بخشی از مقاله
چکیده
هدف مقاله حاضر بررسی امکان مبادله و پتانسیل تجاری محصولات کشاورزی صادراتی منتخب ایران به چهار تشکل اقتصادی منطقه ای شامل شورای همکاری خلیج فارس (GCC)، گروه ٨ کشور اسلامی در حال توسعه
(D8)، سازمان همکاریهای اقتصادی (ECO) و اتحادیه اروپا (EU) برای دوره زمانی ٩٧‐١٩٩٣ میباشد.
نتیجه کلی حاصل از تحقیق، حاکی از آن است که کشورهای عضو اتحادیه اروپا در مقایسه با سه تشکل اقتصادی منطقهای مورد بحث دیگر، از تقاضای (مصرف) بالقوه بالایی در تمامی محصولات کشاورزی منتخب برخوردار است و به علاوه، برخی کشورهای عضو تشکلهای اقتصادی منطقه ای مورد بحث از لحاظ سه شاخص »ظرفیت بالقوه وارداتی بالا«، »درصد استفاده نشده از ظرفیت ها« و »رشد مناسب تقاضا طی دوره زمانی مورد بررسی«
عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس
پژوهشگر مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی
٩٦ پژوهشنامه بازرگانی
برای ١٠ محصول منتخب کشاورزی صادراتی ایران برخوردار بوده و لذا به عنوان بازارهای هدف می توانند مطرح باشند.
توصیههای سیاستی بیانگر آن است که اولاﹰ، ترتیبات تعرفه ای ترجیحی با بازارهای هدف محصولات کشاورزی صادراتی منتخب ایران وضع شود; دوم، علاوه بر توسعه کمی، در توسعه کیفی محصولات کشاورزی به ویژه مقررات بهداشتی و بهداشت نباتی اعمال شده از جانب اتحادیه اروپا، رعایت شود و سوم، در امور بازاررسانی از قبیل نمایشگاههای تخصصی، تبلیغات و رعایت استانداردهای بینالمللی موادغذایی، اهتمام جدی به عمل آید.
ارزیابی صادرات محصولات کشاورزی ایران به ... 97
مقدمه
پدیده نوظهور جهانی شدن اقتصاد و از بین رفتن مرزهای تجاری کشورها، به شدت در حال شکلگیری است و در آیندهای نه چندان دور، کشورها به سختی قادر خواهند بود که خود را از این جریان کنار کشیده و تنها در حاشیه نظارهگر تحولات تجاری بین کشورها باشند. لذا انتظار میرود ایران نیز به نحوی خود را با تحولات تجارت در دنیا همگام نموده و برای رقابت و ورود به صحنه تجارت بینالمللی آماده شود. شاید یکی از تمرینات لازم قبل از الحاق به سازمانهایی نظیر سازمان تجارت جهانی١، تقویت و گسترش تجارت در قالب همکاریهای منطقهای باشد. در نتیجه، لازم است تا هر چه سریعتر امکانات بالقوه در بخشهای مختلف تولیدی کشور به ویژه بخش کشاورزی، مورد ارزیابی قرار گیرد و با دیدی شفاف نسبت به توسعه تجارت در خصوص کالاهای مختلف اقدام شود.
بدین منظور، توسعه همکاریهای منطقه ای با استفاده از تأسیس تشکلها و پیوند آنها با همدیگر، گامهایی در راستای توسعه همه جانبه و به خصوص صادرات غیر نفتی محسوب میشود. ایران، به سبب موقعیت ممتاز جغرافیایی در یکی از مساعدترین مناطق برای همگرایی و ادغام اقتصاد منطقه ای قرار گرفتهاست؛ زیرا ایران به سبب جایگاه ممتاز و منحصر به فرد از یک سو به عنوان پل ارتباطی بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس٢ و کشورهای مستقل مشترک المنافع٣ به شمار می آید و از سوی دیگر، بین کشورهای در حال توسعه اسلامی٤ با اتحادیه اروپا٥ دارای اهمیت بوده و میتواند نقش مهمی را ایفا نماید.
1. World Trade Organization (WTO) 2. Gulf Co-operation Council (GCC) 3. Commonwealth of Independent States (CIS) 4. Islamic Developing Countries 5. European Union (EU)
٩٨ پژوهشنامه بازرگانی
با این پیش درآمد، مقاله حاضر با هدف توسعه صادرات محصولات منتخب و اصلی کشاورزی به تشکلهای اقتصادی منطقهای، امکان مبادله و پتانسیل تجاری محصولات صادراتی کشاورزی منتخب ایران به چهار تشکل اقتصادی منطقه ای شامل شورای همکاری خلیجفارس، گروه ٨ کشور اسلامی در حال توسعه، سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو) و
اتحادیه اروپا برای دوره زمانی ٩٧‐١٩٩٣ را محاسبه و مورد تحلیل قرار خواهد داد.
١. موقعیت تشکلهای اقتصادی منطقهای مورد بحث در بازار جهانی
محصولات کشاورزی
ترتیبات تجاری منطقهای، بنا به دلایل مختلفی که ممکن است بسته به نوع ترتیبات و یا کشورهای شرکتکننده تفاوت داشته باشد، مورد توجه است. در حالی که شناسایی تنها عامل مهم گرایش به سوی منطقهگرایی امر آسانی نبوده است ولی می توان چندین عامل مهم را در این خصوص شناسایی کرد. اثرات اقتصادی منطقهگرایی حاصل از صرفه جویی ناشی از مقیاس، تخصصگرایی و جذب سرمایهگذاری بوده است و اثرات غیراقتصادی عمدتاﹰ به دلایل ملاحظات سیاسی و کنترل متغیرهایی نظیر جریانات مهاجرتی اتفاق میافتد و بالاخره دلایل دیگری نظیر همگرایی با سیاستهای سازمان جهانی تجارت، کمک به اصلاحات اقتصادی کشورها و سایر عوامل میتواند مطرح باشد.
لزوم منطقهگرایی و گرایش به آن، با توجه به رشد تجارت در دنیا تشدید گردیده است.
آمار و ارقام به تفکیک مناطق مختلف جغرافیایی جهان، نشان میدهد که حجم تجارت درون منطقهای طی سالهای بعد از جنگ جهانی دوم، روند افزایشی قابل توجهی داشته و طی دو دهه ١٩٨٠ و ١٩٩٠ نیز تشدید گردیده است. ذکر نمونههایی از همکاریهای منطقه ای در سطح جهان مانند ASEAN، NAFTA، EU و OIC بیانگر گستردگی و شمول وسیع همکاریهای کشورهای مختلف در اقصی نقاط جهان برای ایجاد تشکلهای منطقهای میباشد.
ارزیابی صادرات محصولات کشاورزی ایران به ... 99
میتوان گفت که پدیده منطقه گرایی و گروهبندیهای تجاری بین کشورهای مختلف طی دو دهه اخیر از رشد بسیار چشمگیری برخوردار بوده است. کشورهای جهان با توجه به قابلیتها و مزیت نسبی خود سعی در عضویت در موافقتنامه های مختلف را داشته تا از آن طریق، منافع حاصل از تجارت را حداکثر نمایند.
