بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به فعالیت های تولیدی شرکت شیر پاستوریزه پگاه گیلان که تولید انواع محصولات لبنی (ماست, محصولات استریل, دوغ, شیر پاستوریزه و شیر استریل) و نوشیدنی های گیاهی گازدار می باشد, جنبه های زیست محیطی فراوانی در ارتباط با فعالیت های تولیدی به چشم می خورد لذ ا ابتدا این جنبه ها از طریق بررسی و مطالعه روی فرآیند, نوع مواد مورد مصرف در فرآیند, تجهیزات و ماشین آلات, فضا و شرایط محیط کارو با استفاده از مشاهدات و مصاحبه با افراد آگاه و آشنا به مراحل فرآیند مورد شناسایی قرار گرفتند و از آنجایی که برای ارزیابی ریسک زیست محیطی روش های مختلفی وجود دارد که هر یک نقاط ضعف و قوت مختص به خود را دارا هستند, لذا با توجه به فعالیت های شرکت و رسیدن به نتایج مطلوب تر و دقیق تر, برای ارزیابی جنبه های عادی و غیرعادی از حاصل ضرب 5 آیتم بسیار تاثیرگذار که عبارتند از -1 تطابق با قوانین -2شدت اثر -3احتمال وقوع -4احتمال کشف (شناسایی) پیامد زیست محیطی -5طبیعت و تاثیرات زیست محیطی استفاده شد. برای جنبه های حادثه ای نیز جهت رسیدن به نتایج مطلوب تر از فرمول مجموع احتمال وقوع و احتمال شناسایی و انجام واکنش ضرب در اهمیت پیامد زیست محیطی استفاده شد. در نهایت جنبه های بارز طبق متن مقاله بر اساس امتیازات به دست آمده شناسایی شدند که شامل 2 جنبه در فعالیت استریلیزاسیون خامه, شامل مصرف آب و مصرف بخار می باشد و مصرف بی رویه آب در عملیات CIP (شستشوی در جا) نیز جز، جنبه بارز شناسایی شدند. لذا به منظور حذف, کنترل, پیشگیری و کاهش ریسک های زیست محیطی و خطرات احتمالی, بر اساس مقایسه نتایج حاصل از ارزیابی ریسک, راهکارهای مدیریت ریسک برای شرکت پیشنهاد گردیده است. بدیهی است مدیریت, سازمان دهی, هدایت و کنترل فعالیت ها به منظور کاهش ریسک های زیست محیطی از نتایج عمده این مقاله می باشد.
کلمات کلیدی:
جنبه زیست محیطی, ارزیابی ریسک, پیامد زیست محیطی, مدیریت ریسک
.1مقدمه
امروزه استفاده از روشهای ارزیابی ریسک در صنایع مختلف رو به گسترش است به طوریکه در حال حاضر بیش از 70 نوع مختلف کیفی وکمی روش ارزیابی ریسک در دنیا وجود دارد این روش ها معمولا برای شناسایی ،کنترل و کاهش پیامدهای خطرات به کار میرود. عمده روش های موجود ارزیابی ریسک روشهای مناسب جهت ارزیابی خطرات بوده و نتایج آنها را میتوان جهت مدیریت وتصمیم گیری در خصوص کنترل و کاهش پیامدهای آن بدون نگرانی به کار برد
هر یک از صنایع بسته به نیاز خود میتواند از روشهای مذکور بهره لازم را کسب کند. این روشها نسبت به یکدیگر دارای مزایا و معایب مختلف میباشد. لذا یکی از وظایف سیستم های موجود در هر صنعت, بررسی کلیه روشهای ارزیابی ریسک ها و خطرات و انتخاب روش مناسب جهت اجرا در صنعت و سازمان مطبوع خود میباشد که معمولا سطح ریسک قابل قبول برای هر سازمان متفاوت می باشد.[1]
ارزیابی ریسک، یک فرآیند منطقی جهت تعیین فعالیت های ضروری به منظور کاهش یا کنترل ریسک آن ها می باشد. در زبان مدیریت محیط زیست، ارزیابی ریسک شامل تعیین احتمال وقوع یک علت در برابر نتایج حاصل از وقوع آن علت می باشد. ارزیابی جنبه های زیست محیطی یکی از ضرورت های کلیدی استاندارد: ISO 14001 2004 می باشد که در بخش 4-3-1 ، این استاندارد سازمان را در خصوص جنبه های زیست محیطی ملزم به ایجاد، استقرار و نگهداری روش های اجرایی مدون می نماید. [2,3]
عمده ترین نتایج حاصل از استقرار سیستم مدیریت زیست محیطی، بهبود مستمر در زیمنه های کاهش و کنترل انواع آلودگی ها, بهینه سازی مصرف منابع انرژی، حفاظت از محیط زیست، کاهش خسارات جانبی و مالی ناشی از شرایط اضطراری و ارتقاء سطح فرهنگ حفاظت از محیط زیست بوده است. [4]
مدیریت ریسک با برنامه ریزی, سامان دهی, هدایت و کنترل فعالیت ها و دارایی های سازمان, اثرات سوء بر عملکرد و اقتصاد را که ممکن است بر اثر حوادث رخ دهد به حداقل ممکن کاهش می دهد.[3] با توجه به فعالیت های تولیدی شرکت شیر پاستوریزه پگاه گیلان که تولید انواع محصولات لبنی (ماست, محصولات استریل,
دوغ, شیر پاستوریزه و شیر استریل) و نوشیدنی های گیاهی گازدار می باشد, جنبه های زیست محیطی فراوانی در ارتباط با فعالیت های تولیدی به چشم می خورد که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است و راهکارهای کنترل و مدیریت آن ها نیز مورد توجه قرار گرفته است.
.2 شناسایی و ارزیابی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی و راه کارهای کنترل و کاهش عواقب زیست محیطی آن در شرکت شیر پاستوریزه پگاه گیلان
.1,2شناسایی جنبه ها و پیامدها .1,1,2مشخص نمودن فرایندها و فعالیت های مرتبط و خدمات مختلف واحدها که در حیطه سازمان انجام می گیرد
روش شرکت در خصوص شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی به شرح ذیل می باشد: در این روش به منظور شناسایی جنبه ها و پیامدها از طریق بررسی و مطالعه روی فرایند ، نوع مواد مورد مصرف در فرایند ، تجهیزات و ماشین آلات ، فضا و شرایط محیط کار و با استفاده از مشاهدات و مصاحبه با افراد آگاه و آشنا به مراحل فرایند عمل می شود که به شرح ذیل تشریح خواهد شد.
منابع اطلاعاتی یا ورودی های ذیل، باید در زمان فرایند شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی در نظر گرفته
شود:
-الزامات قانونی و سایر الزامات، و نتایج ارزشیابی انطباق آنها -اطلاعات مربوط به تسهیلات ، فرایند ها و فعالیت های سازمان شامل:
طراحی محیط کار، طرح ترافیک (محل پیاده رو ،مسیر یابی وسیله نقلیه) نمودار گردش کار فرایند و راهنمای انجام کار عملیات، فهرست مواد خطرناک(مواد خام ، ترکیبات شیمیایی ، مواد زائد ) مشخصات تجهیزات و ابزار آلات مورد استفاده مشخصات مواد مصرفی ،برگه اطلاعات ایمنی مواد
امکانات موجود در محل کار که توسط شرکت یا دیگران تهیه شده است. [5]
.2,1,2مشخص نمودن جنبه زیست محیطی با توجه به موارد زیر
الف انتشار آلاینده ها به هوا ب تخلیه آلاینده ها به آب
پ تخلیه آلاینده ها به خاک ت مصرف مواد خام و منابع طبیعی (انواع سوخت و انرژی، آب، زمین و ....)
ث مصرف انرژی (انواع سوخت و ....) ج انرژی آزاد شده، بطور مثال گرما، تشعشع، ارتعاش
چ اتلاف ها و محصولات جانبی ح مشخصه های فیزیکی بطور مثال اندازه، شکل، رنگ، ظاهر، بوع صدا [6]
.3,1,2 مشخص نمودن نوع جنبه
جنبه زیست محیطی:بخشی از فعالیت ها، محصولات یا خدمات شرکت می باشند که بتواند بر محیط زیست تاثیر متقابل داشته باشد. جنبه های زیست محیطی در شرکت به 3 دسته تقسیم شده اند، جنبه هایی که در شرایط عادی نیز وجود دارند، جنبه عادی تلقی شده، جنبه ای است که در شرایط عادی ایجاد نمی شود بلکه در شرایط غیرعادی بوحود می آید، جنبه غیرعادی و جنبه ای است که در وضعیت اضطراری و در شرایط حادثه ای بوجود می آید، جنبه حادثه ای می باشد و در ستون مربوطه علامت زده می شود. لازم بذکر است هر کدام از فعالیتها ، فر آیندها ، محصولات و خدمات می توانند یک یا چند جنبه داشته باشند . مبنای شناخت جنبه های زیست محیطی مدارک و مستندات طراحی ، اندازه گیری ها و بازرسی های زیست محیطی ، مشاهدات ، تجارب و قضاوتهای حرفه ای متخصصین شرکت می باشد.
.4,1,2تعیین پیامدهای زیست محیطی جنبه
شامل اثرات و پیامدهای زیست محیطی حاصل از جنبه روی خاک، آب، هوا، گیاهان، حیوان و انسان به شرح زیر: الف آلودگی هوا ب آلودگی آب پ آلودگی خاک ت اتلاف منابع و انرژی [6,7]
.5,1,2تعیین الزام قانونی
با استفاده از کتاب ضوابط و استانداردهای زیست محیطی و سایر الزامات مرتبط تعیین اینکه جنبه مورد نظر دارای الزام قانونی می باشد یا خیر مشخص می گردد.[5]
.2,2ارزیابی ریسک
در این مرحله جنبه های بارز جهت کنترل ، پایش و اجرای برنامه ها جهت کاهش یا حذف تأثیرات زیست محیطی تعیین گردیدند, از آنجایی که برای ارزیابی ریسک زیست محیطی روش های مختلفی وجود دارد که هر یک نقاط ضعف و قوت
مختص به خود را دارا هستند, لذا با توجه به فعالیت های شرکت و رسیدن به نتایج مطلوب تر و دقیق تر, پس از محاسبه امتیاز، به روشی که اشاره خواهد شد, توسط کمیته زیست محیطی، اعداد ریسک مشخص شدند ، بطوریکه با توجه به اطلاعات جدول ,9 نسبت به مشخص نمودن جنبه های بارز و غیر بارز اقدام لازم انجام شد.
.1,2,2ارزیابی جنبه های عادی و غیر عادی
ارزیابی جنبه های عادی و غیر عادی بر اساس نتایج حاصل از جداول 1 الی ,5 صورت می پذیرد.
جدول :1 :تطابق با قوانینA =
معیار امتیاز
اگر برای جنبه قوانین ملی وجود دارد و با آن قوانین مغایرت دارد 10
اگر برای جنبه قوانین ملی وجود داد و با آن قوانین مغایرت ندارد یا قوانین ملی بر ای جنبه وجـود 6
ندارد ولی قوانین بین المللی (B.M)یا مقادیر طراحی مغایرت دارد.
اگر برای جنبه قوانین ملی و بین المللی وجود نداردو یا بـا آن قـوانین مغـایرت نـدارد ولـی دارای 3
تأثیرات شدید زیست محیطی باشد یا طرفهای ذینفع نسبت به آن حساسیت داشته باشند .
اگر برای جنبه قوانین ملی و بین المللی وجود نداردو یا با آن قوانین مغایرت ندارد ولی با توجه بـه 2
خط مشی زیست محیطی و امکانات شرکت باید آن راکنترل نمود .
اگر جنبه بصورتی باشد که در موارد فوق قرار نگیرد 1
جدول :2 شدت اثر پیامد سالن های تولیدی شرکتB=
معیار امتیاز
فاجعه بار 6
بحرانی 4
متوسط 2
ضعیف 1
جدول :3 احتمال وقوع پیامد سالن های تولیدی شرکتC =
معیار امتیاز
دائمی 6
چند بار در روز 4
چند بار در هفته 3
چند بار در ماه 2
کمتر از یک بار در ماه 1
جدول -4 احتمال کشف (شناسا
