بخشی از مقاله
چکیده
به دنبال مسائلی که با پیدایش طرح های جامع شهری در جهان به عنوان ابزاری برای برنامه ریزی شهرها بـروز یافت، در بسیاری از موارد، تحقق اهداف و پیشنهادات این گونه از طرح های توسعه شهری زیر سئوال رفت کـه می توان علل ناکامی این طرح ها را در ابعاد نظری، روش شناسی و اجرایی جست و جو کرد. بنابراین بررسـی و تحلیل طرح های جامع می تواند موجب رفـع کاسـتی هـا و نـواقص و افـزایش سـطوح دسـتیابی بـه اهـداف و پیشنهادات آن ها شود. شهر اردکان، مرکز شهرستان اردکان است که در استان یزد و منطقه ای کویری با اقلیم گرم و خشک و دارای محدودیت های اقلیمی قرار دارد و نیازمند توسعه در راسـتای رعایـت ملاحظـات زیسـت محیطی و پایداری است. پژوهش حاضر تلاشی در جهت ارزیابی طرح جـامع شـهر اردکـان بـر اسـاس دیـدگاه توسعه پایدار است. در این راستا بر پایه مرور ادبیات تحقیق پیرامون مفاهیم ارزیابی، طرح های جامع و دیـدگاه توسعه پایدار شهری، چارچوب نظری پژوهش با محوریت برخی از شاخص های توسعه پایـدار در شـهر کـویری تدوین گردیده و شاخص های مذکور در طرح جامع شهر اردکان مورد سنجش قـرار گرفتـه اسـت. یافتـه هـای تحقیق نشان می دهد که شاخص هایی نظیر میزان بهره وری از فضاهای بلا استفاده شهر و حفـظ زمـین هـای کشاورزی موجود به طور نسبی در طرح جامع شهر اردکان مورد توجه قرار گرفته اند و نیـز بـه شـاخص هـایی نظیر مدیریت منابع آب و دسترسی به شبکه جمع آوری و تصفیه خانه فاضـلاب، توجـه کـافی صـورت نگرفتـه است. اگر قرار باشد ارزیابی در حین اجرای طرح جامع شهر اردکان به منظور رفع نواقص و کاستی های موجـود در طرح باشد، می بایست شاخص هایی نظیر مدیریت منابع آب، دسترسی به شبکه جمع آوری و تصـفیه خانـه فاضلاب، دسترسی به پارک و فضای سبز و ...، توسط تهیه کننـدگان طـرح بـه صـورت جـدی مـورد بررسـی و تحلیل قرار گرفته و پیشنهادات مؤثر و کارا در زمینه آن ها ارائه شود.
واژگان کلیدی : طرح جامع، ارزیابی، شهر کویری اردکان، توسعه پایدار.
-1 مقدمه
طرح های جامع شهری به عنوان یکی از ابزار مدیریتی و برنامه ریزی شهری طی چند دهه اخیر در جهان مطرح و در طی سال هایی که از ظهور آن ها می گذرد، همواره با چالش ها و مسائلی روبرو بوده اند که عمدتاً عدم تحقق اهداف و پیشنهادات این گونه از طرح های توسعه شهری را موجب شده است. علل عدم موفقیت طرح های جامع شهری را می توان در ابعاد نظری، روش شناسی، مدیریتی و اجرایی جست و جو کرد. لذا پرداختن به ارزیابی طرح های جامع می تواند ابزاری مناسب در راستای سنجش میزان موفقیت و یا علل عدم موفقیت این گونه از طرح ها به شمار آید و به برنامه ریزان شهری کمک می کند تا علاوه بر آشنایی با مسائل طرح های پیشین، از نتایج آن ها جهت ارتقای سطح دستیابی به پیشنهادات طرح های آتی استفاده نمایند.
1
شهر اردکان مرکز شهرستان اردکان و یکی از شهرهای استان یزد است که در منطقه ای کویری با اقلیم گرم و خشک قرار دارد. اگر طرح های توسعه شهری در تمامی شهرها خصوصاً شهرهای کویری از جمله شهر اردکان - با توجه به محدودیت های طبیعی موجود- با رعایت ملاحظات توسعه پایدار شهری صورت نگیرد، اثرات جبران ناپذیری بر کالبد، اقتصاد و ... شهر می گذارد. پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سئوال است که تهیه طرح جامع شهر اردکان تا چه میزان بر پایه شاخص های منتج از توسعه پایدار شهری بوده است و از آن جایی که این طرح جامع توسط مهندسین مشاور معماری و شهرسازی عرصه تهیه شده و در سال 1386 برای افق سال 1395 به تصویب رسیده، ارزیابی این طرح جامع، ارزیابی در حین اجرا خواهد بود. با توجه به موضوع کلی پژوهش که ارزیابی طرح های جامع شهری بر اساس دیدگاه توسعه پایدار است و رعایت ملاحظات پایداری در شهرهای کویری از اهمیت بسیاری برخوردار است، ضروری به نظر می رسد که نمونه موردی پژوهش از میان شهرهای کویری انتخاب شود. همچنین از آنجایی که طرح جامع شهر اردکان در سال 1386 تصویب شده و جز طرح های جامع جدید به حساب می آید، احتمال رعایت ملاحظات پایداری در تهیه این طرح وجود دارد، بنابراین به عنوان نمونه موردی
پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است.
