بخشی از مقاله
چکیده
بازار به عنوان یکی از مهمترین عناصر شهری در ایران، نقش منحصر به فردی در سازمان فضایی آن داشته است. بازار به عنوان یک فضای شهری و نه یک مرکز اقتصادی توانسته بود در کنار عناصر دیگری چون مسجد جامع، امامزاده، مدارس، کاخ ها یا مقر حکومتی و دروازه ی شهر در مرکز شهر یا ارتباط دهنده دروازه ی شهر با مرکز شهری از اعتبار خاصی برخوردار گردد. نقش، کارکرد و شکل بازارهای قدیمی در طی تحولات تکوینی شهرها با تغییرات اساسی مواجه شده اند. تقابل و تناقضات میان کارکرد ها و نیازهای جدید با کالبد و کارکرد بازار قدیمی موجب مداخلات می شود، ولی مداخلات بدون برنامه باعث مخدوش شدن کالبد و روابط بازارها شده است و بازار خوی نیز از این جریانات مستثنی نبوده است. احداث خیابانهای عمود بر راسته بازار، مجموعه بازار را دچار تغییراتی کرده است و مسائلی را در ارتباط با خود بازار و اقتصاد آن مطرح ساخته است. پژوهش حاضر با شناخت وضع موجود بازار و شناسایی مسائل و مشکلات و امکانات موجود در محدوده بازار تاریخی شهر خوی راهکارهایی بر اساس رویکرد فرهنگ- مبنا برای باز آفرینی مجموعه بازار خوی ارائه می دهد. باز آفرینی فرهنگ - مبنا با بهره گیری از مفهوم فراگیر فرهنگ و رویدادهای فرهنگی، به عنوان تسهیل کننده جریان باز آفرینی و ارتقاء عامل اقتصادی در قالب انواع فعالیت های مرتبط با هنر و فرهنگ صورت می گیرد. این پژوهش از نوع پژوهش های کاربردی میباشد که با روش تحقیق تفسیری-تاریخی کار شده است و برای گردآوری اطلاعات علاوه بر مطالعات کتابخانه ای، به بررسی نقشه ها و عکسهای قدیمی و مطالعات میدانی نیز اقدام گردیده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که بافت تاریخی مورد نظر با در برداشتن آثاری از مبادی تاریخی، فرهنگی و آئینی می تواند با تزریق فرهنگ به عنوان عامل برون زا به چرخه باز آفرینی وارد شود و با احیاء و استفاده تطبیق یافته از ساختارهای تاریخی بازار، مرکز شهری سرزنده تر و از لحاظ اقتصادی پررونق تری را برای شهر ایجاد نمود.
واژه های کلیدی: بازآفرینی، رویکرد فرهنگ مبنا، راهکار، بازار شهر خوی
1
مقدمه
بازار به عنوان قلب تپنده شهر ایرانی -اسلامی و به عنوان یک میراث فرهنگی، نهادی اجتماعی و فضایی و بنیادی اقتصادی که با معماری خاص خود، نشان از شهر ایرانی است و عموما در هسته مرکزی شهرها شکل گرفته و تکوین یافته است. معماری خاص بازار که در طول زمان تکرار گردیده، وجود عناصر و فضاهای مذهبی و فرهنگی و تداخل این فضاها با فضای تجاری جایگاه خاص این سیستم شهر ایرانی- اسلامی را به وجود آورده است.[1] در طی تحولات اخیر در اقتصاد شهری، بازارهای قدیمی به عنوان عنصری از سازمان فضایی شهر تحت تاثیر تغییرات عمده قرار گرفته اند. این تغییرات بیش از همه متاثر از ورود لوازم حمل و نقل موتوری، نحوه ی دسترسی، نیازهای جدید شهروندان به کالاها و خدمات و نیاز مبرم به فضاهایی بوده که بتواند با نقش های جدید انطباق لازم را برقرار نماید. اما آنچه که نمود پیدا کرده است، شرایطی نه چندان مطلوب به لحاظ کالبدی و کارکردی در این بخش از شهرها بوده است. دخالت های پراکنده و مقطعی، مدیریت شهری ناهماهنگ و ضوابط و مقررات نامناسب به دامنه تهدیدات اقتصادی و کالبدی در بازارهای قدیمی شهرها افزوده است . در حالیکه بازارهای قدیمی شهرها به لحاظ ارزش های مکانی، اقتصادی، فرهنگی و هنری نیازمند حمایت می باشند، تداوم تغییرات اخیر و عدم چاره جویی مسائل مطرح شده، عرصه را به نفع بخش غیر متمرکز فعالیتی در سایر نواحی شهر، خالی خواهد گذاشت و به فرسودگی بازارهای قدیمی به عنوان یک فضای ارزشمند شهری شدت خواهد بخشید. در چنین شرایطی که شاهد مجموعه ای از تحولات در زمینه های اجتماعی، تکنولوژیکی و اقتصادی شهرها هستیم، توجه به بافتهای داخلی و استفاده از قابلیتهای آنها برای ارتقای شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شهرها یک ضرورت انکارناپذیر است.
