بخشی از مقاله
چکیده :
یکی از ویژگیهای مهمی که پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات از آن برخوردار است ،اینست که باعث میشود ارتباط انسان با انسان ، همچنین انسان با محیط تسهیل یافته و ارتقاء یابد . فناوری اطلاعات و ارتباطات به دلیل قدرت تحولپذیری و توانایی برقراری ارتباط پویا که میتواند با دانشآموزان داشته باشد ، از نقش مهمی در انتقال دانش برخوردار است . درباره تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات درحوزه تعلیم و تربیت دو دیدگاه وجود دارد .
رویکرد اول که به رویکرد اصلاحگرا نام گرفته ، براین باور است که اثر فناوریهای جدید - اطلاعات و ارتباطات - بر آموزش و پرورش تدریجی بوده و این پدیده باعث میشود که آموزش به شیوه سنتی ، تنها به گونهای کارآمدترانجام شود . بعبارت دیگر ICT باعث تسریع اصلاحات در آموزش و پرورش میشود .
در کنار این رویکرد ، رویکرد تحولگرا مطرح است که معتقد به تحولزایی ICT در آموزش و پرورش میباشد و بر این باور است که فناوری اطلاعات و ارتباطات ، ابزارها و حتی خطمشیها و اهداف تعلیم و تربیت را به صورت اساسی تغییر داده و متحول میکند . این مقاله تلاش دارد با بیان نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه تعلیم و تربیت ، به بررسی تاثیر این پدیده بر روی برنامه درسی بپردازد . برنامه درسی را میتوان دستور کار آموزش دانست بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسی فواید فراوانی به همراه دارد . از جمله اینکه امکان بهرهگیری از یک برنامه درسی تلفیقی را برای معلم و دانش آموزان فراهم میآورد . این نوع برنامه درسی ، بیش از آنکه بخواهد دانش معینی را به دانشآموزان القاء کند ، زمینهای را فراهم میکند که از طریق آن امکان شکوفایی قابلیتهای فردی دانشآموزان و گسترش تجربههای فردی و مستقل آنها افزایش مییابد . در این رابطه به تاثیرات دیگری میتوان اشاره کرد که در مقاله به آنها پرداخته شده است .
مقدمه :
اگرچه که تعاریف متعددی در رابطه با برنامه درسی1 وجود دارد اما در تعریفی ابتدایی و ساده میتوان آنرا عبارت از موضوعات و مواد درسی دانست که باید توسط معلم به دانشآموزان تدریس شود . در این رابطه الکساندر و سیلور2 برنامه درسی را نقشهای دانستهآند که در آن فرصتهای مناسب یادگیری برای رسیدن به هدفهای کلی و جزئی مربوط به آن برای جمعیت معین فراهم میشود.
دکتر شریعتمداری معتقد است که کلیه تجربیات ، مطالعات ، بحثها ، فعالیتهای گروهی و فردی و سایر اعمالی که شاگرد تحت سرپرستی و راهنمایی مدرسه انجام میدهد ، برنامه درسی نام دارد 4. برنامه درسی را میتوان دستور کار آموزش دانست ، آن طرح کلی و کلان فعالیت آموزشی است که محتوای دوره ، انتظارات یا خواستههای فراگیران ،روش تدریس محتوا ، روشهای تسهیل فرایند یادگیری ، نحوه ارزشیابی میزان یادگیری و حتی چهارچوب زمانی فعالیتهای آموزش را مشخص میکند. 5 بطور کلی برنامه درسی مشخص میکند که چه مطالبی باید آموزش داده شود و این مهم ، چگونه و با چه روشی باید انجام گیرد .
بررسی روند تحولات برنامه درسی حکایت از این دارد که توجه به برنامه درسی به عنوان یک حوزه تخصصی و بعنوان محصول فرایند برنامهریزی درسی ،عملاً در اوایل قرن بیستم و با انتشار کتاب برنامه درسی توسط فرانکلین بوبیت6 آغاز شد . در طول این زمان تاکنون محتوای برنامه درسی در اثر تحولات گوناگون ، تغییرات بسیاری را پذیرفته و همواره ، در خدمت نظامها و حکومتها برای دستیابی به اهداف و آرمانهایشان بوده است . تدوین برنامه درسی از فرایندی پیروی میکند که این فرایند شامل نه مرحله است :
مرحله اول تعیین نیازهای آموزشی : برای آنکه محتوای برنامه درسی بتواند از سوی فراگیران پذیرفته شود ،میبایست یک تجزیه و تحلیل مناسب از نیازها صورت گیرد . برای این منظور میتوان به بررسی تفاوت و یا ناهمخوانی میان عملکرد مطلوب و عملرد واقعی فراگیران پرداخت تا در نتیجه آن نیازها جهت تکمیل یا اصلاح برنامه درسی مشخص گردد .
مرحله دوم تعیین اهداف آموزشی : پس از آنکه نیازهای آموزشی مشخص شدند ، مورد تشریح قرار میگیرند تا از طریق آن اهداف آموزش مشخص شوند . اهداف آموزشی تعیینکننده جهت فعالیتهای آموزشی هستند تا از این طریق بتوانند نیازهای آموزشی را مرتفع سازند .
مرحله سوم سازماندهی محتوای آموزشی : هریک از اهداف آموزشی دارای اطلاعات خاصی هستند که برنامهریز آموزشی میتواند آنها را در فعالیت آموزشی منظور کندتا فراگیران بتوانند برای تحقق اهداف آموزشی ، براساس آنها عمل کنند . سازماندهی محتوای آموزشی این امکان را فراهم میآورد که تکتک جزئیات درس مورد برنامهریزی قرار گیرد .
مرحله چهارم انتخاب فنون و روشهای آموزشی : از طریق تعیین فنون و روشهای مناسب آموزش ، زمینههای لازم برای یادگیری اثربخش محتوای آموزشی برای فراگیران فراهم میشود . انتخاب فنون و روشهای مناسب آموزش به معلم کمک میکند تا بتواند یک رهیافت یا راهبرد مؤثر را برای اجرای آموزش مورد استفاده قرار دهد .
مرحله پنجم شناسایی منابع آموزشی مورد نیاز : در این مرحله ، معلم باید مشخص کند که چه منابع و امکاناتی برای ارائه آموزش موردنیاز است . بعلاوه او ، باید هم نوع تسهیلات ، تجهیزات و مواد موردنیاز را تعیین کند و هم باید نوع پشتیبانی موردنیاز اداری و نیروی انسانی را مشخص سازد .
مرحله ششم تهیه طرح درس : بعبارت دیگر ، تنظیم یک طرح مناسب که در آن اهداف آموزشی ، محتوای آموزش ، روشهای آموزش و منابع آموزشی در کنار هم تنظیم شدهاند . این طرح بعنوان یک سند مکتوب است که چگونگی برنامهریزی برای هدایت روند آموزش را به معلم نشان میدهد .
مرحله هفتم : تهیه مواد کمک آموزشی : مواد کمک آموزشی ، عبارت از هر آنچیزی است که به معلم کمک میکند تا درتدریس محتوای آموزشی به فراگیر در یادگیری مطالب ، به نحو مؤثرتری عمل نماید .
مرحله هشتم تهیه آزمونها و روشهایی برای سنجش میزان یادگیری فراگیر : ارزیابی فراگیری محتوای آموزشی توسط فراگیران این امکان را به معلم میدهد که بتواند اصلاحاتی در نحوه تدریس و روش کار خود بوجود آورد تا در نتیجه آن فرایند یاددهی یادگیری به شیوه بهتری انجام گیرد .
مرحله نهم آزمایش و بازنگری آموزش : در این مرحله ارزشیابی مناسبی از مواد آموزش و سنجش کیفی میزان دقت فنی آنها صورت میگیرد و امکان بازنگری مجدد و انجام اصلاحات موردنیاز را برای معلم فراهم میسازد .
برنامه ریز آموزشی برای ادغام فنآوری اطلاعات و ارتباطات در برنامهریزی درسی به سه نوع فعالیت
میپردازد:
- 1 فعالیتهای توسعهای :
- با همکاران درون مدرسه درباره راهبردها و منابعی که ICI را با فضای کلاس درس هماهنگ میکند، مشورت مینماید.
- از منابع و اطلاعات الکترونیکی به منظور برنامهریزی جهت استفاده از ICI در کلاس درس کمک میگیرد و در رابطه با آن به پژوهش میپردازد.
- برای بهبود عملکرد معلمان در زمینه استفاده از استانداردهای بکارگیری ICI در کلاس درس، بازخوردهائی را ایجاد میکند.
- به منظور یکپارچه سازی - هماهنگ کردن - ICI با فعالیتهای درون کلاس برای رسیدن به خورجیهای علمی، برنامهریزی میکند.
- از رویکردهای متنوعی - همچون حرفهای کردن همکاران - برای دسترسی به منابع ICI در سطح کلاس درس استفاده میکند.
- اثربخشی استفاده از ICI در واحدهای کار کلاسی را مورد ارزشیابی قرار میدهد.
