بخشی از مقاله
مقدمه
کم آبی پدیده ای است که بسیاری از گیاهان خشک زی اغلب و به دفعات آن را تجربه می کنند. بنابراین می توان چنین تصور کرد که مکانیسم مطابقت به خشکی در طول تکامل گیاهان پدید آمده و آنان را قادر ساخته تا بتوانند با تنش های متفاوت کم آبی مقابله نمایند و به نوعی سازش دست یابند (٩).
تنش خشکی در مو اصولا در طول تابستان که تبخیر و تعرق زیاد است، اتفاق می افتد. کمبود آب فتوسنتز را کاهش داده و در نهایت باعث پیرشدن برگها میگردد، از طرف دیگر آبیاری مستمر انگور غلظت مواد قندی و ترکیبات فنولی از جمله
آنتوسیانین را کاهش می دهد. قبلا محققین گزارش کرده اند که میزان آبیاری بطور مستقیم و غیرمستقیم بر عملکرد انگور و ترکیبات میوه مؤثر می باشد و بحث های زیادی در ارتباط با اثرات منفی و مثبت میزان آبیاری بر کمیت و کیفیت میوه انگور ارائه شده است (٣، ٤).
تأثیر میزان آبیاری بر کیفیت میوه انگور به شرایط جغرافیائی و محل تاکستان نیز ارتباط دارد، زیرا آبیاری در مناطق سرد و مرطوب اثرات مضری بر کیفیت انگور دارد، در حالیکه در مناطق خشک آبیاری معمولا باعث قوی شدن بوته، افزایش اندازه حبه و همچنین عملکرد می شود، مهمترین اثر
مکاتبه کننده: ولی ربیعی
٩٦٢ مجله علوم کشاورزی ایران، جلد ٣٤، شماره ٤، سال ١٣٨٢
آبیاری بر ترکیبات میوه از جمله قند، pH، میزان اسید کل، ترکیبات معطره و ترکیبات رنگی در پوستحبهاست(١، ١٠،٢٠).
آبیاری رشد بوته های انگور را زیاد می کند و در نتیجه بوته دارای تاجی متراکم شده و سایه اندازی روی خوشهها بیشتر میشود و با افزایش سایه اندازی تشکیل رنگیزه آنتوسیانین در پوست حبه کمتر میشود (٤، ٦ ،١٠). اگر تنش خشکی ملایم در طی رسیدن (از شروع به رسیدن١ تا برداشت) میوه اتفاق افتد، امکان تجمع قند بیشتر و هم چنین ترکیبات فنولی از جمله آنتو سیانین که کیفیت میوه را افزایش می دهد، بیشتر خواهد شد. براساس گزارش های اسمارت و کومب (١٩٨٣)،
ویلیامزو ماتیوز(١٩٩٠)کمبود آب در مو تغییراتی در فیزیولوﮊی، عملکرد و ترکیبات میوه آن ایجاد میکند. این تغییرات بر کیفیت میوه مؤثر میباشد. عکس العمل مو به آبیاری به عواملی مانند زمان برداشت میوه، میزان عملکرد و شدت تنش بستگی دارد (٢١). گودوین و جری (١٩٩٢) دریافتند که کم آبی پس از شروع به رسیدن میوههای انگور، میزان کل مواد جامد محلول را شدیدا کاهش میدهد، در حالیکه اثر تنش خشکی قبل از شروع
به رسیدن میوه بر کل مواد جامد محلول کمتر است.
ماتیوز و آندرسون (١٩٨٩) بیان داشته اند که تولید و تکامل گل و گل آذین در انگور حساسیت زیادی به کمبود آب دارد و اگر بوته های انگور در مرحله قبل از شروع به رسیدن میوه تحت تأثیر تنش خشکی قرار گیرند، عملکرد آنها بیشتر کاهش مییابد. نائور و همکاران (١٩٩٣) اظهار نمودند که اثرات اصلی آبیاری بر عملکرد و ترکیب میوه انگور غیرمستقیم بوده و در ارتباط با تغییرات رشد رویشی، تاج گیاه و میزان محصول آن میباشد. هدف اصلی این تحقیق شناسایی اثر تنش خشکی بر تشکیل رنگیزهها در پوست حبه انگور و تغییرات کمی و کیفی میوه (Vitis vinifera L) رقم »مرلوت« در طی رسیدن میوه میباشد.
مواد و روشها
الف) مواد گیاهی
این تحقیق در تابستان سال ١٣٨١ در مزرعه آزمایشی بخش موکاری دانشگاه اودینه٢ در شمال شرقی کشور ایتالیا بر
1 . Verasion 2 . Udine
روی رقم »مرلوت« انجام شد. این رقم یکی از ارقام قرمز مورد استفاده برای کشت در شمال ایتالیا می باشد که در شرایط آب و هوایی آن منطقه جوانههای آن در آخر فروردین باز شده و تاریخ تمام گل آن نیمه اول خرداد است. بوته های مورد آزمایش هشت ساله بودند و بر روی پایه «SO4»٣ پیوند شده و در منطقه »فریولی«٤ در خاک لومی شنی کشت شده بود. تعداد ٩٦ بوته بطور تصادفی از ردیفهای شمالی و جنوبی که به روش کوردون یک طرفه تربیت شده بودند، برای اجرای آزمایش انتخاب شدند. برای جلوگیری از اثرات بارندگی بر گیاهان تحت تنش، آنها در زیر پوشش پلاستیکی به ارتفاع ٦ متر قرار داشتند
(١٦).
ب) مشخصات اقلیمی محل آزمایش
این تحقیق در شمال شرقی کشور ایتالیا در منطقه
»فریولی« با عرض جغرافیایی ٣/٤٦ درجه شمالی و طول جغرافیایی ٣/١٣ درجه شرقی و ١١٥ متر بلندتر از سطح دریا اجرا شد. در این ناحیه متوسط: بارندگی، حداقل دما و حداکثر دما، رطوبت نسبی و تعداد ساعات آفتابی در روز از ماه جولای تا آخر اکتبر ٢٠٠٢ به ترتیب ٣/١٩٥ میلیمتر، ٧٧/١٣ و ٨٥/٢٤ درجه سانتیگراد، ٥/٧١ درصد و ٥/٦ ساعت در روز بود (آمار هواشناسی مزرعه آزمایشی – دانشگاه اودینه).
ج) تیمار آبیاری
در تاکستان محل آزمایش سیستم آبیاری به صورت قطرهای زیر زمین طراحی شده بود به نحوی که لولههای انتقال دهنده آب در ١٠ سانتیمتری زیر خاک و در طول ردیفها، نزدیک بوتههای مو قرار داشتند. روی لولهها، قطره چکانها به فاصله ٦٠ سانتیمتر از یکدیگر تعبیه شده بودند و میزان آب ورودی به ردیفها قابل کنترل بود. بوتههای تحت تنش فقط دردو تاریخ دوازدهم مرداد ١٣٨١ (١٠٥ روز پس از باز شدن جوانهها و ٦٠ روز پس از شکوفائی کامل گلها) و بیست و پنجم شهریور ١٣٨١ (١٤٨ روز پس از باز شدن جوانهها و ١٠٣ روز پس از گلدهی کامل) با مقدار کمی آب در حدود ٢ میلیمتر درهر نوبت آبیاری شدند (نوبت اول آبیاری همزمان با شروع رسیدن حبهها بود). بوتههای شاهد از شروع رسیدن میوه (١١٣ روز پس از
3 . Vitis riparia × Vitis berlandieri 4 . Friuli
MSTAT – C
ربیعی و همکاران: اثر کم آبیاری در آخر فصل بر ترکیبات میوه انگور رقم مرلوت ٩٦٣
تمام گل) تا برداشت به مقدار قابل ملاحظهای باران حدود ٧٠ میلیمتر دریافت کردند (١٦).
د) اندازه گیری رطوبت خاک و پتانسیل آب ساقه
رطوبت موجود در خاک هر هفته توسط دستگاه (تی– دی-
آر)١ که برای خاک لومی شنی کالیبره شده بود، اندازه گیری شد. برای اندازهگیری رطوبت، میلههای فلزی در اعماق ١٥، ٣٠ و ٦٠ سانتیمتری خاک کار گذاشته شدند و اعداد قرائت شده توسط دستگاه به میزان رطوبت (درصد حجمی) تبدیل گردیدند
(١٥).
برای مشخص شدن وضعیت آب در گیاه، پتانسیل آب ساقه اندازهگیری شد (شکل ١). برای اندازه گیری پتانسیل آب ساقه چهار برگ کاملا توسعه یافته بین گرههای ٧-٥ روی شاخه انتخاب میشد و سه ساعت قبل از اندازهگیری پتانسیل آب آنها، این برگها کاملا با ورقه آلومینیومی پوشانیده میشدند تا آب موجود در برگ و ساقه به حالت تعادل درآید، سپس پتانسیل آب برگها با دستگاه اطاقک فشار٢ اندازه گیری میشدند (١٢، ١٤).
هـ) ارزیابی صفات
از زمان تغییر رنگ حبهها (حدود ٦٠ روز پس از تمام گل٣)
تا برداشت (رسیدگی کامل) هر هفته ١٥٠ حبه بطور تصادفی از تیمار شاهد و تحت تنش خشکی در چهار تکرار نمونهبرداری شدند و صفات: وزن و حجم حبه، ترکیبات فنول و آنتوسیانین در پوست حبه، مقدار اسید کل، pH آب انگور و درصد کـل مواد جامد مـحلول (بـریکس) در نمونهها اندازه گیری شدند.
برای اندازه گیری ترکیبات فنول و آنتوسیانین پس از جدا کردن پوست از گوشت و دانه، ٢ گرم پوست تازه برای هر تیمار و تکرار توزین شد و در محلول متانول اسیدی (با اسید کلریدریک ١%، ٢/٣(pH= بمدت ٤ ساعت روی شیکر جهت استخراج ترکیبات پلی فنول قرار داده شد، سپس عصاره های حاصل بوسیله سانتریفیوﮊ (مدل ( TJ 6 – Beckman با ٣٠٠٠
دور در دقیقه بمدت ١٠ دقیقه صاف شدند و از عصاره صاف شده برای اندازه گیری ترکیبات فنول استفاده شد. اندازه گیری
1 . Time Domain Refractometry (TDR) 2 . Pressure Chamber. PMS instruments. Co. Corvallis. U.S.A 3 . Full bloom
فنول کل به روش اسپکتروفتومتری (مدل Lambd 2 و
(PERKIN ELMER UV VIS و براساس روش سینگلیتون و روسی برمبنای میلی گرم اسید گالیک اندازه گیری شد (٢٠).
آنتوسیانین کل پوست حبه با استفاده از روش ریبرآ - گایون و استون استریت بر مبنای میلی گرم مالویدین کلرید–٣ گلوکوزید اندازهگیری شد (١٨). pH آب انگور و مقدار اسید کل (برحسب گرم در لیتر اسید تارتاریک) توسط دستگاه اتوماتیک Micro TT – CRISON اندازهگیری شد و همچنین درصد کل مواد جامد محلول (بریکس) نیز بطور مرتب بوسیله
قندسنج٤ دستی اندازه گرفته شد (٣، ٤).
ز) تجزیه و تحلیل دادهها
تجزیه آماری دادهها با استفاده از برنامه ،
براساس آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی انجام شد.
میانگینها با استفاده از آزمون دانکن (P ≤0/05) با هم مقایسه شدند. ضریب همبستگی ساده صفات مورد مطالعه نیز محاسبه گردید.
