بخشی از مقاله
چکیده
رشد کودك تحت تأثیر عوامل مهمی نظیر عوامل جسمانی و اجتماعی است. عدم توجه به هر یک از این عوامل تاثیر گذار در تغییر و تبدیل عوامل جسمانی و مهمتر از همه روحی روانی کودك تاثیر چشم گیر دارد. یکی از موارد مهم فضایی است که کودکان در آن رشد می کند. فضا و محیط هم در پرورش جسمی و هم در رشد و بالندگی روحی، روانی کودکان، تاثیرگذار است. برآورد هر یک از نیازهاي تاثیرگذار در رشد کودك نیازمند فضایی است تا عوامل و ابزار برآورد نیازها را در خود جا دهد و شرایط مورد نیاز را فراهم آورد. انعطاف پذیري در معماري مقولهاي است که پاسخ گوي بسیاري از نیازهاي تغییر پذیر در فضاهاي معماري به شمار می رود. تأمین شرایط آسایش وابسته به مقتضیات سنی، سلایق بشري و نحوه جریان بهتر عملکردها در داخل فضا به واسطه فراهم آوردن انعطاف پذیري در معماري مقدور می باشد. هدف این تحقیق بررسی فضاهاي معماري انعطاف پذیر و سرزنده می باشد و آیا می تواند کمبود هاي ناشی از نداشتن خانواده را برطرف نماید و در رفتار افراد تاثیر گذار باشد و باعث تعامل اجتماعی و هویت بخشی کودکان بی سرپرست گردد. روش تحقیق تاریخی- تفسیري و همچنین روش توصیفی - تحلیلی می باشد. ابزار گرد آوري اطلاعات با استفاده از بانک هاي اطلاعاتی ،بررسی هاي میدانی، مطالعات اسنادي، مصاحبه و مشاهده می باشد.
واژه هاي کلیدي: معماري، طراحی داخلی، انعطاف پذیري، فضا،کودك
-1 نویسنده مسئول: دانشجوي کارشناسی ارشد مهندسی معماري
-2 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی،واحد تهران مرکز
1
-1مقدمه
اختلاف عمده موجود بین افراد در نتیجه دو عامل مهم»وراثت«و»محیط«است.عامل وراثت مربوط به ژنها و دومین عامل،یعنی محیط به دو قسمت تقسیم میشود:محیط قبل از تولد،(شامل زندگی جنینی کودك)محیط بعد از تولد شامل خانه،مدرسه و...
(دوبس، پیژون (322:1366 بطور کلی اگر در زندگی کودکان زمینه مساعد براي پرورش و تخیلات آنها وجود نداشته باشد،اصولا خلاقیتهاي آنها
ابتدایی مانده و رشد چشمگیري نخواهند داشت،نظیر کودکانی که در پرورشگاهها و پانسیونهاي مخصوص کودکان بدون والدین،بزرگ میشوند.( اولیور فراري(27:1367
طراحی محیط کالبدي واجد کیفیت مطلوب، سبب تعریف سرزندگی در محیط می شود. در واقع می توان گفت که سرزندگی یکی از مؤلفه هاي سازنده کیفیت کلی طراحی یک محیط است. یک محیط متشکل از سه بعد درهم تنیده کالبد، فعالیت ها، تصورات است.ایجاد یک محیط سرزنده توسط سه مؤلفه کلی صورت می گیرد. ( گلکار(55:1380
جدول--1سه مولفه کلی محیط سرزنده
-1مولفه عملکردي • نفوذپذیري (فیزیکی)، گوناگونی (فعالیتها)، انعطاف پذیري
• کیفیت امنیت محیط براي فعالیت ها
-2 زیباشناختی-تجربی • نفوذ پذیري (بصري)، گوناگونی (فرم ها)، خوانایی، انعطاف پذیري، تناسب
بصري، غناي حسی و رنگ تعلق، امنیت
-3مولفه زیست محیطی • کیفیت اقلیم خرد فضاها (آسایش اقلیمی) شامل: آفتاب گیري، سایه اندازي،
باد، رطوبت و ...
• کیفیت اصوات، بو و رایحه محیط
• تقلیل آلودگی ها (هوا، زمین، آب)
-2تعامل کودك با محیط
بارکر موسس " روانشناسی اکولوژیک "، عقیده دارد بین ابعاد فیزیکی -معماري و رفتاري" قرارگاه هاي فیزیکی -رفتاري "رابطه خاصی وجود دارد که آن را با مفهوم همساخت بیان می کند. (مرتضوي ( 20:1376 در تمام موجودات زنده به موجب قانون تاثیر و تاثر بخشیدن در محیط تمایل به سازش با محیط وجود دارد، به این ترتیب که کودك کوشش دارد با محیطی که در آن زندگی می کند سازش نماید و خود را با آن منطبق سازد و به اعتقاد پیاژه سازش با محیط یکی از دوصورتهوش در انسان است.
کودك در ابتدا سعی می کند که محیط را با سیستم درونی و هوش خود سازش دهد، ولی چون این همیشه نمی تواند امکا نپذیر باشد و کودك با موارد و مسائلی مواجه می شود که با تجارب قبلی اش متناسب نیست، از این رو خود را با تجربه جدید سازگار می نماید.بنابراین کودك فعلپذیر محض نیست .به عبارت دیگر همانطورکه در نمودار1 دیده می شود، می توان سازش با محیط را تعادلی بین درونسازي و برونسازي دانست(مقدم ( 29:1366 در حقیقت، تجرب هی هر فرد در زندگی و
2
مهارت هایی که کسب می نماید مربوط به شرایط محیطی و محصول تاثیر متقابل میان آن فرد و محیطی است که در آن زندگی می کند، فعالیت به عنوان عامل اصلی رشد و یادگیري کودك فرآیندي است که در ارتباط با فضا و محیط کودك، رشد همه جانبه او را موجب می گردد و محیط با ایجاد فرصت و تحریک و تشویق کودك در رفتار او تاثیر می گذارد(شریعتمداري( 80:1385 .از این رو محیط باید حمایت کافی براي رشد مطلوب کودك به عمل آورد.
تاثیر بر محیط سازش با تاثیر از محیط
( درونسازي ) محیط ( برونسازي )
نمودار -1 نحوه ارتباط کودك با محیط(مقدم(29:1366
-3محیط و قوه خلاقه کودك
آلبرت انیشتین : تخیل از دانش مهم تر است، چرا که دانش محدود است، در حالی که تخیل همه علم را در بر می گیرد . درون هر کودك انگیزه اي براي خلق کردن وجود داردکه آماده بیدار شدن است، اما به وجود آوردن شرایط به منظور حمایت از تلا شهاي خلاقانه ي کودکان به ما بستگی دارد .کارل راجرز روان شناس اظهار می دارد: اگر قرار است انسان خلاقانه عمل کند به دو ویژگی امنیت روانی و آزادي روانی نیاز خواهد داشت.باید به این نکته توجه نمود که زیبایی تفکر کودك در نامقید بودن آن است.دنیا در نظر کودکان قابل انعطاف و مطابق اراده آنها قابل تغییر است،کودك با قوه تخیل قوي خود،حتی می تواند بر محسوسات غلبه کرده و در ذهن خود دنیا را به هر شکل که بخواهد در بیاورد (فیشر، (1386:73 رفتار کودکان نیاز به داشتن محدودیت هایی دارد و باید مطابق نیازهاي جامعه شکل بگیرد، اما بیان نمادین آنها نباید خیلی محدود به شرایط محیطی بشود.کودکان براي آزمایش چیزهاي جدید باید به اندازه کافی احساس امنیت کنند و آزادي لازم با در نظر گرفتن محدودیت هایی در اختیار آنها قرار گیرد.
