بخشی از مقاله
چکیده
آفرینش هنري در هر زمان جز لاینفک تمدن بشري است که بیانگر رویکردهاي آن نیز مـیباشـد. ایـدئولوژي حـاکم کـه توسـط اندیشمندان یا فلاسفه براي هر تمدنی طرح میشود، وجوهی از زمینه و بستر ابداع و خلاقیـت در هنـر را فـراهم مـیآورد. بـر ایـن اساس به نظر میرسد در هر دوره تعریفی که از هنر مطرح میشود بر نحوه نگرش ابداع و خلاقیـت در هنـر تأثیرگـذار خواهـد بـود. پس میتوان فرض نمود در تمدنها براساس نیاز زمان و نیز نوع نگرش فلاسفه و اندیشمندان تعاریفی از نحوه آفرینش هنري شـکل گرفته است که هر یک از این تعاریف با وضعیت فکري و ذهنی هنرمند براي ابداع اثر هنري در زمان خود هـمخـوانی دارد. بنـابراین بررسی نظریههاي بنیادي ابداع و خلاقیت در هنر از دیدگاه فلاسفه، و شیوههاي حاکم بر هنر و تفکر بشـري از ضـرورتهـاي انجـام این پژوهش است. در همین راستا علاوه بر بررسی مبانی نظري خلاقیت و تعاریف بنیادي ابداع در فلسفه با رویکردهاي خلاقیـت در سه دوره از تفکر بشر (خلاقیت و ابداع هنر در فلسفه یونان، فلسفه هنر دینی و فلسفه هنر مـدرن)، نگـرشهـاي مـرتبط بـا ارزیـابی خلاقیت و ابداع در هنر مطرح شده است. چنانکه در فلسفه یونان با توجه به دیدگاه فلاسفه، هنـر عرصـه تقلیـد در مراتـب مختلـف است. نیز در دوران مسیحیت، فلاسفه ارتباط دین و هنر را گسست ناپذیر توصیف میکند و هنر بیانگر مـذهب مـیباشـد. همچنـین در عصر مدرن با فلسفه اومانیسم، خود محوري و نبوغ هنرمند را در هنر شاهد هستیم، که همگی تعریف ابداع و خلاقیت در هنـر را در بستر اجتماعی و تعریفی که از هنر نزد فلاسفه میشود، بیان میکند.
کلید واژه:
1 | P a g e
فلسفه، ابداع در هنر، خلاقیت
مقدمه
بحث پیرامون آفرینش هنري در هر زمان بیان کننده ارزشهاي تفکر بشري در آن برهه از تاریخ است. تعریـف از نحـوه آفـرینش هنر یا ابداع و خلاقیت در هنر (به این دلیل که ابداع در هنر راهی به سوي شناخت و بالطبع معرفت است) از اقداماتی میباشـد کـه با شکل گرفتن هر نگرش و تمدنی، اندیشمندان و فلاسفه خط مشی آن را مشخص و تدوین میکنند. بنـابراین ضـروري مـینمایـد دیدگاه فلاسفه در ارتباط با ابداع و خلاقیت در هنر مطرح گردد. بر همین اساس میتوان متصور شـد و فـرض را بـر آن داشـت کـه، نظر فلاسفه و فلسفه غالب از تعریف خلاقیت، نوآوري و ابداع در هنر، در هر عصر با ارائه آثار هنري در آن دوره ارتباط مسـتقیم دارد
æ بر این اساس ارزیابی و سنجیده میشوند. این بررسی و تبیین را با نظریههاي بنیـادي ابـداع و خلاقیـت در هنـر در دوران یونـان، تفکر مسیحیت یا فلسفه هنر دینی و عصر مدرن مطرح و با ارزیابی نگرشهاي مربوط به خلاقیت و ابداع در هنر دنبال مـیکنـیم. از پژوهشهایی که در زمینه ابداع هنر در فلسفه صورت گرفته است میتوان به ریختگـران((1371 اشـاره کـرد کـه در مقالـه خـود بـا عنوان »مباحث نظري، تأملی در مبانی نظري هنر و زیباي: هنر و تکنولوژي« به بررسی مناسبت و بستگی میان حقیقت هنـر کـه از تعریف ابداع اخذ کرده با حقیقت تکنولوژي پرداخته است (ریختگران، .(1371 در این پژوهش ابداع به معنـاي فـرآوري و دانسـتگی قبلی و همچنین از حجاب بیرون ساختن حقیقت براي ارتباط با حقیقت وجـودي تکنولـوژي بکـار گرفتـه شـده اسـت (ریختگـران، .(1371 همچنین مقاله تاتارکوریچ (1388) با عنوان »میمسیس« نگـاهی بـه سـیر حرکـت معنـاي میمسـیس در هنـر و تحـولات مفهومی آن در حوزه نظري هنر داشته است. در این پژوهش دو برداشتی را که از اندیشههاي افلاطون در مورد نسخهبرداري از مثـل
æ ارسطو که معطوف به بهگزینی و خلاقیت در تقلید از امور است، مطرح میشود (تاتارکوریچ، .(1388 همچنین اکثر پـژوهشهـاي انجام شده در زمینه خلاقیت مربوط به رشتههاي علوم تربیتی، روانشناسی، علوم اداري و مدیریت مـیباشـد؛ پـژوهشهـایی کـه در ارتباط با خلاقیت در هنر صورت گرفته است نیز، بدین قرار میباشند: امین افشار در رساله کارشناسی ارشـد خـود بـا عنـوان »رونـد خلاقیت در هنرهاي تجسمی(طراحی و نقاشی)« به آمـوزش اصـول و فنـون و همچنـین پیشـنهاد تمرینـاتی خـاص بـراي پـرورش حساسیت هاي لازم که موجب گسترش جهان بینی هنرجویان براي انجام آثار خلاقانه مـیشـود، پرداختـه اسـت. اگرچـه در برخـی مقالات دیگر از آراء فلاسفه سخن رفته است اما در این پژوهش بررسی نظریات مهم در حوزه ابداع و خلاقیت در هنر و مطابقتی کـه با آثار ارائه شده در آن زمان دارد مورد نظر میباشد.
روش تحقیق
روش تحقیق در پژوهش حاضر نظري و بنیادي بوده که به روش تحلیلی و با شیوه کتابخانهاي و فـیشبـرداري، گـردآوري اطلاعـات صورت پذیرفته است؛ اسناد کتابخانهاي مورد استفاده این پژوهش کتب تألیف شده در حوزه فلسفه و تاریخ هنر است.
مبانی خلاقیت
خلاقیت در اکثر لغت نامهها به معناي آفرینندگی و نوآوري آمده اسـت. واژه خلاقیـت معـادل واژه Creativity و نـوآوري برابـر واژه Innovation میباشد. تعاریف خلاقیت به معناي ساختن چیزي تازه است با ویژگیهاي تازگی1، جدیدي و نو بودن2، سـرآغاز بودن3، اول بار4 و مفید بودن5 (گلستان هاشمی، .(1382 در تعریف خلاقیت در عصر حاضر، با توجـه بـه دیـدگاههـایی کـه در هنـر
1- Newness 2 -Novelty 3- Originality 4- Initiative 5- Usefulness
2 | P a g e
