سينه اش قرار داده است – ( با دست راست دست چپ را در دست گرفته است ) .
راديي بر تن دارد. ( نوعي لباس نارام سين است ) – شانه ي و باز وي سمت راستش عريان است و فربهي دستش مشخص است حالت ماهيچه اي دارد.
اين مجسمه ناقص است زيرا بدون سر مي باشد .
سنگ مورد استفاده براي ساخت مجسمه ديوريت است و ارتفاع آن 42/1 متر است. اين اثر از حفريات تلوح بدست آمده و درموزه لوورپاريس نگهداري مي شود .
منبع : مورتگات . 1/ هنر بين النهرين باستان – هنر كلاسيك خاور نزديك ص 165
اثر شماره 2
مجسمه گودا- پادشاه لا گاش
مجسمه اي از گودا كه به روي سكويي قرار گرفته است – و حالت دستانش به مثل عبادت است كه در برابر سينه روي هم قرار گرفته اند البته دست راست وي از رو نما يان است .
لباس :
لباس كه وي پوشيده به شكل ردا يك طرفه است و سمت راست بدنش عريان است – از آنجا كه لباسش لخت مي باشد . در واقع اين نوع لباس ، لباس نارام سين است كه گودا هميشه برتن كشيده است .
از آنجا كه شانه سمت راست گودا برهنه است . عضلات دستش ماهيچه اي و مشخص است .
ابروهاي وي هلالي شكل است – داراي چشم هاي خيره و بر جسته كه پلك را نيز مي توان تشخيص داد هم چنين گوشها از نگاه بيننده به دور نمي ماند – چانه اش حالت گردو دايره دارد.
هم چنين كلاه گردي بر سر دارد كه تزئينات آن به شكل دايره هاي كوچك و شايد دكمه اي شكل باشد .
مجسمه مذكور از سنگ ديوريت ساخته شده است و ارتفاع آن 5/1 متر مي باشد كه در كشور فرانسه در موزه لوور نگهداري مي شود.
منبع مجيد زاده . يوسف . تاريخ و تمدن بين النهرين – ج سوم ( هنرو معماري ) انتشارات دانشگاه تهران ص 281
اثر شماره 3
مجسمه گودا – پادشاه لا گاش
مجسمه ي ديگري از گودا كه اين نيز بر روي سكويي قرار گرفته است و عقب پاهايش را نمي توان ديد .
نحوه قرار گرفتن دست ها با اثر قبلي متفاوت است وي با دست راست مچ دست چپش را در دست گرفته است .
حالت ابروها كاملا هلالي است – چشم ها بر جسته مي باشد و خط پلك اثر كاملا مشهود مي باشد باز هم چانه وي گردو دايره اي شكل است
رادي هميشگي را پوشيده است و شانه راستش نيز برهنه است لباسي كه حاشيه دار مي باشد ودر كنار حاشيه در قسمت پايين لباس يك كتيبه حكاكي گرديده است
كلاه اثر گرد است و تزئينات دكمه اي بر روي آن به چشم مي خورد.
اين اثر از سنگ مار سبز رنگ ساخته شده است كه به شواهد كتيبه آن به الهه گشتي نن اهدا گرديده است و ارتفاع آن 40 سانتيمتر است اين اثر در مجموعه آدولف استو كلت در برو كسل نگهداري مي شود
منبع مجيد زاده – يوسف – تاريخ و تمدن بين النهرين جع سرم ( هنر و معماري ) – انتشارات دانشگاه تهران – ص 288
اثر شماره 4
مجسمه بالا تنه گودا
مجسمه اي از گودا كه با لا تنه ي پيكر ه ي گوداست كه رداي هميشگي بر تن كشيده است و شانه ي راستش بر هنه است هم چنين لباسش لخت به نظر مي رسد .
گودا در اينجا كلاهي بر سر ندارد و به اين جهت چهره وي واضح تر و طبيعي تر به نظر مي رسد – هم چنين بيني وي طبيعي جلوه مي كند
در اينجا نيز گودا دستهايش را به حالت عبادت بر روي هم قرار داده است و چون بقيه مجسمه ها دست راست وي دست چپش را گرفته است
گوشها يش به طور كامل ديده مي شود – سر كچل و بدون موي را نشان مي دهد .
چشمايش به حالت بر جسته و خط پلك وي مشخص است – خط چانه اش به لب نزديك و چسبيده است و چانه اش را گرد نشان مي دهد.
اين مجسمه از سنگ ديوريت ساخته شده و ارتفاع آن 6/73 سانتي متر است دقيقا محل كشف اين مجسمه بر باستان شناسان روش نيست اما هم اكنون در موزه بريتانيا در لندن نگهداري مي شود
منبع : مجيد زاده يوسف – تاريخ و تمدن بين النهرين – ج سرم ( هنر و معماري ) ص 286
اثر شماره 5
مجسمه ي نشسته گودا – پادشاه لا گاش –
كه بر روي سكويي قرار گرفته است ورداي هميشگي خود ( لباس نارام سين ) را برتن دارد و شانه راست وي برهنه است و حالت عضلاتي دستش را به بيننده القاء مي كند .
دستها را در جلو به عبادت بر روي هم قرار داده است ( دست راست وي دست چپ را گرفته است ) .
اين مجسنه ناقص و بدون سر است .
در اين پيكره بر روي پاي گودا صفحه اي براي طراحي وجود دارد كه مي خواهد نقشه ساختمان معبد را – نينورا بكشد و بر روي دامن پيكره مذكور كتيبه اي حكاكي گرديده است هم چنين بر روي سطح با زوان ، وي كتيبه حك شده است.
اين مجسمه از سنگ ديوريت ساخته شده است و ارتفاع آن 73 سانتي متر است و از محوطه ي با ستان تلوح بدست آمده است و اكنون در تالاري در موزه لوور پاريس نگهد اري مي شود .
منبع : مجيد زاده يوسف تاريخ و تمدن بين النهرين – ج سرم ( هنر ومعماري ) ص 294
اثر شماره 6
مجسمه نشسته گودا – پادشاه شهر لا گاش
اين مجسمه بر روي سكويي قرار دارد گودا- لباس هميشگي خود را بر تن دارد و شانه راست او برهنه است و حالت عضلاتي دستش مشخص مي باشد – كلاه گرد هميشگي را بر سر دارد با تزئينات دكمه اي بر روي آن .
دستهايش را به حالت عبادت در برابر سينه بر روي هم قرار دارند دست راست بر روي دست چپ قرار دارد .
اين مجسمه از محدود مجسمه هايي است كه بر روي دامن آن نام كامل گودا نوشته شده است .
بنابراين شواهد كتيبه ، اين پيكر ه نشسته به خداوند « نين گير سو» اهدا شده است تا با حضور هميشگي خود در معبد براي طول عمر و بهروزي گودا در حال دعا و نيايش باشد .
در اين كيتبه آورده اند كه به گودا سازنده معبد زندگي عطا شده است .
در اين پيكره از نظر ساخت ظرافتها ي هنري تناسب اندامهاي بدن گودا در حالت نشسته مراعات نگرديده است .
اين پيكره از سنگ ديوريت ساخته شده است و بلندي آن 45 سانتي متر مي باشد كه از حفريات تلوح بدست آمده است . و اكنون در موزه لوور پاريس نگهداري مي شود
منبع مورتگات 1 / هنر بين النهرين باستان – هنر كلاسيك خاور نزديك – ش 170
اثر شماره 7
سرد يس سنگي گودا – پادشاه لا گاش
اين اثر شامل سرد يس سنگي گودا از جنس ديوريت است – كه بر مجسمه كلاه گردي با تزئينات دكمه اي قرار گرفته است كمه در اكثر پيكر ه هاي گودا شاهد اين تزئينات بوديم .ابروهاي وي هلالي شكلي – پر – هم چنين جزئيات آن قابل ديدن است .بيني سرديس از بين رفته ا ست – آثار رنگ بر روي مجسمه ديده مي شود. بلندي اين سردسين ديوريتي 23 سانتي متر است كه موزه لوور پاريس نگهداري مي شود.
منبع : مجيد زاده يوسف – تاريخ و تهران بين النهرين – ج سرم ( هنر و معماري) انتشارات دانشگاه تهران – ش 285
اثر شماره 8
سرديس گودا – پادشاه شهر لا گاش
اين سررديس بدون كلاه مي باشد – پادشاه با سري بدون موو كچل به تصوير كشيده شده است – چشمهاي بر جسته اي دارد هم چنين خط پلك قلم گيري شده و ضخيمي دارد –
ابروها به شكل دو خط افقي در موازات يكديگرند – چانه گودا گود مي باشد.
اين سرديس از سنگ آهك ساخته شده است كه ارتفاع آن 13 سانتي متر مي باشد ودر موزه لوور پاريس نگهداري مي شود .
منبع : مجيد زاده – يوسف – تاريخ و تمدن بين النهرين – ج سرم – ( هنر و معماري ) – انتشارات دانشگاه تهران ش 289
اثر شماره 9
سرديس گودا – پادشاه شهر لا گاش
هم چنين اين سرديس كلاهي بر سر ندارد – كچل و بدون مو به تصوير كشيده شده ( ساخته شده است )
ابروهاي گودا به حالت خطهاي موازي عمودي به چشم مي خورد – هم چنين چشماي مجسمه درشت و بر جسته است
داراي چانه اي گود مي باشد كه خط آن به لب گودا نزديك است – و لبها كمي از هميشه نازك تر و ظريفتر ساخته شده اند گوشهايش نمايان اما چسپيده به بدنش است .
اين سرد يس ، از سنگ ديورست ساخته شده است و بلنداي آن 8/15 سانتي متر است كه در موزه ي لوور پاريس نگهداري مي شود .
منبع : مجيد زاده يوسف – تاريخ و تمدن بين النهرين – ج سوم – ( هنر و معماري ) – انتشارات دانشگاه تهران ش 291
پايان سخن :
1- براساس 9 اثر يافته شده كه از لحاظ حجم كاري متاسفانه بسياراندك نيز مي باشد چنين استنباط مي كنيم كه 3 عدد آنها كتيبه دار مي باشد .
2- سه عدد بدون كلاه حجاري شده اند و فرم و حالت دستهاي گودا در يكي از آنها از ديگري متفاوت است .
