بخشی از مقاله
چکیده
با نگاه به طبیعت و دقت در آن، به درکی از وجود نظمی حاکم، در ارتباط و حسی درونی و ذاتی، از مبانی شـروع یـک فرآینـد معنادار دست می یابیم، که از آغاز خلقت روایتگر حیات بوده است. نمودی که آن را وجودی از ذات مقدس خداوندی می دانیم. با بررسی این نظام، به کشف هندسه ای می رسیم، که اصول اولیهدر پدیدار شناسیِ آن را سـامان بخشـیده و نظمـی خـاص و خالص را در عین ظاهری پیچیده یا به عبارتی نظمی پیچیده(طبیعت)، مشهود می سـازد. ایـن همـان ارتبـاط بـین طبیعـت و هندسه در زندگی و حیات نظام یافته مخلوقات است، هندسه ای که برگرفته از مفاهیم ارزشمند خداوندی است، که در پس آن، با تحلیل ارتباطات نزدیک بین معماری و هندسه در شکل گیری مکان، همچنین بهره گیری از مفاهیم طبیعت و نیز استفاده از هندسه ای مقدس، معماری پدیدار گشته، که در عین خلوص،تفکر و ذات احدیِ متبلور در آن، بارز می گردد و این شـهود، بـه یقین سرشار از معناست. ارتباط بین معماری و طبیعت در ضمن لزوم بازآموزی درس هـایی، در پـی نـوزایی تفکـری متفـاوت، توجه نظریه پردازان بزرگی همچون شولتز و گروتر را به خود جلب کرده. در بیان این گونه نمودها، کـه طبیعـت تجلـی بخـش حیات آن می باشد، در به فعلیت رسیدن یک مفهوم از معماری با بستر و محیط اطراف خودش نیز می بایسـت از مبـانی اولیـه تفکر به شکل دهی هر مکانی از تخصیص نوعی بیان در معماری با تعریف آن ارتباطات از انواع تجانس، تبـاین و تقابـل صـورت پذیرد تا روایتگر هویت خود در بستر متأثر از آن باشد.
کلمات کلیدی: طبیعت، هندسه، معماری، انسان
-1 مقدمه
در بیان معانی عمیق در خلق یک معماری ارزشمند مفاهیم قابل استحصال را در نگـرش تعـالیم معمـاری برگرفتـه از قدسـیت پروردگار و طبیعت بکر و وصف ناپذیرِ آفریننده ایست،که نمود خودِرا در ورطه ی دنیوی به شهود گذارده، تا حیات را به منصه ظهور برساند. بهره گیری از طبیعت و مفاهیم قدسی از آن در بررسی موشکافانه از هندسه موجود و حـاکم بـر نظـامی سـازمان یافته، مجالی در تجلی اصولی برگرفته از طبیعت در به فعلیت رساندن یک معماری از معـانی مسـتخرج و نیـز وجـود ارتبـاطی
1- Hamid_Motaffaf_en@yahoo.com × 2 -Fatemeh.Rahimi@pnu.ac. ir
1
عمیق از بحث بستر و زمینه شکل دهنده به اصول اولیه تعریف مکان و مانایی یک مکان،در گروه پایداری حیات هویـتِمکـانِ متأثر از آن می باشد.
-1-1هندسه
واژه هندسه از ریشه اندازه، و هندسه معرب آن است (فره وشی، .(75 :1352 در فرهنگ های لغات نیز این واژه برابر با اندازه و شکل آمده است (خلف تبریزی، 702 :1361؛ دهخدا 23559 :1377؛ معین .(3258 :1360
همچنین در این رابطه حلی معتقد است که:» کاربرد هندسه در ساخت پوشش های معماری آشکارتر می شـود، آن چنـان کـه برای پیاده کردن قالب تویزه ها نیاز به ریسمان و اندازه گذاری است که آن هم مستلزم آگاهی از دانش هندسـه اسـت« (حلـی، .(53 :1365
-2-1طبیعت
لغت طبیعت "nature" از لغت ناتورا "natura" به معنای تولد که از آن لغت هـای ملـت "nation"، همـوطن""native و مـادر زادی "innate" نیز گرفته شده اند، گرفته شده است. طبیعت و ملت نه تنها دارای ریشه لاتین یکسانی هستند بلکه تاریخچه ی مشترکی هم دارند و همواره یکی از آن ها در حال توضیح دیگری بوده است. بسیاری از کشورها هویت ملی شـدن را بـا فضـای سبز موجود در کشورشان مشخص کرده اند، مثل نقشی کـه جنگـل در سـوئد یـا صـحرای سـفید در کانـادا دارد ) c.Macy &
.) Bonnemaison2003,
-2ارتباط طبیعت و هندسه
درباره به کارگیری هندسه در معماری، دیدگاه های گوناگون مطرح است. برای نمونه افشار نادری می نویسد: » فضـای معمـاری بر اساس نوعی هندسه ساده یا پیچیده شکل می گیرد و در هر حال از محیط طبیعی بسیار سـاده تـر اسـت و انسـان در طـول تاریخ سلطه اش را بر طبیعت از طریق هندسی کردن آن اعمال کرده است. همچنین می نویسد:»هندسه اساساً عنصـر متحـد کننده جزء و کل است، مطلق است و تغییر ناپذیر و انسان را با منطق آفرینش با نجوم، طبیعت و آسمان آشنا می سازد (افشـار نادری ، .(72 :1378 درباره بهره گیری از هندسه در هنر اسلامی کریچلو می نویسد:» هنر اسلامی عمدتا تعادلی است بین فـرم های خالص هندسی و چیزی که وی فرم های"بیو فرمیک" می نامد.« افشار نادری نیز در این باره می نویسد:»معمـاری کـاملاً هندسی مسجد با ابعاد خارق العاده اش همان گونه در بافت پیچ در پیج و ارگانیک شهرها جـای مـی گیـرد کـه نظـم هندسـی نقوش قالب درون مجموعه ای از طرح های ارگانیک (گل و بوته) است. رویارویی با هندسه در طبیعت در عصـر مـدرن و پسـت مدرن چندان دور از انتظار نیست. اما برخی با ارجمند شمردن تضاد، معماری سنتی را در عرصـه تضـاد بـا طبیعـت جـای مـی دهند.« افشار نادری در این زمینه می گوید:»تولیدات معماری به طور خاص، خصوصاً در گذشته که رفتار انسـان بـه فطـرتش نزدیک تر بود، تضاد با طبیعت را نشان می دهد. زیگورات های بین النهرین کوه های مصنوعی در سرزمینی کاملاً مسطح است. به همین صورت سازه های شهری های مرکز ایران، خطوط افقی کویر را به مصاف می خواننـد. رنـگ هـای درخشـان و غلـیظ کاشی ها، فرش ها و لباس های بومی مردم این مناطق، تلاشی برای جبران کمبود رنگ در طبیعت آن است و به لحاظ زیبایی شناسی ارزش هر عنصر ادراکی در مقابل تضادش به نمایش درمی آید و می توان چنین گفت که تضاد باعث افزایش ارزش مـی شود.« (افشار نادری، .(6 :1378
2
لوکوریوزیه هم در سفری که به یونان داشته، به تضاد هندسه منظم و رنگ مرمر سفید یونانی در متن سبز و نامنظم جنگل هـا و درخت ها اشاره نموده و آن را تحسین کرده و منبع الهام خود در معماری دانسته است ( نقره کار و همکاران، .(1384
-1-2مارپیچ لگاریتمی
مارپیچ لگاریتمی میانگین طلایی در نحوه توزیع دانه ها در گل آفتابگردان تاثیر فراوان داشته است، بعـلاوه گـل آفتـابگردان بـر طبق گردشی ساعت گونه پنجاه و پنج مارپیچ دارد که بر روی 34 یا 89 مارپیچ مخالف گردش عقربه ساعت قرار گرفته است. انشعاب الگوی کنشی مهم دیگری در رشد طبیعی است که به وسیله فیبوناچی با مجموعه کنترل ( تقسیمات طلایی) می شـود و به خاطر حضور آن در پنج ضلعی، برش طلایی می تواند در کلیه گل هایی که پنج گلبرگی اند یـا مضـرب پـنج دارنـد یافـت شود، و در تیره داودی همواره تعدادی گلبرگ از مجموع فیبوناچی وجود دارد. تیره گلسرخ نیز مانند کلیـه گیاهـانی کـه میـوه خوراکی دارند، پنج گلبرگی است. از این رو عدد پنج نشانه هایی از غذاهای کامل را در نزد انسان تداعی می کنـد. پـنج در زیـر ساخت اشکال حیاتی نقش غالبی دارد در حالی که شش و هشت ویژه ساختمان های غیـر ذیـروح هندسـه کـانی انـد. گیاهـان شش گلبرگی همچون لاله، سوسن و خشخاش یا غالباً سمی اند و یا در مصارف پزشکی انسان به کار می روند. پزشـکی سـنتی، گیاهان هفت گلبرگی را سمی تشخیص داده است. در میان این ها گوجه فرنگی و دیگر گیاهان از تیره بلادن( حشیشه الحمره) یا تاجریزی قرار دارند.از طرفی گیاهانی همچون گل های عضق، ارکیده، آزالیا و گل ساعتی عموماً از تقـارن پـنج ضـلعی تـاثیر پذیرفته اند. پنج ضلعی به منزله نماد زندگی است خاصه زندگی انسان؛ همچنین اساس بسیاری از پنجره های گلسـرخ مانـدالا
در دوره گوتیک به شمار می رود(لولر، ).(1368تصاویرشماره 1و 2و ((3
