بخشی از مقاله
چکیده:
نقش اطلاعات فضایی در مدیریت مخاطرات در سراسر جهان بخوبی شناخته شده است.برای واکنش در برابر مخاطرات جنبه بسیار مهم این است که اطلاعات توصیفی فضایی در مورد موقعیت فعلی مخاطرات به موقع ،به روز و دقیق برای غلبه به یک موقعیت اظطراری در اختیار باشد.کشور ایران از کشورهای زلزله خیز جهان است. دربهنه بندی نسبی خطر زمین لرزه در ایران،شهر چالدران در جایگاه بهنه بندی با توجه به گسل ماکو تبریزدر خطر نسبی بالایی قرار دارد که می تواند با فعالیت مجدد خود شهر را به ویرانه ای تبدیل کند.
شهر چالدران طی دو دهه گذشته شاهد توسعه فیزیکی نسبتا متوسطی نسبت به جمعیت خود بود که این ساخت و سازها بدون ملاحضات ایمنی از لحاظ حوادث طبیعی - از جمله زلزله و صرفا برای باسخگویی به نیازهای سکونتی در کوتاه مدت - انجام گرفته است .نتایج بدست آمده از روش سوات نشان میدهد که در توسعه فیزیکی شهر چالدران خطر بیشتر متوجه مناطق مسکونی و در رده بعدی به مناطق تجاری آسیب خواهد رسید.
مقدمه و بیان مسأله
رشد شهر یکی از ابعاد توسعه شهری است که به عنوان فرایندی زمانی – مکانی و جمعیتی شناخته شده و به افزایش اهمیت شهرها به عنوان نقاط تمرکز جمعیت و فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی اشاره دارد
شهرنشینی شتابان معاصر به خصوص در شهرهای کشورهای در حال توسعه موجب نابسامانیها و مشکلاتی در شهر از جمله در استفاده از اراضی، توزیع خدمات و امکانات در سطح شهرها شده است. مظاهر اصلی توسعه و دستاورهای مثبت و منفی آن عمدتاً در شهرها اتفاق میافتد
یکی از مشکلات عمده در برنامهریزی شهری با توجه به رشد جمعیت و کمبود مکانهای مناسب برای رشد شهری، تعیین جهت مناسب و نحوه گسترش فیزیکی شهر برای جوابگویی به نیازهای فعلی و پیشبینی برای نیازهای آینده میباشد
گسترش شهری سریع عمدتاً با عامل تمرکز جمعیت در نواحی شهری مرتبط است. رشد شهرنشینی در الگوی کاربری زمین، محیط زیست، کالبد شهری و اقتصاد تغییراتی را پدید آورده است. تخریب و تبدیل زمینهای کشاورزی و باغات به نواحی شهری، آلودگیهای زیستمحیطی، چندپارهشدن بافت کالبدی شهر، افزایش هزینههای ایجاد زیرساختها و تضادهای فرهنگی جمعیت شهرنشین در برابر جمعیت روستانشین مهاجر به شهر، همگی از جوانب مسئلهبرانگیز و نمودهای مسایل مرتبط با گسترش فیزیکی شهر است. بنابراین ترکیبی از عوامل انسانی در کنار عوامل زیستی – فیزیکی در استخراج الگوهای توسعه شهری بسیار بااهمیت است
توسعه فیزیکی شامل هرگونه عملیات یا اصلاح و تغییر در زمین توسط انسان در جهت تلاش برای ایجاد محیطی قابل زیست و راحت است. مشکلات مربوط به توسعه فیزیکی شهر به طور خلاصه عبارتند از: کمبود مسکن، تغییرات وسعت خانوار، مهاجرت، موقعیت نامناسب طبیعی، کمبود زمین و عدم وجود برنامههای مدون
با نگاهی به روند توسعه فیزیکی شهرها، به ویژه از نیمه دوم قرن بیستم، معلوم میشود که زمین قابل سکونت ، تحت تأثیر عواملی چون ازدیاد جمعیت - رشد طبیعی و مهاجرت از روستا به شهر - ، ادغام روستاها در بافت فیزیکی شهرها، گسترش و پرشمار شدن واحدهای تولیدی، خدماتی و مسکونی، تغییر الگوی مصرف زمین، زمینخواری و سوء مدیریت و مانند آن با آهنگی سرسامآور کاهش مییابد
در روند توسعه فیزیکی، محدودههای فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن در جهتهای عمومی و افقی از حیث کمی و کیفی گسترش مییابد و اگر این روند سریع و بیبرنامه باشد به ترتیب فیزیکی متعادل و موزونی از فضاهای شهری نخواهد انجامید. در طرحهای توسعه شهری در دهههای گذشته، شهرها و آبادیهاغالباً بدون توجه به امر حیاتی کاربری بهینه زمین، در جهات مختلف و بر روی اراضی باارزش کشاورزی، دشتهای غنی، کوهپایهها، سواحل دریا و حواشی رودخانهها شکل گرفتهاند
رویکردهایی که به موضوع جایگاه زمین در توسعه شهری پرداختهاند، دو طیف از نظریهها را پوشش دادهاند. گروهی دسترسی به زمین را برای دسترسی به شهر ضروری دانسته، گسترش را جزء طبیعت شهر میدانند. در این نظریه تأکید بر آن است که شهرها همواره آستانهای از اندازه و رشد دارند که در صورت رسیدن به این مرحله متوقف خواهند شد
در مقابل، برخی سیاستهای محدودسازی رشد شهری را در برنامهریزی کاربری اراضی پیشنهاد کرده و نظریه شهر فشرده را تجویز میکنند و آن را از جمله راهحلهایی میدانند که ممکن است به توسعه پایدار شهری منجر شود. چنین شکلی از توسعه شهر، الگویی از یک شهر بیمار خواهد بود که انجسام فضایی خود را از دست داده و دچار آسیبهای ناشی از این بینظمی رشد شده است
انفجار جمعیتی دراکثرکشورهای درحال توسعه همراه با مسائل فراوانی درشهرها بوده که فشار بردولت ها شهرداریها و دولتهای محلی را افزایش داده است . برنامهریزی استراتژیک میتواند ابزاری کلیدی در رویارویی با معضلات شهری و دستیابی به آیندهای بهتر از جنبههای مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی باشد
علت مطرح شدن برنامهریزی استراتژیک در شهر چالدران عدم برقراری موازنه بین رشد جمعیت آن و نیازهای جامعه شهری از یک سو و زیرساختهای اجتماعی و فیزیکی شهر از سوی دیگر است در واقع مشکل بسیاری از شهرهای ما محسوب میگردد و هدف ازاین تحقیق شناخت استعدادها پتانسیل ها موانع توسعه و ارایه راهبردهای اجرایی برای توسعه متعادل و ترسیم چشماندازی موفق برای جامعه شهری چالدران است.
هدف تحقیق
هدف این پژوهش بررسی توسعه فیزیکی شهر چالدران با توجه به طرح جامع مصوب و با استفاده از رویکرد برنامهریزی استراتژیک و به طور اخص با بکارگیری تکنیک SWOT است.
سوالات تحقیق
- 1آیا بین عامل توسعه فیزیکی و توسعه شهر ارتباط تنگاتنگی وجود دارد؟
- 2آیا بین عامل توسعه فیزیکی و توبوگرافی شهر ارتباط تنگاتنگی وجود دارد؟
فرضیات تحقیق
- 1به نظر می رسد بین عامل توسعه فیزیکی و توسعه شهر ارتباط تنگاتنگی وجود دارد.
- 2به نظر می رسد بین عامل توسعه فیزیکی و توبوگرافی شهر ارتباط تنگاتنگی وجود دارد.
روش تحقیق
این تحقیق کاربردی است و ماهیت آن توصیفی است.در این روش با استفاده از تکنیکSWOT اقدام به بررسی توسعه فیزیکی شهر چالدران با توجه به طرح جامع مصوب و با استفاده از رویکرد برنامهریزی استراتژک پژوهش بررسی توسعه فیزیکی شهر چالدران با توجه به طرح جامع مصوب و با استفاده از رویکرد برنامهریزی استراتژیک برداخته ایم.
پیشینه تحقیق
پژوهش بررسی توسعه فیزیکی شهر چالدران با توجه به طرح جامع مصوب و با استفاده از رویکرد برنامهریزی استراتژک پیرامون بحث کلیدی توسعه فیزیکی شهری تحقیقات متعددی صورت گرفته است که در قالب جدول1 به برخی از آنها اشاره شده است. اما در این پژوهشها، رویکرد استراتژیک مدنظر نبوده و همین امر؛ دال بر تازهگی پژوهش است.
