مقاله در مورد اثرات تکلیف شب برای دانش آموزان

بخشی از مقاله

اثرات تكليف شب براي دانش آموزان

اين پژوهش با استفاده از اعتبارات مالي سازمان آموزش و پرورش شهرستانهاي استان تهران تهيه شده است.

تقديم به:
اين مجموعه اگر در خور تقديم باشد،
به همه‌ي كساني كه مديون زحمات و محبتهايشان هستيم تقديم مي‌‌نمائيم.

تقدير و تشكر:
در آغاز برخود لازم مي دانم كه از توجهات و راهنمايي هاي سودمند و ارزنده استاد گرانقدر جناب آقاي ابوالحسن ماهرويي كه ما را در گردآوري و تنظيم اين تحقيق ياري فرمودند سپاسگزاري و تشكر نمائيم و آرزوي موفقيت آن استاد ارجمند را در همه مراحل زندگي از ايزد متعال خواهان شويم.

تقدير و تشكر:
- از كارشناس مسئول محترم شوراي تحقيقات سازمان آموزش و پرورش شهرستانهاي استان تهران جناب آقاي رحيمي
- مسئولين محترم اداره آموزش و پرورش ناحيه يك شهريار و جناب آقاي جمال زاده رابط تحقيقات و مسئولين محترم مقطع ابتدايي.

- مسئولين و معلمين محترم دبستان هاي آفرينش، شهيد زارع، محمد رسول ا..، ابوريحان بيروني، اندرزگو، مجتمع انديشه، حضرت مريم (ع).
- و كليه عزيزاني كه ما را در انجام اين پژوهش ياري داده اند تشكر نموده و آرزوي توفيق روزافزون آنان را از درگاه خداوند متعال خواستاريم.

مقدمه:
تكليف همواره به عنوان يكي از عوامل مهم در تحقق يادگيري مطرح بوده و در هر دوره متناسب با برداشتي كه از يادگيري وجود داشته، شكل و نوع تكليف نيز متفاوت بوده است. شايد در گذشته اگر دانش آموزي صرفاً موفق به محفوظاتي در ذهن خويش مي شد، تصور مي رفت كه يادگيري در او تحقق يافته است. اما امروزه، با تعريفي كه از يادگيري مي شود توقع اهدافي فراتر از آن وجود دارد. يكي از متغيرهاي رايج در مورد يادگيري به شرح زير است: «يادگيري تغييري است كه در توانايي انسان ايجاد مي شود و براي مدتي باقي مي ماند و نمي توان آن را به سادگي به فرآيندهاي رشد كسب شده نسبت داد.»

به همين دليل از تكاليف خانه به عنوان تمرين جهت يادگيري و توانايي استفاده مي گردد و تكليف خانه به آن دسته از فعاليت هاي درسي اطلاق مي شود كه در يادگيري هاي ك

لاسي جهت انجام دادن در خارج از كلاس درس و مدرسه براي دانش آموزان تعيين مي شود.
تاكنون صدها تحقيق در مورد تكليف خانه و نقش آن در موفقيت هاي تحصيلي انجام شده است. براي نمونه قدمت اين تحقيقات به نود سال پيش مي رسد و آنها در مجموع تكليف را جزء جدايي ناپذير يادگيري مي دانند. مطالعات نظرات معلمين، محصلين و والدين متخصصين در سالهاي اخير نشان مي دهد كه همگي معتقدند كه تكليف شب دانش آموزان را در كسب نمرات بهتر ياري مي‌نمايد. از جمله متخصصيني كه انجام تكاليف درسي را مفيد مي داند دكتر علي اكبر سيف مي باشد وي در مورد اهميت و نقش تكليف در تحقق يادگيري معتقد است:

1- «بخش عهده يادگيري بايد در كلاس انجام گيرد و فعاليت هاي خارج از مدرسه بايد مكمل يادگيري و فعاليت هاي مدرسه باشد. در شرايطي، توضيحاتي كه در كلاس داده مي شود براي يادگيري بعضي از دانش آموزان كفايت مي كند، اما براي بعضي ديگر ممكن است چنين نباشد و لذا به تمرين ومرور بيشتري نياز داشته باشند، در اين صورت مي توان با تعيين تكاليفي مناسب با نياز هر دانش آموز او را در اين امر ياري كرد» (سيف، 1374)

تكليف شب از وظايفي است كه از تاسيس مدارس همگاني عمدتاً به منظور تكميل آموزش مدرسه و گاه به عنوان وسيله اي در دستيابي به اهداف ديگر آموزش و پروش مانند عادت به كار مستقل، رشد، مسئوليت، عادت به مطالعه براي دانش آموزان در كشورها معمول بوده است.

امروزه با توجه به تحولات جوامع با پيدايش نظريه‌هاي تربيتي و وجود رسانه‌هايي كه اوقات فراغت دانش اموزان را به خود اختصاص مي دهد، ضرورت تكليف شب در بسياري از كشورها مورد سوال قرار گرفته و راههاي ديگري براي پر كردن اوقات فراغت كودكان و نوجوانان در خانه تدبير مي گردد.
در بعضي از جوامع از جمله در ايران- تكليف شب هنوز جايگاهي سنتي و ارزشي خود را حفظ نموده است و از آن جا كه گروه هاي مختلفي درگير آن مي باشند، اين مسئله هنوز به عنوان يك موضوع

روز مطرح بوده و طيف وسيعي از افكار و عقايد مختلف و گاه متضادي را در بر مي گيرد. تكليف شب چنان با تار و پود نظام آموزش و پرورش كشورمان آميخته است كه تصور مدرسه بدون تكليف براي بسياري از ما ممكن نيست. تكليف به عنوان فعاليتي كه دانش آموزان و والدين آنها را درگير ساخته از ديدگاه هاي مختلف و حتي متضاد مورد بررسي قرار گرفته است.

موافقان معتقدند اگر دقت لازم در تعيين نوع تكليف صورت پذيرد و اگر اين فرايند مورد ارزشيابي دقيق واقع شود نه تنها مزاحم يادگيري مدرسه اي نيست بكله تداومي مناسب براي آن محسوب مي شود. مخالفان اين فعاليت بيشتر وضعيت اجرايي نامناسب آن را در چه مرحله تعيين تكليف و چه در مراحل اجرا و ارزشيابي دليلي براي بيهوده بودن اين فعاليت دانسته اند. با وجود اين نقش تكليف شب به عنوان يك حلقه ارتباطي بين خانه و مدرسه انكار ناپذير است و تكليف شب مي تواند به عنوان وسيله اي جهت ارتباط بين والدين و شاگرد و معلم به كار گرفته شود.

آنچه در اين ارتباط حائز اهميت است چگونگي تكرار مطالب و تمرين آموخته‌هاست. روشن است تمرين يا تكرار درس هاي آموزشگاهي زماني مي تواند مفيد واقع گردد كه عوامل موثر در يادگيري و پيشرفت تحصيلي نيز مورد توجه قرار گيرد. وقتي دانش آموزان در شرايط يكسان در مقايسه با دانش آموزاني كه علاقه آشكار ندارند آن موضوع را به سهولت و با سرعت بيشتري مي آموزند. دانش آموزان ممكن است با يك نوع تكليف برخورد مثبت و با نوعي ديگر تكليف برخورد منفي داشته باشند. چنين دانش آموزي احتمالا در تكليفي كه نسبت به آن نگرش مثبت دارد پيشرفت بيشتري خواهد داشت.

منظور از مشق شب يا تكليفي كه دانش آموز بايد براي تكميل آموزش و پرورش مهارت ها و توانمندي هاي خود انجام دهد چيست؟ آيا دانش آموزي كه مجبور است چهار بار از درس رونويسي كند به اهداف شناختي، عاطفي و رفتاري آموزشي و پرورش در ارائه مشق شب يا تكاليف شبانه دست مي يابد؟ مشق شب تا چه اندازه سبب بالندگي آموزشي در رشد تحصيلي دانش آموزان مي شود؟ آيا معلم با دادن تكاليف اجباري، سنگين، خسته

كننده، ملال آور، غير ضروري موجب افزايش انگيزش تحصيلي و رشد خلاقيت او مي شود؟
آيا تنها يك نوع سنتي و كليشه اي مشق شب در جريان آموزش و پرورش ما متداول است؟ آيا معلمان و متخصصان تعليم و تربيت نمي خواهند با روشي ديگر از طريقي تازه تر، مشكلات مشق شب را در نظام آموزشي برطرف كنند؟
جاي ترديد نيست كه مشق شب باعث پايدار شدن يادگيري ها و آموزشهاي كودكان دبستاني مي شود ولي نبايد فراموش كنيم كه كودك دبستاني در هنگام نوشتن مشق شب در حال گذراندن زندگي خود نيز هست. پس مشق شب بايد با زندگي او تناسب داشته باشد.
آنچه محقق را به انجام چنين تحقيقاتي وا مي دارد ارزيابي دقيق از عملكرد آموزگاران در باره‌ي تعيين تكاليف براي دانش آموزان و چگونگي نحوه‌ي بررسي اين تكاليف و بررسي تاثير انواع تكليف در يادگيري دانش آموزان است. شكي نيست كه هنوز عده‌‌ي كثيري از معلمان، به شيوه‌ي سنتي تكليف شب مي‌گويند و هراز گاهي اگر فرصت دست بدهد بر روي تكاليف يا آخر تكليف علامت

هايي از خط زدن و يا امضا نمودن ثبت مي نمايند و اين روش تعيين تكليف براي تمامي دانش آموزان و نحوه‌ي بررسي آن تا چه حد مي‌تواند بر ميزان تثبيت يادگيري دانش آموزان موثر باشد. و بررسي اين نكته به نظر ضروري مي رسد كه چند درصد از معلمان ما از شيوه هاي نوين در تهيه‌ي تكاليف و بررسي آن سهم دارند و چگونه مي توان اين روش ها را بسط و گسترش داد.

فصل اول

- مقدمه
- بيان مسئله
- اهميت و ضرورات تحقيق
- اهداف پژوهش
- متغيرهاي پژوهش
- تعاريف مفهومي و عملياتي متغيرها
- فرضيه هاي تحقيق

1-بيان مسأله
تكليف شب براي چيست؟ مسئله تكليف شب و مباحثات مربوط به آن همواره براي دانش آموزان و معلمان و اولياي دانش آموزان مطرح بوده و هست و نظريات موافق و مخالف آنان را برانگيخته است. يك عده از آنها مخالف تعيين تكليف براي دانش آموز هستند به خصوص تعيين تكليف شب را در سطح ابتدايي كاري بيهوده مي دانند و عقيده دارند كه كودكان پس از يك روز طولاني و خسته

كننده در كلاس وقتي به خانه مي رسند بهتر است اوقات خود را با استراحت، بازي و يا اشتغال به يك كار سرگرم كننده به هر حال فعاليتي غير درسي بگذرانند. وقتي با معلمان درباره تكليف شب صحبت مي شود اغلب عقيده دارند كه اين اولياي دانش آموزان هستند كه بر ارائه تكليف درسي در خانه تأكيد مي كنند تا خيالشان راحت باشد كه بچه ها چيزي ياد مي گيرند. از طرفي وجود تكليف شب بچه ها را سرگرم كرده مانع مزاحمت ها و سرو صداي آنها در خانه مي شود. در نتيجه‌ي يك همه پرسي كه توسط يك روزنامه فرانسوي درباره تكليف شب انجام گرفت، معلوم داشت كه

بسياري از معلمان عقيده دارند كه كودكان خود علاقمند به انجام تكليف درسي در خانه هستند به شرط آنكه طولاني نباشد. آنان كه موافق تكليف شب هستند آن را وسيله‌اي براي تشخيص توانايي هاي درسي كودكان مي دانند و معتقد هستند كه تكاليف درسي شاگردان مي تواند وسيله‌اي براي برقراري ارتباط بين خانه و مدرسه باشد. زيرا اوليا از طريق نظارت بر تكاليف متوجه مي شوند در مدرسه چه مي گذرد و چه تغييراتي در محتواي روش ها و برنامه هاي درسي داده شده است.
تكليف تمريني است در زمينه‌ي آنچه كه دانش آموز در كلاس فرا گرفته و فقط در همين جايگاه مي تواند نتيجه يادگيري را براي او در برداشته باشد.
تكليف شب بايد:
1-لازم و مفيد باشد.
2-با توانايي و رشد دانش آموزان تناسب داشته باشد.
3-به خوبي تشريح شده و انگيزه‌ي لازم را فراهم آورد.
4-به صراحت توسط دانش آموز و والدين فهميده و درك شوند.

5-بر آزادي و نوآوري دانش آموز تاكيد داشته باشد.
6-تا حد امكان انفرادي باشد.
7-در صورت امكان واگرا، متنوع و با تخيل همراه باشد.
8-آموختن محتوا و مهارت ها را به ديگران مد نظر قرار داهد.
امروزه با پيشرفت و گسترش علوم مخصوصاً علم روانشناسي و توجه خاص انسانها به امر تعليم و تربيت باعث گرديده كه تعيين تكليف شب از موارد مهم و نقش آفرين در پيشرفت تحصيلي و آموزش فراگيران جزء لاينفك آموزشي به حساب آيد.
اما با توجه به حساسيت و اهميت اين مسأله متأسفانه به نظر مي رسد چندان توجهي به اين امر نمي شود و بعضي از مدارس و معلمين در تعيين تكليف به صورت سنتي و سليقه اي و بدون توجه به نيازها و جنبه هاي جسمي و ذهني فراگيران عمل مي نمايند كه چنين عملي نتيجه اي جز خستگي و دلسردي دانش آموزان از درس و معلم نخواهد داشت.

در اين تحقيق، محقق در صدد است تاثير شيوه هاي مختلف تعيين تكليف شب را بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان ابتدايي بسنجد.
تكليف شب از متغيرهاي دروني مدرسه است كه در صورت تجديد نظر كلي و در شرايط فعلي آن شايد بتواند بسياري از اهدافي را كه بر آن مترتب است، مانند تداوم يادگيري، بهبود نگرش به مدرسه، عادت به مطالعه، تنظيم وقت و …را جامه عمل پوشانده وسيله اي براي شناخت مشكلات دانش آموزان و كمك در رفع آن مي باشد به اميد آن كه گامي باشد در جهت اعتلاي اهميت توجه به مسأله تكليف شب.
محقق در صدد است كه تاثير تكاليف فعال را بر روي پيشرفت تحصيلي در دروس رياضي، علوم تجربي و ادبيات بررسي كند. از اين جهت دانش آموزان پايه سوم را به صورت نمونه و تصادفي انتخاب نموده و با ارائه تكاليف فعال كه شامل تكاليف مختلف از دروس رياضي، علوم و ادبيات

فارسي‌ (املا، انشاء، خواندن) به صورت تمريني، نگرشي، خلاق، پژوهشي و … و با در نظر گرفتن تفاوت هاي فردي دانش آموزان در اختيار معلم مربوطه قرار داده تا بعد از آزمون نوبت اول در كلاس ارائه دهد تا پس از آزمون نوبت دوم در كلاس نتايج به صورت طرح پيش آزمون و پس آزمون براي يك گروه مستقل مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار بگيرد.
2-اهميت و ضرورت تحقيق

در هر دوره متناسب با برداشتي كه از يادگيري وجود داشته شكل و نوع تكليف نيز متفاوت بوده است. اما امروزه با تعريفي كه از يادگيري مي شود انتظار اهدافي فراتر از آن وجود دارد. ديدگاه هاي متخصصان معاصر در خصوص تكاليف درسي از فلسفه و روش هاي تعليم و تربيتي كه در طول قرن ها متداول بوده تاثير پذيرفته است. ساليان دراز حفظ كردن به عنوان تنها نوع تكليف درسي و حتي يادگيري محسوب مي شد. و در نتيجه همين بينش ناكامي هاي تحصيلي را صرفا به ناتواني دانش آموزان نسبت مي دادند نه به روش هاي آموزشي. يكي از عواملي كه در به وجود آوردن ديدگاه هاي جديد تعليم و تربيت موثر واقع شده تشخيص درجه اهميت فعال نمودن شخص دانش

آموز بوده است. اغلب بينش هاي معاصر به تحريك قدرت ابتكار و مسئوليت پذيري محصل در امر يادگيري بها مي دهند و بر اين هدف تاكيد مي‌كنند كه دانش آموز هرچه بهتر و موثرتر تر از اوقات خارج از مدارس در جهت يادگيري بهره ببرد.
اابته بايد توجه داشت كه تكليف شب هرگز نمي تواند به خودي خود مفيد يا مضر تلقي گردد و سودمندي آن به عوامل و خصوصيات فردي و خانوادگي دانش آموز، عوامل كلاسي، برخورد معلم و بخصوص به ماهيت و چگونگي آن وابسته است.
تحقيقي كه انجام مي گيرد داراي اهميت فراواني مي باشد چرا كه يافته هاي آن مي تواند رهنمودي براي تنظيم كتب درسي مناسب و دستور العمل هايي جهت تعيين تكليف شب دانش آموزان باشد و از طرفي نقطه معلمان را در ارتباط با تكليف شب در دروس مختلف ارائه نمود. و چراغي فرا راه معلمان در جهت استفاده بهتر از تكليف شب عرضه نمود.

با توجه به محدوديت هاي اجتناب ناپذير برنامه هاي مصوب رسمي كه همه‌ي فراگيران بايد در ظرف زماني محدود مواد آموزشي را فرا گيرند و مورد ارزشيابي قرار داده شوند و به كلاس بالاتر ارتقا يابند، در صورتي كه سرعت و توانايي يادگيري در همه ي فراگيران يكسان نمي‌باشد. اجراي مطلوب برنامه هاي آموزشي بر اساس برنامه هاي مصوب رسمي مستلزم استفاده بهتر از امكانات كلاسي است. بديهي است چنانچه اگر تعدادي از دانش آموزان به دلايل مختلف فاقد آمادگي لازم براي برنامه هاي مصوب باشند معلم يا اجباراً ادامه‌ي اجراي برنامه را به هر صورت ممكن مقدم مي شمارد و يا اينكه قسمتي از اجراي آن را در ازاي آماده شدن فراگيران به وقفه يا تاخير مي اندازد. بعضاً مشاهده مي گردد كه معلم ناچاراً ناديده مي گيرد، در هر صورت گروهي از دانش آموزان ضرر خواهند كرد.

لذا انجام تكليف در منزل مي تواند با تثبيت و يا حتي توسعه آموخته هاي دانش آموزان، ابزار و وسيله مناسبي جهت تعديل بخشي از كمبودهاي برنامه هاي يكسال و غير قابل انعطاف مدرسه باشد و به اجراي مطلوب در كلاس كمك نمايد. بنابراين انجام تكليف در منزل مي تواند فرصت مناسبي براي جبران ضعف ها و عقب ماندگي هاي درسي و يادگيري باشند. البته به شرطي كه دانش آموز با رغبت به طور انفرادي و مستقل به انجام آن بپردازد.

موارد زير از ديگر دلايل اهميت تحقيق حاضر را مشخص مي‌كند:
2- بدون ترديد از جمله عوامل موثر در يادگيري، تكرار، تمرين و مهارت است و تكرار اكتسابهاي آموزشگاهي سبب يادگيري بهتر و به خاطر سپردن آموخته هاست. پروفسور گوردون مي نويسد كه تكليف شب به عنوان موضوع تربيتي در سال 1842 مورد مباحثه متخصصان علوم تربيتي در انگلستان قرار گرفت و در سال 1892 در نخستين شماره هاي دائره المعارف تعليم و تربيت آمده است كه بچه ها‌ي كمتر از 9 سال آماده نيستند كه تكاليف جديدي در خانه انجام دهند.
3- جن واستيونس 1989 پس از مقايسه نگرش دانش آموزان چيني، ژاپني و آمريكايي به اين نتيجه رسيده اند كه در كشورهايي كه پيشرفت تحصيلي اهميت بيشتري داده مي شود، تك

ليف شب نيز از مقام بالاتري برخوردار است.
3- اهداف پژوهش:
هدف كلي از اين تحقيق مقايسه تاثير شيوه هاي مختلف تعيين تكليف شب بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان است.
اهداف جزئي اين پژوهش عبارتند از:
1- بررسي تاثير ارائه تكليف شب به روش سنتي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان
2- بررسي تاثير ارائه تكليف شب به روش فعال بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان
3- مقايسه شيوه هاي مختلف ارائه تكليف شب بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان

4-متغيرهاي پژوهش
در اين تحقيق متغيرهاي زير مطرح بوده است:
1- متغير مستقل: در اين تحقيق شيوه هاي مختلف تكليف شب به عنوان متغير مستقل در نظر گرفته شده است.
2- متغير تابع (وابسته): در اين تحقيق پيشرفت تحصيلي به عنوان متغير وابسته در نظر گرفته شده است.
هدف اين است كه تاثير شيوه‌هاي مختلف تكليف شب بر پيشرفت تحصيلي دروس رياضي، علوم تجربي، ادبيات فارسي سنجيده شود.
3-متغير تعديل گر: جنسيت
5-تعاريف مفهومي و عملياتي متغيرها
تكليف شب
تعريف مفهومي: كاري دشوار بر عهده‌ي كسي گذاشتن، فرمان به كاري سخت و پر مشقت دادن، وظيفه و امري كه بر عهده‌ي شخص است و بايد انجام پذيرد.
تعريف عملياتي: در اين پژوهش تكليف شب به شيوه‌ي سنتي و فعال ارائه مي شود كه عبارتند از:
1- تكليف به روش سنتي: تكاليفي مي باشند كه توسط معلم و بدون در نظر گرفتن توانايي ها و علائق و هم چنين نياز هر دانش آموز و بدون در نظر گرفتن

تفاوت هاي فردي براي كليه دانش آموزان تعيين مي شود.
2- تكليف به روش فعال: به تكاليفي كه با توجه به هوش، توانايي، نياز و علاقه و با خلاقيت طراحي و براي دانش آموزان يك كلاس به صورت گروهي و مشاركتي ارائه شود.
پيشرفت تحصيلي:
تعريف مفهومي: تغييرات حاصل در يادگيري دانش آموزان به طوري كه منجر به تغيير رفتار وي شود و نمرات حاصل از امتحانات وي بهتر و بيشتر گردد.
6-فرضيه هاي تحقيق
در اين تحقيق دو گونه فرضيه مورد نظر بوده است:
الف) فرضيه هاي مربوط به نگرش معلمان در خصوص ارائه تكليف شب در كلاس
1- ارائه تكليف شب به صورت هاي مختلف از قبيل رونويسي، سبك پژوهشي و تمريني موجب تثبيت يادگيري در دانش آموزان مي گردد.
2- دانش آموزان رغبت زيادي در انجام تكاليف شب در منزل از خود نشان نمي دهند.
3- انجام تكليف در منزل توسط دانش آموزان موجب تكميل آموزش روزانه، تقويت ابتكار و تجارب يادگيري و بالا بردن تواناييهاي ذهني، دقت و موفقيت تحصيلي دانش آموزان مي شود.
4- ارائه تكليف شب در تمام دروس و نيز براي كلاس اول دبستان ضروري است. و به تنهايي مي تواند در يادگيري موثر باشد.
5- توجه به تفاوت هاي فردي در ارائه تكليف شب موجب كيفي تر شدن آموزش ها مي گردد.
6- بررسي و رسيدگي معلم و ميزان رضايت معلم در انجام تكليف شب توسط دانش آموزان موجب تقويت يادگيري آنان مي شود.
7- ارائه تكليف شب منطبق با اهداف كلي درس موجب آموزش بهتر مي گردد.
ب) فرضيه هاي مربوط به ارائه تكليف فعال و تاثير آن بر پيشرفت تحصيلي.

1- بين ارائه تكليف شب به روش فعال و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان پايه سوم در درس علوم تجربي تفاوت وجود ندارد.
2- بين ارائه تكليف شب به روش فعال و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان پايه سوم در درس رياضي تفاوت وجود ندارد.
3- بين ارائه تكليف شب به روش فعال و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان پايه سوم در درس ادبيات فارسي تفاوت وجود ندارد.


مقدمه:
تكليف شب در حالي كه مي تواند وسيله اي براي نزديك كردن و ايجاد صميميت بيشتر بين كودكان و اوليا باشد ولي در بسياري از مواقع در شرايط نامطلوبي انجام مي گيرد و در نتيجه موضوعي براي درگيري ها و اوقات تلخي هاي خانوادگي مي شود.
بايد دانست كه براي بسياري از كودكان ايجاد محيطي آرام براي انجام تكاليف لازم است. اما دانش آموزاني نيز وجود دارند كه اين شرايط بر ايشان كافي نيست و تنها در صورتي تكليف خود را انجام مي دهند كه مثلا پدر، مادر يا بزرگسالي در كنارشان باشد و به كارهاي آنان نظارت مستقيم داشته باشند. اين كودكان در صورت عدم تمايل اوليا به همراهي كودك در اين امر، از انجام تكاليف خوداري مي كنند . اين امر ناشي از دلايل مختلف از جمله نياز كودك به توجه بيشتر بزرگسالان مي

باشد و يا زماني نشان مي دهند كه از توجه كافي برخوردار نيستند. در اين صورت شايسته است اوليا در روابط خود با فرزندانشان تجديد نظر كنند و دقت بيشتر را صرف صحبت و توجه به آنها كنند.
گاه انجام تكاليف براي شاگردان بي معني و بي فايده به نظر مي رسد، زيرا او دقيقا نمي داند چه بايد بكند. در اين مواقع كمك به وي به روشن شدن موضوع كمك خواهد كرد يا عدم ارتباط مطالب درسي با زندگي روزانه كودك يكي ديگر از مواردي است كه او را نسبت به انجام تكاليف دلسرد مي نمايد. كودك مفيد بودن اين تكاليف را نمي تواند تشخيص بدهد و كمك لازم در اين مواقع كوشش در ارتباط دادن وقايع و تجربيات زندگي خانوادگي با دروس مدرسه است. اكراه در انجام تكاليف گاه ناشي از جذابيت محيط اطراف به خصوص بازي با دوستان يا تماشاي تلويزيون مي باشد.
متأسفانه در بعضي از خانواده ها، كودكان آنان به جاي شيطنت و ايجاد مزاحمت به تماشاي

تلويزيون مشغولند، به همين امر كم كم كودكان را به تماشاي تلويزيون تا آنجا علاقمند مي‌كند كه ميتوان گفت كودكان به برنامه هاي تلويزيوني عادت كرده اند، گاه اين اعتياد به جايي مي كشد كه در سنين دبستاني و حتي بالاتر كودكان نمي توانند از ديدن برنامه هاي تلويزيون خودداري كنند و لذا به جاي انجام تكليف به تماشاي تلويزيون مي پردازند. وقتي كه والدين با اصرار زياد كودكان را از ديدن تلويزيون منع مي كنند باز هم موفقيتي ندارند. مثلا در بسياري از خانواده ها وقتي كه به كودكان اصرار مي‌شود كه تكليف مدرسه را انجام دهند آنان از والدين خود مي خواهند كه اول

تلويزيون را تماشا كنند و بعداً تكاليف خود را انجام دهند. بديهي است كه بعد از ديدن برنامه هاي تلويزيون هم چشمان كودكان خسته شده و هم وقت خواب فرا رسيده است.
معلماني كه در اول سالتحصيلي درباره تكاليف مورد انتظار، نحوه انجام و زمان ارائه آن با دانش آموزان و اولياي آنان مشورت مي كنند و به شاگردان اختياراتي در انجام تكاليف ونحوه ارائه آن مي

دهند، معمولا در دريافت كيفيت مناسب تكاليف و جلب رضايت شاگردان موفقيت بيشتري دارند و اما در مورد شاگرداني كه به علل محروميت هاي فرهنگي، بيسوادي يا گرفتاري هاي اوليا شرايط نامساعد مسكن به ندرت از عهده انجام تكاليف بر مي آيند، مدرسه مي تواند برنامه اي پيش بيني كند و اوقات خاصي را براي انجام تكاليف زير نظر معلمان يا شاگردان كلاس هاي بالاتر تنظيم نمايد تا اين قبيل دانش آموزان بتوانند در محيطي آرام و پر انگيزه كار درسي خود را انجام دهند و احياناً با طرح مشكلات خود از كمك هاي درسي لازم برخوردار گردند، در اين صورت تنها تكليفي را مي توان به خانه فرستاد كه امكان انجام آن به تنهايي براي كودكان وجود داشته باشد.

از طرفي ديگر نيز اولياي كودكان تصوير مثبتي از كار فعاليت جدي به او ارائه نداده اند در اين صورت چگونه مي توان از كودكي انتظار داشت كه از كار كردن لذت ببرد. در حالي كه هرگز چنين الگويي را در اطراف خود نديده است. يا هرگز به او نشان نداده اند كه انجام يك كار جديد و حل يك مشكل تا چه حد مي تواند لذت بخش باشد و ارزش اين را دارد كه انسان به خاطر آن لذت هاي زودگذر را فدا كند.
1-قوانين يادگيري از نظر روانشناسان
عموم روانشناسان و صاحب نظران تعليم و تربيت ضمن توجه به اهميت عامل تمرين و تكرار در يادگيري پايدار بر چگونگي تحقق اين مهم تاكيد فراوان داشته‌اند. چرا كه تمرين و تكرار خود به خود اثري در تكميل يادگيري نمي تواند داشته باشد. مگر اينكه با انگيزه هاي دروني و محرك هاي بيروني توام گردد. به عنوان مثال «شراندايك» در پي مطالعات وسيع خود پيرامون يادگيري، انسان و حيوان، يادگيري را تابع سه قانون اصلي مي داند. يكي از اين سه قانون تمرين است.
«شراندايك قوانين يادگيري را به شرح زير عنوان مي‌كند».
الف- قانون آمادگي:
يادگيرنده زماني قادر خواهد بود مطلب يا مهارتي را بياموزد كه از جهات جسمي، ذهي، عاطفي، رواني و اجتماعي آمادگي هاي لازم را داشته باشد.

ب- قانون نتيجه يا اثر:

هر قدر دانش آموز در فعاليت هاي آموزشي و انجام تكاليف و تمرينات درسي با احساس خوشايندي مواجه گردد و زمينه ارضاي نيازهاي ذهني و رواني او فراهم شود، به يادگيري، تكرار و تمرين‌ آن رغبت و انگيزه بيشتري از خود نشان مي دهند و اگر از انجام تكاليف درسي لذتي نبرد، در رفتار او تغييرات چندان مثبتي مشاهده نخواهد شد.
ج-قانون تمرين و تكرار:
ارتباط بين محرك و پاسخ يا استمرار و تكميل برداشت هاي ذهني و آموخته ها در اثر تمرين و تكرار محكم تر شود.
مراد از تمرين هرگز رونويسي يك صفحه از كتاب چندين و چند مرتبه نيست، بلكه مهم آن است كه دانش آموز بتواند مطلب مورد نظر معلم را در موارد گوناگون با آمادگي و رغبت به توجه و دقت و به دور از اضطراب و تشويش عجله و شتاب به كار برد. اگر تكاليف درسي شاگرد بيش از ظرفيت جسمي، ذهني و عاطفي او باشد نه تنها كمكي به تكميل آموخته‌هاي قبلي نخواهد كرد. بلكه زمينه ايجاد نگرش منفي، احساس تنفر و گريز نسبت به محيط آموزشي را دروني فراهم خواهد ساخت. (1)

2-تاثير تكليف در يادگيري:
بدون شك در يادگيري عواملي از تمرين و تكرار، هوش، رشد آمادگي، تجارب قبلي، انگيزه و دقت، ادراك روش يكپارچه يا روابط كل و جزء تشويق و تنبيه موثر مي باشد. از اين عوامل تمرين و تكرار و مهارت كه با موضوع در ارتباط مي باشد تاكيد و توصيه مي شود. تكرار و تمرين هاي اكتسابي آموزشگاهي سبب يادگيري بهتر و به خاطر سپردن آموخته هاست. اما آنچه كه در اين ارتباط حائز اهميت است شيوه و چگونگي تكرار مطالب و تمرين است.

تمرين و تكرار درس در مدارس يا خانه زماني مي تواند قابل استفاده و مفيد واقع گردد كه عوامل موثر در يادگيري نيز مورد توجه باشد. به عبارت ديگر بدون آمادگي ذهني، رواني و بدون انگيزه دقت، توجه وادراك صحيح مورد مطالعه، صرف تكرار نمي تواند چندان موثر باشد تغييرات نسبتاً پايدار و دائمي در رفتار يادگيرنده ايجاد كند. هنگامي كه دانش آموزي مي خواهد درسي را كه معلم در

كلاس تدريس نموده در خارج از مدرسه به صورت هاي مختلف مطالعه نمايد چندين بار آن را مجدداً بخواند و بنويسد يا مسائل را چندين بار حل كند اين گونه تلاش ها نيز بدون در نظر گرفتن عواملي چون رشد، آمادگي، زيستي، ذهني و رواني، رغبت و انگيزه نمي تواند كمك موثر بر امر يادگيري و پيشرفت تحصيلي نمايد. اين روش نيز پر واضح است كه اگر موضوع يادگيري يا دريافت هاي ذهني در اوقات مختلف و موقعيت هاي متنوع به گونه اي تكرار نشود فراموش مي گردد. اما اگر در انجام تكاليف و درس خواندن تناسب در ميان باشد و تكاليف با درك و فهم صورت نگيرد نه تنها نمي تواند موجب يادگيري پايدار شود بلكه سبب فراموشي نيز مي گردد.
3-آيا تكليف شب يك ضرورت تربيتي است؟
يكي از آخرين مطالعات منسجم در خصوص اهداف تكليف، تحقيق پرفسور (اپستين) است كه اهداف تكليف شب را با جامعيت خاصي در هفت مقوله خلاصه و طبقه بندي كرده است.
1-تمرين: تكليف به منظور افزايش سرعت، تسلط، تثبيت و حفظ يادگيري و مهارت است.
2-شركت فعال:

تكليف به منظور افزايش يادگيري و اشتغال در دانش آموز در فعاليت‌هاي يادگيري است.
3-رشد تخصصي: تكليف شب به منظور پرورش حس مسئوليت شخصي، امانت و صداقت و قدرت مديريت و زمان بندي، اعتماد به خود و تداوم در امر يادگيري است.
4-روابط متقابل شاگرد با والدين: تكليف شب به منظور برقراري ارتباط بين والدين و فرزند در خصوص مهمترين كار مدرسه و امر يادگيري است.
5-خط مشي مقررات: تكليف به منظور تأمين دستورات مديريت، اجراي مقررات مربوط به سياست كتبي در خصوص كم و كيف تكليف روزانه و هفتگي است.
6-روابط عمومي: تكاليف منظور آگاهي دادن به والدين ازآن چيزي مي باشد كه در كلاس درس بر فرزندان مي گذرد.

7-تنبيه: تكاليف به منظور اخطار و هشدار به دانش آموزان مي باشد و اين امر به عنوان نوعي يادآوري در خصوص انتظاراتي است كه شخص معلم از دانش آموز در مسائل درسي و رفتاري او در كلاس دارد. كاربرد هر يك از اهداف فوق به نوعي به فعاليت آموزشي و يادگيري منجر مي شود.
معني دار كردن انجام تكاليف براي دانش آموزان
گاه انجام تكاليف براي شاگردان بي معني و بي فايده به نظر مي رسد. زيرا او دقيقاً نمي تواند چه بايد بكند. و پرسش هاي معلم برايش مبهم است در اين طور مواقع كمك به او در مطالعه دقيق تر سوالات. تشويق او به پرس و جو از يك همكلاس به روشن شدن موضوع كمك خواهد گرفت.
اين كمك خواهد در مدرسه خواه در خانه بايد به صورت مناسب صورت گيرد، عدم ارتباط مطالب درسي با زندگي روزانه كودك يكي ديگر از مواردي است كه او را نسبت به انجام تكاليف دلسرد مي نمايد. كودك مفيد بودن اين تكاليف را نمي تواند تشخيص دهد و نويدهايي از اين قبيل كه وقتي

بزرگ شوي اين معلومات به دردت خواهد خورد، مشكل را حل خواهد كرد. كمك لازم در اين مواقع كوشش در ارتباط دادن وقايع و تجربيات زندگي خانوادگي با دروس مدرسه است. مثلا براي شاگردان كلاس هاي اول تا سوم مسئوليت هايي مانند يادداشت كردن پيام هاي تلفني در مدرسه فرا مي گيرند. تشويق آنان به نوشتن نامه به دوستان و بستگان، نوشتن خاطرات روزانه و از اين قبيل به معلوماتي كه در مدرسه فرا مي گيرد، جنبه عملي مي دهد. اكراه در انجام تكاليف گاه ناشي از جذابيت محيط اطراف به خصوص بازي با دوستان يا تماشاي تلويزيون مي باشد. از

طرف نيز اولياي كودك تصوير مثبتي از كار و فعاليت جدي به او ارائه نهاده اند. در اين صورت چگونه مي توان از كودك انتظار داشت كه از كار كردن لذت كسب كند. و حل يك مشكل تا چه حدي مي تواند لذت بخش باشد و ارزش اين كار را دارد كه انسان لذت هاي زود گذر را فدا كند.
4-ملاك هاي تعيين تكليف
دكتر سيف بر ضرورت تشخيص توانايي هاي دانش آموزان در دوره هاي مختلف سني و نيز در نظر گرفتن تفاوت هاي فردي ميان ايشان تاكيد نموده است و مي گويد:

حجم تكاليف بايد در حد معقول و مناسب با توانايي هاي دانش آموزان باشد.
در سال هاي اول مدرسه بايد حتي المقدور تكاليف را محدود كرد و شرايطي كه امكانات اجازه مي دهند بچه ها تكاليفشان را در مدرسه و تحت نظر معلم انجام دهند. با بالا رفتن سطح تحصيلات به تدريج كار خارج از كلاس، تحقيق و كارهاي ابتكاري بيشتر مي شود تا جائي كه در مقاطع دانشگاهي بخش عمده فعاليت هاي مربوط به يادگيري به عهده دانشجوست نه معلم.
سپس وي مي افزايد: لغات تازه اي را كه ياد گرفته است تمرين كند و يا بنويسد. مسائل درس

رياضي را كه در مدرسه فرا گرفته است در منزل حل كند. بهتر است معلم با شناسايي دقيق توانايي و نياز بچه ها تكاليفشان را به طور انفرادي تعيين كند. البته معلم زماني قادر به اجراي روش مذكور خواهد بود كه شرايط آموزشي متناسب باشد. مثلاً: تعداد دانش آموزان هر كلاس استاندارد باشد. در حال حاضر مشكل اساسي اين است كه به علت عدم مهارت در تدريس، تراكم دانش آموزان در مسائل مشابه آن يادگيري آن طوري كه بايد در كلاس درس انجام نمي گيرد. و معلمين سعي مي كنند با دادن تكليف خيلي زياد نقايص را برطرف كنند حال آن كه در چنين شرايطي تكليف زياد نتيجه سوء در بر خواهد داشت.

5- تناسب نوع تكليف با نوع درس
اگرچه بر اساس تحليل آماري اغلب يافته ها مي توانيم بگوييم دانش آموزاني كه تكاليفشان را انجام مي دهند نمرات بهتري دريافت مي كنند اما هنوز نكاتي مبهم وجود دارد. نكاتي مانند اين كه انجام چه نوع و چه ميزان تكليف و از چه درسي براي دانش آموزان موفقيت در بر خواهد داشت و آنچه كه محققان تاكنون بدان دست يافته اين است كه انجام به شكل حل مسئله براي دروس رياضي و رونويسي و روخواني (نوع تكليف) براي درس فارسي مفيد و مناسب است براي درس علوم تكاليفي از نوع مطالعه، تحقيق، تهيه مجموعه هاي طراحي و ساخت انواع وسايل و دستگاه هاي ساده و ابتدايي مناسب مي باشد.

6-جايگاه تكليف
تكليف تمريني است در زمينه آنچه كه دانش آموز در كلاس فرا گرفته و فقط در همين جايگاه مي تواند نتيجه يادگيري را براي او در بر داشته باشد. بنابراين استفاده هاي نابه جايي كه از آن به عنوان تنبيه و با نام جريمه داده مي شود. از نظر آموزش مردود است، از نظر تربيتي نيز مي تواند مورد قبول واقع باشد، زيرا در اصول تربيتي قانون حاكم است كه به لزوم وجود تناسب بين جرم و جزاء تاكيد مي ورزند.

مشكل دانش آموزي كه ضمن تدريس معلم با همكلاسش صحبت مي‌كند با چندبار جريمه نوشتن از روي درس فارسي يا هر درس ديگر حل نمي شود. زيرا بين خطايي كه انجام داده و نوع تنبيهي كه معلم برايش تهيه كرده تناسبي وجود ندارد، خطاي كودك در حيطه ديگري است و بايد در همان حيطه ريشه يابي و اصلاح گردد. حتي در مواردي هم كه خطاي محصل در زمينه آموزشي و درسي است جريمه دادن مشكلي را حل نمي كند.
در اين حالت دانش آموز به جاي اينكه به مرور يادگيري درس تمركز كند به فكر سريع نوشتن و تمام كردن جريمه هاست. ضمناً احتمال مي رود كه خستگي ناشي از جريمه نوشتن او را از درس بيزار مي‌كند.

معلم مي تواند با تجديد نظر كلي در روش هاي تدريس و نيز به وسيله كاركردن بيشتر با اين قبيل افراد آن ها را در يادگيري بهتر ياري نمايد.
7-تصحيح تكاليف
با ايجاد عادات روزمره براي محصل مي توان نظم را در او پرورش داد. بايد روزانه و يا در روز هاي خاصي از هفته براي او حجم معيني تكليف مشخص شود و دانش آموز نيز مدت معين و زمان خاصي را براي ساير امور زندگي‌اش در برنامه روزانه خود در نظر بگيرد و در مجموع به برنامه‌هايش نظم و سامان بخشد، لذا لازم است تكاليف دانش آموزان روزانه يا لااقل در روز هاي خاصي از هفته توسط معلم كنترل شود. زيرا اگر تكاليف به طور منظم كنترل نگردد ممكن است گروهي از دانش آموزان برخي از ايام به تصور اينكه شايد اين بار معلم تكاليف را بررسي نكند در انجام آن تعلل ورزند دچار بي نظمي گردند.

از آن جا كه تكاليف دانش آموزان پايه اول تحصيلي بيشتر به شكل رونويسي و حل مسائل رياضي مي باشد، دقت شود هنگام كنترل آنها از روش خط زدن استفاده نگردد. علاوه بر كنترل انجام تكاليف لازم است كه تكاليف بررسي وتصحيح گردند. زيرا با انجام اين روش از معلم ضعف هاي يادگيري هر دانش آموز و احتمالا ضعف هاي تدريس خود آگاه مي گردند.
8-تشريح اهداف تكليف
آشكار است كه معلم براي تعيين هر يك از تكاليف هدفي منطقي و مشخص در ذهن دارد. آموزگار بايد اين اهداف ذهني را براي دانش آموزان تشريح كند. مثلا به محصل بگويد انجام اين تكليف شما را در درك مطلب مورد نظر ياري دهد.

چنانچه تكاليف با نيازها، علايق و توانايي هاي دانش آموز، مطابقت داشته باشند، توضيح اهداف تكليف مي تواند از ميزان يادگيري و پيشرفت محصل براي خودش و نيز معلم مشخص سازد.
9-فوايد و مضرات تكليف
انجام دادن تكاليف نقش موثري در تثبيت يادگيري دارد و علاوه بر اين بچه ها را مسئوليت پذير و منظم مي كند، به كار مستقل عادت مي دهد و با انجام دادن تكليف خود دانش آموز در يادگيري نقشي فعال ايفا مي‌كند.
اما از طرفي آثار منفي خيلي زيادي دارد كه يكي از آن ها اين است كه دانش آموز را از انجام فعاليت هايي كه برايش جالب است و اگر تكليف نداشت نمي توانست انجام دهد، محروم مي‌كند. و از طرفي بچه ها براي اين كه تكليف شب زودتر تمام شود، دست به كارهايي مي زنند كه تاثير منفي از نظر اخلاقي دارد.
مشق دوست خود را به جاي مشق خود جا مي زنند، خط خوردگي و يا امضا را پاك مي كنند و به دروغ مي گويند به خدا مشق نوشتيم ولي جا گذاشتيم!
به خصوص وقتي حجم تكليف زياد باشد اين واكنش ها بيشتر مي شود، درنتيجه اگر تكليف شب و مشق زياد باشد وسيله اي براي كشف راه هاي دروغ و تقلب مي شود يعني در واقع بچه ها از قدرت كشف و خلاقيت خود در حل مسئله در اين جهت استفاده مي كنند.
از طرفي فشار خانواده‌ها به منزله عامل اجبار، فكر شاگرد و نگرش او را به مدرسه و يادگيري تغيير مي دهد و تكليف شب وسيله‌اي براي درگيري در محيط مدرسه و خانه مي‌شود.
10-اهداف تكليف

بعضي از متخصصين و اوليا تعليم و تربيت اهداف تكليف شب را چنين ذكر كرده‌اند:
1- تكرار درس آموخته شده و ثبت آن در ذهن يادگيرنده
2- تكميل مطالب خوانده شده
3- جلوگيري از وقفه در امر آموزش
4- به فعاليت وا داشتن ذهن يادگيرنده
5- روشن شدن مزاياي مبهم وغير دقيق درسي
6- تامل و تفكر بيشتر بر روي مفاهيم درسي.
7- ايجاد زمينه رقابت سالم بين دانش آموزان.

8- پرورش نيروي ادراك، فهم و تعقل و درك حقائق و مفاهيم از طريق تجربه شخصي
9- كسب مهارت و ايجاد زمينه مساعد جهت بروز خلاقيت ها
10- بازآموزي و تمرين در شرايط غير كلاسي
11-پرورش حس وقت شناسي و اعتماد به نفس
12-ايجاد عادت به استفاده درست و منطقي از اوقات فراغت
11-انواع تكليف
آقاي مجتبي مصدق آورده است
بسياري از معلمان مطالعه هر درسي در خانه كه آن را وظيفه اي مي دانند كه در خلال روزهاي مدرسه براي دانش آموزان تعيين مي شود تا در خانه انجام دهند با تكليف شب برابر مي دانند در اين جا انواع گوناگوني از تكليف شب را كه عموماً در مدارس روزي معين مي شود مورد بررسي قرار خواهيم داد. «پروفسور دويل و پروفسور باربر كه در زمينه تكليف شب تحقيقاتي را انجام داده اند به اين نتيجه رسيده اند كه سه نوع تكليف وجود دارد. تكليف تمريني، تحقيقي براي آمادگي و تكاليف گسترشي با هدف ايجاد تفكر خلاق» به اين نوع از تكليف كمتري مي توان به صورت يك شبه نگاه كرد. يكي از خصوصيات تكاليف گسترشي يا خلاق تمركز بر توليد چيزهاي جديد و بكر است نه، در انجام دادن تمرين هاي بي شماري كه متاسفانه در كشور ما خيلي كم و به ندرت اين تمرين ها استفاده مي شود.

اما در مدارس ايران چند تكليف منزل عموميت دارد: 1-تكاليف تمريني 2-تكاليف تحقيقي 3-تكاليف رونويسي 4-تكاليف گسترشي و خلاق كه عمدتاً در مدارس تيزهوشان و در برخي موارد در دبيرستان ها به كار گرفته مي شود.
12-حجم تكليف
انتخاب و نوع تكاليف متناسب با همان درس به تنهايي كافي نيستند و بايد به حجم آن نيز توجه شود، زيرا اگر مثلا براي درس فارسي چند صفحه رونويسي تعيين گردد و به علت حجم زياد كارها از وقت دانش آموز كاسته مي شود و نتايج يادگيري مطلوب نخواهد بود.
متوسط انجام تكاليف براي دانش آموزان پايه اول تحصيلي 20 دقيقه است اين زمان براي پايه هاي تحصيلي بالاتر به تدريج افزايش مي يابد. در حال حاضر در انتهاي هر درس در كتب درسي برخي از پايه هاي تحصيلي دستور العمل‌هايي براي دانش آموزان جهت انجام تكاليف درج گرديده است كه به طور تقريبي حجم تكاليف لازم را براي هر درس مشخص مي سازد.

دستورالعمل هاي ياد شده شامل تعدادي پرسش، تمرين رونويسي، آيا مي دانيد كه … مي باشد. گروهي از معلمين حجم تكاليف تعيين شده را مناسب نمي دانند و با انتخاب خودشان تكاليفي را براي محصلين مشخص مي كنند. در مورد ارتباط ميزان تكاليف تعيين شده توسط معلمان و اين كه تا چه حد با سطح تحصيلات، سابقه آموزشي در ارتباط مي باشد. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه متغيرهاي فوق متاسفانه تاثير چنداني در ميزان تكاليفي كه براي دانش آموزان تعيين مي شود، ندارد و اكثر معلمان عليرغم سابقه تحصيل يا حرفه خود با تكاليفي بين 3 تا 4 صفحه بالاترين درصد را تشكيل مي دهد. لازم به يادآوري است كه مشق شب به منظور يادگيري بيشتر و عميق‌تر انجام مي شود و اين امر بر يكي از قانون هاي يادگيري استوار است و چنان چه عملي پيامد خوشايندي براي موجود زنده نداشته باشد كم كم خاصيت خود را از دست مي دهد. يعني قانون تمرين همراه با قانون اثر مي تواند در تثبيت يادگيري ثمربخش باشد. بدين سبب بر معلم است كه تكاليف دانش آموزان را به دقت مورد بررسي قرار دهد. در ضمن ارج نهادن به كار و فعاليت دانش آموزان اشكالات آنان را متذكر گردد.

از دادن تكليف به صرف بي كار بودن بچه ها در منزل و ازآن مهمتر اين كه از خط زدن تكليف ها، پاره كردن و يا بررسي تكاليف شب توسط شاگردان ديگر جداً خودداري ورزد.
13-رابطه تكليف شب با ميزان هوش و استعداد دانش آموزان و پيشرفت تحصيلي آنها
براساس قانون آمادگي يادگيرنده زماني قادر خواهد بود مطالب يا مهارتي را بياموزد كه از جهت مهارت جسمي، ذهني، رواني و اجتماعي آمادگي هاي لازم را داشته باشد. براي ديدن تكليف بايد به تمام دانش آموزان يك مقطع و با يك كلاس درس، يكسان تكليف شب داد؟ آيا تمام دانش آموزان دستيابي از بهره هوشي يكسان برخوردارند تا ما به آنها به يك اندازه تكليف شب بدهيم؟

متاسفانه معلمين مقاطع مختلف اكثراً بدون در نظر گرفتن بهره فردي و تفاوت هاي هوشي دانش آ‎موزان به شكل قالبي به آنها تكليف مي دهند و از تمام آنها به يك ميزان انتظار پيشرفت تحصيلي دارند. در دادن تكليف شب به هر دانش آموز بايد به بهره هوشي توجه شود، زيرا دانش آموزان يك كلاس درس در حقيقت هيچ كدام مثل هم نيستند.
در مجموع دانش آموزان يك كلاس افرادي با بهره هوشي 75 تا 140 وجود دارد كه بي شك همه آنها به يك اندازه نياز به تكليف شب ندارند.
در مورد پيشرفت تحصيلي هم علاوه بر انجام دادن تكليف بايد به وضعيت اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي دانش آموزان توجه كرد. پيشرفت تحصيلي يعني اينكه يادگيري به طور عميق در فرد ايجاد شده باشد، به طوري كه او بتواند براي مدت طولاني مطالب آموخته شده را به خاطر آورده و بنابراين طبق اين تعريف حفظ كردن مطالب درسي، پيشرفت تحصيلي به حساب نمي آيد.

بلكه پيشرفت تحصيلي زماني حاصل مي شود كه دانش آموز مطالب را ببيند، بنويسد، بسازد و آزمايش كند، در اين صورت مي توان گفت كه دانش آموز پيشرفت تحصيلي داشته است.
آزمون هاي پيشرفت تحصيلي با نامهاي مختلف امتحانات آمادگي، امتحانات ثلث، امتحانات نهايي و هم چنين امتحانات ميان ترم و پايان ترم از سال هاي نخست آموزش رسمي گرفته تا پايان تحصيلات دانشگاهي از فعاليت هاي مهم آموزشي و پرورشي، معلمان و ساير مربيان به حساب مي آيد.
از يك طرف، اندازه گيري بازده هاي يادگيري دانش آموزان و ارزشيابي تحصيلي آن ها كه با نمره دادن، صدور گواهي نامه و طبقه بندي همراه است و از طرف ديگر كمك در بهبود شيوه هاي آموزشي خود به تشخيص و رفع نواقص يادگيري دانش آموزان مي انجامد، بازده هاي دانش آموزان شامل رفتارها وتوانايي هاي زيادي از جمله حفظ مطالب، درك فهم مطالب، كسب مهارت ها و توانايي ها، كاربرد اصول و فنون و … مي باشد.
14-تاريخچه تكليف شب در جهان
پروفسور گوردون مي نويسد كه:
تكليف شب به عنوان موضوع تربيتي در سال 1842 مورد مباحثه متخصصان علوم تربيتي انگلستان قرار گرفت و در سال 1892 در نخستين شماره هاي دايره المعارف تعليم و تربيت آمده است كه بچه كمتر از 9 سال نياز نيست كه تكاليف جديد ي در خانه انجام دهد. بسياري تكاليف در اوايل قرن بيستم جهت خاصي پيدا كرد و آن بدان جهت بود كه ذهن انسان به مثابه عضله اي فرض گردد كه مي توان به وسيله تمرين هاي ذهني با حفظ كردن تقويت گردد و از آن جا حفظ كردن مي توانست در منزل صورت گيرد.

بنابراين تكاليف مدرسه به عنوان موضوع مثبتي تلقي شده و بدين ترتيب كه تكليف شب با پشتوانه علمي راهي مدارس شده و جز لاينفك آن گرديد.
جن واستونس 1989 پس از مقايسه نگرش دانش آموزان چيني، ژاپني وآمريكايي به اين نتيجه رسيده اند كه در كشورهايي كه به پيشرفت تحصيلي اهميت بيشتري داده مي شود تكليف شب نيز از مقام بالاتري برخوردار است.
تعيين تكليف منزل هم مثل تدريس، هنر مي خواهد:
ساختار يك درس از اجزايي نظير عنوان، متن، تصاوير و اشكال و فعاليت ها يا تمرين هاي پاياني درس تشكيل شده است.
ممكن است سازماندهي برخي از دروس بر اساس برنامه مبتني بر فعاليت صورت گرفته باشد. اين دروس غالباً فاقد از تمرين هاي پاياني هستند. اما آنچه كه به نام تمرين، پرسش يا كار عملي يا فعاليت هايي كه انتظار مي رود دانش آموز در منزل انجام دهد، تحت عنوان تكليف شب نيز نام برده مي شود.
آقاي محمود معافي در ادامه تكليف منزل در جهان و ايران را بر شمرد كه قبلاً بيان كرديم و همچنين اهداف تكليف را بيان كرده و در ادامه آورده اند كه معلمان بايد به مدت زماني كه دانش آموزان صرف مطالعه و پاسخگويي به درس‌هاي گوناگون مي كنند، توجه كنند تا تكليف حالت ملال آوري به خود نگيرد. و اعتراض والدين را بر نيانگيزد و نتيجه اي كه گرفته مي‌شود اين است كه معملمان از تكاليف مختلف مانند تكليف تمريني، آمادگي و تحقيقي استفاده كنند و به دانش آموزان تكاليف بي جا و يكنواخت و رونويسي ندهند.

15-تكليف شب به عنوان يك تجربه يادگيري
كتاب «تكليف شب» به عنوان يك تجربه يادگيري كار مركز تحقيقات آموزشي، اشاره اي به اين مطالب دارد:
«در فرايند آموزش و پرورش تكاليف شبانه به خارج از مدرسه به عنوان يك مسئله جدي و در عين حال غامض مورد بررسي صاحبان انديشه در سطح بين الملل واقع گرديده است».
همچنين در اين كتاب از تحقيقات پروفسور «دويل» و «باربر» صحبت شده است كه ابتدا نظري گذارا بر تحقيقات انجام شده. دانسته اند و ادبيات اين رشته را كه دوران معاصر مرور و تحصيل نموده اند، آنگاه سه نوع تكليف شب يعني تكليف تمريني، تكاليف جهت آمادگي و امتدادي و تفكر خلاق را تحليل نموده و اهداف نوين تكليف را مطرح و كالبد شكافي كرده اند. سپس به كارآيي تكليف شب در خصوص موقعيت تحصيلي. ايجاد انگيزه در دانش آموزان، بازخورد معلمان و مشاركت والدين «انجام تكاليف شب در دوره هاي مختلف تحصيلي پرداخته‌اند».
آنان توجه نموده اند كه تكليف شب بايد يك تجربه با معناي يادگيري را فراهم كند تا از نقش مكانيكي آن جلوگيري كند. از ميان دلايلي كه براي دادن تكليف شب در آن كتاب مطرح مي شود اين موارد را مي توان در نظر داشت:
1- فايده و سودمندي آن به عنوان يك نظام دهنده فكر و انديشه
2- نقش آن به عنوان رفع كننده محدوديت هاي زماني به منظور ارائه حجم بيشتر مطالب درسي
3- توانايي تكليف شب در پرورش قوه ابتكار، استقلال و مسئوليت دانش‌آموز
4- ارزش در تقويت و تكميل كار انجام شده در خارج از مدرسه.

5- توانايي تكليف شب در نزديك كردن خانه و مدرسه به يكديگر
بعضي از پژوهشگران در تحقيق به اين نتيجه رسيدند كه بيشترين تاثير تكاليف شب بر موقعيت تحصيلي، مربوط به تكاليف است كه با پيشنهادهاي معلم يا نمره داده همراه است.
16-اثرات تكليف شب:
در حوزه معرفتي علوم تربيتي در خصوص اثرات تكليف شب، تحقيقات نظري و تجربي فراواني صورت گرفته كه از جمله آنها مي توان به تحقيقات ذيل اشاره نمود:
(هدجيز) در سال 1964 ميلادي كليه تحقيقات را جمع بندي كرده، اعلام نمود كه يك ارتباط مثبت بين تكليف شب و موفقيت تحصيلي وجود دارد.
«گود» در سال 1964 ميلادي پس از مطالعه كليه تحقيقات نتيجه گيري نمود كه هيچ تكليفي نبايد در سطح ابتدايي به دانش آموزان داده شود مگر اينكه خود آنان داوطلب باشند و تكليف شب براي بچه ها نامناسب و غير مولد است.
«بيل و فويل» در سال 1985 ميلادي پس از جمع بندي كليه تحقيقات تجربي در خصوص كارآيي تكليف شب اعلام كردند كه تاكنون 88 تحقيق تجربي از سال 1908 تا 1984 صورت گرفته است:
نتايج تحقيقات فوق به شرح ذيل است:
الف- 34 تحقيق تجربي نشان مي دهد كه تفاوت با معنايي به نفع تكليف شب نسبت به ساير روش هاي يادگيري در موفقيت تحصيلي داشته است.
ج- 48 تحقيق تجربي نشان داده كه تكليف شب و ساير روش هاي يادگيري نتايج مشابهي را در موفقيت تحصيلي نشان داده كه تكليف شب و ساير روش هاي يادگيري نتايج مشابهي را در موفقيت تحصيلي شاگردان بوجود آورده است.
«هريس كوپر» در سال 1989 ميلادي پس از اين كه حدود 100 مقاله و 100 گزارش مربوط به تكليف شب را مطالعه كرده اثرات مثبت و منفي تكليف شب و زمان مطلوب در مقاطع تحصيلي را به شرح زير جمع بندي نمود:
اثرات مثبت تكليف شب:
- پيشرفت در يادگيري سريع
- به خاطر سپردن بهتر دانش حقايقي و اطلاعاتي
- درك بيشتر

- تفكر انتقادي بهتر، تشكيل مفاهيم، پردازش اطلاعات
- تقويت و غني سازي برنامه درسي
اثرات تحصيلي بلند مدت
- اشتياق يادگيري در اوقات فراغت
- بهبود طرز تفكر نسبت به مدرسه
17-نظريات مختلف درباره تكليف شب:
«خانم دكتر فردوسي روان شناس باليني» در دادن تكليف شب بايد توان دانش آموز مد نظر قرار گيرد. در غير اين صورت تكليفي مي‌تواند محصل را تا مرز بيزاري از مدرسه سوق دهد، علت عدم انجام تكليف عبارت است از زياد بودن وقت گير بودن و خارج از حد توان بودن و يا ضرورت نداشتن براي دانش آموز، ترس از سخت گيري و تنبيه معلم.
«دكتر شريعتمداري» تا پايان سال سوم نيازي به دادن تكليف شب براي دانش آموز نيست. زيرا حجم كار بسيار اندك است و در طول ساعات كلاس معلم به راحتي قادر است از عهده‌ي آموزش بر آيد. اگر معلم احساس كند درصدي از دانش آموزان ضعيف هستند بايد براي اين عده تكليف بدهد در اين جا نيز بايد تكليف به اندازه اي باشد كه اوقات فراغت، استراحت و تفريح براي محصل باقي بماند.

«دكتر يوسف كريمي استاد دانشگاه علامه طباطبايي»: براي تكليف شب فوايدي مترتب است كه عبارتند از:
1- تكرار مطلب آموخته شده و تمرين آنها به منظور تثبيت آموخته ها
2- احتمال تعليم آموخته ها و يافتن بينش هاي تازه و اضافي
3- تقويت انضباط فردي و خود نظم دهي
4- آموختن صبر و حوصله و ثبات و استقامت
5- پر كردن اوقات فراغت شاگردان به شكل سالم
«آقاي دكتر قاسم قاضي استاد دانشگاه»: در دادن تكليف شب به هر دانش آموز به بهره هوشي وي توجه شود زيرا دانش آموزان يك كلاس در حقيقت هيچ كدام مثل هم نيستند.
سيماي تكليف شب در اوايل ذقرن بيستم جهتي خاص پيدا مي‌كند و آن بدان جهت بوده كه: (ذهن انسان را به مثابه عضله اي فرض مي كردند كه مي تواند با تمرين هاي ذهني يا حفظ كردن تقويت شود و از آنجا كه عمل حفظ كردن مي توانست در منزل صورت بگيرد، بنابراين تكليف مدرسه موضوع مثبتي تلقي مي شد) .
يكي از محققين كه در جهت تغيير طرز تفكر فوق الذكر تلاش فراوان كرد، پستالوزي بود او ديدگاه نويني را مطرح كرد كه عامل شكست محصل را ناتواني معلم در جلب رضايت و حفظ علاقه او مي دانست، ضمن عامل تشخيص عامل (علاقه) (هربارت) اعلام كرد كه (علاقه از دانش آموز مي رويد) كه هرگاه دانش آموزي علمي را به خوبي فراگيرد، براي يادگيري هاي بعدي آماده و مشتاق تر مي گردد.
اغلب بينش هاي معاصر، به تحرك، قدرت ابتكار و مسئوليت پذيري محصل در امور يادگيري بها مي دهد و بر اين هدف تاكيد مي كنند كه دانش آموز هرچه بهتر و موثرتر از اوقات خارج از مدرسه اش در جهت يادگيري بهره برد.
تاريخ آموزش و پرورش نشانگر اين است كه تكليف همواره به عنوان يكي از عوامل مهم در تحقيق يادگيري مطرح بوده است. در هر دوره متناسب با برداشتي كه از يادگيري وجود داشته است. شكل و نوع تكليف نيز متفاوت بوده است. اما امروزه باتعريفي كه از يادگيري مي شود توقع اهدافي فراتر از آن وجود دارد، به همين دليل از تكاليف خانه به عنوان تمريني جهت تثبيت توانايي كسب شده استفاده مي گردد.
18-تاريخچه تكليف شب

تكليف شب تعلق به دوران خاصي ندارد و همواره براي دانش‌آموزان، معلمان و اوليا مطرح بوده است. و نظريات موافق و مخالف آن را برانگيخته است. آنان كه نظر مخالف دارند تكليف شب را در سطح ابتدايي كاري بيهوده مي دانند و عقيده دارند كه كودكان پس از يك روز طولاني و خسته كننده در مدرسه وقتي به خانه مي رسند بهتر است اوقات خود را با استراحت بازي و يا اشتغال به يك كار سرگرم كننده و به هر فعاليتي غير درسي بگذراند. و اين طور استدلال مي كنند كه حجم زياد دروس و كمبود وقت براي استراحت و تفريح و علاقه خود به درس خواندن تمركز خود را نيز از دست مي دهند و به صورت شاگرداني كسل، بي توجه و مايوس در مي آيند.
عذرا مهنوش، معلم پايه، پنجم ابتدايي در مورد اهميت تكاليف در يادگيري دروس چنين اظهار مي دارد: اگر به بچه ها تمرين براي منزل ندهيم، درس هايي را كه در طول روز در مدرسه آموخته اند فراموش مي كنند. من هر روز تكاليف روز قبل را مي بينم تا مطمئن شوم كه درسشان را خوب ياد گرفته اند.
نكته ديگري كه دليل مخالفت برخي از اوليا و مربيان تعليم و تربيت من جمله نويسنده فرانسوي فيليپ اين است كه تكاليف درسي خانه به خصوص اگر پيچيده و سنگين باشد مي تواند تبعيضات اجتماعي را تشديد كند، زيرا تنها دانش آموزاني كه از داشتن پدر و مادري تحصيل كرده و محيط خانوادگي مطلوبي بهره‌مندند مي توانند در محيطي آرام و پر انگيزه براي انجام تكاليف كار كنند و از نظرات و كمك اولياي خود كه دچار مشكل مي شوند برخوردار مي‌گردند. بديهي است چنين امكاني براي دانش آموزان متعلق به قشر محروم جامعه وجود ندارد. و در عوض عده اي موافق دادن تكليف شب هستند.
وقتي كه با معلمان درباره تكليف شب صحبت مي كنيم اغلب آنان عقيده دارند كه اين اولياي دانش آموزان هستند كه بر دادن تكليف درسي در خانه تاكيد دارند. نتيجه يك همه پرسي كه چندي پيش توسط يك روزنامه فرانسوي درباره تكليف شب انجام گرفت معلوم داشت كه بسياري از معلمان عقيده دارند كه كودكان و نوجوانان علاقه مند به تكاليف درسي در خانه هستند و به شرط اين كه طولاني نباشد بنابر عقيده اين معلمان، تكليف شب باعث مداومت ارتباط بين مدرسه و شاگردان مي شود و يا مانع مي گردد كه بچه ها در بازگشت به خانه مدرسه وظايف تحصيلي خود را فراموش كنند.

اوليايي كه موافق تكليف شب هستند آن را وسيله اي براي تشخيص توانايي هاي درسي فرزندانشان مي دانند و معتقد هستند كه با نظارت به تكاليف متوجه مي شوند كه آنان تا چه حد مطالب را آموخته چه كمبودهايي دارند اين قبيل اوليا معتقدند كه تكاليف درسي شاگردان مي تواند وسيله اي براي برقراري ارتباط بين خانه و مدرسه باشد، زيرا اوليا از طريق نظارت بر تكاليف متوجه مي شوند در مدرسه چه مي گذرد و چه تغييراتي در محتوا روش و برنامه هاي درسي داده شده است. اين امر باعث مي شود كه آنان در مواردي به مدرسه رجوع كنند و معلم فرزندانشان را ملاقات كنند.
سيماي تكليف شب در اوايل قرن بيستم جهتي خاص پيدا ميكند و آن بدان جهت بوده است كه:
ذهن انسان را به مثابه عضله اي فرض مي كردند كه مي تواند با تمرين هاي ذهني يا حفظ كردن تقويت شود و از آن جا كه عمل حفظ كردن مي توانست در منزل صورت بگيرد بنابراين تكليف مدرسه به عنوان موضوع مثبتي تلقي مي‌شد.
يكي از محققين كه در جهت تغيير طرز تفكر فوق الذكر تلاش فراوان كرد، پستالوزي بود او ديدگاه نويني را مطرح كرد كه عامل شكست محصل را ناتواني معلم در جلب رضايت و حفظ علاقه او مي دانست، ضمن تشخيص عامل علاقه «هربارت» اعلام كرد: «علاقه از دانش آموز مي رويد» كه هر گاه دانش آموزي علمي را به خوبي فرا گيرد، براي يادگيري هاي بعدي آماده و مشتاق تر مي گردد.
اغلب بينش هاي معاصر به تحرك، قدرت ابتكار و مسئوليت پذيرري محصل در امور يادگيري بها مي دهند و بر اين هدف تاكيد مي كنند كه دانش آموز هرچه بهتر و موثرتر از اوقات خارج از مدرسه اش در جهت يادگيري بهره برد.
تاريخ آموزش و پرورش نشان گر اين است كه تكليف همواره به عنوان يكي از عوامل مهم در تحقيق يادگيري مطرح بوده است. در هر دوره متناسب با برداشتي كه از يادگيري وجود داشته است شكل و نوع تكليف نيز متفاوت بوده است. اما امروزه با تعريفي كه از يادگيري مي شود توقع اهدافي فراتر ازآن وجود دارد. به همين دليل از تكاليف خانه به عنوان دليل تنوع ديدگاه ها در زمينه تعليم و تربيت نظريه هاي متفاوتي در خصوص تعيين تكليف خانه براي دانش آموزان وجود دارد.

برخي از متخصصيني كه انجام تكاليف درسي را مفيد مي دانند دكتر علي سيف متخصصين روانشناس پرورشي است و وي اظهار مي دارد بخش عمده يادگيري بايد در كلاس انجام شود و فعاليت هاي درسي خارج از مدرسه بايد مكلمل يادگيري فعاليت هاي مدرسه باشد. در شرايطي توضيحاتي كه در كلاس داده مي شود براي يادگيري بعضي از دانش آموزان كفايت مي‌كند. اما بعضي ديگر ممكن است چنين نباشد و لذا نياز به تمرين و مرور بيشتري داشته باشند كه د راين صورت مي توان با دادن تكاليفي متناسب با نياز هر دانش آموز او را در اين امر ياري كرد.
دكتر سيف بر ضرورت تشخيص توانايي هاي دانش آموزان در دوره هاي مختلف سني و نيز در نظر گرفتن تفاوت هاي درسي ميان ايشان تاكيد نموده است وي مي گويد: حجم تكاليف بايد در حد معقول و متناسب با توانايي هاي دانش آموزان باشد. در سال هاي اول مدرسه بايد حتي المقدور تكاليف را محدود كرده و در شرايطي كه امكانات اجازه دهد بچه ها بيشتر تكاليفشان را در مدرسه و تحت نظر معلم انجام دهند. با بالا رفتن سطح تحصيلات در تدريس نياز به كار خارج از كلاس بيشتر مي شود تا جايي كه در مقاطع دانشگاهي بخش ععده فعاليت هاي مربوط به يادگيري به عهده دانشجوست نه معلم. وي مي گويد: تكليف بايد بيشتر جنبه حل مسئله داشته باشد و يا تمرين آن چه در مدرسه ياد گرفته شده است باشد.
عمده روانشناسان و صاحب نظران تعليم و تربيت ضمن توجه به امنيت

عامل تمرين و تكرار در يادگيري هاي پايدار بر چگونگي تحقق اين امر تاكيد فراوان داشته اند چرا كه تكرار يا تمرين خود به خود اثري در تكميل يادگيري نمي تواند داشته باشد مگر اين كه با انگيزه هاي دروني و محرك هاي بيروني توام گردد.
بدون ترديد از جمله عوامل موثر در يادگيري، تكرار و تمرين و مهارت است و تكرار اكتسابهاي آموزشگاهي سبب يادگيري بهتر و به خاطر سپردن آموخته هاست، اما آنچه كه در اين ارتباط حائز اهميت مي باشد چگونگي تكرار مطالب و تمرين سرمشق هاست و بديهي است تمرين يا تكرار درس هاي آموزشگاهي زماني مي تواند مفيد واقع گردد كه عوامل موثر در يادگيري نيز مورد توجه باشد. يعني بدون آمادگي ذهني و رواني و بدون انگيزه، دقت، توجه و ادراك صحيح موضوع مورد مطالعه، صرف تكرار نمي تواند چندان موثر واقع شده، تغييرات نسبتاً پايداري در رفتار يادگيرنده ايجاد كند. بنابر آن چه كه در فرايند يادگيري موثر است مي بايست در امر تكرار و تمرين يادگيري هاي نخستين نيز مورد نظر باشد. اين نظر پرواضح است كه اگر موضوع يادگيري يا دريافت هاي ذهني در اوقات مختلف و موقعيت هاي متنوع به گونه اي تكرار نشود، فراموش مي گردد زمان از جمله عوامل موثر در فراموشي سريع است.
از جمله متخصصيني كه انجام تكاليف درسي را مفيد مي داند دكتر علي سيف است وي در مورد اهميت و نقش تكليف در تحقق يادگيري معتقد است: علاوه بر كنترل انجام تكاليف لازم است كه تكاليف بررسي و تصحيح گردند زيرا با انجام اين روش معلم از ضعف هاي يادگيري هر دانش آموز و احتمالاً ضعف هاي تدريس خود آگاهي يابد.

مشق شب به منظور يادگيري بيشتر و عميق تر انجام مي شود اين امر بر يكي از قانونهاي يادگيري (تكرار و تمرين) استوار است. و چنانچه عملي پيامد خوشايندي براي موجود زنده نداشته باشد كم كم تكرار خاصيت خود را از دست مي دهد. يعني قانون تمرين همراه با قانون اثر مي تواند در تثبيت يادگيري ثمربخش باشد. بدين سبب بر معلم است كه تكاليف هاي دانش آموزان را به دقت مورد بررسي قرار مي دهد و ضمن ارج نهادن به كار و فعاليت دانش آموزان اشكالات آنان را متذكر گرد

د.
پروفسور گوردون مي نويسد كه تكليف شب به عنوان موضوع تربيتي در سال 1842 مورد مباحثه متخصصان علوم تربيتي در انگلستان قرار گرفت و در سال 1892 در نخستين شماره هاي دائره المعارف تعليم و تربيت آمده است كه بچه ها كمتر از 9 سال آماده نيستند كه تكاليف جديدي در خانه انجام دهند.
جن و استيونس 1989 پس از مقايسه نگرش دانش آموزان چيني و ژاپني و آمريكايي به اين نتيجه رسيده اند كه در كشورهايي كه به پيشرفت تحصيلي اهميت بيشتري داده مي شود، تكليف شب نيز از مقام بالاتري برخوردار است
از ميان دلايلي كه براي دادن تكليف شب در كتاب (تكليف شب به عنوان تجربه يادگيري) مطرح مي شود اين موارد را مي توان مد نظر داشت:
1- فايده و سود آن به عنوان يك نظام دهنده فكر و انديشه
2- نقش آن به عنوان رفع كننده محدوديت هاي زماني به منظور ارائه حجم بيشتر مطالب درسي.
3- توانايي تكليف شب در پرورش قوه ابتكار، استدلال و مسئوليت دانش آموز.
4- ارزش در تقويت و تكميل كار انجام شده در خارج از مدرسه.
5- توانايي تكليف شب در نزديك كردن خانه و مدرسه به يكديگر.

19-تحقيقات انجام شده در ايران:
از نتايج تحقيقات خانم طوبي ذوالفقاري در اين زمينه:
الف- تكاليف خارج از كلاس بيشتر به صورت مشق و رونويسي است و كمتر جنبه ابتكاري و ابداعي دارد.
ب-اكثر دانش آموزان نسبت به انجام دادن تكاليف خارج از مدرسه نگرش مثبت داشته اند اما عده ي زيادي از آنان تكاليف كلاسي را مفيد تر از تكاليف خارج از كلاس مي دانند.
ج- عده كمي از دانش آموزان مطرح كرده اند كه ميزان تكاليف تعيين شده خارج از توان آنها است.
د-كليه معلمان پايه هاي سوم تا پنجم عقيده داشته اند كه انجام دادن تكاليف كلاسي بيش از تكاليف خارج از كلاس در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان تاثير دارد.
2-تحقيقي با عنوان (بررسي وضعيت تكليف شب در مدارس ابتدايي توسط خانم زهرا بازرگان در سال 1372).
كه هدف بررسي وضعيت تكليف شب دانش آموزان مدارس ابتدايي و تشخيص نارسايي ها و كمبودهاي اين وظيفه آموزش در تهران بوده است. در اين تحقيق نظريات دانش آموزان، اوليا و معلمان در مورد ابعاد مختلف تكليف شب مورد بررسي قرار گرفته است.
3-تحقيق ديگر توسط آقاي صفارپور با عنوان بررسي وضعيت تكليف در پايه‌هاي اول، دوم و سوم در سه بعد معلم، كتابهاي درسي و دستور العمل هاي صادره از سوي وزارت آموزش و پرورش انجام گرفته است. هدف از تكليف شب در اين تحقيق عبارتند از: تثبيت يادگيري دانش آموزان، اطلاع از ميزان آموخته ها ونقاط ضعف دانش آموزان و داشتن برنامه مشخص در منزل مي‌باشد كه جامعه آماري آن دبستانهاي مناطق 20 گانه شهر تهران در سال 70-69 بود.
4-تحقيق ديگر در مورد (بررسي ميزان، علاقه دانش آموزان پسر پايه پنجم ابتدايي در انجام تكليف شب مدرسه در درس فارسي) توسط خانم اكرم ابراهيمي ستوده سال 77-76 در آموزش و پرورش ناحيه 4 كرج انجام گرفته كه هدف هاي آن بدين قرار است:
1- بررسي رابطه بين نوع تكليف شب و ميزان علاقه دانش آموزان
2- بررسي رابطه بين ميزان تكليف شب و ميزان علاقه دانش آموزان
3- بررسي رابطه بين انجام تكليف شب و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان
كه نتايج بدست آمده از اين پژوهش به قرار زير است:

1- اكثريت معلمان به دانش آموزان خود تكليف رياضي مي دهند.
2- اكثريت دانش آموزان به انجام تكاليف شب علاقه زيادي دارند.
3- بيشتر دانش آموزان دوست دارند كه تكاليف خود را در كلاس با نظارت معلمان انجام دهند.
4- علاقه به معلم تا حدود زيادي مي تواند در انجام تكاليف شب موثر و نظارت و كنترل تكليف از طرف معلم را عامل مهمي در انجام تكليف مي دانند.
5- تحقيق ديگر (بررسي رابطه حجم ونوع تكليف شب با پيشرفت تحصيلي دانش آموزان از ديدگاه معلمان مدارس دختر ابتدايي آموزش و پروش ناحيه 4 كرج) از بتول علي رمضاني ماهونكي سال 78-77 كه هدف اين تحقيق پي بردن به نقاط ضعف و قوت تكليف و اين كه معلمان چه نوع تكاليفي را مناسبتر و كاراتر مي دانند و دادن پيشنهادات و راه حل هايي براي موثر كردن تكاليف درسي آموزشي بوده است.

فصل سوم

1- روش تحقيق
2- نوع تحقيق
3- جامعه آماري
4- نمونه آماري
5- روش نمونه گيري
6- ابزار تحقيق
7- روش تجزيه و تحليل اطلاعات

1- روش تحقيق
هدف كلي از اين پژوهش بررسي تطبيقي شيوه هاي مختلف تعيين تكليف شب بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مي باشد. براي انجام اين تحقيق از روش تحقيق شبه تجربي و طرح پيش آزمون و آزمون نهايي با يك گروه استفاده شده است كه به شرح اين نوع تحقيق پرداخته مي شود.
2-نوع تحقيق

از آنجا كه اطلاعات به دست آمده در اين پژوهش بوسيله پرسشنامه و هم چنين پيش آزمون و پس آزمون جمع آوري گرديده است و هدف بررسي وضع موجود و هم چنين بررسي تاثير متغير مستقل بر متغير و ابسته بوده است. اولاً تحقيق از نوع توصيفي و ثانياً شبه تجربي است.
روش تحقيق طرح پيش آزمون و آزمون نهايي با يك گروه
اين طرح شامل دو مرحله آزمون است يكي قبل از ارائه متغير مستقل و يكي بعد از ارائه متغير مستقل، با وجودي كه اين طرح معتبر تر از طرح آزمون نهايي براي يك گروه است ولي هم چنان ضعف هايي دارد: از جمله عدم توانايي در كنترل متغيرهاي مزاحم كه اعتبار دروني را به خطر مي اندازد.

كاربرد اين طرح در مواردي به كار برده مي شود كه محقق بداند حتماً يك متغير ارائه مي شود.
3-جامعه آماري: جامعه به مجموعه‌اي از عناصر گفته مي شود كه داراي يك يا چند ويژگي مشترك باشند. در اين تحقيق جامعه آماري دانش آموزان عبارتند از تمامي دانش آموزان پايه سوم مدارس ناحيه يك شهرستان شهريار مي‌باشد.
و جامعه آماري معلمان عبارتند از تمامي معلمان شاغل در مدارس ابتدايي ناحيه يك شهرستان شهريار مي باشد.
4-نمونه آماري: انتخاب تعدادي از افراد، حوادث و اشيا از يك جامعه تعريف شده به عنوان نماينده‌ي آن جامعه مي باشد.
در اين پژوهش نمونه آماري عبارتند از:
الف: 114 آموزگار شاغل از كليه مدراس اعم از دخترانه و پسرانه مي باشند كه ويژگي هاي اين گروه نمونه از نظر جنس، مدرك تحصيلي و سابقه‌ي تدريس در جداول توزيع فراواني در صفحات بعد آمده است.
5-روش نمونه گيري: از جامعه آ‎ماري معلمان 114 نفر به عنوان نمونه به طور تصادفي و ساده انتخاب شدند و از جامعه آماري دانش آموزان 317 نفر به عنوان نمونه و به طور تصادفي ساده انتخاب شدند.

6- ابزار تحقيق
در اين تحقيق دو گونه ابزار مورد استفاده قرار گرفته است:
الف)- پرسشنامه نگرش سنج ليكرت شامل 30 سوال چهار گزينه اي در ارتباط با فرضيه هاي گروه اول استفاده گرديده است.
ب)- آزمون پيشرفت تحصيلي از دروس رياضي، علوم وادبيات در دو مرحله به صورت پيش آزمون قبل از ارائه تكليف فعال و بعد از ارائه تكليف به صورت پس آزمون م

ورد استفاده قرار گرفته است.
7-روش تجزيه و تحليل اطلاعات (روش آماري)
براي تجزيه و تحليل اطلاعات بدست آمده در اين پژوهش از روش هاي آمار توصيفي آمار استنباطي استفاده شده است.
از روش هاي آمار توصيفي به صورت جدول فراواني و درصد به توصيف داده هاي جمع آوري شده (سن، جنس، موقعيت جغرافيايي و سابقه‌ي تدريس هر يك از نمونه ها) پرداخته شده است و داده هاي حاصل از جمع آوري پرسشنامه نيز در جداول جداگانه به صورت فراواني و درصد توصيف شده و فرضيه هاي گروه اول رد يا تاكيد شده اند.
براي تجزيه و تحليل داده ها حاصل از اعمال پيش آزمون و پس آزمون بعد از اجراي متغير مستقل از روش آمار استنباطي استفاده شده است. جهت آزمون هر كدام از فرضيه هاي مورد نظر از آزمون t براي دو گروه هستند (وابسته) استفاده شده است. هدف اين آزمون پي بردن به اين كه تفاوت ميانگين دو گروه يا دو موقعيت آزمايشي معني دار است يا ناشي از عوامل شانس و تصادف است.
براي محاسبه تفاوت ميان دو گروه از فرمول زير استفاده مي شود:

مجموع تفاضل نمره هاي قبل و بعد از اجراي متغير مستقل يا مجموع تفاضل نمره هاي دو نوبت اجراي آزمون =
مجموع مجذور تفاضل نمره هاي قبل و بعد از اجراي متغير مستقل=
درجه آزادي =
تعداد آزمودني ها =

فصل چهارم
الف- آمار توصيفي شامل:
4-1مقدمه و بيان افراد نمونه آماري بر اساس مدرك سابقه، جنسيت و منطقه جغرافيايي
بيان فرضيه ها و سوالات مربوط به آن
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره يك
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره دو
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره سه

سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره چهار
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره پنج
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره شش
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره هفت
4-3-تجزيه و تحليل و بيان روش مقايسه اي ارائه تكليف شب سنتي و فعال
ب- آمار استنباطي
4-4 بحث و نتيجه گيري
تجزيه و تحليل اطلاعات
الف-آمار توصيفي شامل:
4-1 مقدمه و بيان افراد نمونه آماري مدرك سابقه جنسيت و منطقه جغرافيايي
به منظور تجزيه و تحليل اطلاعات حاصل از اجراي پرسشنامه ونيز نمرات حاصل از پيش آزمون و پس آزمون در گروه نمونه از دو روش زير استفاده شده است:
الف) روش پرسشنامه، بر اين اساس پرسشنامه اي از نوع نگرش سنج ليكرت شامل 30 سوال چهار گزينه اي كه براي هر فرضيه تعدادي سوال درنظر گرفته شده است.
در ابتدا به بيان فرضيه ها جداول و نمودارهاي مربوط به اين قسمت از پژوهش اشاره مي شود و سپس به بيان تجزيه و تحليل اجراي روش فعال ارائه تكليف شب مي پردازيم.
ابتدا جمعيت آماري به وسيله جدول 2 بعدي و نمودار با شرح و توضيح بيان مي شوند. سپس هر فرضيه همراه با سوالات مربوط و جداول ذكر و بر اساس درصد فراواني داده ها اقدام به تأييد يا رد فرضيه ها شده است.

بيان جمعيت آماري افراد نمونه بر اساس مدرك تحصيلي و سابقه‌ي كار

جدول 4-1- جمعيت آماري افراد نمونه- آموزگاران براساس مدرك تحصيلي
مدرك‌ تحصيلي
جنسيت ديپلم فوق ديپلم ليسانس و بالاتر
فراواني فراواني‌نسبي درصد‌فراواني فراواني فراواني‌نسبي درصد‌فراواني فراواني فراواني‌نسبي درصد‌فراواني
زن 51 447/0 7/44 20 175/0 5/17 12 105/0 5/10
مرد 14 123/0 3/12 10 088/0 8/8 7 061/0 1/6
جمع 65 30 19

جدول فوق نشان مي دهد كه 7/44% از آموزگاران زن و %3/12 مرد با مدرك تحصيلي ديپلم مي باشند. و %5/17 از آموزگاران زن و %8/8 مرد با مدرك تحصيلي فوق ديپلم و همچنين %5/10 از آموزگاران زن و %1/6 مرد با مدرك تحصيلي ليسانس و بالاتر مي باشند.

دول 4-2 توزيع افراد نمونه آماري با توجه به سابقه تدريس

سابقه 5-1 10-6 15-11 20-16 25-21 30-26
فراواني فراواني‌نسبي درصدفراواني‌ فراواني فراواني‌نسبي درصدفراواني‌ فراواني فراواني‌نسبي درصدفراواني‌ فراواني فراواني‌نسبي درصدفراواني‌ فراواني فراواني‌نسبي درصدفراواني‌ فراواني فراواني‌نسبي درصدفراواني‌
12 105/0 5/10% 38 3/33% 3/33% 25 220/0 22% 16 140% 14% 10 088/0 8/8% 13 113/0 4/11%

جدول فوق نشان مي دهد كه %5/10 از افراد نمونه با سابقه 5-1 سال و %3/33 از افراد نمونه با سابقه 10-16 سال و %8/8 از افراد نمونه با سابقه 25-21 سال و %4/11 از افراد نمونه با سابقه 30-26 سال مي باشد.

جدول 4-3- توزيع افراد نمونه جامعه آماري دانش آموزان دختر و پسر براساس توزيع جغرافيايي
جنس موقعيت
جغرافيايي فراواني فراواني نسبي درصد
فراواني
دختر روستايي 94 288/0 %8/28
شهري 95 322% %2/32
پسر روستايي 86 262% %2/26
شهري 42 128% %8/12
جمع 317 100 100

براساس جدول فوق %8/28 از افراد نمونه دانش آموزان دختر روستايي و %2/32 افراد نمونه دانش آموزان دختر شهري و %2/26 از افراد نمونه دانش آموزان پسر روستايي و %8/12 از افراد نمونه دانش آموزان پسر شهري مي باشند.

4-3- بيان فرضيه ها و سوالات مربوط به آن
فرضيه 1- ارائه تكليف شب به صورت هاي مختلف از قبيل رونويسي، شيوه ي پژوهشي و تمريني موجب تثبيت يادگيري در دانش آموزان مي گردد.
الف- سوالات مربوط به فرضيه 1-
1- آيا تكاليفي كه به صورت تمريني داده مي شود اثري در تثبيت يادگيري دارد؟
2- آيا تكاليفي كه به صورت تحقيقي داده مي شود اثري در تثبيت يادگيري دارد.

3- آيا تكاليفي كه به صورت رونويسي داده مي شود اثري در تثبيت يادگيري دارد؟
4- تكليف شب تا چه ميزان در تثبيت يادگيري موثر است؟
5- آيا شما از تكاليف تحقيقي براي دانش آموزان استفاده مي كنيد؟
6- آيا شما از تكاليف تمريني براي دانش آموزان استفاده مي كنيد؟
7- آيا شما از تكاليف رونويسي براي دانش آموزان استفاده مي كنيد؟

1- آيا تكاليفي كه به صورت تمريني داده مي شود اثري در تثبيت يادگيري دارد؟
فراواني
گزينه‌ها فراواني فراواني نسبي درصد فراواني
هيچ 1 009/0 9/0
كم 28 245/0 5/24
زياد 41 360/0 36
خيلي زياد 44 386/0 6/38
جمع 114 1 100
جدول شماره (4-4)

از جدول فوق چنين نتيجه مي گيريم كه %6/74 از افراد نمونه معتقدند كه ارائه تكليف شب موجب تثبيت يادگيري در دانش آموزان مي گردد.

2-آيا تكليف به صورت تحقيقي اثري در تثبيت يادگيري دارد؟

فراواني
گزينه‌ها فراواني فراواني نسبي درصد فراواني
هيچ 11 096/0 6/9
كم 22 193/0 3/19
زياد 37 325/0 5/32
خيلي زياد 44 386/0 6/38
جمع 114 100/0 %100
جدول شماره (4-5)

براساس جدول فوق چنين نتيجه مي گيريم كه %1/71 از افراد نمونه معتقدند تكليف به صورت تحقيقي در تثبيت يادگيري موثر است.

3- آيا تكليف به صورت رونويسي اثري در تثبيت يادگيري دارد.
فراواني
گزينه‌ها فراواني فراواني نسبي درصد فراواني
هيچ 10 087/0 7/8
كم 15 132/0 2/13
زياد 61 535/0 5/53
خيلي زياد 28 246/0 6/24
جمع 114 1 100
جدول شماره (4-6)

از جدول فوق چنين نتجيه مي گيريم كه %1/78 از افراد نمونه معتقدند كه تكليف به صورت رونويسي در تثبيت يادگيري موثر است.

4-تكليف شب تا چه ميزان در تثبيت يادگيري موثر است.
فراواني
گزينه‌ها فراواني فراواني نسبي درصد فراواني
هيچ 6 053/0 3/5
كم 38 333/0 3/33
زياد 47 412/0 8/41
خيلي زياد 23 202/0 1/20
جمع 114 1 100
جدول شماره (4-7)

از جدول فوق چنين نتيجه مي گيريم كه %4/61 از افراد نمونه معتقدند كه تكليف شب در تثبيت يادگيري تاثير دارد.

5-آيا شما از تكاليف تحقيقي براي دانش آموزان استفاده مي كنيد؟
فراواني
گزينه‌ها فراواني فراواني نسبي درصد فراواني
هيچ 2 017/0 7/1
كم 34 298/0 8/29
زياد 50 439/0 9/43
خيلي زياد 28 246/0 6/24
جمع 114 1 100
جدول شماره (4-8)

از جدول فوق چنين نتيجه مي گيريم كه %5/68 افراد نمونه از تكاليف تحقيقي براي دانش آموزان استفاده مي كنند.

6-آيا شما از تكاليف تمريني براي دانش آموزان استفاده مي كنيد؟
فراواني
گزينه‌ها فراواني فراواني نسبي درصد فراواني

هيچ 2 018/0 8/1
كم 31 272/0 2/27
زياد 55 482/0 2/48
خيلي زياد 26 228/0 8/22
جمع 114 1 100
جدول شماره (4-9)

از جدول فوق چنين نتيجه مي گيريم كه %71 افراد موفق معتقدند كه از تكاليف تمريني براي دانش آموزان استفاده مي كنند.

7- آيا شما از تكاليف رونويسي براي دانش آموزان استفاده مي كنيد.
فراواني
گزينه‌ها فراواني فراواني نسبي درصد فراواني
هيچ 27 237/0 7/23
كم 71 623/0 3/62
زياد 79 079/0 9/7
خيلي زياد 7 061/0 1/6
جمع 114 1 100
جدول شماره (4-10)

بر اساس جدول فوق نتيجه مي گيريم كه %86 افراد نمونه از تكاليف رونويسي براي دانش آموزان كم استفاده مي كنند.
نتيجه گيري پيرامون فرضيه اول با توجه به پاسخ هاي داده شده و درصد فراواني پاسخ هاي داده شده به سوالات 1، 2،3،4،5،6 و 7 چنين نتيجه مي گيريم كه ارائه تكليف شب به صورت رونويسي، پژوهشي و تمريني موجب تثبيت يادگيري دروس در دانش آموزان مي گردد.

فرضيه 2-دانش آموزان رغبت زيادي در انجام تكاليف شب در منزل از خود نشان نمي دهند.
ب- سوالات مرتبط با فرضيه 2

8- به طور كلي استقبال دانش آموزان از تكاليف منزل چگونه است؟
9- آيا دانش آموزان تكاليف خارج از كتاب را با رغبت انجام مي دهند؟
10- آيا دانش آموزان تكاليف داخل كتاب را انجام مي دهند؟
11- آيا شما از تكاليف شب به عنوان جريمه و تنبيه دانش‌آموزان استفاده مي كنيد.
12- آيا همه دانش آموزان به انجام تكليف رغبت و علاقه نشان مي دهند؟

8- به طور كلي استقبال دانش آموزان از تكليف منزل چگونه است؟
فراواني
گزينه‌ها فراواني فراواني نسبي درصد فراواني
هيچ 14 124/0 4/12
كم 68 596/0 6/59
زياد 25 219/0 9/21
خيلي زياد 7 061/0 1/6
جمع 114 1 100
جدول شماره (4-11)

بر اساس جدول فوق %72 از افراد نمونه معتقدند دانش آموزان از تكليف منزل كم استقبال مي كنند و %28 معتقدند استقبال دانش آموزان از تكليف منزل زياد است.

9- آيا دانش آموزان تكاليف خارج از كتاب را با رغبت انجام مي دهند
فراواني
گزينه‌ها فراواني فراواني نسبي درصد فراواني
هيچ 13 114/0 4/11

كم 50 438/0 8/43
زياد 34 298/0 8/29
خيلي زياد 17 159/0 9/15
جمع 114 1 100
جدول شماره (4-12)

براساس جدول فوق %2/55 از افراد معتقدند كه دانش آموزان تكاليف خارج از كتاب را با رغبت كم انجام مي دهند و %8/44 از افراد معتقدند كه دانش آموزان تكاليف خارج از كتاب را با رغبت زياد انجام مي دهند.

10- آيا دانش آموزان تكاليف داخل كتاب را انجام مي دهند؟
فراواني
گزينه‌ها فراواني فراواني نسبي درصد فراواني
هيچ
0 0
كم 34 298/0 9/29
زياد 56 492/0 2/49
خيلي زياد 24 210/0 21
جمع 114 1 100
جدول شماره (4-13)

بر اساس جدول فوق %8/29 از افراد نمونه معتقدند كه دانش آموزان تكاليف داخل كتاب را كم انجام مي دهند و %2/70 درصد از افراد معتقدند كه دانش آموزان تكاليف داخل كتاب را زياد انجام مي دهند.

11-آيا شما از تكاليف شب به عنوان جريمه و تنبيه دانش آموزان استفاده مي كنيد؟