بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطهی راهبردهای یادگیری خودتنظیمی - شناختی، فراشناختی و مدیریت منابع - و ارزش تکلیف با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر اهواز در سال تحصیلی 1393-94 بود. از جامعهی آماری پژوهش، نمونه ای به تعداد 280 نفر با روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. روش پژوهش از نوع همبستگی و برای سنجش متغیرهای مورد مطالعه از پرسشنامههای راهبردهای یادگیری و مقیاس ارزش تکلیف استفاده شد.
برای تحلیل دادهها روش های آماری همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. نتایج همبستگی نشان داد که بین متغیرهای راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و ارزش تکلیف با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت معنی دار وجود دارد. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که حدود %28 از واریانس عملکرد تحصیلی توسط متغیرهای راهبردهای یادگیری خودتنظیمی - شناختی ، فراشناختی و مدیریت منابع - و ارزش تکلیف تبیین میشود و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی شناختی، مدیریت منابع و ارزش تکلیف و راهبردهای فراشناختی به ترتیب پیش بینی کننده عملکرد تحصیلی می باشند.
-1-1مقدمه
عملکرد تحصیلی1 به دلیل تأثیرش بر یادگیری به مدت طولانی یکی از پدیدههای مهم و مورد علاقهی روانشناسی و آموزش و پرورش بوده است. عملکرد تحصیلی دانش آموزان در هر رشته و مقطعی متأثر از عوامل مختلفی از جمله معلمان، خود دانش آموزان و ویژگی های شخصیتی آن ها و همچنین تحت تأثیر ابعاد متعدد زیستی، روانی و اجتماعی قرار دارد. این عوامل در چهار گروه، شرایط دانش آموز، خانواده، آموزشگاه و عوامل مربوط به اجتماع و محیط خارج از مدرسه دسته بندی می شوند، لذا در مجموع عملکرد تحصیلی دانش آموز ناشی از شرایط دانش آموز و محیط بیرونی او می باشد - زهراکار، . - 1385 مطالعه متغیر عملکرد تحصیلی طی سه دهه اخیر بیش از پیش مورد توجه متخصصان تعلیم وتربیت قرار گرفته است.
برونشتاین و میر2005 - 2، به نقل از صمدی، - 1389 نشان دادهاند که عملکرد تحصیلی هم از ساختارهای دانش و هم از عوامل محیطی و موقعیتی، مثل جهت گیری انگیزشی و راهبردهای یادگیری متأثر است. پنتریچ، براون و وینشتاین1994 - 3، به نقل از عابدینی، باقریان و کدخدایی، - 1389 بر این باورند که نظریه ها و تحقیقات شناختی، در تبیین یادگیری و عملکرد تحصیلی، بر این موضوع تأکید دارند که دانش آموزان هنگام اکتساب، ذخیره و یادآوری اطلاعات از راهبردهای شناختی استفاده میکنند و نقش متغیرهای انگیزشی را نادیده می گیرند. نظریهها و تحقیقات انگیزشی، دانشآموزان را افرادی میدانند که از نظر شناختی زیاد فعال نیستند.
علاوه بر این در سال های اخیر یادگیری خود-تنظیمی به طور وسیع در موقعیت های یادگیری و تحصیلی به کار برده شده و بر اساس آن چندین مدل برای تبیین یادگیری و انگیزش مطرح شده اند. یکی از نظریه هایی که مقوله شناخت، یادگیری و انگیزش را به صورت تعاملی مورد بررسی قرار داده است، مدل یادگیری خود- تنظیمی زیمرمن - 1986 - می باشد. چارچوب اصلی این نظریه بر این اساس استوار است که یادگیرندگان چگونه از نظر شناختی، فراشناختی، انگیزشی و رفتاری یادگیری خود را سامان می بخشند.
دومین نظریه مدل یادگیری خود- تنظیمی پینتریچ و دی گروت - 1990 - می باشد که به سه جزء مهم عملکرد کلاسی اشاره دارد. اول خود- تنظیمی شامل راهبردهای فراشناختی جهت طراحی، نظارت و اصلاح شناخت است، دوم راهبردهای مدیریتی است که در برگیرنده کنترل یادگیرنده بر روی تلاش هایش در وظایف و تکالیف تحصیلی است و سوم، راهبردهای شناختی است که یادگیرندگان در مواقعی مثل یادگیری، یادآوری و فهم مطالب استفاده می کنند.
بالاخره، سومین نظریه مدل یادگیری خود- تنظیمی بوکارتس - 1997 - می باشد، که شش مؤلفه خود- تنظیمی انگیزشی، خود-تنظیمی شناختی، راهبردهای انگیزشی، راهبردها شناختی، دانش فراشناختی و محتوای دانش دارد. الگوی شش مؤلفه ای می تواند به عنوان چارچوب تشریح کننده یادگیری خود- تنظیمی در سه سطح اهداف، راهبردها - انگیزشی، شناختی و فراشناختی - و دانش خاص در نظر گرفته شوند.
یکی دیگر از مولفه های شناختی مهم ارزش تکلیف است. ارزش تکلیف، ادراک فرد از میزان علاقه و جذابیتی است که به یادگیری می دهد و بیانگر این است که یادگیری ارزشمند و مفید است. دانش آموزانی که ارزش تکلیف نزد آن ها زیاد است صرف نظر از به دست آوردن نمره بالا در درس، به خاطر علاقه به یادگیری به سراغ درس می روند و بنابراین، پردازش بیشتر و عمیق تری از مطالب دارند و درنتیجه از راهبردهای یادگیری بیشتری در جریان انجام دادن تکالیفشان استفاده می کنند و در نهایت موفقیت بیشتری در آزمون های کلاسی کسب می کنند - لوکا و ویپل5، . - 2008 هر چه میزان ارزش تکلیف در فرد بیشتر باشد احتمال این که فرد برای آن تلاش بیشتری به خرج دهد نیز بالاتر می رود پس ارزش تکلیف یک مولفه ی مهم برای بالا بردن انگیزش فرد و در نهایت بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان می باشد.
-1-2 پیشینه و فرضیات پژوهش
-2-2 پیشینه پژوهش : ایمز و آرچر - 1988 - و میس و همکاران - 1988 - ، در تحقیقات خود پی بردند که دانش آموزانی که از راهبردهای خود-تنظیمی - راهبردهای شناختی، طرح ریزی ، نظارت و جستجوی کمک - استفاده می کنند از عملکرد تحصیلی بیشتری برخوردار هستند. آرچر - - 1994 در پژوهشی نشان داد دانش آموزانی که دارای نگرش مثبتی به جریان یادگیری واستفاده از راهبردهای فراشناختی نشان دادند از پیشرفت تحصیلی بیشتری برخوردار هستند. بوفارد و همکاران - 1995 - در پژوهشی نشان دادند که روابطی میان راهبردهای یادگیری خود-تنظیمی و پیشرفت تحصیلی وجود دارد . میدلتون و میگلی - - 1997 در پژوهشی با استفاده از روش تحلیل رگرسیون چند متغیری نشان دادند که راهبردهای فراشناختی ، راهبردهای شناختی و کارآمدی تحصیلی به طور مثبت پیشرفت تحصیلی را پیش بینی کردند .
آرگو - 2013 - در مطالعه اثرات استفاده از راهبردهای یادگیری خودتنظیم در تفکر انتقادی و عملکرد تحصیلی نشان داد که همه متغیرها داراری ارتباط مثبت هستند. به علاوه %52 از واریانس تفکر انتقادی و عملکرد تحصیلی توسط گروهی از اثرات راهبردهای یادگیری خودتنظیم محاسبه می گردد. یعقوبی ممقانی - 1391 - ، در پژوهشی روی دانش آموزان مقطع ابتدایی نشان داد که بین راهبردهای یادگیری و عملکرد تحصیلی رابطه وجود دارد.
وی در پژوهش خود بین هدف گرایی تبحری دانش آموز و راهبردهای یادگیری - از قبیل مرور ذهنی و بحث دهی - رابطه مثبت بدست آورد . رفیعیان و شکر کن - 1382 - ، در پژوهشی روی دانش آموزان سال دوم دبیرستانهای اهواز بین راهبردهای یادگیری خود-تنظیمی و عملکرد تحصیلی رابطه مثبت بدست آوردند . حاجی یخچالی و شکر کن 1380 - - در پژوهشی بر روی دانش آموزان سال اول اهواز بین کل راهبردها و تک تک راهبردها با هدفگرایی تبحری و عملکرد تحصیلی رابطه مثبت معنی داری بدست آوردند . اما بین کل راهبردها و تک تک راهبردها به جز راهبرد خود پیامدی با پیشرفت تحصیلی رابطه به دست نیامد .
-2-2 فرضیه های پژوهش :
-1 بین راهبردهای شناختی و عملکرد تحصیلی رابطه معنی داری وجود دارد.
-2 بین راهبردهای فراشناختی و عملکرد تحصیلی رابطه معنی داری وجود دارد.
-3 بین مدیریت منابع و عملکرد تحصیلی رابطه معنی داری وجود دارد.
-4 بین ارزش تکلیف و عملکرد تحصیلی رابطه معنی داری وجود دارد.
-5 بین راهبردهای شناختی، فراشناختی، مدیریت منابع و ارزش تکلیف با عملکرد تحصیلی رابطه چندگانه وجود دارد.
-3-3 روش شناسی پژوهش
روش این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی می باشد.
-1-3-3 گردآوری داده ها و انتخاب نمونه
در این تحقیق حجم نمونه بر اساس جدول کرجسی و مورگان 280 نفر تعیین شد و برای انتخاب آن ها از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای استفاده شده است. به این صورت که از بین نواحی آموزشی اهواز ناحیه های 1 و 2 و 4، و از بین دبیرستان های این نواحی به نسبت دانش آموزان این نواحی 6 مدرسه به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس از بین مدارس مورد نظر و به نسبت تعداد دانشآموزان در هر مدرسه، تعداد 280 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند. پس از انتخاب نمونه، پرسشنامهها در اختیار آنها قرار گرفت که تعداد 260 نفر به پرسشنامهها پاسخ دادند و در نهایت دادههای جمعآوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جدول1 تعداد دانش آموزان هر مدرسه و تعداد نمونه انتخابی را نشان می دهد.
