دانلود تحقیق بحران های زمین

بخشی از مقاله

ساختار زمین:

زمین جسمی تقریبا کره ای به شعاع متوسط 6370 کیلومترمی باشد .هسته کروی بخش مرکزی کره زمین را در برگرفته وشعاع ان در حدود3470 کیلومتر تخمین زده می شود . اطراف هسته را لایه میانی یعنی گوشته فرا گرفته وضخامتی در حدود 2900 کیلومتر راشامل می شود .پوسته زمین اساسا سخت بوده وشامل سنگهای اذرین ورسوبی وسنگهای ناشی از دگرگونی انها می باشد.

فشار ودمای زمین :

دمای زمین با عمق افزایش می یابد ودر100 کیلومتری بین 1000 تا 1500 درجه سانتی گراد ودر عمق 700 کیلومتری که معمولا حداکثر عمق کانونی زلزله ها می باشددمای ان به حدود 2000 درجه سانتی گراد می رسد .در داخل هسته دما بین 2500تا 3000 درجه سانتی گراد بوده و اصولا بسبت افزایش دما در قسمت های سطحی زمین حدود 30 درجه سانتی گراد در هر کیلو متر عمق بر اورد می گردد البته این نسبت با افزایش عمق کاهش می یابد.

بر اساس مطالعهات وسیع در مورد تخمین فشار درون زمین تصور می شود که در قسمتهای بالایی گوشته فشار در حدود 9 تن بر سانتی متر مربع ودر قسمت های بیرونی هسته 1400 تن بر سانتی متر مربع ودر مرکز هسته به میزان 3700 تن بر سانتی متر مربع می رسد که البته این فشارها بسیار بزرگتر ازفشار(تک محوری) قابل تحمل سنگ ها در شرایط معمولی است.

سرعت انتشار امواج زلزله :

سرعت امواج زلزله بستگی به جرم مخصوص و خاصیت روان شدن سنگهایی دارد که از انها عبور می کند. سرعت امواج زلزله در سنگهای متراکم وصلب وزیاد درسنگهای سبکتر و نرمتر کم می باشد. بعلاوه ازدیاد فشار باعث افزایش سرعت امواج وازدیاد درجه حرارت باعث کاهش سرعت امواج زلزله می گردد.

زمین لرزه:

به علت ذخیره شدن مقادیرزیادی انرژیدر درون زمین وبا توجه به نظریه جابجایی قاره ها تغییرات عمده ای در قسمت های سطحی زمین رخ می دهد که زمین لرزه یکی از این تغییرات است. به عبارت دیگر زمین لرزه پدیده انتشار امواج در زمین به علت ازاد شدن مقدار زیادی انرژی ناشی ازاغتشاش سریع در پوسته زمین ویا در قسمت های بالایی گوشته در مدت کوتاه می باشد.یک زلزله شدید ممکن است ناشی از شکست سنگ بستری به طول بیش از100 تا 400 کیلومتر وعرض وضخامت چندین کیلو متر باشد. محلی که منشا زلزله بوده ودر حقیقت انرژی به یکباره از انجا ازاد ورها می گردد کانون زلزله ونقطه ای واقع بر سطح زمین که در بالای کانون قرار دارد مرکز زلزله نامیده می شود . دامنه حرکت زمین در روی سطح ابتدا شامل لرزه های جزیی است که یکباره افزایش می یابدوپس از لحظه کوتاهی حرکت تدریجا فروکش می کند.لرزه های جزیی بنام تکان های اولیه و قسمت بعدی با دامنه های بزرگتر بنام تکان های اصلی و اخرین قسمت بنام دنباله لرزه مرسوم است.

علل وقوع زلزله:

در حال حاضر تحولات اساسی در داخل زمین که باعث وقوع زلزله می گردد هنوز بطور کامل روشن نشده است و نظریه های مختلفی پیشنهاد شده که در بعضی حالات متناقض یکدیگر می باشند.طی چند سال گذشته معلوم شده است که علل وقوع زلزله ارتباط نزدیکی به تحولات تکتونیک کلی زمین دارد که مداوما رشته کوهها و دره های اقیانوسی را در سطح زمین ایجاد می کنند.

معمولا بیش از 95 درصد علل وقوع زلزله ها مربوط به حرکات تکتونیک صفحه ای است ولی عوامل دیگر نظیر اتشفشانها وفروریختن غارهای عظیم زیر زمینی ولغزش زمین که همگی انها نیز در هر حال تابع حرکات صفحات پوسته زمین است می توانند در ایجاد زمین لرزه ها نقش داشته باشند.

ايران به دليل قرار گرفتن در نوار لرزه خيز آلپ، هيماليا و منطقه فعال زمين ساختي، يكي از كشورهاي با خطر بالاي زلزله در جهان است كه در قرون گذشته بيش از ۱۳۰ زلزله شديد در مقياس ۵/۷ ريشتر و بزرگ تر را تجربه كرده است. تنها در قرن بيستم، كشور ايران شاهد ۲۰ زلزله بزرگ بوده كه اين حوادث باعث كشته شدن ۱۴۰ هزار نفر، ويراني چندين شهر، دهكده و آسيب هاي اقتصادي فراوان شده است.۱ پوسته زمين سازنده اين منطقه از قطعات نامتجانس كنار هم تشكيل گرديده. اين قطعات توسط گسل هاي بزرگ از هم جدا مي گردند. به استثناي مناطق گودال اقيانوسي، كانون زمين لرزه ها عموماً در ۵۰ كيلومتري اول پوسته زمين متمركزند. جمعاً ۱۵ ميليون كيلومترمربع، يعني۱۰ درصد از مناطق بيرون از آب تحت تهديد زلزله قرار دارند. انرژي مورد نياز براي ايجاد زلزله، غالباً به واسطه حركت قاره ها (حركات صفحات زمين) تأمين مي شود. زلزله ها ۹۰ درصد منشاء تكتونيكي يا گسلي (طبق نظر تكتونيك صفحه اي، سطح كره زمين از صفحاتي تشكيل شده است كه در حال حركت اند. دو صفحه در ناحيه مرزي بينشان به يكديگر نيرو وارد مي سازند. اين نيرو عامل اصلي تأمين كننده انرژي لازم براي ايجاد زلزله است). ۷ درصد منشاء آتشفشاني و ۳ درصد منشاء متفرقه دارد. ايران در كنار كشورهايي همچون چين، هند و مصر به عنوان يكي از چهار كشور بلاخيز جهان كه هر ساله بيش از ۱۱۰۰ ميليارد ريال خسارت به جهت بروز حوادث طبيعي به آن وارد مي آيد شناخته شده است.

ایران بر روی نوار زلزله الپاید قرار دارد که در امتداد شرق - غرب از کوههای هیمالیا تا دریای مدیترانه ادامه دارد . تکتونیک ایران اخیرا بوسیله مک کنزی و نوروزی مطالعه شده است .

بر اساس اطلاعات زمین شناسی و زلزله شناسی موجود و نتایج مقدماتی انها دو مدل مختلف برای تکتونیک صفحه ای ایران پیشنهاد کرده اند .

1) مدل پیشنهادی نوروزی:صفحات اصلی منطقه عبارتند از :صفحه عربستان وصفحه ایران وصفحه اوراسیا.

صفحات عربستان وایران با سرعت های مختلف در جهت شمال شرقی حرکت می کنند.مشخص ترین خصوصیت تکتونیکی منطقه از زیر رانده شدن صفحه ایران به وسیله صفحه عربستان سعودی می باشد.در مرز مشترک این دو صفحه یک ناحیه تقرب وجود دارد که بوسیله منطقه فشاری زاگرس و چین خوردگیهای زیاد مشخص می باشد.

2) مدل پیشنهادی مک کنزی : خاطر نشان می سازد که تکتونیک ایران ونواحی مجاور ان را نمی توان فقط با چند صفحه اصلی توجیه کرد.همچنین مرزهای صفحات یک گسل واحد تشکیل نداده بلکه سیستم های گسل تشکیل می دهند .

انواع حرکات گسل ها:

1)گسل های نرمال

2)گسل های لغزش جانبی

3)گسل های فشاری یا معکوس

انواع امواج زلزله:

1)امواج حجمی

2)امواج اولیه(الف:امواج برشی ب:امواج ثانوی)

3) امواج سطحی(الف:امواج لاو   ب:امواج ری لی)

سالهاست كه در كشور ایران، شاهد تكرار سناریوی زلزله بوده و هستیم. سناریویی كه با خواب و بی­خیالی شروع شده و با خواب و بی­خیالی نیز پایان می­یابد. مردم و دولتی كه در خواب غفلت نسبت به وقوع زمین لرزه هستند و پس از وقوع زلزله و خسارات بی­شمار جانی و مالی، شاهد اشك و ناله از طرف مردم و فراخوان عمومی برای ارسال كمكها از طرف دولت هستیم! در این بین مردم نه تنها خود را قربانی زلزله بلكه قربانی سیاستهای دولت در زمینه حوادث غیر مترقبه دانسته و تمام تیرهای نقصان و كم كاری را به سوی دولت و دستگاههای اجرایی نشانه می­روند. دولت نیز گاها با ارائه آمار و ارقامی كه از سوی هیچ ارگان بی­طرفی تایید و یا رد نمی­شود، اقدام به توجیه عملكرد خود نموده و خود را مبرا از هرگونه عملكرد اشتباهی می­داند. و در نهایت تمام هیاهوها با "بلا" خواندن یكسری پدیده های طبیعی، به اتمام می­رسد. و چون واكنش در مقابل "بلا" غیرممكن می­باشد، پس مردم واقعا قربانی بوده و دولت نیز واقعا بی­تقصیر می­باشد! لذا بهترین عملكرد در مقابل بلا، دعا كردن و خوابیدن است.

همچنين زلزله به عنوان يكي از انواع بلاياي طبيعي كه در كشور ما هر از چند گاهي به وقوع مي پيو ندد به دليل ضعف در سازه ساختمان هاي مسكوني , زمان وقوع , اگاهي بسيار كم و اموزش بسيار ضعيف در سطح عموم جامعه , قربانيان زيادي گرفته است .

شايد بهتر باشد كه بگوييم زلزله پديده اي طبيعي است و نحوه رويكرد ما به ان و توجه به بسياري از موارد همچون اموزش عمومي , بالا بردن ضريب ايمني , ميزان تلفات وخسارات را تعيين مي كند .

ايجاد يك برنامه ايمني و سيستم طراحي سازه مناسب در ساختمان هاي شهري وروستايي با توجه به الگوهاي موجود در جهان , همچون كشور زابن ما را در برخورد با بلاياي طبيعي همچون زلزله بسيار مقاوم خواهد ساخت.

ازسوي ديگر قياس بين هزينه هاي پاسخگويي و هزينه هاي پيشگيري نيز بسيار دردنيا مطرح است . چندين برابر هزينه هاي پيشگيري در امر پاسخگويي صرف مي گردد .

نگرش سنتی به مدیریت بحران نگرش منفی بوده با این تعبیر که مدیر بحران در انتظار خراب شدن کارها می نشیند وپس از بروز تخریب سعی میکند تا ضرر ناشی از خرابی ها را تعدیل کند اما بتازگی معنای مثبت وبهتری برای ان پیداشده است .براساس معنای اخیر همواره باید مجموعه ای از طرحها وبرنامه های عملی برای برخورد با تحولات احتمالی اینده در داخل سازمان ها تنظیم شود ومدیران باید درباره اتفاقات احتمالی اینده بیندیشند وامادگی برخورد با رخدادهای غیر مترقبه را کسب کنندبنابراین مدیربت بحران بر ضرورت پیش بینی منظم و کسب امادگی برای برخورد با ان دسته از حوادث ناگوار من جمله زلزله که بطور جدی حیات انسان ها را به خطرمی اندازد تاکید دارد.

چکیده

همواره چنان بوده که قبل از التیام یافتن زخم های ناشی از زلزله در یک دیار زمین لرزه های دیگر با گرفتن جان هزاران تن دیگر از عزیزانمان جراحات جدیدی بر قلب این جامعه وارد نموده است.

بطوری که برخی از راه حل های خلاصی ازاین اندوه عبارتند از:

1) تشکیل و سازمان دهی ستادهای بحران وامداددر حوادث وبلایای طبیعی و اموزش وتجهیز نیروهای کارامد و اموزش کلی جامعه جهت امادگی و عملکرد مناسب در هنگام وقوع زلزله گام های اساسی است که باید برداشته شود.

2) تدوین مقررات قانونی ,ایین نامه ها,استانداردها واعمال وتشدید روشهای نظارتی وپیگرد قانونی تخلف های موجود در هر یک از مراحل ساخت اعم از کیفیت مصالح,چگونگی طراحی و محاسبات سازه ,نحوه اجرا و نظارت برای ساختمان هایی که جدید ساخته می شوند از اولین گام هایی است که باید اجرا شوند .

اصل موضوع در پیش بینی ها و هشدارهای دانشمندان ومتخصصان در مورد امکان وقوع زلزله وپیامدهای ناگوار وزیانبار ان بیشتر توجه به این امر بوده است که باید درهر حال برای مقابله با حادثه اماده بود .گریز از زلزله در هیچ کشوری ممکن نیست اما باید همیشه برای یاری رساندن به اسیب دیدگان مهیا بود . باید وظیفه هر ارگان و نهاد ودستگاهی در رویارویی با حادثه مشخص باشد ومسئولان وافراد ان با کارازمودگی وکسب مهارتها وتخصصهای لازم بتوانند در موقع لزوم بیشترین بازدهی و راندمان کاری را داشته باشند.

ذخیره سازی دارو وغذا وپوشاک و تدارکات وسائل پزشکی ودرمانی و استقرار امبولانسها و ماشینهای اتش نشانی وامدادی در محل های مناسب وحتی ساختن سد بسیار محکم برای ذخیره اب برای تامین اب مورد نیاز شهر در صورتی که سد اصلی بشکند پیش بینی محل های مناسب برای اسیب دیدگان وتهیه وتدارک هواپیما وهلی کوپتر به اندازه کافی برای امداد رسانی وانتقال مجروحان و تامین دستگاههای زنده یاب وحتی تربیت ونگهداری سگها که در یافتن زیر اوار ماندگان اهمیت بسیار حیاتی دارند.پیش بینی های لازم برای جلوگیری از شیوع بیماری های مسری پس از وقوع حادثه از جمله این تدابیر است .از دیگر تدابیر ضروری جهت مقابله با اثار رخدادهای طبیعی بویژه زلزله انجام مانورها وتمرینهای لازم برای بالا بردن توان کمک رسانی وسرویس دهی دستگاهها ونهادهای مسئول می باشد.

پیش بینی وتعبیه کپسول های اتش نشانی در محل های مناسب در شهر هایی که شبکه گاز رسانی دارند کاملا ضروری است .قطر وجنس مناسب وضخامت لازم لوله ها و عمق مدفون شدگی واستفاده از اتصالات شکل پذیر از جمله تمهیدات ضروری در طرح واجرای شبکه های گاز رسانی در مناطق زلزله خیز می باشد.

تعریف بحران

بر خلاف تصور عموم و حتی مسئولان، زلزله، سیل، طوفان و پدیده هایی مثل آنها بحران نیستند، بلكه بحران به شرایطی اطلاق می­شود كه هر كدام از این پدیده­ها به دنبال خود ایجاد می­كنند. لذا تدوین طرحهایی همچون "طرح جامع امداد و نجات" كه بر اساس بحران بودن چنین پدیده هایی بنا نهاده شده اند، زیاد مستدل و قابل قبول به نظر نمی­رسد. چرا كه این طرح­ در همان گام اول كه طرح مسئله می­باشد، درمانده است! یعنی كل طرح، در حال تلاش برای حل مساله ای است كه به درستی تعریف نشده است.

تحقيقات كستردهنشان می­دهد كه بحرانهای پس از زلزله را می­توان در 23 بخش عمده تقسیم بندی نمود.

هر كدام از این بحرانها، مواردی هستند كه در شرایط عادی، بر اساس عرضه و تقاضای عادی در منطقه درحال تعادل نسبی هستند. ولی با وقوع پدیده­ای همچون زلزله، كلیه تعادلها به هم خورده و تقاضا بیش از میزان عرضه می­گردد.

بطور كلی، بحران  عبارتست از عدم انطباق بین نیازها و منابع. اگر به عنوان مثال پوشاك یا مواد غذایی را در نظر بگیریم، در شرایط عادی سامانه های عرضه چنین نیازهایی، توانایی تامین نیازهای منطقه را دارند. ولی با وقوع زلزله و با تخریب مسیرهای مواصلاتی، انبارها و پایانه های عرضه، مانند فروشگاهها، توزیع چنین محصولاتی عملا متوقف می­گردد؛ در نتیجه تعادل بین عرضه و تقاضا كاملا به هم می­خورد.

نكته قابل توجه در بحرانهای پس از زلزله، محلی و منطقه­ای بودن این بحرانها می­باشد. برخی از بحرانهایی كه در ایران شاهد آن هستیم، تعریفی كاملا متفاوت با سایر كشورها دارد. برای مثال در كشوری مانند ایالات متحده، به هنگام بروز زلزله، تمام افراد اقدام به خروج از محل آسیب دیده می­نمایند و این باعث می­شود تا جریان عمده ترافیك از محل حادثه دیده به سمت خارج باشد. این در حالی است كه در كشور ایران به دلیل برخی عوامل، همچون عدم وجود ایمنی لازم و احساس نوع دوستی، نه تنها ساكنان آسیب دیده محل را ترك نمی­كنند، بلكه شاهد ورود سیل اتومبیلهایی هستیم كه وارد منطقه می­شوند. بدین ترتیب، تعریف بحران مسیرهای مواصلاتی چیزی است كه باید با مطالعه شرایط حاكم بر كشور انجام پذیرد و نمی­توان چنین تعاریفی را از كشورهای دیگر وارد نمود.

بحران حادثه ای است که به طور طبیعی یا توسط بشر به طور ناگهانی به صورت فزاینده به وجود اید و سختی و مشقتی را به جامعه انسانی که جهت برطرف کردن ان نیاز به اقدامات اساسی و فوق العاده است.

همچنین برنامه ریزی برای کنترل بحران از چهار مرحله تشکیل می شود :

1. پیش بینی حوادث ناگوار (پیش بینی نقاط بحران خیز و ضربه پذیر)
2. تنظیم برنامه های اقتضایی (تدوین برنامه)
3. اموزش گروههای مدیریت بحران(تامین نیروی انسانی)
4. عملی کردن برنامه ها (اجرا وتکمیل برنامه ها از طریق اجرای اموزشی )
5.  

انواع سیستم های کنترل بحران :

1. سیستم های کنترل تشخیصی :حذف بار هدایت مستمر از دوش مدیران
2. سیستمهای کنترل ارزشی:جلب توجه افراد به اصول اساسی کار
3. سیستم های کنترل تحدیدی :حداقل استانداردهای قابل قبول را معین می کنند
4. سیستم های کنترل تعاملی:سیستم های رسمی کسب اطلاعات وگزارش به مدیر بحران

مدیریت بحران چیست؟

می توان گفت که مدیریت بحران اقدامات پیوسته وپویا است که بطور کلی شامل برنامه ریزی وسازمان دهی و تشکیلات ورهبری وکنترل است.

اهداف مديريت بحران عبارت است از:

• كاهش پتانسيل خطر
• اعمال كمك فوري و درخور به هنگام ضرورت
• دستیابی سریع وعملی برای جبران وضع موجود و بازگشت به وضعيت اوليه
•  

چرخه مديريت بحران شامل 3 مرحله اساسي است :

• مرحله آمادگي :         Preparedness
• مرحله پاسخگويي
• مرحله بهبود و بازسازي

عبارت آمادگي جهت رويارويي با بحران معمولا به تمامي اقداماتي اطلا ق مي شود که دولت ها، سازمان ها، جوامع و افراد را قادر مي سازد تا در مواقع بحراني به طور سريع و كارا پاسخ لا زم را جهت روبه رو شدن با بحران از خود نشان دهند. حصول اطمينان از كمك در مواقع مقتضي، عوامل و منابع موجود در مكان هاي آسيب ديده، كمك رساني به آسيب ديدگان و كاهش اثرات منفي ناشي از بحران از هدف هاي اين مرحله است. با حذف آسيب پذيرها، اثرات مخرب به حداقل مي رسد قبل از آنكه ضربه سنگيني وارد شود، از فشار بحران كاسته مي شود.

در ساختار آمادگي بحران 8 عامل اصلي دخالت دارند كه به وسيله آنها استراتژي آمادگي بحران توسعه مي يابد؛ اين عوامل عبارتند از:

• ارزيابي آسيب پذيري هر منطقه
• برنامه ريزي در زمينه بهبود آمادگي بحران در مناطق آسيب پذير
• ايجاد تعديل و هماهنگي در ساختار حقوقي هر كشور
• سيستم هاي اطلا عاتي شامل مراحل جمع آوري اطلا عات و سيستم هشدار دهنده
• شناخت منابع موجود ضد بحران
• سيستم هاي هشدار دهنده جهت تغيير مكان مردم در مورد خطرهاي قريب الوقوع
• توجه به مكانيزم هاي واكنشي
• آموزش و تعليم عمومي و تمرين طرح آمادگي بحران

اين عوامل، عوامل تشكيل دهنده آمادگي مقابله بحران هستند كه توجه و شناخت هر يك مي تواند در مواردي حد مطلوب بين فعاليت ها يا الويت هاي تخصيص داده شده به هر يك از این فعالیت ها را در جهت كاهش اثرات منفي ناشي از بحران تحت تاثير قرار دهند.

وضعیت کنونی مدیریت بحران

مدیریت بحران عبارتست از كنترل شرایط متزلزلی كه با وقوع بحرانها ایجاد می­شود. پروسه مدیریت بحران شامل كاهش تقاضا، افزایش عرضه و برنامه ریزی و نظارت بر فرماندهی بحران است. از كل پروسه مدیریت بحران در ایران تنها به جزء افزایش عرضه توجه شده است و سایر موارد بدون كوچكترین توجهی كاملا به فراموشی سپرده می­شود. در زلزله های گذشته فقط شاهد اعلان عمومی برای ارسال كمكها به مناطق زلزله زده بوده­ایم كه این قسمت نیز آنچنان بدون برنامه ریزی انجام می­پذیرد كه درصد بسیار زیادی از كمكهای ارسالی داخلی و خارجی به دست نیازمندان واقعی نمی­رسد.

مدیر بحران كسی است كه دارای تخصص و اختیارات كافی بوده و قبل از بروز حوادث غیرمترقبه با تمام امكانات موجود سخت افزاری و نرم افزاری برای تك تك بحرانهای ناشی از زلزله كشور را آماده نماید. امكاناتی همچون ایمن سازی، مقاوم سازی، ساخت و ساز صحیح، برنامه ریزی تخصصی، آموزش مردمی و افزایش سطح آگاهی عمومی، تعلیم اكیپهای امداد و نجات حرفه ای دولتی و غیردولتی، و سایر اقدامات كه منجر به مدیریت صحیح بر بحران و كنترل آن می­شود.

در كشور ایران، همانند بسیاری از ساز و كارهای موجود در كشور، مدیریت بحران منحصر به حیطه دولتی می­گردد و دولت خود را قیم مردم در این امر می­داند. قیم مردم بودن در زمینه زلزله، حاصلی جز متهم شدن دولت نخواهد داشت! در امر مدیریت بحران، چه در مرحله كاهش تقاضا، و چه در افزایش عرضه، مردم نقش اصلی را بازی می­كنند؛ این مردم هستند كه با همت عالی خود كمكهای خود را به محل حادثه دیده ارسال میكنند، این مردم هستند كه در منطقه آسیب دیده می­توانند با آموزشهایی كه از قبل دیده اند، نیازهای اولیه خود از قبیل ایمنی، و جان پناه موقت را تامین نموده و زنده یابی اولیه را انجام دهند. مسیری كه ابتدا و انتهای آن به مردم ختم می­شود، چگونه می­تواند بدون بازی دادن خود آنها طراحی گردد.

متاسفانه وضعیت كنونی هیچ گونه افق روشنی را در زمینه درگیركردن گروههای غیردولتی و مردم در امر مدیریت بحران نشان نمی­دهد. حال ببینیم كه جایگاه واقعی مردم و سازمانهای مردمی در امر زلزله به چه ترتیبی می­تواند باشد و دولت با در حاشیه قرار دادن این گروه عظیم چه پتانسیل بزرگی را از دست می­دهد و چقدر بار منفی كم كاری و اتهاماتی از این قبیل را برای خود ایجاد می­كند.

بحران در بخش مدیریت کشور

در جامعه ما معیار انتخاب مدیران در بسیاری از موارد بر اساس مشخصات مبهم و تعریف نشده کیفی می باشد مدیران سطوح پا یین ترمدیریتی را تجربه نمی کنند . دوران مدیریت نامعتوم و گاه کوتاه است و بنابراین طرح های کوتاه مدت (که بسرعت به پاسخ برسند ) و شیوه ازمون وخطا جایگزین طرح های دراز مدت و اینده نگر شده است . اگر مدیر دارای ضعف عتمی وشخصیتی باشد در بیشتر موارد تمایلی به انتخاب افراد قوی ندارند ومعمولا از توان اجرایی وعتمی وفکری انها نمی تواند استفاده کند. در جامعه کنونی ما بسیار پیش امده است که مدیران خیال می کنند اگر کسی را انتخاب کنند که بهتریا متخصص تر از خودشان باشد انگاه اعتبارشان وبه تبع ان شغلشان را از دست خواهند داد وجا در جامعه برایشان در جامعه تنگ شده وسهمشان از ثروت عمومی جامعه کاهش خواهد یافت غافل از اینکه رشد وافزایش ثروت در گرو حضور فعال افراد با اندیشه های برتر وبا تخصص بیشتر است . بنابراین اساس کار مدیران جامعه باید مبتنی بر احترام به شا ن ومنزلت انسانی همه انسانها وارزشمند دانستن نیروی تفکر و خلاقیتهای ذاتی باشد.اهمیت ندادن به نظر کارشناس در تصمیم گیری مدیران سبب می شود تا حتی از منابع و امکانات موجود به نحو بهینه استفاده نشود به عنوان مثال در زمینه زلزله توجه نکردن مدیران به نظرات کارشناسان در اتخاذ تصمیم ها سبب شده است تا در زلزله های اخیر تعداد زیادی قربانی بدهیم . و تدریجا بطور نامرئی برعرصه های اقتصادی ,اجتماعی ,فرهنگی , رو.انی وحتی سیاسی اثرات نا مطلوبی گذارد.

به نظر می رسد به منظور خروج از وضعیت کنونی و مقابله باچالشها باید بطور جدی به موارد زیر توجه شود.

• اهمیت دادن به اموزش جوانان و نوجوانان با توجه به نیازهای جامعه و عوامل محیطی مناسب
• اهمیت دادن مدیران به نظرات کارشناسان وتصمیم گیری و سپردن کار به دستمتخصص لایق
• توجه به رشته مدیریت وبرنامه ریزی
• وضع هوشمندانه قوانین و ایجاد سیستم نظارت وکنترل بر نحوه اجرای قانون

حال به بررسي انواع بحران هاي موجود در حين وقوع بلاياي طبيعي من جمله زلزله
مي پر دازيم.

 كودكان و زلزله

 بی گمان آسیب پذیر ترین گروه انسانی پس از زلزله كودكان می باشند كه می بایست بصورت ویژه به آن پرداخت در این قسمت به بحث كودكان بی سرپرست پس از زلزله می پردازیم، در بحث كودكان بی سرپرست بهتر است برای آشنایی با این بحران، در ابتدا با شرحی از اتفاقاتی كه با ان روبرو  خواهیم شد آغاز كنیم! كودكانی كه پس از زلزله توسط نیروهای محلی و امدادی پیشتاز یافته می شوند آسیب پذیرتر از كودكانی هستند كه در روزهای بعدی، حتی مجروح از زیر آوار بیرون آورده می­شوند، فراموش نکنیم که کودکان زیر پنج سال قادر نیستند هویت فردی خود را بیان و یا پس از چند سال یادآوری کنند ، به راحتی دستور بزرگترها را گوش می کنند و قادر به محافظت از خود نیستند. بنابراین در پی ورود نیروهای مردمی و بی ثباتی وهرج ومرج ایجاد شده در منطقه، در بهترین وضعیت كودكان توسط نیروهای داوطلب مردمی دوره ندیده از منطقه خارج شده و برای سرپرستی به خانواده دیگری سپرده می­شوند. اكنون شما خود را بجای فردی كه كودكی را از زیر آوار زنده و سالم بیرون آورده بگذارید ایا حاضرید ریسك تحویل او را به یك بیمارستان بی در پیكر و یا یك اتوبوس اعزام مجروحان به شهرستان هاي و یا سربازی كه در منطقه در حال بیرون آوردن اجساد است بسپارید.

با توجه به تفضيلات گفته شده می­بینید كه شما هم همان مسیر نادرست امدادگران غیر حرفه ای را خواهید رفت! اما هیچگاه به برادر و خواهر آن كودك كه نیم ساعت قبل از زیر آوار در آمده است و یا پدرش كه در ماموریت بوده و یا برادرش كه سرباز است و اكنون در حال جستجو در بین آوار برای یافتن خواهر كوچكش است فكر كرده اید؟ آنان هیچگاه همدیگر را نخواهند یافت، چرا كه نیروهای امدادی، غیر حرفه ای عمل كرده اند!

برای آنکه بتوانیم اطلاعات بيشتري در این زمینه كسب كنيم بهتر است تا با مبانی و اصول اولیه آن بیشتر آشنا شویم .

گروه هایی که در امر امداد و نجات فعالیت می نمایند در مبحث کودکان بی سرپرست در زمان زلزله با چند سر فصل روبرو هستند که به ترتیب شامل موارد زیر می گردند

1-            جستجو ؛ جمع آوری و اسکان

2-            تغذیه

3-            بهداشت فردی و جمعی

4-            امنیت

5-            امکان بازگشت کودکان به کانون خانواده ها

6-            امکان ساماندهی جهت اسکان دائم در مراکز نگهداری کودکان بی سرپرست

با توجه به گستردگی مطالب در خصوص کودکان ؛ تنها به دو مبحث عمده آن بطور اجمال مي بردازيم .

جستجو ؛ جمع اوری و اسکانکوکان

 در بحث جستجو پیشنهاد همیشگی پیشگیری است برای اینکار می توان با آموزش کودکان قبل از وقوع زلزله در محیط های آموزشی همچون مهد کودک ها و مدارس ابتدایی آنها را برای چنین موقعیتهایی اماده نمود . بدین منظور ابتدا می بایست کودکان را با لباس و پوشش های نیروهای امدادی و انتظامی در زمان بحران آشنا نمود تا درزمان وقوع حادثه بتوانند به راحتی به آنها مراجعه نموده و از آنها کمک بگیرند . اینکار با آنکه بسیار ساده و راحت انجام میگیرد اما گام بلندی در جهت حفظ امنیت کودکان پس از وقوع زلزله می باشد و از لحاظ صرفه جویی در زمان و هزینه بسیار موثر می باشد .

انتقال آگاهی در خصوص شرایطی که می تواند بعد از زلزله برای آنها بوجود بیاید به شرطی که در چارچوب رعایت نکات روانشناسی باشد از دیگر مباحث آموزش کودکان خواهد بود.

در خصوص جستجو پس از وقوع زلزله با توجه به اینکه بیشتر کودکان بی سرپرست در این زمان توسط نیروهای مردمی و نیروهای امداد گری که توانسته اند در چند ساعت اول خود را به منطقه برسانند یافته میشوند ؛ میبایست تمهیداتی را لحاظ نمود که این نیروها بتوانند در حداقل زمان این کودکان را تحویل نیروهای جستجو داده و  بتوانند به کار زنده یابی و اوار برداری خود ادامه دهند ؛ لذا استفاده از ماشینهای آرم دار و مجهز به بلند گو می تواند بسیار مفید فایده باشد در ضمن می توان از پارچه نویسی و نصب پلاکارد و دیوار نویسی توسط اسپری نیز بهره برد تا افرادی که کودکی را یافته اند بتوانند به سهولت مکان امنی را برای تحویل آنان بیابند .

در خصوص کوکانی که توسط نیروهای مردمی یافت نمی شوند بايد متذكر شد كه بیشتر این کوکان را به سختی می توان یافت چون اکثر انها در کنج دیوارهای فرو ریخته و یا مکانهایی که آنها را از جریان باد و شلوغی پیرامونشان حمایت می کند پناه مي برند و اغلب این مکانها نزدیکترین نقطه به محل آواری است که خانواده آنها در زیر ان محبوس شده اند و بخاطر همین با توجه به پس لرزه های ثانویه امکان زیر اوار ماندن این کودکان بسیار زیاد است .

در خصوص کوکان یافته شده پس از زلزله یکی از نکات بسیار مهم ثبت اطلاعاتی است که در یافتن خانواده کودک می تواند بعد ها بسیار بکار بیاید بدین منظور مدیریت بحران جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران اقدام به تهیه کارتهای گردن اویز جهت شناسایی کودکان نموده است که در ان اطلاعات مورد نیاز گروه های پشتیبانی, جهت اطلاع رسانی و یافتن بستگان و خانواده کودک درج مي شود هر کارت دارای سه قسمت بوده که یکی متعلق به امداد گری که بچه را می يابد می باشد تا بعد ها در صورت در خواست گروه پژوهش در خصوص اطلاعات تکمیلی بتواند از طریق این قسمت اطلاعات  تکمیلی خود را منتقل نماید .این کار ضمنا میتواند امنیت کودکان را در خصوص سرقت و یا مفقود شدن در پروسه تحویل موقت تا تحویل قطعی به مسئولان ذیربط را بالا ببرد . قسمت دوم به مراکز انتظامی مربوط مي شود که دارای مشخصات فردی کودک و نقطه یافته شدن و نیز یابنده کودک می باشد  و قسمت سوم به گردن کودک باقی می ماند تا در مراکز بهزیستی ثبت گردد و جزء اسناد کودک در مراکز بهزیستی نگهداری شود.

تغذیه

در بحث تغذیه کودکان , با مباحث بسیار وسیع و تخصصی روبرو هستیم که شامل نحوه تهیه، بسته بندی و ارسال تا تخلیه و نگهداری و توزیع و آماده سازی برای استفاده می­باشد، كه در اينجا به توضيح برخي از اين موارد مي بردازيم:

• مواد غذایی مورد مصرف کودکان علاوه بر استانداردهای خاص متداول, می بایست دارای قابلیت نگهداری بلند مدت , سهولت در حمل و نقل و داراي بسته بندی نیز باشد,که این موضوع خود موجب می گردد که تنها بتوان از تعداد محدودی از تولیدات غذایی بهره برد.
• نگهداری مواد غذایی کودکان در انبارهای احتیاط برای بلند مدت , نیازمند یک برنامه ریزی بسیار دقیق و انبار داری خاص می باشد تا بتوان قبل از اتمام مدت زمان نگهداری مواد غذایی نگهداری شده، موجودی انبارها را با اهدا نمودن به شیرخوارگاه ها و جایگزین کردن مجدد تمدید نمود .
• کودکان با توجه به شرایط سنی تنها قادر به تغذیه اقلام خاصی از مواد غذایی می باشند که تهیه آنها می بایست حتما از قبل برنامه ریزی شده باشد . بدین منظور استفاده از کارشناسان تغذیه در این زمینه الزامی بوده و می تواند از ایجاد ناراحتیهای گوارشی و بیماریهای متداول زمان بحران  از جمله اسهال، استفراغ و یا یبوست در کودکان پیشگیری نماید .
• کودکان با توجه به سیستم گوارشی خاص خود نیازمند آن هستند که در وعده های زمانی کوتاه و حتما بصورت منظم تغذیه گردند . این امر نیازمند پشتیبانی و حمایت بسیار دقیق نیروهای پشتیبانی که از قبل دوره های خاص را دیده اند، می باشد .
• مواد غذایی مورد استفاده از لحاظ سلامت می بایست بسیار با دقت انتخاب و در صورت نیاز در یخچالهایی که به این منظور تهیه شده است نگهداری شود.
• بايد  به کودکان غذای گرم به همراه آشامیدنی های بسته بندی شده داد

زلزله و آواربرداري

هر سال بلا ياي طبيعي همانند زلزله قسمتهاي مختلفي از جهان را گرفتار مي كند جنين بلاياي طبيعي علاوه بر اسيبهاي مستقيم جاني و مالي , بر جاي گذاشتن مقادير بسيار زيادي از اوار در محلهاي حادثه ديده , باعث الودكي محيط زيست ودر برخي موارد سد شدن جريان زندگي در مكانهاي حادثه ديده مي شوند.

كشور ما ايران , يك كشور حادثه خيز مي باشد كه بسياري ا ز بلاياي طبيعي در ان به وقوع مي پيوندد كه نا ديده كرفتن مسايل مربوط به از بين بردن اثارزباله هاي باقيمانده در ان , شرايط زندگي را براي ساكنان دشوار مي سازد . بلاياي مختلف اوارهاي مختلفي را بر جاي مي گذارد كه محل وقوع حادثه نيز تاثير بسياري در وقوع بسماند دارد.

اوار برداري وحذف ان از محل حادثه ديده يكي از مهمترين اجزا درعمليات نجات و باز سازي مي باشد . بسياري از اثار باقيمانده از بلاياي طبيعي خطرناك نيستند . خاك ,مصالح ساختماني , زباله هاي سبز همانند درختان و بوته ها , حجم بسيار زيادي از اوار را تشكيل مي دهند كه بسياري از انها قابل بازيافت مي باشند.

شناخت آوار زلزله

زلزله ايجاد كننده امواج لرزه اي بوده وباعث جابجايي زمين در طول گسلها مي گردد.اين امواج لرزه اي عامل ويراني ساختمانها و پلها در منطقه اي محدود و اسيب رسيدن به ساختمانها و ساير سازه هاي دورتر مي باشند . اسيب هاي جانبي ناشي از اتش سوزي , انفجار وابگرفتگي هاي محدود ناشي از شكستگي لوله هاي اب مي تواندافزايش دهنده مقادير زباله بوجود امده باشد .اوار زلزله شامل مصالح ساختماني , وسايل شخصي افرادو رسوبات ناشي از زمين لرزه مي باشد.

ساختمانهاي مختلف انواع مختلفي از اواررا به وجود مي اورند كه بصورت مختصر درزير به بررسي انها مي پردازيم:

ساختمانهاي چوبي وغير مسلح:

اينگونه ساختمانهامعمولا از نظر سايز سازه كوجك بوده و مصدومان در اين ساختمانها اغلب با استفاده از ابزار دستي قابل نجات و رهايي هستند. قطعات چوبي و ديوارهاي قابل خرد شدن به قطعات كوجكتر ,قابل حمل مي باشند,لذا در اينگونه اوار برداري نيازي به ماشين الات سنگين نيست وافراد تيم نجات با استفاده از ابزار دستي خود مي توانند به نجات افراد در زير اوار مانده بپردازند.

ساختمانهاي بتني :

يك مد خرابي معمول در سازه هاي بتني بهنگام زلزله, فرو افتادن دال كف , تقريبا بدون شكست بر روي كف زيرين خود مي باشد , در اين نوع خرابي كه تحت عنوان "پن كيك"از ان ياد مي شود , دال هاي كف فروافتاده ازدسترسي به مصدومان ورهايي انها جلوگيري مي كندولذا مشكلات زيادي را بخصوص در صورتي كه موقعيت و وضعيت قرباني نامعلوم باشد ايجاد مي نمايد . دال بتني هر طبقه ابعاد 30 متر در 30 متروضخامت 10 سانتيمتر ووزني بالغ بر 250 تن داردكه از ظرفيت جرثقيلهاي معمول فراتر است.

لذا بايد اين دالهاي بتني به قطعات كوجكتر بريده شوند تا قابل حمل وجابجايي به وسيله جرثقيلهاعادي شوند.

سازه هاي فولادي:

ساختمانهاي فولادي يك طبقه معمولا داراي مقاطع فولادي كوجكي هستند كه با استفاده از اره هاي دستي ويا برقي قابل نفوذ مي باشد.حتي در ساختمانهاي سنگين صنعتي نيز از اين روش مي توان براي بريدن قطعات سنگين به تكه هاي قابل حمل استفاده نمود.جك يا كيسه هاي هوا نيز براي ايجادفضاي دسترسي به مصدومان قابل استفاده مي باشد . سازه هاي جند طبقه در داشتن دالهاي بتني به عنوان اعضاي سقف مانند سازه هاي بتني مي باشد.

قسمت زيادي از اوار سنگين در ساختمانهاي فولادي به دليل تفاوت در سختي بين قابهاي فولادي وديوارهاي اجري , با ريزش ديوارها حاصل مي گردد. بنلهاي بيش ساخته بتني معمولا سخت ترين نوع اوار را ايجاد مي كنند چرا كه معمولا بهنگام افتادن تكه تكه نشده وبصورت قطعات بزرگي باقي مي ماند.

پس از وقوع زلزله , بدليل گرفتار شدن بسياري از افراد در زير اوار نياز به جابجايي سريع اوار به منظور كمك رساني به افراد مانده در زير اوار مي باشد , از سوي دیگرپس از پايان عمليات جستجو و نجات مرحله پاكسازي واماده سازي محل حادثه ديده براي ادامه فعاليتهاي انساني اغاز مي گردد .بدليل متفاوت بودن ماهيت اين دو نوع اواربرداري مديريت اين بخشها نيز به مهارتهاي مختلفي دارد و از دو منظر مي توان اوار برداري پس از زلزله را مورد بررسي قرار داد:اواربرداري كوتاه مدت (امدادي) و اواربرداري بلندمدت (پاكسازي) .

آواربرداري كوتاه مدت:

انجه كه در اواربرداري كوتاه مدت از اهميت بسزايي برخوردار مي باشد سرعت عمل و دقت دراواربرداري است . سرعت يك مقوله مهم در عمليات جستجو ونجات است جرا كه , از 24 ساعت اوليه پس از زلزله به عنوان زمان طلايي در نجات ياد مي شود.

بحث اواربرداري كوتاه مدت از زيرمجموعه هاي مديريت بحران بشمار مي رود ونياز به تخصص واشنايي كافي به انواع اوار ,نحوه امداد رساني وجستجو دارد. انجه امر اواربرداري را مشكل مي كند وجود اوار سنگين ومواد حجيم است كه به سادگي قابل جابجايي بوسيله اعضاي تيم نجات بدون استفاده از ابزار مكانيكي نمي باشد.

دال هاي سقف وكف, قطعات بزرگ بتن مسلح وقطعات بتن پيش ساخته بعنوان اوار سنگين بشمار مي روند.