بخشی از مقاله
چکیده
توسعه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در روستاها با برنامه چهارم توسعه کشور آغاز شده ، لذا نیاز است در این زمینه با برنامهریزی های مناسب ، بتوان در یک فرصت زمانی مشخص، فاصله عمیق دیجیتالی بین شهر و روستا از یک سوی و بین روستا و جهان اطلاعات از سویی دیگر را کاهش داد. امروزه این فرآیند اطلاعاتی است که شیوه جدیدی از توسعه را معرفی می کند و ویژگی اصلی آن عبارت است از پدیدار شدن فرآیند اطلاعات به عنوان هسته فعالیتی بنیادی که اثربخشی و بهرهوری تمامی فرآیندهای فرآوری، پخش و مدیریت را تعیین می کند در صورتیکه اگر تاخیر بیشتری در این زمینه صورت گیرد و به توسعه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در روستاها توجه جدی نشود مشکلاتی برای روستاها بوجود خواهد آمد که شاید جبران آن آسان نباشد. عوارض عدم گسترش فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در روستاهای بسیار زیاد میباشند.
بنابراین نقش فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در روستاها میتواند اهمیت بسیار زیادی در شکوفایی جامعه و ارتقاء موقعیت روستائیان داشته باشد. اجرای عدالت اجتماعی در عصر حاضر بدون استفاده از تکنولوژی امکان پذیر نمیباشد.اما ویژگیها، نیازها، علائق و اولویتهای جوامع روستایی موضوعی است که در سیاست گذاریها و برنامه ریزیهای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات کمتر به آنها توجه شده است.
پذیرش و استفاده از هر فناوری، مسالهای چندبعدی است که نیازمند توجه به جنبههای مختلف روانی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در افراد و جامعه است و این امر بدون استفاده از مبانی نظری رشتهها و حوزههای گوناگون علوم ، موفقیت برنامههای فناوری اطلاعات و ارتباطات را با مشکل مواجه میسازد. از این رو لازم است دستاندرکاران و برنامهریزان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات با آگاهی کامل از نظریهها و مدلهای مطرح در این حوزه، بنا به مقتضیات و شرایط سازمان و جامعه خود از این نظریهها برای تسهیل و تسریع توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده نمایند تا پروژههای فناوری اطلاعات و ارتباطات با موفقیت قرین گردند و سرمایه گذاریهای انجام شده در این زمینه به نتایج مطلوب منتهی گردد.
-1 مقدمه
از آنجایی که برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی پیشرفت همراه با عدالت می باشد و از طرفی رویکرد اصلی این برنامه ، کاهش نابرابری استان ها و ایجاد توزان منطقه ای و بهترین رویکرد آن هم ایجاد توازن میان مناطق اعلام شده است. این در حالیست که فناوریهای اطلاعات و ارتباطات به عنوان فناوری غالب در هزاره جدید معرفی شدهاند. این فناوریها با افزایش فرآیند مبادله اطلاعات و کاهش هزینههای داد و ستد، به عنوان وسیلهای در جهت افزایش بهرهوری، کارآیی و رشد در تمام حیطههای فعالیت بشری مطرح می باشند.
مزایای بالقوه این فناوری ها زمانی قابل حصول است که در بین تمام بخش های جامعه توسعه و گسترش یابند. در سالهای اخیر رشد سریع فناوری های اطلاعات و ارتباطات تاثیر بسیار مهمی در زندگی بشر æ کارکرد سازمانها و موسسات در کشورهای مختلف داشته است امروزه اطلاعات منبعی مهم و حیاتی برای نیل به پیشرفتهای علمی و فرهنگی در هر جامعه محسوب می شود. به عبارت دیگر اطلاعات نیروی محرکه اصلی و شکل دهنده مردم، اجتماعات æ کشورها می باشد و جامعه ای که به اطلاعات دسترسی ندارد نمی تواند حرکت کند. نقش اطلاعات را می توان در کلیه فعالیتهای بشری از جمله کمک به رشد دانش و بینش و تصمیم گیری در مدیریت، تحقیق و توسعه، تولید و صنعت، آموزش و پرورش، تالیف و نوشتن ، فعالیتهای تولیدات زراعی و دامی و صنایع تبدیلی وابسته به آنها و غیره مشاهده کرد.
بطور قطع لازمه دستیابی به توسعه، داشتن زیربنای اطلاعاتی قوی و منسجم و روزآمد می باشد. یکی از وظایف مهم و اساسی مسئولین و کارشناسان مرتبط با توسعه و ترویج، گزینش و انتقال و اشاعه اطلاعات تولید شده در جامعه تحقیقاتی برای استفاده جامعه روستایی است .پس کارشناسان و مسئولین دستگاههایی که فعالیتهای آنها به نحوی در ارتباط با توسعه فرهنگی ،اجتماعی است نقش مهمی در زمینه اطللاع رسانی و انتقال دست آوردها و نوآوریهای سودمند به جامعه روستایی دارند - مهدی زاده، - 1391از. آنجایی که اساساً توسعه فرهنگی،اجتماعی و مشارکت در جوامه روستایی فعالیتی است که متضمن اشاعه اطلاعات نوین میباشد بنابراین تاثیرگذاری راهبردهای فرهنگی و اجتماعی در روند توسعه روستایی به کیفیت و کارایی منابع اطلاعاتی بستگی دارد ودستیابی به اطلاعات بموقع و اصولی و منطقی و مناسب نیز لازمه مشارکت کارآمد می باشد.
-2 بیان مسئله
طبق آمار اعلام شده توسط مرکز آمار ایران در سال 1391 مناطق شهری کل کشور طی سالهای 1385 تا 1390، 2/14 درصد رشد سالانه داشتهاند و رشد مناطق روستایی که در سالهای گذشته همواره نزدیک به صفر بوده است در سرشماری سال 1390، رشد منفی 0/6 را نشان میدهد. بیشترین رشد مناطق شهری در استانهای کشور به استانهای بوشهر، هرمزگان، فارس و البرز تعلق دارد و بالاترین رشد منفی مناطق روستایی نیز به استانهای اردبیل، مرکزی، کردستان و گیلان تعلق داشته است.
در مجموع رشد منفی جمعیت در مناطق روستایی در 26 استان قابل مشاهده است دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات زمانی حداکثر تأثیرگذاری را در زندگی بشرخواهد داشت که بتواند در تمام زمینهها و در میان تمام اقشار جامعه رسوخ کند. متأسفانه دنیایی که در آن زندگی میکنیم دچار مشکلی بنام شکاف دیجیتالی میباشد. این شکاف، بخصوص در سطح جامعه روستائی چشمگیرتر است. در حال حاضر 2/5 میلیارد نفر از جمعیت جهان در روستاها و نقاط دور افتاده کشورهای در حال توسعه زندگی میکنند - حدود 40 جمعیت جهان - که درصد کمی از آنهابه امکانات ارتباطاتی و اطلاعاتی مناسب دسترسی دارند. این در حالی است که تحلیل گران جهانی عقیده دارند در بحث جهانی سازی، توسعه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات روستایی نقش اساسی در پیشرفت کشورهای در حال توسعه خواهد داشت.
کشورهای هند، مغولستان ، چین، سنگاپور و شیلی توسعه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات روستایی را طی برنامههای دولتی توسط ارگانهای خاص و بخش خصوصی دنبال کردهاند و در این کشورها، امروزه دسترسی روستاها به اینترنتکاملاً جا افتاده است و در حال حاضر نیز استفاده از آن، همراه با توسعه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات ادامه دارد - جلالی و اربابیان،. - 1383 شاید این تصور وجود داشته باشد که فناوریهای اطلاعات و ارتباطات برای روستاهای ایران زود است و باید توسعه تلفن و بالا بردن کیفیت دسترسی آنرا در اولویت قرار داد.
اما واقعیت آن است که برای بهبود وضع روستاهای ایران با توجه به پراکندگی جغرافیایی و دوری بعضی از روستاها از شهرها و محرومیتهای مختلفی که در آنها وجود دارد توسعه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در اولویت میباشد. با توجه به اینکه بخشی از روستاهای کم جمعیت ایران هنوز دسترسی درستی به تلفن ثابت ندارند. توسعه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات روستایی در ایران باید با شتاب مضاعفی صورت گیرد تا استفاده مناسب از ظرفیتهای فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در بخش روستا انجام پذیرد و روستاها بتوانند تبادل اطلاعاتی لازم با سایر مراکز را داشته باشند و بستر توسعه در آنها فراهم شود.
با ظهور دنیای الکترونیکی و گسترش فناوری اطلاعات از جنبه های مختلف بر توسعه ی جوامع تاثیر گذار بوده است ،لذا نقش مهمی در توسعه ایفا می کند فناوری اطلاعات و ارتباطات از عمده ترین معیارهای توسعه و پیشرفت اقتصادی و صنعتی به شمار رفته و یکی از محور های مهم توسعه روستایی است که با تصمیم گیری های مناسب جهت رسیدن به اهداف ملی و رفع نیاز های جامعه روستایی، زمینه گسترش عدالت اجتماعی و اقتصادی را فراهم می سازد.توسعه فناوریهای اطلاعات æ ارتباطات در روستاها با برنامه چهارم توسعه کشور آغاز شد، نیاز است در این برنامه و برنامهریزی های مناسب دیگری که در این زمینه صورت خواهد گرفت، بتوان در یک فرصت زمانی مشخص، فاصله عمیق دیجیتالی بین شهر و روستا از یک سوی و بین روستا و جهان اطلاعات از سویی دیگر را کاهش داد.
درصورتیکه تاخیر بیشتری در این زمینه صورت گیرد و به توسعه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در روستاها توجه جدی نشود مشکلاتی برای روستاها بوجود خواهد آمد که شاید جبران آن آسان نباشد. عوارض عدم گسترش فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در روستاهای بسیار زیاد میباشند. بنابراین نقش فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در روستاها میتواند اهمیت بسیار زیادی در شکوفایی جامعه و ارتقاء موقعیت روستائیان داشته باشد.
اجرای عدالت اجتماعی در عصر حاضر بدون استفاده از تکنولوژی امکان پذیر نمیباشد. خوشبختانه این تکنولوژی اگر بدرستی و با سیاست مناسبی دنبال و اجرا شود میتواند بسیار کم هزینهتر از روشهای سنتی معمول فعلی باشد. امروزه این فرآیند اطلاعاتی است که شیوه جدیدی از توسعه را معرفی میکند و ویژگی اصلی آن عبارت است از پدیدار شدن فرآیند اطلاعات به عنوان هسته فعالیتی بنیادی که اثربخشی و بهرهوری تمامی فرآیندهای فرآوری، پخش و مدیریت را تعیین میکند.جریان اطلاعات، به عنوان ویژگی محوری جامعه اطلاعاتی پدیدار میشود æ این وابستگی به شبکه، در حال کاهش دادن محدودیتهای مکانی فعالیتهای معاصر است - صارمی و بهاری،. - 1389 فناوری اطلاعات و ارتباطات ، فرصت های جدیدی را برای جوامع مختلف روستایی ایجاد کرده است .
جوامعی روستایی که این فرصت ها را سریع تر شناسایی کنند ،می توانند با جهش ساختاری ، عقب ماندگی های شان را جبران کنند.در کشور ما فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی گسترش عمده ای داشته است .با ورود فناوری اطلاعات به روستاها روش های سنتی کاربر و ناکارآمد کشاورزی و دامپروری جای خود را به شیوه های مدرن و مؤثر داده و این موضوع خود با عث افزایش منابع درآمدی روستاییان شده است . در همین راستا ، فناوری اطلاعات و ارتباطات ، نیز برروی محور توسعه قرارداده شده است و بستر رشد و توسعه ی روستا در زمینه های فرهنگی ،اجتماعی و مشارکت اهالی در عمران و توسعه روستا فراهم ساخته است.
