بخشی از مقاله
چکیده
در جهان امروز استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و نیز نفوذ آن در زوایای مختلف زندگی بشری، موجب تحولات بزرگی بر جامعه بشری و انسانی شده است ، با توجه به توسعه پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات لازم است بین کسب دانش و فناوری اطلاعات و ارتباطات همگرایی خاصی ایجاد شود، تا افراد بتوانند پاسخگوی نیاز حال و آینده جامعه باشند؛ آنچه در جامعه اطلاعاتی خصوصا در برنامه ریزی درسی مورد تاکید است، صرفاً سرمایه گذاری و کاربرد سخت افزاری و ابزار گونه فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از آن جهت انبار کردن اطلاعات نیست، بلکه مساله مهم و اساسی به کارگیری این فناوری است، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس راهی برای درک اهداف جدید آموزش از جمله توسعه آموزش مداوم، مهارت و توانایی درگیر کردن در ایجاد دانش مشارکتی و حل مسئله به یاری همتایان و متخصصان متفاوت است. هدف استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند برنامه ریزی درسی، افزایش کیفیت آموزش و یادگیری است. این مقاله تلاش دارد با بیان نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه تعلیم و تربیت، به بررسی جایگاه و تاثیر این پدیده بر روی برنامه درسی و بیان مزایا و معایب آن بپردازد.
واژگان کلیدی: فناوری اطلاعات، فناوری اطلاعات و ارتباطات ، برنامه درسی
مقدمه
با ظهور و توسعه پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات تحولات جهانی، با شتابی بیشتر با محوریت عنصر اطلاعات و دانایی در حال گسترش می باشد. امروزه دسترسی به اطلاعات و توانایی کاربرد موثر آن عامل مهمی در دستیابی به موقعیت های مطلوب زندگی است لذا مهارت های کسب اطلاعات به دلیل نیاز افراد و جوامع ، درست مانند مهارت های خواندن و نوشتن از جمله شاخص های اصلی با سوادی محسوب می شود. لئو - - 1991,leo معتقد است که در سال های اخیر وارد دورانی شده ایم که شکل و عملکرد سواد به دلیل ظهور فناوری های نوین کسب ا اطلاعات به سرعت و به طور مداوم درحال تغییر است - عصر اطلاعات - و این در حالی است که تغییرات در آینده با سرعت و شدت بیشتری ادامه خواهد داشت.
آماده کردن دانش آموزان برای استفاده از فرصت های محیطی ، همواره یکی از مهمترین اهداف تعلیم و تربیت جوامع بشری بوده و یقینا حصول آن مستلزم بازنگری و اصلاح الگوی برنامه درسی مدارس است . آنچه در جامعه اطلاعات خصوصا در برنامه درسی مورد تاکید است صرفا سرمایه گذاری و کاربرد سخت افزاری و ابزار گونه فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از آن جهت انبار کردن اطلاعات نیست، بنابراین لازم است بین کسب دانش، اطلاعات و فناوری همگرایی خاصی ایجاد شود تا افراد بتوانند پاسخگوی نیازهای حال و آینده جامعه باشند. فناوری اطلاعات و ارتباطات نه فقط یک ابزار بلکه رویکرد نو در برنامه درسی است و آنچه در کلاس درس مورد توجه و تاکید قرار گیرد ، یاد دادن ، چگونه یاد گرفتن به دانش آموزان است به این معنا که دانش آموزان به طور دقیق اطلاعات مورد نیاز خود را تشخیص دهند.
فناوری اطلاعات و ارتباطات دو بار و در دو گام در عرصه تعلیم و تربیت مورد توجه قرار می گیرد و آثار یا پیامدها و کاربردهای آن بازشناسی می شود. در گام نخست به عنوان یک نماد تمدن جدید و در گام دوم به عنوان یک فناوری جدید در عرصه آموزش. یکبار به عنوان یک منبع اطلاعاتی در دستیابی به اهداف و بار دیگر به عنوان ابزاری جهت تحقق اهداف - مهرمحمدی، . - 1383برنامه درسی مبتنی بر فناوری اطلاعات مستقیما در یک برنامه درسی مبتنی بر سواد اطلاعات طراحی می شود و آنچه اهمیت دارد توانایی تبدیل اطلاعات به دانش است در همین زمینه - تارکل - 1991 می گوید یادگیرندگان باید در یک جامعه در محیط اطراف خود که در اثر تغییرات فناوری های نوین اطلاعاتی دایما در حال تحول است داشته باشند.شاید تزریق ویژگی چابکی ، چالاکی و پویایی در برنامه درسی مدرسه ای و ایجاد توان واکنش سریع و پاسخگویی به مسائل روز را بتوان جزء مهمترین امتیازات یا توجیهات روی آوردن به فناوری اطلاعات در برنامه ریزی درسی دانست.
تعاریف
فناوری اطلاعات و ارتباطات
فناوری اطلاعات عبارت است از مجموعه تکنیک ها و ابزارهایی که ما را در ضبط، ذخیره سازی، پردازش، وبازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات یاری می رساند - فردانش، . - 1372فناوری اطلاعات به طور کلی به فناوری هایی گفته می شود که برای جمع آوری ، ذخیره ، ویرایش و انتقال اطلاعات به شکل های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد - مالکی، . - 1383دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک ایران - 1999به نقل از صالحی ، - 2003 فناوری اطلاعات را این گونه تعریف می کند: فناوری اطلاعات به مجموعه ای به هم پیوسته از روش ها، سخت افزارها، نرم افزارها و تجهیزات ارتباطی که اطلاعاتی را در اشکال گوناگون - صدا ، تصویر و متن - جمع آوری ، ذخیره سازی ، بازیابی ، پردازش ، انتقال و یا عرضه می کند ، اطلاق می شود - رضوی، . - 1386فناوری اطلاعات عبارت است از : گردآوری، سازمان دهی، ذخیره و نشر اطلاعات که با استفاده از ابزار رایانه ای و مخابراتی صورت می گیرد - عبادی، . - 1384
برنامه درسی
برنامه درسی عبارت است از نقشه ای که در آن فرصت های مناسب یادگیری برای رسیدن به هدف های کلی و یا هدف های جزئی که برای جمعیت و مدارس معلوم شده ای در نظر گرفته شده اند فراهم گردیده است - مالکی، . - 1383برنامه درسی به محتوای رسمی و غیر رسمی ، فرایند محتوا، آموزش های آشکار و پنهان اطلاق می گردد که به وسیله آنها فراگیر تحت هدایت مدرسه دانش لازم را به دست می آورد ، مهارت ها را کسب می کند و گرایش ها ، قدرشناسی ها و ارزش ها را در خود تغییر می دهد - مالکی،. - 1383برنامه ریزی به عنوان یک عمل ، اگر هدفدار نباشد پوچ و توخالی است . اصوال برنامه ریزی ، تلاشی است برای برآورد پیشاپیش چگونگی تحقق یک هدف . در نتیجه ، حداقل سه گام اصلی در برنامه ریزی وجود دارد . گام اول این است که هدف ، معین و مشخص گردد ، گام دوم اینکه وسایل مورد نیاز برای تحقق هدف تعیین شود - ترجیحا به طور منطقی - و گام سوم اینکه مراحل لازم برای تحقق هدف اجرا گردد . هر چند این گام ها ، حداقل مراحل منطقی در برنامه ریزی را نشان می دهند - آدامز، - 1994 .آموزش تلفیقی رویکرد جدیدی است که در آن برای آموزش یک دوره از ترکیبی از وسایل و تجهیرات الکترونیکی و نیز ترکیبی از شیوه های فراگیر مجدد و مداوم مورد استفاده می گردد.
تعریف برنامه ریزی درسی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات
فناوری اطلاعات و ارتباطات ازجمله وب،یا فرایند برنامه ریزی برای فرایند یاددهی-یادگیری با بهره گیری از فناوری اطلاعات و راهنمایی یادگیرندگان و دسترسی به مواردی که مبتنی بر وب تسهیل می شود، می دانند - نجفی علمی، . - 1393برنامه ریزی، یعنی: تجربیات آموختنی و نتایج مورد نظر به صورت طرح ریزی و هدایت شده که از طریق بازسازی منطقی معرفت و تجربه، به منظور رشد دایمی یادگیرنده در زمینه شخصی و اجتماعی، تحت نظارت مدرسه تدوین شده است. همچنین در جای دیگر آمده است:«محتوا و جریان رسمی و غیررسمی که از طریق آن، فراگیر، معلومات و روش فهمیدن را تحت نظارت مدرسه کسب می کند، مهارت ها را فرا می گیرد و نگرش، ارزش گذاری و ارزش ها را تغییر می دهد - فردانش . - 1372مهمترین تحولات فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسی عبارتند از:
تحول بنیادین در نقش معلم و استادان
معلمان عامل اصلی و کلیدی تلفیق فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسی هستند . تهیه الگوی تلفیقی و حمایت شده در زمینه توسعه حرفه ای معلمان برای کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه های درسی ، ارتقای فرهنگ الکترونیکی و تهیه الگوی مناسب برای شناسایی و نگهداشت معلمان توانمند ضروری است.
