دانلود مقاله اثرات تکلیف شب برای دانش آموزان

بخشی از مقاله

اثرات تكليف شب براي دانش آموزان

مقدمه:
تكليف همواره به عنوان يكي از عوامل مهم در تحقق يادگيري مطرح بوده و در هر دوره متناسب با برداشتي كه از يادگيري وجود داشته، شكل و نوع تكليف نيز متفاوت بوده است. شايد در گذشته اگر دانش آموزي صرفاً موفق به محفوظاتي در ذهن خويش مي شد، تصور مي رفت كه يادگيري در او تحقق يافته است. اما امروزه، با تعريفي كه از يادگيري مي شود توقع اهدافي فراتر از آن وجود دارد. يكي از متغيرهاي رايج در مورد يادگيري به شرح زير است: «يادگيري تغييري است كه در توانايي انسان ايجاد مي شود و براي مدتي باقي مي ماند و نمي توان آن را به سادگي به فرآيندهاي رشد كسب شده نسبت داد.»

به همين دليل از تكاليف خانه به عنوان تمرين جهت يادگيري و توانايي استفاده مي گردد و تكليف خانه به آن دسته از فعاليت هاي درسي اطلاق مي شود كه در يادگيري هاي كلاسي جهت انجام دادن در خارج از كلاس درس و مدرسه براي دانش آموزان تعيين مي شود.

تاكنون صدها تحقيق در مورد تكليف خانه و نقش آن در موفقيت هاي تحصيلي انجام شده است. براي نمونه قدمت اين تحقيقات به نود سال پيش مي رسد و آنها در مجموع تكليف را جزء جدايي ناپذير يادگيري مي دانند. مطالعات نظرات معلمين، محصلين و والدين متخصصين در سالهاي اخير نشان مي دهد كه همگي معتقدند كه تكليف شب دانش آموزان را در كسب نمرات بهتر ياري مي‌نمايد. از جمله متخصصيني كه انجام تكاليف درسي را مفيد مي داند دكتر علي اكبر سيف مي باشد وي در مورد اهميت و نقش تكليف در تحقق يادگيري معتقد است:

1- «بخش عهده يادگيري بايد در كلاس انجام گيرد و فعاليت هاي خارج از مدرسه بايد مكمل يادگيري و فعاليت هاي مدرسه باشد. در شرايطي، توضيحاتي كه در كلاس داده مي شود براي يادگيري بعضي از دانش آموزان كفايت مي كند، اما براي بعضي ديگر ممكن است چنين نباشد و لذا به تمرين ومرور بيشتري نياز داشته باشند، در اين صورت مي توان با تعيين تكاليفي مناسب با نياز هر دانش آموز او را در اين امر ياري كرد» (سيف، 1374)

تكليف شب از وظايفي است كه از تاسيس مدارس همگاني عمدتاً به منظور تكميل آموزش مدرسه و گاه به عنوان وسيله اي در دستيابي به اهداف ديگر آموزش و پروش مانند عادت به كار مستقل، رشد، مسئوليت، عادت به مطالعه براي دانش آموزان در كشورها معمول بوده است.

امروزه با توجه به تحولات جوامع با پيدايش نظريه‌هاي تربيتي و وجود رسانه‌هايي كه اوقات فراغت دانش اموزان را به خود اختصاص مي دهد، ضرورت تكليف شب در بسياري از كشورها مورد سوال قرار گرفته و راههاي ديگري براي پر كردن اوقات فراغت كودكان و نوجوانان در خانه تدبير مي گردد.
در بعضي از جوامع از جمله در ايران- تكليف شب هنوز جايگاهي سنتي و ارزشي خود را حفظ نموده است و از آن جا كه گروه هاي مختلفي درگير آن مي باشند، اين مسئله هنوز به عنوان يك موضوع روز مطرح بوده و طيف وسيعي از افكار و عقايد مختلف و گاه متضادي را در بر مي گيرد. تكليف شب چنان با تار و پود نظام آموزش و پرورش كشورمان آميخته است كه تصور مدرسه بدون تكليف براي بسياري از ما ممكن نيست. تكليف به عنوان فعاليتي كه دانش آموزان و والدين آنها را درگير ساخته از ديدگاه هاي مختلف و حتي متضاد مورد بررسي قرار گرفته است.

موافقان معتقدند اگر دقت لازم در تعيين نوع تكليف صورت پذيرد و اگر اين فرايند مورد ارزشيابي دقيق واقع شود نه تنها مزاحم يادگيري مدرسه اي نيست بكله تداومي مناسب براي آن محسوب مي شود. مخالفان اين فعاليت بيشتر وضعيت اجرايي نامناسب آن را در چه مرحله تعيين تكليف و چه در مراحل اجرا و ارزشيابي دليلي براي بيهوده بودن اين فعاليت دانسته اند. با وجود اين نقش تكليف شب به عنوان يك حلقه ارتباطي بين خانه و مدرسه انكار ناپذير است و تكليف شب مي تواند به عنوان وسيله اي جهت ارتباط بين والدين و شاگرد و معلم به كار گرفته شود.

آنچه در اين ارتباط حائز اهميت است چگونگي تكرار مطالب و تمرين آموخته‌هاست. روشن است تمرين يا تكرار درس هاي آموزشگاهي زماني مي تواند مفيد واقع گردد كه عوامل موثر در يادگيري و پيشرفت تحصيلي نيز مورد توجه قرار گيرد. وقتي دانش آموزان در شرايط يكسان در مقايسه با دانش آموزاني كه علاقه آشكار ندارند آن موضوع را به سهولت و با سرعت بيشتري مي آموزند. دانش آموزان ممكن است با يك نوع تكليف برخورد مثبت و با نوعي ديگر تكليف برخورد منفي داشته باشند. چنين دانش آموزي احتمالا در تكليفي كه نسبت به آن نگرش مثبت دارد پيشرفت بيشتري خواهد داشت.

منظور از مشق شب يا تكليفي كه دانش آموز بايد براي تكميل آموزش و پرورش مهارت ها و توانمندي هاي خود انجام دهد چيست؟ آيا دانش آموزي كه مجبور است چهار بار از درس رونويسي كند به اهداف شناختي، عاطفي و رفتاري آموزشي و پرورش در ارائه مشق شب يا تكاليف شبانه دست مي يابد؟ مشق شب تا چه اندازه سبب بالندگي آموزشي در رشد تحصيلي دانش آموزان مي شود؟ آيا معلم با دادن تكاليف اجباري، سنگين، خسته كننده، ملال آور، غير ضروري موجب افزايش انگيزش تحصيلي و رشد خلاقيت او مي شود؟
آيا تنها يك نوع سنتي و كليشه اي مشق شب در جريان آموزش و پرورش ما متداول است؟ آيا معلمان و متخصصان تعليم و تربيت نمي خواهند با روشي ديگر از طريقي تازه تر، مشكلات مشق شب را در نظام آموزشي برطرف كنند؟

جاي ترديد نيست كه مشق شب باعث پايدار شدن يادگيري ها و آموزشهاي كودكان دبستاني مي شود ولي نبايد فراموش كنيم كه كودك دبستاني در هنگام نوشتن مشق شب در حال گذراندن زندگي خود نيز هست. پس مشق شب بايد با زندگي او تناسب داشته باشد.
آنچه محقق را به انجام چنين تحقيقاتي وا مي دارد ارزيابي دقيق از عملكرد آموزگاران در باره‌ي تعيين تكاليف براي دانش آموزان و چگونگي نحوه‌ي بررسي اين تكاليف و بررسي تاثير انواع تكليف در يادگيري دانش آموزان است. شكي نيست كه هنوز عده‌‌ي كثيري از معلمان، به شيوه‌ي سنتي تكليف شب مي‌گويند و هراز گاهي اگر فرصت دست بدهد بر روي تكاليف يا آخر تكليف علامت هايي از خط زدن و يا امضا نمودن ثبت مي نمايند و اين روش تعيين تكليف براي تمامي دانش آموزان و نحوه‌ي بررسي آن تا چه حد مي‌تواند بر ميزان تثبيت يادگيري دانش آموزان موثر باشد. و بررسي اين نكته به نظر ضروري مي رسد كه چند درصد از معلمان ما از شيوه هاي نوين در تهيه‌ي تكاليف و بررسي آن سهم دارند و چگونه مي توان اين روش ها را بسط و گسترش داد.

فصل اول

- مقدمه
- بيان مسئله
- اهميت و ضرورات تحقيق
- اهداف پژوهش
- متغيرهاي پژوهش
- تعاريف مفهومي و عملياتي متغيرها
- فرضيه هاي تحقيق

1-بيان مسأله
تكليف شب براي چيست؟ مسئله تكليف شب و مباحثات مربوط به آن همواره براي دانش آموزان و معلمان و اولياي دانش آموزان مطرح بوده و هست و نظريات موافق و مخالف آنان را برانگيخته است. يك عده از آنها مخالف تعيين تكليف براي دانش آموز هستند به خصوص تعيين تكليف شب را در سطح ابتدايي كاري بيهوده مي دانند و عقيده دارند كه كودكان پس از يك روز طولاني و خسته كننده در كلاس وقتي به خانه مي رسند بهتر است اوقات خود را با استراحت، بازي و يا اشتغال به يك كار سرگرم كننده به هر حال فعاليتي غير درسي بگذرانند. وقتي با معلمان درباره تكليف شب صحبت مي شود اغلب عقيده دارند كه اين اولياي دانش آموزان هستند كه بر ارائه تكليف درسي در خانه تأكيد مي كنند تا خيالشان راحت باشد كه

بچه ها چيزي ياد مي گيرند. از طرفي وجود تكليف شب بچه ها را سرگرم كرده مانع مزاحمت ها و سرو صداي آنها در خانه مي شود. در نتيجه‌ي يك همه پرسي كه توسط يك روزنامه فرانسوي درباره تكليف شب انجام گرفت، معلوم داشت كه بسياري از معلمان عقيده دارند كه كودكان خود علاقمند به انجام تكليف درسي در خانه هستند به شرط آنكه طولاني نباشد. آنان كه موافق تكليف شب هستند آن را وسيله‌اي براي تشخيص توانايي هاي درسي كودكان مي دانند و معتقد هستند كه تكاليف درسي شاگردان مي تواند وسيله‌اي براي برقراري ارتباط بين خانه و مدرسه باشد. زيرا اوليا از طريق نظارت بر تكاليف متوجه مي شوند در مدرسه چه مي گذرد و چه تغييراتي در محتواي روش ها و برنامه هاي درسي داده شده است.
تكليف تمريني است در زمينه‌ي آنچه كه دانش آموز در كلاس فرا گرفته و فقط در همين جايگاه مي تواند نتيجه يادگيري را براي او در برداشته باشد.

تكليف شب بايد:
1-لازم و مفيد باشد.
2-با توانايي و رشد دانش آموزان تناسب داشته باشد.
3-به خوبي تشريح شده و انگيزه‌ي لازم را فراهم آورد.

4-به صراحت توسط دانش آموز و والدين فهميده و درك شوند.
5-بر آزادي و نوآوري دانش آموز تاكيد داشته باشد.
6-تا حد امكان انفرادي باشد.
7-در صورت امكان واگرا، متنوع و با تخيل همراه باشد.

8-آموختن محتوا و مهارت ها را به ديگران مد نظر قرار داهد.
امروزه با پيشرفت و گسترش علوم مخصوصاً علم روانشناسي و توجه خاص انسانها به امر تعليم و تربيت باعث گرديده كه تعيين تكليف شب از موارد مهم و نقش آفرين در پيشرفت تحصيلي و آموزش فراگيران جزء لاينفك آموزشي به حساب آيد.

اما با توجه به حساسيت و اهميت اين مسأله متأسفانه به نظر مي رسد چندان توجهي به اين امر نمي شود و بعضي از مدارس و معلمين در تعيين تكليف به صورت سنتي و سليقه اي و بدون توجه به نيازها و جنبه هاي جسمي و ذهني فراگيران عمل مي نمايند كه چنين عملي نتيجه اي جز خستگي و دلسردي دانش آموزان از درس و معلم نخواهد داشت.
در اين تحقيق، محقق در صدد است تاثير شيوه هاي مختلف تعيين تكليف شب را بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان ابتدايي بسنجد.
تكليف شب از متغيرهاي دروني مدرسه است كه در صورت تجديد نظر كلي و در شرايط فعلي آن شايد بتواند بسياري از اهدافي را كه بر آن مترتب است، مانند تداوم يادگيري، بهبود نگرش به مدرسه، عادت به مطالعه، تنظيم وقت و …را جامه عمل پوشانده وسيله اي براي شناخت مشكلات دانش آموزان و كمك در رفع آن مي باشد به اميد آن كه گامي باشد در جهت اعتلاي اهميت توجه به مسأله تكليف شب.

محقق در صدد است كه تاثير تكاليف فعال را بر روي پيشرفت تحصيلي در دروس رياضي، علوم تجربي و ادبيات بررسي كند. از اين جهت دانش آموزان پايه سوم را به صورت نمونه و تصادفي انتخاب نموده و با ارائه تكاليف فعال كه شامل تكاليف مختلف از دروس رياضي، علوم و ادبيات فارسي‌ (املا، انشاء، خواندن) به صورت تمريني، نگرشي، خلاق، پژوهشي و … و با در نظر گرفتن تفاوت هاي فردي دانش آموزان در اختيار معلم مربوطه قرار داده تا بعد از آزمون نوبت اول در كلاس ارائه دهد تا پس از آزمون نوبت دوم در كلاس نتايج به صورت طرح پيش آزمون و پس آزمون براي يك گروه مستقل مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار بگيرد.
2-اهميت و ضرورت تحقيق

در هر دوره متناسب با برداشتي كه از يادگيري وجود داشته شكل و نوع تكليف نيز متفاوت بوده است. اما امروزه با تعريفي كه از يادگيري مي شود انتظار اهدافي فراتر از آن وجود دارد. ديدگاه هاي متخصصان معاصر در خصوص تكاليف درسي از فلسفه و روش هاي تعليم و تربيتي كه در طول قرن ها متداول بوده تاثير پذيرفته است. ساليان دراز حفظ كردن به عنوان تنها نوع تكليف درسي و حتي يادگيري محسوب مي شد. و در نتيجه همين بينش ناكامي هاي تحصيلي را صرفا به ناتواني دانش آموزان نسبت مي دادند نه به روش هاي آموزشي. يكي از عواملي كه در به وجود آوردن ديدگاه هاي جديد تعليم و تربيت موثر واقع شده تشخيص درجه اهميت فعال نمودن شخص دانش آموز بوده است. اغلب بينش هاي معاصر به تحريك قدرت

ابتكار و مسئوليت پذيري محصل در امر يادگيري بها مي دهند و بر اين هدف تاكيد مي‌كنند كه دانش آموز هرچه بهتر و موثرتر تر از اوقات خارج از مدارس در جهت يادگيري بهره ببرد.
اابته بايد توجه داشت كه تكليف شب هرگز نمي تواند به خودي خود مفيد يا مضر تلقي گردد و سودمندي آن به عوامل و خصوصيات فردي و خانوادگي دانش آموز، عوامل كلاسي، برخورد معلم و بخصوص به ماهيت و چگونگي آن وابسته است.

تحقيقي كه انجام مي گيرد داراي اهميت فراواني مي باشد چرا كه يافته هاي آن مي تواند رهنمودي براي تنظيم كتب درسي مناسب و دستور العمل هايي جهت تعيين تكليف شب دانش آموزان باشد و از طرفي نقطه معلمان را در ارتباط با تكليف شب در دروس مختلف ارائه نمود. و چراغي فرا راه معلمان در جهت استفاده بهتر از تكليف شب عرضه نمود.
با توجه به محدوديت هاي اجتناب ناپذير برنامه هاي مصوب رسمي كه همه‌ي فراگيران بايد در ظرف زماني محدود مواد آموزشي را فرا گيرند و مورد ارزشيابي قرار داده شوند و به كلاس بالاتر ارتقا يابند، در صورتي كه سرعت و توانايي يادگيري در همه ي فراگيران يكسان نمي‌باشد. اجراي مطلوب برنامه هاي آموزشي بر اساس برنامه هاي مصوب رسمي مستلزم

استفاده بهتر از امكانات كلاسي است. بديهي است چنانچه اگر تعدادي از دانش آموزان به دلايل مختلف فاقد آمادگي لازم براي برنامه هاي مصوب باشند معلم يا اجباراً ادامه‌ي اجراي برنامه را به هر صورت ممكن مقدم مي شمارد و يا اينكه قسمتي از اجراي آن را در ازاي آماده شدن فراگيران به وقفه يا تاخير مي اندازد. بعضاً مشاهده مي گردد كه معلم ناچاراً ناديده مي گيرد، در هر صورت گروهي از دانش آموزان ضرر خواهند كرد.

لذا انجام تكليف در منزل مي تواند با تثبيت و يا حتي توسعه آموخته هاي دانش آموزان، ابزار و وسيله مناسبي جهت تعديل بخشي از كمبودهاي برنامه هاي يكسال و غير قابل انعطاف مدرسه باشد و به اجراي مطلوب در كلاس كمك نمايد. بنابراين انجام تكليف در منزل مي تواند فرصت مناسبي براي جبران ضعف ها و عقب ماندگي هاي درسي و يادگيري باشند. البته به شرطي كه دانش آموز با رغبت به طور انفرادي و مستقل به انجام آن بپردازد.

موارد زير از ديگر دلايل اهميت تحقيق حاضر را مشخص مي‌كند:
2- بدون ترديد از جمله عوامل موثر در يادگيري، تكرار، تمرين و مهارت است و تكرار اكتسابهاي آموزشگاهي سبب يادگيري بهتر و به خاطر سپردن آموخته هاست. پروفسور گوردون مي نويسد كه تكليف شب به عنوان موضوع تربيتي در سال 1842 مورد مباحثه متخصصان علوم تربيتي در انگلستان قرار گرفت و در سال 1892 در نخستين شماره هاي دائره المعارف تعليم و تربيت آمده است كه بچه ها‌ي كمتر از 9 سال آماده نيستند كه تكاليف جديدي در خانه انجام دهند.
3- جن واستيونس 1989 پس از مقايسه نگرش دانش آموزان چيني، ژاپني و آمريكايي به اين نتيجه رسيده اند كه در كشورهايي كه پيشرفت تحصيلي اهميت بيشتري داده مي شود، تكليف شب نيز از مقام بالاتري برخوردار است.
3- اهداف پژوهش:

هدف كلي از اين تحقيق مقايسه تاثير شيوه هاي مختلف تعيين تكليف شب بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان است.
اهداف جزئي اين پژوهش عبارتند از:
1- بررسي تاثير ارائه تكليف شب به روش سنتي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان
2- بررسي تاثير ارائه تكليف شب به روش فعال بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان

3- مقايسه شيوه هاي مختلف ارائه تكليف شب بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان

4-متغيرهاي پژوهش
در اين تحقيق متغيرهاي زير مطرح بوده است:

1- متغير مستقل: در اين تحقيق شيوه هاي مختلف تكليف شب به عنوان متغير مستقل در نظر گرفته شده است.
2- متغير تابع (وابسته): در اين تحقيق پيشرفت تحصيلي به عنوان متغير وابسته در نظر گرفته شده است.
هدف اين است كه تاثير شيوه‌هاي مختلف تكليف شب بر پيشرفت تحصيلي دروس رياضي، علوم تجربي، ادبيات فارسي سنجيده شود.
3-متغير تعديل گر: جنسيت
5-تعاريف مفهومي و عملياتي متغيرها
تكليف شب
تعريف مفهومي: كاري دشوار بر عهده‌ي كسي گذاشتن، فرمان به كاري سخت و پر مشقت دادن، وظيفه و امري كه بر عهده‌ي شخص است و بايد انجام پذيرد.
تعريف عملياتي: در اين پژوهش تكليف شب به شيوه‌ي سنتي و فعال ارائه مي شود كه عبارتند از:
1- تكليف به روش سنتي: تكاليفي مي باشند كه توسط معلم و بدون در نظر گرفتن توانايي ها و علائق و هم چنين نياز هر دانش آموز و بدون در نظر گرفتن تفاوت هاي فردي براي كليه دانش آموزان تعيين مي شود.

2- تكليف به روش فعال: به تكاليفي كه با توجه به هوش، توانايي، نياز و علاقه و با خلاقيت طراحي و براي دانش آموزان يك كلاس به صورت گروهي و مشاركتي ارائه شود.
پيشرفت تحصيلي:
تعريف مفهومي: تغييرات حاصل در يادگيري دانش آموزان به طوري كه منجر به تغيير رفتار وي شود و نمرات حاصل از امتحانات وي بهتر و بيشتر گردد.
6-فرضيه هاي تحقيق

در اين تحقيق دو گونه فرضيه مورد نظر بوده است:
الف) فرضيه هاي مربوط به نگرش معلمان در خصوص ارائه تكليف شب در كلاس
1- ارائه تكليف شب به صورت هاي مختلف از قبيل رونويسي، سبك پژوهشي و تمريني موجب تثبيت يادگيري در دانش آموزان مي گردد.
2- دانش آموزان رغبت زيادي در انجام تكاليف شب در منزل از خود نشان نمي دهند.

3- انجام تكليف در منزل توسط دانش آموزان موجب تكميل آموزش روزانه، تقويت ابتكار و تجارب يادگيري و بالا بردن تواناييهاي ذهني، دقت و موفقيت تحصيلي دانش آموزان مي شود.
4- ارائه تكليف شب در تمام دروس و نيز براي كلاس اول دبستان ضروري است. و به تنهايي مي تواند در يادگيري موثر باشد.
5- توجه به تفاوت هاي فردي در ارائه تكليف شب موجب كيفي تر شدن آموزش ها مي گردد.
6- بررسي و رسيدگي معلم و ميزان رضايت معلم در انجام تكليف شب توسط دانش آموزان موجب تقويت يادگيري آنان مي شود.
7- ارائه تكليف شب منطبق با اهداف كلي درس موجب آموزش بهتر مي گردد.

ب) فرضيه هاي مربوط به ارائه تكليف فعال و تاثير آن بر پيشرفت تحصيلي.
1- بين ارائه تكليف شب به روش فعال و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان پايه سوم در درس علوم تجربي تفاوت وجود ندارد.
2- بين ارائه تكليف شب به روش فعال و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان پايه سوم در درس رياضي تفاوت وجود ندارد.
3- بين ارائه تكليف شب به روش فعال و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان پايه سوم در درس ادبيات فارسي تفاوت وجود ندارد.

فصل دوم
ادبيات تحقيق
- مقدمه
1- قوانين يادگيري از نظر روانشناسان
2- تاثير تكليف در يادگيري
3- آيا تكليف شب يك ضرورت تربيتي است؟
4- ملاك هاي تعيين تكليف

5- تناسب نوع تكليف با نوع درس
6- جايگاه تكليف
7- تصيحح تكاليف
8- تشريح اهداف تكليف
9- فوايد و مضرات تكليف

10-اهداف تكليف
11-انواع تكاليف
12-حجم تكليف
13-رابطه تكليف شب با ميزان هوش و استعداد دانش آموزان و پيشرفت تحصيلي آنها
14-تاريخچه تكليف شب در جهان
15-تكليف شب به عنوان يك تجربه ي يادگيري

16-اثرات تكليف شب
17-نظريات مختلف درباره تكليف شب
18-تاريخچه تكليف شب
19-تحقيقات انجام شده در ايران
مقدمه:
تكليف شب در حالي كه مي تواند وسيله اي براي نزديك كردن و ايجاد صميميت بيشتر بين كودكان و اوليا باشد ولي در بسياري از مواقع در شرايط نامطلوبي انجام مي گيرد و در نتيجه موضوعي براي درگيري ها و اوقات تلخي هاي خانوادگي مي شود.

بايد دانست كه براي بسياري از كودكان ايجاد محيطي آرام براي انجام تكاليف لازم است. اما دانش آموزاني نيز وجود دارند كه اين شرايط بر ايشان كافي نيست و تنها در صورتي تكليف خود را انجام مي دهند كه مثلا پدر، مادر يا بزرگسالي در كنارشان باشد و به كارهاي آنان نظارت مستقيم داشته باشند. اين كودكان در صورت عدم تمايل اوليا به همراهي كودك در اين امر، از انجام تكاليف خوداري مي كنند . اين امر ناشي از دلايل مختلف از جمله نياز كودك به توجه بيشتر بزرگسالان مي باشد و يا زماني نشان مي دهند كه از توجه كافي برخوردار نيستند. در اين صورت شايسته است اوليا در روابط خود با فرزندانشان تجديد نظر كنند و دقت بيشتر را صرف صحبت و توجه به آنها كنند.

گاه انجام تكاليف براي شاگردان بي معني و بي فايده به نظر مي رسد، زيرا او دقيقا نمي داند چه بايد بكند. در اين مواقع كمك به وي به روشن شدن موضوع كمك خواهد كرد يا عدم ارتباط مطالب درسي با زندگي روزانه كودك يكي ديگر از مواردي است كه او را نسبت به انجام تكاليف دلسرد مي نمايد. كودك مفيد بودن اين تكاليف را نمي تواند تشخيص بدهد و كمك لازم در اين مواقع كوشش در ارتباط دادن وقايع و تجربيات زندگي خانوادگي با دروس مدرسه است. اكراه در انجام تكاليف گاه ناشي از جذابيت محيط اطراف به خصوص بازي با دوستان يا تماشاي تلويزيون مي باشد.

متأسفانه در بعضي از خانواده ها، كودكان آنان به جاي شيطنت و ايجاد مزاحمت به تماشاي تلويزيون مشغولند، به همين امر كم كم كودكان را به تماشاي تلويزيون تا آنجا علاقمند مي‌كند كه ميتوان گفت كودكان به برنامه هاي تلويزيوني عادت كرده اند، گاه اين اعتياد به جايي مي كشد كه در سنين دبستاني و حتي بالاتر كودكان نمي توانند از ديدن برنامه هاي تلويزيون خودداري كنند و لذا به جاي انجام تكليف به تماشاي تلويزيون مي پردازند. وقتي كه والدين با اصرار زياد كودكان را از ديدن تلويزيون منع مي كنند باز هم موفقيتي ندارند. مثلا در بسياري از خانواده ها وقتي كه به كودكان اصرار مي‌شود كه تكليف مدرسه را انجام دهند آنان از والدين خود مي خواهند كه اول تلويزيون را تماشا كنند و بعداً تكاليف خود را انجام دهند. بديهي است كه بعد از ديدن برنامه هاي تلويزيون هم چشمان كودكان خسته شده و هم وقت خواب فرا رسيده است.

معلماني كه در اول سالتحصيلي درباره تكاليف مورد انتظار، نحوه انجام و زمان ارائه آن با دانش آموزان و اولياي آنان مشورت مي كنند و به شاگردان اختياراتي در انجام تكاليف ونحوه ارائه آن مي دهند، معمولا در دريافت كيفيت مناسب تكاليف و جلب رضايت شاگردان موفقيت بيشتري دارند و اما در مورد شاگرداني كه به علل محروميت هاي فرهنگي، بيسوادي يا گرفتاري هاي اوليا شرايط نامساعد مسكن به ندرت از عهده انجام تكاليف بر مي آيند، مدرسه مي تواند برنامه اي پيش بيني كند و اوقات خاصي را براي انجام تكاليف زير نظر معلمان يا شاگردان كلاس هاي بالاتر تنظيم نمايد تا اين قبيل دانش آموزان بتوانند در محيطي آرام و پر انگيزه كار درسي خود را انجام دهند و احياناً با طرح مشكلات خود از كمك هاي درسي لازم برخوردار گردند، در اين صورت تنها تكليفي را مي توان به خانه فرستاد كه امكان انجام آن به تنهايي براي كودكان وجود داشته باشد.

از طرفي ديگر نيز اولياي كودكان تصوير مثبتي از كار فعاليت جدي به او ارائه نداده اند در اين صورت چگونه مي توان از كودكي انتظار داشت كه از كار كردن لذت ببرد. در حالي كه هرگز چنين الگويي را در اطراف خود نديده است. يا هرگز به او نشان نداده اند كه انجام يك كار جديد و حل يك مشكل تا چه حد مي تواند لذت بخش باشد و ارزش اين را دارد كه انسان به خاطر آن لذت هاي زودگذر را فدا كند.
1-قوانين يادگيري از نظر روانشناسان

عموم روانشناسان و صاحب نظران تعليم و تربيت ضمن توجه به اهميت عامل تمرين و تكرار در يادگيري پايدار بر چگونگي تحقق اين مهم تاكيد فراوان داشته‌اند. چرا كه تمرين و تكرار خود به خود اثري در تكميل يادگيري نمي تواند داشته باشد. مگر اينكه با انگيزه هاي دروني و محرك هاي بيروني توام گردد. به عنوان مثال «شراندايك» در پي مطالعات وسيع خود پيرامون يادگيري، انسان و حيوان، يادگيري را تابع سه قانون اصلي مي داند. يكي از اين سه قانون تمرين است.
«شراندايك قوانين يادگيري را به شرح زير عنوان مي‌كند».
الف- قانون آمادگي:
يادگيرنده زماني قادر خواهد بود مطلب يا مهارتي را بياموزد كه از جهات جسمي، ذهي، عاطفي، رواني و اجتماعي آمادگي هاي لازم را داشته باشد.

ب- قانون نتيجه يا اثر:
هر قدر دانش آموز در فعاليت هاي آموزشي و انجام تكاليف و تمرينات درسي با احساس خوشايندي مواجه گردد و زمينه ارضاي نيازهاي ذهني و رواني او فراهم شود، به يادگيري، تكرار و تمرين‌ آن رغبت و انگيزه بيشتري از خود نشان مي دهند و اگر از انجام تكاليف درسي لذتي نبرد، در رفتار او تغييرات چندان مثبتي مشاهده نخواهد شد.
ج-قانون تمرين و تكرار:

ارتباط بين محرك و پاسخ يا استمرار و تكميل برداشت هاي ذهني و آموخته ها در اثر تمرين و تكرار محكم تر شود.
مراد از تمرين هرگز رونويسي يك صفحه از كتاب چندين و چند مرتبه نيست، بلكه مهم آن است كه دانش آموز بتواند مطلب مورد نظر معلم را در موارد گوناگون با آمادگي و رغبت به توجه و دقت و به دور از اضطراب و تشويش عجله و شتاب به كار برد. اگر تكاليف درسي شاگرد بيش از ظرفيت جسمي، ذهني و عاطفي او باشد نه تنها كمكي به تكميل آموخته‌هاي قبلي نخواهد كرد. بلكه زمينه ايجاد نگرش منفي، احساس تنفر و گريز نسبت به محيط آموزشي را دروني فراهم خواهد ساخت. (1)

2-تاثير تكليف در يادگيري:
بدون شك در يادگيري عواملي از تمرين و تكرار، هوش، رشد آمادگي، تجارب قبلي، انگيزه و دقت، ادراك روش يكپارچه يا روابط كل و جزء تشويق و تنبيه موثر مي باشد. از اين عوامل تمرين و تكرار و مهارت كه با موضوع در ارتباط مي باشد تاكيد و توصيه مي شود. تكرار و تمرين هاي اكتسابي آموزشگاهي سبب يادگيري بهتر و به خاطر سپردن آموخته هاست. اما آنچه كه در اين ارتباط حائز اهميت است شيوه و چگونگي تكرار مطالب و تمرين است.

تمرين و تكرار درس در مدارس يا خانه زماني مي تواند قابل استفاده و مفيد واقع گردد كه عوامل موثر در يادگيري نيز مورد توجه باشد. به عبارت ديگر بدون آمادگي ذهني، رواني و بدون انگيزه دقت، توجه وادراك صحيح مورد مطالعه، صرف تكرار نمي تواند چندان موثر باشد تغييرات نسبتاً پايدار و دائمي در رفتار يادگيرنده ايجاد كند. هنگامي كه دانش آموزي مي خواهد درسي را كه معلم در كلاس تدريس نموده در خارج از مدرسه به صورت هاي مختلف مطالعه نمايد چندين بار آن را مجدداً بخواند و بنويسد يا مسائل را چندين بار حل كند اين گونه تلاش ها نيز بدون در نظر گرفتن عواملي چون رشد، آمادگي، زيستي، ذهني و رواني، رغبت و انگيزه نمي تواند كمك موثر بر امر يادگيري و پيشرفت تحصيلي نمايد. اين روش نيز پر واضح است كه اگر موضوع يادگيري يا دريافت هاي ذهني در اوقات مختلف و موقعيت هاي متنوع به گونه اي تكرار نشود فراموش مي گردد. اما اگر در انجام تكاليف و درس خواندن تناسب در ميان باشد و تكاليف با درك و فهم صورت نگيرد نه تنها نمي تواند موجب يادگيري پايدار شود بلكه سبب فراموشي نيز مي گردد.

3-آيا تكليف شب يك ضرورت تربيتي است؟
يكي از آخرين مطالعات منسجم در خصوص اهداف تكليف، تحقيق پرفسور (اپستين) است كه اهداف تكليف شب را با جامعيت خاصي در هفت مقوله خلاصه و طبقه بندي كرده است.
1-تمرين: تكليف به منظور افزايش سرعت، تسلط، تثبيت و حفظ يادگيري و مهارت است.
2-شركت فعال: تكليف به منظور افزايش يادگيري و اشتغال در دانش آموز در فعاليت‌هاي يادگيري است.
3-رشد تخصصي: تكليف شب به منظور پرورش حس مسئوليت شخصي، امانت و صداقت و قدرت مديريت و زمان بندي، اعتماد به خود و تداوم در امر يادگيري است.
4-روابط متقابل شاگرد با والدين: تكليف شب به منظور برقراري ارتباط بين والدين و فرزند در خصوص مهمترين كار مدرسه و امر يادگيري است.
5-خط مشي مقررات: تكليف به منظور تأمين دستورات مديريت، اجراي مقررات مربوط به سياست كتبي در خصوص كم و كيف تكليف روزانه و هفتگي است.
6-روابط عمومي: تكاليف منظور آگاهي دادن به والدين ازآن چيزي مي باشد كه در كلاس درس بر فرزندان مي گذرد.

7-تنبيه: تكاليف به منظور اخطار و هشدار به دانش آموزان مي باشد و اين امر به عنوان نوعي يادآوري در خصوص انتظاراتي است كه شخص معلم از دانش آموز در مسائل درسي و رفتاري او در كلاس دارد. كاربرد هر يك از اهداف فوق به نوعي به فعاليت آموزشي و يادگيري منجر مي شود.
معني دار كردن انجام تكاليف براي دانش آموزان

گاه انجام تكاليف براي شاگردان بي معني و بي فايده به نظر مي رسد. زيرا او دقيقاً نمي تواند چه بايد بكند. و پرسش هاي معلم برايش مبهم است در اين طور مواقع كمك به او در مطالعه دقيق تر سوالات. تشويق او به پرس و جو از يك همكلاس به روشن شدن موضوع كمك خواهد گرفت.

اين كمك خواهد در مدرسه خواه در خانه بايد به صورت مناسب صورت گيرد، عدم ارتباط مطالب درسي با زندگي روزانه كودك يكي ديگر از مواردي است كه او را نسبت به انجام تكاليف دلسرد مي نمايد. كودك مفيد بودن اين تكاليف را نمي تواند تشخيص دهد و نويدهايي از اين قبيل كه وقتي بزرگ شوي اين معلومات به دردت خواهد خورد، مشكل را حل خواهد كرد. كمك لازم در اين مواقع كوشش در ارتباط دادن وقايع و تجربيات زندگي خانوادگي با دروس مدرسه است. مثلا براي شاگردان كلاس هاي اول تا سوم مسئوليت هايي مانند يادداشت

كردن پيام هاي تلفني در مدرسه فرا مي گيرند. تشويق آنان به نوشتن نامه به دوستان و بستگان، نوشتن خاطرات روزانه و از اين قبيل به معلوماتي كه در مدرسه فرا مي گيرد، جنبه عملي مي دهد. اكراه در انجام تكاليف گاه ناشي از جذابيت محيط اطراف به خصوص بازي با دوستان يا تماشاي تلويزيون مي باشد. از طرف نيز اولياي كودك تصوير مثبتي از كار و فعاليت جدي به او ارائه نهاده اند. در اين صورت چگونه مي توان از كودك انتظار داشت كه از كار كردن لذت كسب كند. و حل يك مشكل تا چه حدي مي تواند لذت بخش باشد و ارزش اين كار را دارد كه انسان لذت هاي زود گذر را فدا كند.
4-ملاك هاي تعيين تكليف

دكتر سيف بر ضرورت تشخيص توانايي هاي دانش آموزان در دوره هاي مختلف سني و نيز در نظر گرفتن تفاوت هاي فردي ميان ايشان تاكيد نموده است و مي گويد:
حجم تكاليف بايد در حد معقول و مناسب با توانايي هاي دانش آموزان باشد.

در سال هاي اول مدرسه بايد حتي المقدور تكاليف را محدود كرد و شرايطي كه امكانات اجازه مي دهند بچه ها تكاليفشان را در مدرسه و تحت نظر معلم انجام دهند. با بالا رفتن سطح تحصيلات به تدريج كار خارج از كلاس، تحقيق و كارهاي ابتكاري بيشتر مي شود تا جائي كه در مقاطع دانشگاهي بخش عمده فعاليت هاي مربوط به يادگيري به عهده دانشجوست نه معلم.

سپس وي مي افزايد: لغات تازه اي را كه ياد گرفته است تمرين كند و يا بنويسد. مسائل درس رياضي را كه در مدرسه فرا گرفته است در منزل حل كند. بهتر است معلم با شناسايي دقيق توانايي و نياز بچه ها تكاليفشان را به طور انفرادي تعيين كند. البته معلم زماني قادر به اجراي روش مذكور خواهد بود كه شرايط آموزشي متناسب باشد. مثلاً: تعداد دانش آموزان هر كلاس استاندارد باشد. در حال حاضر مشكل اساسي اين است كه به علت عدم مهارت در تدريس، تراكم دانش آموزان در مسائل مشابه آن يادگيري آن طوري كه بايد در كلاس درس انجام نمي گيرد. و معلمين سعي مي كنند با دادن تكليف خيلي زياد نقايص را برطرف كنند حال آن كه در چنين شرايطي تكليف زياد نتيجه سوء در بر خواهد داشت.

5- تناسب نوع تكليف با نوع درس
اگرچه بر اساس تحليل آماري اغلب يافته ها مي توانيم بگوييم دانش آموزاني كه تكاليفشان را انجام مي دهند نمرات بهتري دريافت مي كنند اما هنوز نكاتي مبهم وجود دارد. نكاتي مانند اين كه انجام چه نوع و چه ميزان تكليف و از چه درسي براي دانش آموزان موفقيت در بر خواهد داشت و آنچه كه محققان تاكنون بدان دست يافته اين است كه انجام به شكل حل مسئله براي دروس رياضي و رونويسي و روخواني (نوع تكليف) براي درس فارسي مفيد و مناسب است براي درس علوم تكاليفي از نوع مطالعه، تحقيق، تهيه مجموعه هاي طراحي و ساخت انواع وسايل و دستگاه هاي ساده و ابتدايي مناسب مي باشد.
6-جايگاه تكليف
تكليف تمريني است در زمينه آنچه كه دانش آموز در كلاس فرا گرفته و فقط در همين جايگاه مي تواند نتيجه يادگيري را براي او در بر داشته باشد. بنابراين استفاده هاي نابه جايي كه از آن به عنوان تنبيه و با نام جريمه داده مي شود. از نظر آموزش مردود است، از نظر تربيتي نيز مي تواند مورد قبول واقع باشد، زيرا در اصول تربيتي قانون حاكم است كه به لزوم وجود تناسب بين جرم و جزاء تاكيد مي ورزند.

مشكل دانش آموزي كه ضمن تدريس معلم با همكلاسش صحبت مي‌كند با چندبار جريمه نوشتن از روي درس فارسي يا هر درس ديگر حل نمي شود. زيرا بين خطايي كه انجام داده و نوع تنبيهي كه معلم برايش تهيه كرده تناسبي وجود ندارد، خطاي كودك در حيطه ديگري است و بايد در همان حيطه ريشه يابي و اصلاح گردد. حتي در مواردي هم كه خطاي محصل در زمينه آموزشي و درسي است جريمه دادن مشكلي را حل نمي كند.
در اين حالت دانش آموز به جاي اينكه به مرور يادگيري درس تمركز كند به فكر سريع نوشتن و تمام كردن جريمه هاست. ضمناً احتمال مي رود كه خستگي ناشي از جريمه نوشتن او را از درس بيزار مي‌كند.
معلم مي تواند با تجديد نظر كلي در روش هاي تدريس و نيز به وسيله كاركردن بيشتر با اين قبيل افراد آن ها را در يادگيري بهتر ياري نمايد.
7-تصحيح تكاليف

با ايجاد عادات روزمره براي محصل مي توان نظم را در او پرورش داد. بايد روزانه و يا در روز هاي خاصي از هفته براي او حجم معيني تكليف مشخص شود و دانش آموز نيز مدت معين و زمان خاصي را براي ساير امور زندگي‌اش در برنامه روزانه خود در نظر بگيرد و در مجموع به برنامه‌هايش نظم و سامان بخشد، لذا لازم است تكاليف دانش آموزان روزانه يا لااقل در روز هاي خاصي از هفته توسط معلم كنترل شود. زيرا اگر تكاليف به طور منظم كنترل نگردد ممكن است گروهي از دانش آموزان برخي از ايام به تصور اينكه شايد اين بار معلم تكاليف را بررسي نكند در انجام آن تعلل ورزند دچار بي نظمي گردند.

از آن جا كه تكاليف دانش آموزان پايه اول تحصيلي بيشتر به شكل رونويسي و حل مسائل رياضي مي باشد، دقت شود هنگام كنترل آنها از روش خط زدن استفاده نگردد. علاوه بر كنترل انجام تكاليف لازم است كه تكاليف بررسي وتصحيح گردند. زيرا با انجام اين روش از معلم ضعف هاي يادگيري هر دانش آموز و احتمالا ضعف هاي تدريس خود آگاه مي گردند.
8-تشريح اهداف تكليف
آشكار است كه معلم براي تعيين هر يك از تكاليف هدفي منطقي و مشخص در ذهن دارد. آموزگار بايد اين اهداف ذهني را براي دانش آموزان تشريح كند. مثلا به محصل بگويد انجام اين تكليف شما را در درك مطلب مورد نظر ياري دهد.
چنانچه تكاليف با نيازها، علايق و توانايي هاي دانش آموز، مطابقت داشته باشند، توضيح اهداف تكليف مي تواند از ميزان يادگيري و پيشرفت محصل براي خودش و نيز معلم مشخص سازد.
9-فوايد و مضرات تكليف
انجام دادن تكاليف نقش موثري در تثبيت يادگيري دارد و علاوه بر اين بچه ها را مسئوليت پذير و منظم مي كند، به كار مستقل عادت مي دهد و با انجام دادن تكليف خود دانش آموز در يادگيري نقشي فعال ايفا مي‌كند.
اما از طرفي آثار منفي خيلي زيادي دارد كه يكي از آن ها اين است كه دانش آموز را از انجام فعاليت هايي كه برايش جالب است و اگر تكليف نداشت نمي توانست انجام دهد، محروم مي‌كند. و از طرفي بچه ها براي اين كه تكليف شب زودتر تمام شود، دست به كارهايي مي زنند كه تاثير منفي از نظر اخلاقي دارد.
مشق دوست خود را به جاي مشق خود جا مي زنند، خط خوردگي و يا امضا را پاك مي كنند و به دروغ مي گويند به خدا مشق نوشتيم ولي جا گذاشتيم!
به خصوص وقتي حجم تكليف زياد باشد اين واكنش ها بيشتر مي شود، درنتيجه اگر تكليف شب و مشق زياد باشد وسيله اي براي كشف راه هاي دروغ و تقلب مي شود يعني در واقع بچه ها از قدرت كشف و خلاقيت خود در حل مسئله در اين جهت استفاده مي كنند.
از طرفي فشار خانواده‌ها به منزله عامل اجبار، فكر شاگرد و نگرش او را به مدرسه و يادگيري تغيير مي دهد و تكليف شب وسيله‌اي براي درگيري در محيط مدرسه و خانه مي‌شود.
10-اهداف تكليف

بعضي از متخصصين و اوليا تعليم و تربيت اهداف تكليف شب را چنين ذكر كرده‌اند:
1- تكرار درس آموخته شده و ثبت آن در ذهن يادگيرنده
2- تكميل مطالب خوانده شده
3- جلوگيري از وقفه در امر آموزش
4- به فعاليت وا داشتن ذهن يادگيرنده

5- روشن شدن مزاياي مبهم وغير دقيق درسي
6- تامل و تفكر بيشتر بر روي مفاهيم درسي.
7- ايجاد زمينه رقابت سالم بين دانش آموزان.

8- پرورش نيروي ادراك، فهم و تعقل و درك حقائق و مفاهيم از طريق تجربه شخصي
9- كسب مهارت و ايجاد زمينه مساعد جهت بروز خلاقيت ها
10- بازآموزي و تمرين در شرايط غير كلاسي
11-پرورش حس وقت شناسي و اعتماد به نفس

12-ايجاد عادت به استفاده درست و منطقي از اوقات فراغت
11-انواع تكليف
آقاي مجتبي مصدق آورده است