بخشی از مقاله
چکیده
افزایش جمعیت نیاز به فضاهای متراکم تری نسبت به گذشته را می طلبد. ارتباط متقابل طبیعت و معماری در مجتمع های مسکونی در قالب فضای سبز و حیاط د و جزء هم ارزشی را ایجاد می کند که می توانند در هم ادغام شوند و با تأثیر گذاری بر کیفیت فضای زندگی و فعالیت های انسانی محیطی سرشار از آرامش وآسایش را فراهم سازند. ایجاد فضاهای سبز در اطراف مجموعه های مسکونی موجب ایجاد آزادی حرکت و عمل در محیط زندگی با بهره مندی از چشم انداز های طبیعی را برای ساکنین فراهم می آورد و به طور مستقیم شاخصهای کیفی مجموعه های مسکونی را تحت تأثیر خود قرار می دهد و می تواند در طولانی مدت موجب سر زندگی ساکنین شود . بنابراین به منظور تزریق روح زندگی در مجموعه های مسکونی اهمیت حضور فضای سبز و حیاط با کیفیت قابل قبول که بتواند ادراک افراد از محیط پیرامون را تحت تأثیر قرار دهد و بر رفتار ساکنین تأثیر مثبت بگذارد مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس دراین پژوهش تلاش بر این است تا با معرفی وتحلیل نمونه های بارزکاربرد فضای سبز در کنار مجموعه های مسکونی در سال های اخیر در حوزه معماری، نقش فضای سبز و حیاط در سرزندگی مجموعه های مسکونی مورد توجه قرار گیرد. چرا که عدم توجه به موضوع تناسب فضای کالبدی با فضای سبز درمجموعه های مسکونی به ویژه با توجه به نیازهای فیزیولوژیک انسان ها موجب بروز مشکلات زیادی می شود. این پژوهش از دسته تحقیقات توصیفی و از نوع مورد پژوهی است که با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد و مدارک موجود، ویژگی های بسیاری از مجموعه های مسکونی یا واحدهای تحلیلی را در رابطه با کاربرد فضای سبز، با هدف ارتقای سرزندگی ساکنین مورد بررسی قرار خواهد داد.
واژگان کلیدی:
ارجحیت های محیطی، بشر و طبیعت، سرزندگی در مجموعه های مسکونی، نقش فضای سبز ، تجربه سبز.
.دانشجوی کارشناسی ارشد،مؤسسه آموزش عالی غیر انتفاعی آبا،آبیک قزوین،ایران ma ryam_ghanbarpour@yahoo.com
.دکتری معماری،استادیاردانشگاه پیام نور،تهران،ایرانjahanbakhsh@pnu.ac.ir
مقدمه
محیط زیست انسانی دارای مفهوم جامعی است از، مجموعه تأثیرات عوامل بیرونی و درونی و روابط متقابل آن ها، که تعادل بیولوژیک را سبب می شود.(حکمتی،(1389:233 درنظر گرفتن رابطه انسان با محیط طبیعی پیرامون در مجموعه های مسکونی کنونی را می توان از جمله جنبه های کیفی بنا درنظر گرفت که به صورت کاربرد فضای سبز تجلی عینی می یابد. برقراری رابطه عاطفی با عوامل طبیعی همواره و در طی اعصار گذشته همیشه مورد توجه انسان قرار گرفته است به نحوی که فضای سبز و باغچه قسمتی از محل سکونت او تلقی می شده است بررسی ها در سیرتحول و تکامل معماری، گواه همجواری عملکردهای فضای زندگی و ارتباط تنگاتگ با محیط پیرامون از جمله فضای سبز است که در عصر حاضر دستخوش تغییرات قابل توجهی قرار گرفته است. به نحوی که در دراز مدت تأثیرات ناخوشایندی در خلق وخو، حالات و رفتار ساکنین خواهد گذاشت. امروز محک فضای سبز فیزیکی ما بر اساس رابطه ای است که بین سه عامل اولیه برقرار می گردد، این سه عامل عبارتند از:-1مستحدثات.-2فضای باز مخصوص افراد پیاده.-3 طبیعتکاملاًمشه.ود است که حداکثر توجه به عامل اول و حداقل آن به عامل دوم بوده است و عامل سوم به کلی حذف و فراموش شده است.این موضوع حاکی از عدم توجه به آینده نگری، کنترل ونظم طبیعی می باشد.(روحانی،.(4 :1389 در این راستا ایجاد رابطه مناسب بین استفاده کننده گان از فضا ومحیط اطراف همواره از مهمترین اهداف معماران و طراحان فضا بوده است. تا آنجا که به نظر می رسد نقش فضای سبز در کنار مجموعه های مسکونی موجب پیوند دوباره انسان و محیط طبیعی گردد و تا حد بالایی آرامش و سرزندگی را از طریق امکان ارتباط با محیط پیرامون برای ساکنین فراهم آورد.
.
.1 نمودی از توجه انسان به طبیعت
رابطه بشر و طبیعت ترکیب غیر قابل تفکیکی است. بگونه ای که همیشه بین این دو عامل ارتباط کامل برقرار است و بدون هماهنگی بین آن دو ، زندگی بشر میسر نیست. اریک فرام راجع به رابطه بشر و طبیعت اینگونه اظهار می دارد: عمیق ترین احتیاج بشری همان یکی شدن با طبیعت است. او به هر عنوان باید جدایی بین خود و طبیعت را از بین ببرد، به طوری که مسأله زندگی و طبیعت لازم و ملزوم یکدیگرند. در این قرن با توجه به امکانات تکنولوژی جدید به نظر می رسد بشر بیشتر از هر زمان در طول تاریخ قادر به تغییر، تحول وکنترل در طبیعت است.(حکمتی،(298 : 1389 آثار توجه به طبیعت را می توان در طی دوران واعصار گذشته نه تنها در ایران بلکه در سرزمین های دیگر نیز می توان مشاهده نمود .به نحوی که با مطالعات صورت گرفته در مورد ارتباط وتوجه انسان به طبیعت اطراف خود می توان دریافت که فضاهای طبیعی در یونان باستان محلی برای تجمع فلاسفه و در روم به شکل باغچه و تراس بندی ارتباط با طبیعت شکل گرفته است. اوایل قرن 13 میلادی تکامل هنر زیبا سازی محیط و توجه انسان به طراحی محیط و اواخر قرن - 16 اوایل قرن 17حفظ طبیعت و ایجاد فضاهای طراحی شده درراستای نیاز های روانی وآرامش روحی افراد بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.کشورهای انگلستان، ایتالیا، فرنسه و مصر هرکدام با رویکردی خاص با طبیعت پیرامون خود ارتباز برقرار می کردند به نحوی که می توان آثار توجه به ط بیعت اطراف از جمله فضای سبز را در این کشور ها در بصورت خلاصه و موردی در جدول شماره 1 ملاحضه نمود.
جدول -(1) آثار توجه به طبیعت اطراف- منبع:فرانسیس تی
کشور شکل کاربرد فضای سبز
انگلستان گل کاری کم/ فضای حاشیه بیشتر
ورود باغچه کوچک به خانه های مسکونی در اطراف پنجره ها
ایتالیا وسعت بسیار زیاد/تراس بندی / مجسمه
(باغ باروک ) گل کاری در حاشیه / قرینه سازی
فرانسه ایوان/ طارمی/ نرده / پله / حوض / مجسمه درختان به سبک منظم /گلکاری هندسی
(باغ ولو - وی - کنت) پارتر: شامل قطعات گلکاری، سبزیکاری، درختکاری، آب نما، حوض خانه،
محل استراحت .
ژاپن پرورش گیاهان دارویی/حفظ فضای سبز
بونسای:توجه اختصاصی به گیاه و حفظ دائمی آن بر مبنای داشتن طبیعت آزاد با مقیاس کوچک.
برقراری ارتباط عاطفی با عوامل طبیعی (باغچه قسمتی از محل سکونت است)
مصر کهن ترین تمدن متوجه به محیط وطبیعت
تنظیم طرح بر اصول محور سازی
طرز قرارگیری بنا و حیاط براساس2 اصل: محور وسایه
