بخشی از مقاله
خلاصه
مسئله انتخاب تأمینکننده، یکی از موضوعات بسیار مهم در مدیریت زنجیره تأمین میباشد و از آن به عنوان عاملی مؤثّر برای بقا در محیط رقابت یاد میشود. انتخاب بهترین تأمینکننده از میان تأمینکنندگان متعدّد، با در نظر گرفتن معیارهای گوناگون و گاهاً در تضاد با یکدیگر، مقوله انتخاب تأمینکننده را به یک مسئله پیچیده تصمیمگیری چند معیاره تبدیل نموده است.انتخاب و ارزیابی تاًمینکننده در مدیریت زنجیره تاًمین به صورت گسترده مطالعه و بررسی شده و روشهای تصمیمگیری متنوّعی برای انتخاب تاًمینکننده پیشنهاد شده است. سازمانها هماکنون دریافتهاند که قیمت پیشنهادی، تنها ملاک انتخاب و همکاری با تاًمین کننده نمیباشد.
در تحقیق حاضر به موضوع انتخاب و رتبهبندی پیمانکاران غذا جهت تهیهی غذای دانشگاه با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، به عنوان یک روش تصمیمگیری چند معیاره، پرداخته شده است. در روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، انتخاب پیمانکار بررسی و اوزان معیارها به کمک روش AHPگروهی مشخّص خواهد شد. پرسشنامهای نیز جهت تکمیل ماتریسهای مقایسات زوجی طرّاحی شده که به وسیله کارشناسان خبره تکمیل گشته است. در پایان نیز از نرمافزارExpert Choice 11 برای انتخاب پیمانکار برتر و همچنین تحلیل حساسیّت جهت بررسی اثر هر یک از معیارها روی انتخاب گزینههای پیمانکاران آورده شده است.
.1 مقدمه
در رقابت شدید جهان امروز، مهمترین عامل در داشتن مزیّت رقابتی ماندگار در تأمین و ارائه خدمات با کیفیت بالا به مشتریان به منظور کسب رضایت بیشتر آنان نهفته است. تأکید مشتری بر کیفیت بالا و خدمترسانی سریع موجب افزایش فشارهایی گردیده که قبلاً وجود نداشته است. به همین دلیل شرکتها به تنهایی تمامی امور مربوط به تولید را نمیتوانند انجام دهند. در بازار رقابتی موجود، بنگاههای اقتصادی و تولیدی در کنار مدیریت و نظارت منابع داخلی، نیازمند مدیریت و نظارت منابع خارج از سازمان نیز میباشند.
علّت این امر درواقع دستیابی به مزیّت یا مزایای رقابتی با هدف کسب سهم بیشتری از بازار است. بر این اساس فعالیّتهایی نظیر برنامهریزی عرضه و تقاضا، تهیه مواد، برنامهریزی محصول، نگهداری کالا، کنترل موجودی، تحویل و خدمت به مشتری که قبلاً همگی در سطح شرکت انجام میشده است اینک به سطح زنجیره تأمین انتقال پیدا کرده است. در راستای پیادهسازی این فلسفه، انتخاب تأمینکننده در زنجیره تأمین به عنوان یک مسأله مهم مورد توجّه است که تصمیمگیران را به این سمت سوق میدهند که از روشهای معتبری همچون مدلهای وزندهی خطی و مدلهای برنامهریزی ریاضی برای انتخاب تأمینکننده استفاده کنند .[1]
موفقیّت یک زنجیرهیتأمین به شدّت وابسته به فرآیند درست انتخاب تأمینکنندگان میباشد به طوریکه هرگونه کمبود در هماهنگی این فرآیند منجر به تأخیر بیش از حد و خدمات ضعیف به مشتری خواهد شد .[2] مدیران و محقّقان به یک نتیجهی واحد رسیدهاند که به منظور اینکه یک سازمان در محیط رقابتی باقی بماند باید با شرکاء زنجیرهی عرضه کار کرده و بدینوسیله عملکرد کل زنجیره را بهبود بخشند. در این میان تأمینکنندگان میتوانند به عنوان یکی از مهمترین شرکا در زنجیره محسوب شوند. لذا تصمیمگیری برای انتخاب این شرکا از اهمیّت بالایی برخوردار است .[1] از
طرفی سازمانها دریافتهاند که قیمت پیشنهادی، تنها ملاک انتخاب و همکاری با تأمینکننده نمیباشد .[3]
در زمینهی انتخاب تأمینکننده تحقیقات زیادی در داخل و خارج از کشور انجام شده است؛ در پژوهش حاضر نیز از روش AHP به عنوان روش انجام تحقیق و موضوع انتخاب پیمانکار غذا از میان شرکتهای حاضر در مناقصه در سال 95 در دانشگاه اردکان به عنوان مطالعه موردی انجام گرفته است. بدین منظور پرسشنامهای به منظور مقایسات زوجی معیارها طرّاحی شده است که تکمیل آن به وسیلهی افراد خبره نتایج حاصل از تحقیق را تحت تأثیر قرار داده است. نتایج تحقیق اولویّتبندی معیارهای انتخاب پیمانکار غذای دانشگاه را مشخص و شرکت برندهی مناقصه را نیز تعیین مینماید.
2.مروری بر ادبیّات موضوع
در زمینهی انتخاب تأمینکنندگان و مسائل مربوط به آن تحقیقات زیادی صورت گرفته که در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است.
.1,2 تجربیات خارجی
لین و همکاران یک مدلERP1 برای انتخاب تأمینکننده پیشنهاد کردند [4]؛ لیاو و کائو از تابع زیان تاگوچی، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و برنامهریزی آرمانی چندگزینهای برای یک مسئلهی انتخاب تأمینکننده استفاده نمودهاند [5]؛ لیو و همکاران از تجزیه و تحلیل پوششی دادهها به منظور مقایسهی ارزیابی عملکرد تأمینکنندگان گوناگون برای انتخاب بهترین گزینه استفاده کردند [6]؛ وبر و الرام استفاده از یک رویکرد برنامهریزی چندهدفه را به عنوان یک روش برای انتخاب تأمینکننده در یک محیط تحویل به موقع2 پیشنهاد کردند [7]؛ وانگ و همکاران از مزایای AHP و برنامهریزی آرمانی پیشگیرانه جهت در نظر گرفتنمعیارهای کمّ ی و کیفی در مسئله انتخاب تأمینکننده استفاده کردند .[8]
چمودراکاس و همکاران از AHP فازی برای یک مسئله انتخاب تأمینکننده در بازارهای الکترونیکی استفاده کردند [9]؛ قدسیپور و اوبراین یک مدل ادغامی از برنامهریزی خطّی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به منظور در نظر گرفتن عوامل ملموس و ناملموس در انتخاب بهترین تأمینکنندگان پیشنهاد کردند [10]؛ کوکانگول و سوسوز از ادغام AHP و برنامهنویسی ریاضی برای مسائل انتخاب تأمینکننده با تخفیف مقداری استفاده کردند [11]؛ چان و کومار یک متدلوژی AHP محور توسعه یافته فازی برای انتخاب تأمینکننده جهانی ارائه نمودند [12]؛ کاهرامن و همکاران از AHP فازی برای انتخاب تأمینکننده داخلی تنها با در نظر گرفتن 3 معیار و 11 زیرمعیار استفاده کردند [13]؛ آنها معیارهای کلیدی زیادی از جمله معیار ریسک را که باعث ایجاد عدم اطمینان در عرضه محصولات میشود، نادیده گرفتند.
کمالی و همکاران، در تحقیقی مسئلهی یکپارچه انتخاب تأمینکننده را با در نظرگرفتن چندین تابع هدف تحت شرایط تخفیف مقداری ارائه و از دو الگوریتم فراابتکاری جهت حل مسئله بهره بردند .[14] آنها نشان دادند با در نظر گرفتن مدل یکپارچه نسبت به مدلهای منفرد، هزینههای فروشندگان کاهش و هزینههای خریدار به طور قابل ملاحظهای افزایش مییابند. علی آبادی و همکاران، یک الگوریتم ژنتیک دولایه جهت حل مسئله یکپارچه انتخاب تأمینکننده ارائه کردند که در لایه اول انتخاب تأمینکنندگان و در لایه دوم مقدار بهینه سفارش مشخص میگردید .[15]
.2,2 تجربیات داخلی
مشرف جوادی و همکاران بهاولویّتبندی تأمینکنندگان در زنجیره تأمین جهانی با رویکرد AHP فازی با مطالعه موردی در کارخانه سیم و کابل دانیال شهرکرد پرداختند که در آن یک مجموعه کامل از معیارهای کلیدی استفاده شده توسط محقّقان پیشین، به منظور ارزیابی تأمینکنندگان، شناسایی و مورد استفاده قرار میگیرد .[2] در نهایت به منظور ارزیابی مدل پیشنهادی، اجرای آن در یک شرکت تولیدی صورت گرفته است. خاتمی فیروزآبادی و خداوردی به انتخاب تأمینکنندگان قطعات در صنعت خودروسازی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - پرداختند .[3] در این تحقیق با توجّه به معیارهای انتخابی، از بین سه تأمینکننده، تأمینکنندهی A به عنوان تأمینکنندهی قطعهی فنر لول برای خودروی تیبا از محصولات شرکت سایپا انتخاب شد؛ همچنین از فرآیند به کار رفته در آن در فصول آینده برای انتخاب پیمانکاران استفاده شده است.
شفیعا و همکاران به ارائه مدل تحلیل پوششی دادههای دو سطحی در مدیریت ریسک زنجیرهی تأمین1 به منظور انتخاب تأمینکننده پرداختند .[16] در این مقاله چارچوبی متمایز برای ارزیابی تأمینکنندگان با در نظر گرفتن عوامل ریسک با استفاده از تکنیکهای تصمیمگیری و رویکرد تحلیل پوششی دادههای دو سطحی ارائه شده است. مظفری به انتخاب تأمینکننده با رویکرد تلفیقی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی دلفی2 و روش ویکور خاکستری3 پرداختند .[17] هدف مقاله ارائهی یک مدل مناسب تصمیمگیری چند معیاره در شرایط عدم قطعیّت و با استفاده از مفاهیم تئوری فازی و خاکستری برای انتخاب بهینه تأمینکننده می باشد.
در این مقاله ابتدا اوزان معیارهای انتخاب تأمین کننده با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی دلفی فازی تعیین و سپس با استفاده از روش ویکور خاکستری که یکی از رویکردهای جدید توسعه یافته تصمیمگیریچندمعیاره در شرایط عدم قطعیّت میباشد، به رتبهبندی تأمینکنندگان پرداخته شده است. وهابی و سیف برقی به ارائه مدل یکپارچه انتخاب تأمینکننده با در نظر گرفتن تأخیر مجاز در پرداخت، پرداختند.
[1] در این مقاله یک مدل یکپارچه برای مسئله انتخاب تأمینکننده ارائه میگردد که در آن هر یک از تأمینکنندگان برای تشویق خریدار به خرید بیشتر از وی و کسب سهمی از بازار، مدّت مجاز تأخیری در پرداخت برای خریدار در نظر میگیرند و هدف مدل بیشینه کردن سود کل زنجیرهی تأمین میباشد. مدل ارائه شده، یک مدل برنامهریزی غیرخطی عدد صحیح آمیخته است و برای حل آن از نرمافزار لینگو استفاده میگردد. همچنین الگوریتم ژنتیک نیز برای این مسئله توسعه داده شده و در نهایت جوابهای این دو روش با هم مقایسه شده است.
