بخشی از مقاله

مقدمه

شناخت از وضع موجود صنایع و ساختار حمایتی از آنها در راستای پیوستن به سازمان تجارت جهانی (WTO) از موضوعات مورد علاقه سیاستگذاران کشور است. تصمیمگیری در خصوص پیوستن به (WTO) نیازمند بررسی دقیق ( بر مبنای روش های علمی) صنایع کشور در مورد مزیتهای نسبی و سیاستهای حمایتی موجود در آنهاست. پس از شناخت مزیتهای نسبی در صنایع، می توان از آن به عنوان ابزاری جهت تخصیص مناسب منابع بین صنایع یا حتی درون صنایع استفاده نمود.

در این مقاله نیز سعی می شود با استفاده از معیار هزینه منابع داخلی١ (DRC) که یکی از معیارهای مناسب جهت نشان دادن کارایی در تخصیص منابع است، مزیت نسبی در صنعت قطعهسازی مورد بررسی قرار گیرد. به جهت محدودیت در آمار و اطلاعات مورد نیاز تنها به هشت واحد تولیدکننده قطعات تند مصرف٢ خودرو (قطعاتی هستند که در طول عمر یک خودرو با سرعت بیشتری نسبت به سایر قطعات تعویض میشوند)،در دوره زمانی ٧٧‐١٣٧٤ اکتفا شده است. بدین منظور ابتدا شاخص های اندازهگیری هزینه منابع داخلی بررسی شده و سپس روش اندازهگیری هزینه منابع داخلی در این مقاله معرفی می شود و در ادامه نتایج محاسبات مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند و در پایان خلاصه و نتیجهگیری ارایه میگردد.

١ . شاخصهای اندازهگیری هزینه منابع داخلی (DRC)

مفهوم هزینه منابع داخلی، کاربردی از تحلیل بازدهی عوامل بر پایه ارز خارجی است.

به عبارت دیگر DRC هزینه فرصت از دست رفته واقعی منابع داخلی که صرف تولید یک کالای خاص بر حسب قیمتهای جهانی میشود، است و یا DRC نسبت ارزش سایهای

1. Domestic Resource Cost (DRC) 2. Fast moving

67 پژوهشنامه بازرگانی

دادههای خالص داخلی به ارزش سایه ای ستاندههای خالص مبادله شده میباشد (فین١٩٩٥).

این معیاراولین بار توسط برونو٣ در سال ١٩٧٦ و سپس در سال ١٩٧٢ مطرح شد و سپس محققین دیگری نظیر کروگر (١٩٧٢)، لوفسکی (١٩٧٢)، گریناوی و میلز (١٩٩٠)، فین

(١٩٩٥) و پرکینز (١٩٩٧) با انجام تعدیلاتی، آن را مورد استفاده قرار دادند.

روش هزینه منابع داخلی بسیار مشابه روش تحلیل هزینه ـ فایده است. با این تفاوت که روش هزینه ـ فایده، کل هزینه واقعی و سوددهی را مقایسه میکند؛ در حالی که روش

DRC علاوه بر در نظر گرفتن هزینه منابع داخلی، صرفهجویی در ارز خارجی را نیز محلوظ میدارد. به عبارت دیگر روش هزینه منابع داخلی٤ یک معیار هزینه ـ فایده است که براساس آن سیاستگذاران و تصمیمگیرندگان نهایی کشور، تصمیم میگیرند که آن محصول را خود تولید کنند و یا آن را از بازارهای جهانی وارد نمایند. بدین ترتیب اگر منفعت نهایی خالص حاصل از تحلیل هزینه ـ فایده مثبت باشد، طرح سرمایه گذاری انجام و در غیر اینصورت طرح متوقف میشود. پس مدل کلی DRC را میتوان براساس روش منفعت خالص اجتماعی٥ فرمولبندی و تفسیر نمود.

هزینه منابع داخلی (DRC) از طریق نرخ حمایت مؤثر٦ (ERP) نیز قابل محاسبه است.

کروگر ( ١٩٧٢) تحت فروض خاصی ثابت نمود که حمایت تعرفهای مربوط به فعالیت j به رابطهای بین دو معیار DRC و ERP منجر میشود. یعنی:

١ DRCj = ERPj +

استفاده از یک الگوی تعادل عمومی و حل آن به منظور یافتن ضرایب فنی تولید، روشی بود که توسط برونو و کروگر (١٩٧٢) جهت محاسبه هزینه منابع داخلی بکار گرفته


3. Bruno. M (1972) 4. Lai. D (1972) 5. Net Social Profit
6. Effective Rate of Protection


اندازهگیری مزیت نسبی در صنعت قطعهسازی خودرو کشور 77

شد. اما این روش به دلایلی نظیر کمبود اطلاعات مورد نیاز و عدم محاسبه ضرایب فنی برای یک کالای خاص امکان استفاده را محدود می کرد.
ادوارد ( ١٩٨٤) در مقالهای تحت عنوان منابع مزیت نسبی بینالمللی٧ فرمول DRC را به شکل سادهتری به صورت زیر بکار گرفت:
:C هزینه تولید C − eci DRC 

ePw − eci
:e نرخ ارز

:Pw قیمت مرزی کالا

:Ci هزینه نهاده های وارداتی

در این فرمول نیز چنانچه DRC کوچکتر از یک باشد، به مفهوم وجود مزیت نسبی آن

کشور در تولید کالای مورد نظر است.

دکتر تیزهوش تابان٨ نیز به منظور ارزیابی فعالیتهای برخی صنایع ایران از DRC

کمک گرفت. الگوی تعدیل یافته DRC که توسط این محقق جهت توسعه برخی از صنایع

ایران بکار گرفته شده است، عبارت است از:

∑im1Dij ∑sz1 Vsj  ∑rn1anj Nn   DRC
∑tk1Flj ∑tn1Mnj −
P/ j − j
:Vsi ارزش افزوده عوامل اولیه تولید داخلی که به طور مستقیم در تولید کالای j به هزینه فرصت یا قیمت سایهای آنها بکار رفته است.
:anj ضریب داده عامل اولیه غیرقابل تجارت به ازای هر واحد از کالای j

7. Edward (1984) 8. Tizhoosh Taban (1987)

:Dij

87 پژوهشنامه بازرگانی

:Nn ارزش افزوده عوامل اولیه تولید داخلی ( که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بکار گرفته شده) در تولید یک واحد از نهاده غیرتجاری nام که در تولید کالای j به قیمت سایهای بکار رفته است.

قیمت سایه ای نهاده داخلی i ام که به طور مستقیم در تولید کالای jام به کار رفته

است.

:P/j قیمت C.I.F. واحد کالای jام

:Mhj قیمت C.I.F. نهاده وارداتی است که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم در تولید یک واحد از کالای jام بکار رفته است.
:Flj قیمت نهاده های وارداتی مستقیم وغیرمستقیم بکار رفته در تولید کالای j ام

به هر حال هزینه منابع داخلی iامین فعالیت عبارت است از نسبت هزینههای عوامل داخلی مستقیم و غیرمستقیم ارزیابی شده در هزینه فرصتشان برای تولید یک واحد از محصول iام، به تفاوت بین درآمدهای نقدی خارجی ناشی از تولید کالای jام و هزینه ارز خارجی نهادههای وارداتی مستقیم و غیرمستقیم.

براساس آنچه که در مورد روش محاسبه DRC در بالا بیان شد، در محاسبات آن بایستی هزینه های فرصت داخلی کسب یک واحد ارز خارجی مورد محاسبه قرار گیرد.
بنابراین در صورت کسر DRC، به منابع داخلی به کار گرفته شده در تولید یک واحد از کالای مورد نظر توجه می شود.

به علت عدم دسترسی به ضرایب فنی در سطح کالایی وکمبود اطلاعات در این زمینه، عملاﹰ محاسبه DRC در سطح کالایی با مشکل مواجه است. لذا جهت حصول هزینه منابع داخلی در سطح کالایی، نظرات به سمت هزینههای حسابداری واحدهای تولیدی سوق یافت و از این رهگذر رهیافت جدیدی حاصل آمد. این معیار که اطلاعات مورد نیازش به


اندازهگیری مزیت نسبی در صنعت قطعهسازی خودرو کشور 79

هزینه های حسابداری بنگاهها وابسته است، اولاﹰ به ضرایب فنی نیازی ندارد و ثانیاﹰ DRC در سطح کالایی را میسر میسازد٩.

ویژگی اصلی رهیاف جدید بکار گرفته شده در محاسبه DRC استفاده از هزینههای حسابداری بنگاه های اقتصادی است. البته این روش محاسبه DRC توسط گریناوی و میلنر
(١٩٩٣)١٠ در ماداگاسکار و پرکینز (١٩٩٧)١١ در چین به نوعی استفاده شده است.

٢ . معرفی روش اندازهگیری DRC

مفهوم هزینه منابع داخلی که قبلاﹰ نیز بدان اشاره شده بود را میتوان به صورت زیر تصریح نمود:

(نرخ ارز موثر × ارزش افزوده جهانی به پول خارجی) / (هزینه فرصت عوامل داخلی به پول ملی) DRC =

صورت کسر یعنی هزینه های عوامل داخلی به دو بخش هزینه های اولیه تولید و

هزینه های غیرتجاری قابل تقسیم است:

ـ هزینههای عوامل اولیه نظیر نیروی کار و سرمایه که با استفاده از تعدیلات لازم، منعکس کننده هزینه های فرصت عوامل داخلی خواهند بود.

ـ هزینههای غیرتجاری (شامل مواردی است که نه قابل صادر و نه وارد کردن هستند)

نظیر هزینههای انرﮊی، آب، برق، سوخت، مالیات، اجاره، هزینه های تعمیرات و نگهداری، بیمه و دیگر هزینههای غیر تجاری.

در مخرج کسر DRC ارزش افزوده جهانی یک واحد از کالای مورد نظر قرار دارد که در آن قیمت جهانی محصول عامل تعیین کننده است. برای بکارگیری قیمت می توان برای کالای صادراتی از قیمت F.O.B. و کالای وارداتی از قیمت C. I. F. استفاده نمود. بنابراین

٩. توکلی،اکبر، ”اندازهگیری مزیتهای نسبی بالقوه فعالیتهای صنعتی در ایران از روش “DRC،

مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، سال ١٣٧٩.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید