بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه جامعه ایران با بهره گیري از تکنولوژي هاي نوین در حال تغییر و تلاش براي هماهنگ سازي در تمامی عرصه ها از جمله معماري می باشد. انسان معاصر در تلاش براي همگام بودن با پیشرفت تکنولوژي، در بسیاري مواقع غافل از هویت خود گشته و آن را پشت سر جا می گذارد. سست شدن پیوند معماري معاصر و معماري ایرانی- اسلامی سبب بحران هاى هویتــی در معمــارى معاصر ایران گشته و هر روزه نیز بر شدت آن افزوده می شود. از آنجاییکه طراحی نما به عنوان یکی از عناصر کلیدي در جهت ارتقاي کیفیت سیماي شهر نقش بسزایی ایفا می کند لذا بررسی دو عامل نما و هویت در جهت احیاي هویت ایرانی، دستیابی به اصالت معماري ایرانی- اسلامی و جلوگیري از نفوذ فرهنگ هاي بیگانه می تواند راه حلی ارزشمند تلقی گردد. در این مقاله سعی شده تا پس از بررسی هویت و شناخت مفاهیم معماري ایرانی- اسلامی با توجه به ویژگی هاي طراحی نما، هویت واحدي براي طراحی نماي معاصر ایرانی ارائه گردد. براي دست یابی به این هدف ابتدا به شناخت مفاهیم نهفته در معماري ایرانی- اسلامی می پردازیم. سپس مفهوم و جایگاه نما در معماري شناسایی و نهایتا در راستاي احیاي هویت در سیماي شهر معاصر، عوامل موثر در طراحی نماي ساختمان ها با در نظرگرفتن هویت ایرانی و منطبق بر تکنولوژي روز معرفی می گردد. نتیجه کار به بازیابی مفاهیم معماري ایرانی- اسلامی که قابلیت استفاده در طراحی نماي شهري را دارند و از طرفی قابل تطبیق با فن آوري هاي نوین می باشند با روش توصیفی- تحلیلی منجر میگردد.
واژه هاي کلیدي : معماري ایرانی- اسلامی، هویت، نماي معاصر، سیماي شهري، فرهنگ ایرانی.
1. مقدمه:
نماي شهري متاثر از روح، فرهنگ و هویت یک سرزمین می باشد و در تجلی کالبدي خود می تواند پیام آور بسیاري از عوامل اجتماعی پنهان جامعه باشد. امروزه در ایران شاهد آن هستیم که معماري هاي بی هویت و ساختمان هاي بی ارزش در سراسر کشور گسترش می یابند. در این میان نماهاي ساختمان ها که قسمتی از سیماي شهر را تشکیل می دهند نیز به جز تعداد اندکی که توسط معماران آگاه طراحی شده اند مابقی داراي ارزش پایین از لحاظ هویتی و فرهنگی هستند. در ایران امروزه شاهد نماهاي متنوعی هستیم که با فرهنگ و هویت این مرزوبوم مغایرت دارند که باعث اغتشاشات بصري در نماهاي شهري گشته اند. دلایل عمده این پدیده ضعف نظري و تئوري در طراحی نماي ساختمان ها، نفوذ فرهنگ بیگانه و استفاده از مواد و مصالح نامناسب می باشد. کشمکشی که امروزه در معماري داریم انتخاب میان دانش گذشتگان با دانش ملل دیگر است، اما همانطور که هیچ شخصیتی بدون گذشته خود هویت ندارد به تبع آن ملت ها نیز دچار بی هویتی می شوند. پس سعی در بازیابی هویت معماري ایرانی- اسلامی جهت استفاده در معماري معاصر از جمله وظایف معماران می باشد. متاسفانه توجه معماران معاصر ایران به معماري گذشته بیشتر سطحی و ظاهري است و توجه عمیق به روح کلی و اصول و مبانی و مفاهیم نهفته در آن ندارند. همچنین بیشتر مطالعات انجام شده در این زمینه به بررسی عوامل کیفی موثر بر نماي شهري پرداخته اند و کمتر به مطالعاتی در زمینه مشکلات نماي شهري و راهکارهاي موثر در جهت حل این مشکلات پرداخته شده است. به همین در این مقاله سعی بر آن است تا با بهره گیري از مفاهیم معماري ایرانی- اسلامی به
دومین همایش ملی پژوهش هاي کاربردي در »مهندسی عمران، معماري و مدیریت شهري«
nd National Conference on Applied Researches in Civil engineering, Architecture and Urban planning٢
عنوان راه حلی تضمینی در سامان دهی نماي شهري و درك صحیح ضرورت ها و نیاز هاي حال جامعه بتوان هویت و فرهنگ را در نماي معاصر بازیابی کرد و آشفتگی هاي بصري بوجود آمده درسیماي شهري ایران را سامان بخشیده و کیفیت سیماي شهري را ارتقاء داد.
مقاله پیش رو در پی پاسخ دادن به سوال هاي زیر می باشد:
- مشکلات نماي معاصر شهري ایران چیست؟
- آیا می توان از الگوهاي معماري گذشته ایران به عنوان راه حلی در طراحی نماي شهري استفاده کرد؟
- ضرورت شناخت مفاهیم ایرانی- اسلامی چیست؟
- آیا استفاده از مفاهیم ایرانی- اسلامی باعث هویت بخشی نماي شهري می شود؟
روش کار در این مقاله توصیفی- تحلیلی است،که ابتدا به بررسی جایگاه نماي ساختمان ها و سیر تکوینی آنها پرداخته و مشکلات و عوامل موثر در نماي شهري را بیان کرده و با شناخت هویت و فرهنگ ایرانی و به کارگیري مفاهیم معماري ایرانی- اسلامی به عنوان راه حلی در جهت افزایش کیفیت سیماي شهري پرداخته می شود.
2. تعریف نماي ساختمان:
نما در لغت نامه دهخدا به صورت ظاهري و آنچه که در معرض دید است گفته می شود. اگر ساختمان را یک حجمی بسته در نظر بگیریم سطوحی از بنا که با فضاي باز فصل مشترك دارند نما محسوب می شوند.
نماي ساختمان همچون پیراهنی است که شخصیت کالبدي و بصري یک ساختمان را نمایش می دهد. این نما ضمن آنکه مفهوم منحصر به فرد است باید با بدنه اي که کلیت بدنه یک خیابان را تشکیل می دهد هماهنگ و همخوان باشد. در این میان هر ساختمان باید نمایش دهنده الگوي غالب نماي ساختمان ها و هماهنگی بین آن ها باشد تا ماندگاري تصویر ذهنی از محیط را ایجاد کند و شهروندان را به حضور در فضاي شهري ترغیب کند. نما بیش از هر چهره دیگري با مردم، ساکنان و توریست هاي شهري ارتباط برقرار می سازد به این مفهوم که اطلاعات، ارزش ها و احساسات از طریق نماي ساختمان ها به مردم منتقل می شود و استفاده کنندگان از نماي شهري را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث ایجاد هویت و خوانایی در فضا شده و سطح آگاهی مردم را افزایش می دهد.[1]مجموعه نماي ساختمان ها کلیتی به نام نماي شهري را تشکیل می دهند که به سه صورت می تواند با مردم ارتباط برقرار کند و آن ها را تحت تاثیر قرار دهد:
- منظر عینی: نماي ساختمانها، هندسه و ویژگی هاي بصري که توسط حواس پنجگانه درك می شود.
- منظر ذهنی: شناخت بر اساس داده هاي محیطی، طرح واره هاي ذهنی، تجارب و خاطرات.
- منظر ذهنی ارزیابانه: ذهن براساس شناخت واکنش هاي عاطفی مثبت و منفی ایجاد می کند.
کیفیت مطلوب بصري و روانی نماي ساختمان ها در معماري و شهرسازي هر سرزمین به جغرافیا، محیط، فرهنگ و اجتماع آن شهر و شهروندان وابسته است. دریافت معنی و مفهوم نماي شهري در طول تاریخ کاملا متفاوت است که این امر به تفاوت در زندگی اجتماعی فرهنگی در طول تاریخ بستگی دارد.ایران در طول چند صده اخیر دچار تحولات سیاسی و اجتماعی مختلفی شده است که این تحولات سبب تغییر در فرهنگ و شیوه زندگی مردم شده است. براي آشنایی با این تغییرات ابتدا لازم است نگاهی به معماري گذشته ایران بیاندازیم و مفهوم نماي ساختمان را در گذشته دریابیم تا ضمن آشنایی با فرهنگ ایرانی _ اسلامی تغییرات وتحولات پیش آمده در طراحی نماي شهري را درك کنیم[2]
