بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور « بررسی تأثیر تبلیغات انیمیشن شهرداری بر عملکرد مخاطبان» با روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه در جامعه آماری شهر تهران که تعداد 600 نفر به طور اتفاقی از جامعه آماری انتخاب شده است، انجام گرفته است. بدین منظور از چهارمنطقه شهرتهران(4، 8، 6، 21) تعداد 150 نفر گزینش شده است. هدف پژوهش با توجه به فرضیه های تحقیق، بررسی رابطه بین متغیرهای سن، جنس، تحصیلات، نوع گفتگوی شخصیت انیمیشن و محتوی تبلیغات با نحوه آموزش مردم می باشد و با استفاده از روش آماری خی 2 و سنجش شدت رابطه از V کرامر، نتایج زیر حاصل شده است.
خی 2 محاسبه شده (16/8)برای متغیر سن، (11/33)برای متغیر تحصیلات،(33/84)برای متغیر جنس،(82/40) برای متغیر نوع گفتگوها (50/41) برای متغیر محتوی تبلیغات، در سطح 05/0 معنادار است و با اطمینان 95% می توان گفت که بین سن ، جنس، تحصیلات، نوع گفتگوهای شخصیت انیمیشن و محتوی تبلیغات و آموزش مردم رابطه معنادار وجود دارد.
کلید واژه ها: انیمیشن،شهرداری، مخاطب
مقدمه
وسايل ارتباط جمعي با اهميت ترين و در عين حال انتقاد آميزترين جنبه جامعه مدرن به شمار مي آيد در اين ميان نقش رسانه هاي تصويري٬ به ويژه تلويزيون نسبت به ساير رسانه ها برجسته تر است و در مقايسه با ساير رسانه ها از مطلوبيت بيشتري نيز برخوردار است. اين امر به ويژه بيشتر آنجا تحقيق مي يابد كه كودكان به عنوان متقاضيان جدي برنامه هاي تلويزيون مطرح مي باشد. يكي از مهمترين كاركرد رسانه ها٬ كمك به فرآيند فرهنگ پذيري است. فرهنگ پذيري يعني فرآيند انتقال ارزش ها٬ هنجار ها٬ عقايد ها٫باورها٬معيار ها و الگو
هاي رفتاري . رسانه ها اولين مركز انتقال مفاهيم فرهنگي به كودكانند. كه رسانه هاي تصويري به ويژه تلويزيون در اين امر گوي سبقت را مي ربايند و اگر اين روند در تماشاي تلويزيون ادامه مي يابد و به طور متوسط كودكي كه امروز متولد مي شود تا سن هجده سالگي وقت خود را بيش از هر فعاليت ديگر٬ صرف تماشاي تلويزيون خواهد كرد.رسانه هاي گروهي به عنوان وسايل ارتباط جمعي،در شكل دهي و آموزش دادن رفتار هاي گوناگون نقش مهمي به عهده دارند و نقش رسانه ها در شكل دهي رفتار اجتماعی در انسان اهميت به سزايي دارد. امروزه تلويزيون به عنوان عنصر برتر خانواده ارتباطات جمعي مي تواند بدون هيچ مانعي وارد خانه و جمع كساني كه از آن استفاده مي كنند،بشود و بينندگان آن با اشتياق تمام با روشن كردن دستگاه گيرنده شان پذيراي پيام هاي تلويزيون
هستند(اسدی، 1385: 95).
اهميت خاص وسايل ارتباط جمعي در دنيايي كه هر روز بيش از پيش به گسترش اين وسايل
مي انجامد و در نهايت موجبات بسط نفوذ و تأثير آنان را فراهم مي آورد. و ديگر اينكه در دنياي امروز وسايل ارتباط جمعي روزنامه-راديو-تلويزيون وسينما در راه پيشرفت و تمدن بشري نقش به سزايي را به عهده دارند0
عصر ارتباطات نام كنوني زندگي انسان هاي امروزي است0 در اين دوره جمعيت به طور انبوه و متمركز در شهرهاي بزرگ طبق شرايط خاص متمدن صنعتي وضعيت زندگي جمعي خود را شكل مي دهد. تمامي تحولات و دگرگوني ها در مباني فرهنگ جوامع روز به روز نياز انسان را به آگاهي از تمام حوادث و وقايع جاري جهاني بيشتر مي كند. به همين خاطر پيشرفت وسايل ارتباط جمعي و توسعه در تمامي ابعاد لازم و ملزوم شده اند. در جوامع كنوني انسان ها تلاش دارند تا همواره در جريان اتفاقات مسائل اجتماعي آن هم در سطح جهاني قرار بگيرند تا بتوانند نقش خود را به خوبي ايفا كنند. امروز وضع با گذشته خيلي متفاوت است به طوري كه آگاهي اجتماعي از مهم ترين ويژگي هاي زمان معاصر به شمار ميرود.
از روزي که رسانه هاي ارتباطي به وجود آمده اند تا کنون همواره نخبگان سياسي و فرهنگي از تاثيرات اين رسانه بيم داشتند. رسانه ها امکانات جديدي را براي بشر به وجود آورده بودند و اين پديده جديد باعث مي شد تا بسياري از مناسبات سياسي و فرهنگي که ريشه در گذشته هاي بسيار دور داشت دگرگون شود(پستمن،2005: 241).
از اختراع دستگاه چاپ که باعث چاپ تيراژهاي متعدد کتب و روزنامه ها شد تا اختراع راديو و تلويزيون که صدا و سپس تصوير را به خانه هاي مردم برد و بعد از آن رسانه هاي نويني مانند ماهواره و اينترنت که باعث تعامل بيشتر مخاطبان و توليدکندگان و همچنين دسترسي و حق انتخاب بيشتر شد اين سوال فرا روي علاقه مندان به حوزه رسانه، ارتباطات، فرهنگ، نظم و اخلاق بوده است که اين تکنولوژي ها چه تاثيراتي را بر بشر و بر جامعه مي گذارند؟ و این تاثیرات تا چه اندازه است و چگونه است؟
از طرفي رسانه های جدید به علت تکثری که داشتند و همچنین دسترسی افراد بیشتری برای تولید پیام مي توانستند تک صدايي را در جوامع بشکنند و افراد را با نظرات و نگاههاي ديگر آشنا کنند و همچنين مي توانستند مردم را با بسياري از اخباري که تا بيش از آن در دست عموم مردم قرار نمي گرفت آشنا کنند و از طرف دیگر آنها می توانستند در دست سرمايه داران و گروههاي صاحب نفوذ بيافتد و آنها از رسانه ها برای اقناع افکارعمومي در جهت منافع خود بهره گیری کنند. با توجه به اهمیت ارتباطات و نقش تأثیرگذار آن پایان نامه حاضر با هدف بررسی تأثیر تبلیغات تلویزیونی انیمیشن شهرداری تهران بر مخاطبان به این مهم می پردازد، چرا که شهرداری هر شهری یکی از پرقدرت ترین سازمان ها و ارگان آن شهر است
که وظیه آبادانی و بهبود امور جامعه را بر عهده دارد. شهرداری تهران با قدمتی دیرینه در کنار وسعت گرفتن شهر تهران و افزایش زندگی شهرنشینی وظیفه خطیری بر عهده دارد، وظیفه آبادانی شهر، نظافت و رعایت کلیه قوانین لازم برای آسایش کلیه شهروندان،به گونه ایی که می توان وظیفه شهرداری را از وظیفه نیروی انتظامی مهمتر دانست، اگر هر کوچه ایی هر شب و روز به کنترل انتظامی احتیاج نداشته باشد، درعوض تمامی کوچه ها و خیابان های شهر در هر لحظه از شبانه روز به پاکیزگی و رعایت قانون شهروندی نیازمند است.
بیان مسئله
بدون شک در دنیای ارتباطات، رسانه و تلویزیون به عنوان یکی از بزرگترین و پرمخاطب ترین وسایل ارتباطی، کمک بزرگی به فرآیند فرهنگ پذیری جامعه و آموزش رفتارهای گوناگون
می نماید.وسایل ارتباط جمعی در انتقال پیام و تأثیرگذاری بر مخاطبان نقش به سزایی دارد. از تبلیغات نوینی که از رسانه پرمخاطب تلویزیون پخش می گردد، انیمیشن هایی است که در اشکال گوناگون پخش می گردد. سازمان ها برای پیام رسانی از این ابزار پرقدرت سود می جویند، چرا که نظرات متنوع را به بیشترین تعداد مخاطب ارائه می دهد. تحقیقات گوناگون
نشان داده است، تأثیری که تبلیغ انیمیشن بر مخاطب دارد بیش از سایر تبلیغات می باشد.تبلیغات انیمیشن در عین ساده بودن و دارا بودن حالت طنز و فکاهی، در قالبی سرگرم کننده می تواند حامل پیام های زیادی باشد. امروزه حتی از انیمیشن در ساخت فیلمهای بلند استفاده می نمایند، و این به دلیل همان اثرگذاری سریع و مثبت آن می باشد. شهرداری تهران به دلیل حساسیت شغلی خود به منظور ایجاد شهری منضبط و قانونمند و برخوردار از امکانات بهداشتی و رفاهی،از تبلیغات انیمیشن در قالب پیام های کوتاه و داستانی و در عین حال سرگرم کننده استفاده کرده و قوانین لازم برای داشتن یک شهر سالم و شهروند ایده آل را، به مخاطبان ارائه می دهد، از جمله پاکیزه نگه داشتن شهر، دستورات و مقرات راهنمایی و
رانندگی و غیره. به عقیده روان شناسان و جامعه شناسان زمانی می توان قوانین را رعایت کرد و به آن احترام گذاشت که در آن فرهنگ سازی صورت گرفته باشد و در طولانی مدت نهادینه شود. شهرداری تهران اکنون مدتی است که با پخش تبلیغات انیمیشن سعی در بهبود مشکلات شهروندی داشته و دارد، و لذا این سؤال مطرح است: آیا تبلیغات انیمیشن شهرداری تأثیر مثبت و مؤثر بر مخاطبان دارد یا خیر؟ و عملکردهای رفتاری مردم از این تبلیغات چگونه است؟
اهميت و ضرورت تحقيق
ارتباط انسان ها منشا فرهنگ و عاملي در راه ارتقاي انساني و فقدان به معناي سكون نسبي در حيات انساني است. وسايل ارتباط جمعي و خصوصا تلويزيون به عنوان يكي از وسايل ارتباط دهنده نقش عظيمي را در انتقال ارزش ها، هنجار ها و مجموعه فرهنگ جامعه ايفا مي كند.
امروزه مسئله ارتباطات جمعي و تلويزيون در سطح جهاني مطرح بوده به گونه اي كه يك پيام ساده امواجي از تاثير را در سطح جهان چه در زمينه آموزش نيروي انساني و چه در زمينه سياست، اقتصاد و.... ايجاد مي نمايد. تلويزيون به لحاظ آن كه تكنولوژي صداو تصوير را به همراه خود دارد و مي تواند تا دورترين مناطق جهان و براي هر قشري از جامعه مورد استفاده قرار
مي گيرد، مهم مي باشد. به عبارت ديگر برنامه هاي تلويزيوني با بكارگيري از آخرين علوم و تكنولوژي هم مي تواند اشاعه دهنده كجروي و بزهكاري اجتماعي باشد و هم مي تواند تهميداتي را براي رشد و تعالي انسان فراهم آورد و زمينه آگاهي از جهان گردد و بدين ترتيب پژوهش در تاثير تلويزيوني امر كاملاً بديهي و محسوس مي باشد.اهميت خاص وسايل ارتباط جمعي در دنيايي كه هر روز بيش از پيش به گسترش اين وسايل مي انجامد و در نهايت موجبات بسط نفوذ و تأثير آنان را فراهم مي آورد. و ديگر اينكه در دنياي امروز وسايل ارتباط جمعي روزنامه-راديو-تلويزيون وسينما در راه پيشرفت و تمدن بشري نقش به سزايي را به عهده دارند0
اهداف تحقیق:
هدف اصلی: بررسی تأثیر تبلیغات انیمیشن شهرداری بر عملکرد مخاطبان، است.
اهداف فرعی: -بررسی نحوه تأثیر گذاری تبلیغات انیمیشن برمخاطبان.
- بررسی چگونگی تغییر رفتار مخاطبان متأثر از ارائه تبلیغات انیمیشن.
فرضیه های تحقیق:
1-بین سن مخاطبان و آموزش مردم رابطه وجود دارد..
2-بین تحصیلات مخاطبان و آموزش مردم رابطه وجود دارد
3- به نظر می رسد بین عامل جنسیت آموزش مردم رابطه وجود دارد.
4- بین نوع گفتگوها در انیمیشن و آموزش مردم رابطه وجود دارد.
5- بین محتوای تبلیغات و آموزش مردم رابطه وجود دارد.
سؤالات تحقیق
1-آیا بین سن مخاطبان و آموزش مردم رابطه وجود دارد..
2- آیا بین تحصیلات مخاطبان و آموزش مردم رابطه وجود دارد
3- آیا بین عامل جنسیت آموزش مردم رابطه وجود دارد.
4- آیا بین نوع گفتگوها در انیمیشن و آموزش مردم رابطه وجود دارد.
5- آیا بین محتوای تبلیغات و آموزش مردم رابطه وجود دارد.
متغیرهای پژوهش
متغیر مستقل: تبلیغات انیمیشن تلویزیون
متغیر وابسته: رفتار مخاطبان
مفاهیم و اصطلاحات
مفاهیم نظری
تأثیر: نوعی فراگیری انسان است که با درجه تندی و کندی صورت می گیرد. در واقع می توان گفت انسان ها از چند چیز تأثیر می پذیرند. فرهنگ و آداب و رسوم، وسایل ارتباط جمعی، کانون ها، مؤسسات و محیط خانواده(بیگلو،1380: 94).
انیمیشن: انیمیشن یا نقاشی متحرک که پیش از سینما به شکل عام مانند: پاناکی اسکوپ و زوتروپ و پراکسینوسکوپ بوده است. در ساخت انیمیشن اعضای بدن حرکت بدن، مانند دستان، گردن، چشم ها و لب ها روی یک کاغذ کشیده و رنگ آمیزی می شود. با این اشکال روی هم قرار گرفتن بخش های متحرک بر روی ورقه ثابت تصویری کامل از سوژه یا شخصیت مورد نظر به دست می آید.
رفتار: عبارت است از فعالیت هایی که از یک موجود زنده سر می زند مانند راه رفتن، مطالعه کردن. همچنین روان شناسان د رتعریف رفتار به یک سری خصوصیات قابل مشاهده و فعالیت های کلی که از یک موجود زنده سر می زند، اشاره می کنند(دواچی و طبایی،1381: 30).
تلویزیون: ابزاری است که امکان دسترسی عموم آحاد جامعه را به آموزش های عمومی و فنی و حرفه ای و ترویجی و آموزش های عالی فراهم می کند و کیفیت آموزشی را بهتر می سازد و این می تواند تنوع روزافزون نیازهای جامعه را در تمامی عرصه ها از فرهنگ عمومی گرفته تا دانش جدید بیش از پیش افزایش دهد(نبرگ و ناراویز،1378: 107).
تعریف عملی: تلويزيون: يك رسانه گروهي است و دستگاهي است كه داراي نور و صدا و تصوير است و داراي برنامه هاي مختلفي مي باشد و احتياج به نيروي الكتريسيته دارد و دستگاهي براي انتقال تصوير از دور و منعكس ساختن صورت اشيا و اشخاص به مسافتهاي دور مي باشد.
مقدمه
به طور كلي اين بخش شامل موارد ذيل مي شود:
بخش اول انيميشن در جهان شامل :
تاريخچه انيميشن، انيميشن كامل ، تاريخچه انيميشن چك واسلواكيا انيميشن تاريخچه انيميشن در استونيا، انيميشن در فرانسه، تاريخچه انيميشن در ايتاليا، انيميشن در ايالات متحده آمريكا ، انيميشن در تلويزيون ايران ، اولين تيزر انيميشن در تلويزيون ، كم شدن تاثير تبليغات ، تعريف انيميشن ، ويژگي هاي كلي انيميشن ، قالب هاي مختلف ساخت فيلم انيميشن، انيميشن روي طلق، انيميشن روي كاغذ، انيميشن بدون دوربين ، كات لوت، انيميشن سه بعدي، انيميشن با عكس، پيكسيلين، پين اسكرين ، انيميشن زير دوربين، روتوسكپي، دايناميشن، دياگرام انيميشن، مراحل ساخت فيلم انيميشن
مخاطبان و الگوها شامل:
ماهيت مخاطب، الگوي تاثيرات مستقيم و مخاطب منفعال، الگوي تاثيرات محدود و مخاطب فعال، رفتار، تاثير برنامه هاي تلويزيوني بر اذهان، الگوي انتشار از طريق وسايل ارتباط جمعي، طبقه بندي مخاطبان، نخستين پذيرندگان معتبر، اكثيريت زود پذير- دورانديش، اكثريت كند پذير – شكاك، دير پذيران سنتي، جاذبه هاي تكنيك يك برنامه تلويزيوني- ويژگي هاي ارتباط نوين ، موضوع برنامه، هدف برنامه، قالب برنامه، وسايل ارتباط جمعي ، كودك و وسايل ارتباط جمعي، آموزش غير تجريدي، آموزش سه بعدي، دلايل تماشاي تلويزيون، تاثير محتوي برنامه بر مخاطبان، قدرت اثر بخشي تلويزيون ، تاثير تلويزيون بر كودكان، اثرات مثبت و منفي تلويزيون، خيال و واقعيت ، نيازها و علايق بيننده ، ضرورت توجه به توليد برنامه انيميشن
مراحل توليد انيميشن شامل:
طرح و ايده فيلمنامه، ساختار گرافيكي و بصري، كيفيت فني و اجرايي، تدوين و صدا گذاري
چارچوب نظري شامل :
نظريه شناخت اجتماعي، نظريه تاثير، نظريه پرورش، نظريه پذيرش ، مدل هاي و متغير هاي ارتباطي
تاريخچه شهرداري تهران شامل:
سيماي اوليه ي تهران، هدف از تاسيس بلديه ، اولين بلديه چي ، تولد جديد بلديه، شهرداري، بعد از جنگ جهاني دوم، شهردار گل دوست ، شهرداران جنجالي، دوره اي جديد در
مديريت شهري، خدمات شهروندي
جمع بندي شامل :
تحقيقات داخل ايران، تحقيقات انجام شده خارج از ايران
بخش اول-انیمیشن در جهان
سال 1982 به دلیل اختراع دستگاه پراکسینکوپ که در آن زمان جنبه سرگرمی داشت، توسط «امیل ری نو » سال ثبت شده انیمیشن به شمار می آید. بعد از آن در سال 1898 ابداع «سوپرایمپوز» توسط «جیمز استوارت بلکتون» و «آلبرت اسمیت» گامی دیگر بود که آنها در جهت تولید، تلفیق فیلم زنده و انیمیشن از آن استفاده کردند و سرانجام «امیل کول » با اولین فیلمی که تمامی آن را به شیوه انیمیشن ساخته بود با نام«فانتزمگری » در پاریس به نمایش درآورد و دنیا را با نام انیمیشن آشنا ساخت. حدود یک قرن از پیدایش اولین فیلمهای انیمیشن می گذرد ولی این سال ها، اینماتورهای کشورهای مختلف جهت بهبود، پیشرفت و تکامل این هنر تلاش کرده اند و هر یک با تأکید بر تجربیات کسب شده توسط دیگر هنرمندان راه را برای تحول انیمیشن هموار ساختند.
نام انیمیشن در دنیا با نام «ونیزور مک کن» خالق شخصیت دوست داشتنی«گوفی دایناسور» در سال 1914 همراه است. وی قبل از خلق این شخصیت داستان «کمیک استریپ» و «نیمری کوچک» را در سال 1911 به نمایش درآورد. چند سال پیشتر از وی«استوارت بلکتون در آمریکا(1906) و امیل کول در فرانسه(1908) دست به تجربیات ارزشمندی در این وادی
زده بودند. در آغاز تکنیک ابتدایی مورد استفاده تنها نقاشی بر روی کاغذ برای تولید فیلم های انیمیشن بود و این روش مستلزم کار طاقت فرسای تکرار طراحی تمامی عناصر وکولمل در کادر، از جمله پس زمینه بر روی هر کاغذ به علاوه تغییر جزیی حرکت شخصیت مورد نظر می شد. این تکنیک برای تولید انبوه، انیماتورها را دچار مشکل می ساخت تا اینکه به فکر استفاده از ورقه های شفاف که بعدها به نام تلق شناخته شده، افتادند. این روش انقلابی بزرگ در فرآیند انیمیشن به شمار می آید و منجر به ساخت فیلم های موفق بی شماری در این زمینه گشته است.
پیدایش انیمیشن با بهره وری از تجربیات بدست آمده در زمینه های فنی گوناگون در امریکا به تحقق پیوست. نکته قابل توجه آنکه در سال های اخیر قرن پیش و نیز اوایل قرن حاضر با تلاش هنرمندان بسیاری از تکنیکها و تمهیداتی که امروزه از آن ها به صورت گوناگون و مطابق با پیشرفت تکنولوژی درتولید فیلم ها استفاده می شود، شکل گرفتند. از پیشگامان شکل گیری تکنیک و جلوه های تصویری در انیمیشن می توان «استوارت بلکتون» و «امیل کول» بنیان گذار انیمیشن در فرانسه را نام برد. «اتومسمر» خالق شخصیت(فیلیکس گربه) در 1919 بیش از صد فیلم کوتاه انیمیشن که از کیفیت بالایی برخوردار بودند، ساخت. از جمله کارهای او اولین سری انیمیشن چارلی چاپلین محصول شرکت «پیت سالیوان و مسمر» در اواخر
سال های 1910 است. در خلال همین تجربه وی حس زمان بندی و چگونگی بیان شخصیت را از طریق حرکات آموخت. از جمله ابتکارات او ظاهر شدن وسیله ای در کادر و استفاده از آن به جای قلاب ماهیگیری توسط فیلیکس(سری فیلم های کوتاه گربه فیلکس) مملو از شوخی های بصری بود. در همان زمان «مکس فلیشر» شخصیت کوکوی دلقک را در سری فیلم های تحت عنوان(از درون وات) طراحی کرد. ویژگی اسن فیلم ها تلفیق انیمیشن با فیلم زنده بود. وی به کمک برادرش «دی و » و دستگاه روتسکوپ را که قادر به طراحی کادر فیلم زنده بود، ساخت و آن را در سریال مذکور به خدمت گرفت. در سال 1920 «والت الیاس دیسنی» وارد عرصه انیمیشن شد و به سال 1928 شخصیت میکی موس را خلق کرد. در سال 1932 به خاطر فیلم«گلها و درختان» اولین جایزه شرکت خود را دریافت کرد. وی اولین کسی است که فیلم بلند انیمیشن به نام
«سفیدبرفی و هفت کوتوله» را در سال 1937 تولید کرد و در خلال سال های دهه 30، تقریباً تمامی جوایز انیمیشن را از آن خود کرد. والت دیسنی با 32 اسکار در زمینه های مختلف انیمیشن رکورد دار اخذ اسکار در دنیای سینما شد.
انيميشن را در اصطلاح «توهم زندگي» نيز مي نامند. در سال 1978 «جان هالاس» درخواست ثبت تعريفي تازه‌تر با تأييد نظر(انجمن بين المللي فيلم انيميشن) نمود. كار مشكلي بود چراكه ارائه يك تعريف فني بدون اينكه بخواهد محدود به يك تكنولوژي خاصي باشد، سخت به نظر مي رسيد.
جان هالاس معتقداست: انيميشن الزاماً فیلم، دوربين، فريم، پروژكشن، پرده ها، تيرك هاي ليزري، كامپيوتر يا حتي نقاشي ها را دربرنمي گيرد، بلكه مي تواند همه اينها يا هر تكنولوژي از آينده را نمايانگر باشد. انيميشن يعني «خلق و آفرينش، ثبت نمودن و بازيابي فازهاي حركت مجزا و مستقل در كنار هم»
جین دیچ در کتاب خود«چگونه انیمیشن بسازیم» حكايت از انيميشن فريم به فريم دارد. از طرفي، انيميشن رئال تایم يعني «خيمه شب بازي زنده»يعني عروسك گرداني توسط عروسك گردانها است كه مي توانيم آنان را انيماتورها نيز بناميم. اما كاملاً روشن است كه اين تعريف قابل توجيه براي جشنواره هاي فيلم انيميشن نيست. درست است كه اين نوع، در وقت و پول صرفه جويي مي كند اما هرگز از وقت، وضوح، اغراق و تكنيك انيميشن فريم به فريم برخوردار نيست.
واژه انيميشن مشتق شده است از واژه لاتين انيما يعني «نفس زندگي» و بهتر است براي انيميشن مورد نظرمان واژه «انيميشن سينماتيك» را بكار ببريم. انيميشن سينماتيك يعني: ثبت فازهاي مجزا و تك تك كه به طوري به تصویر كشيده مي شوند كه توهم و خيال حركت را در قالب اجسام بيجان در قوه باصره آدمي ايجاد مي كند.
تركيب انيميشن با موسيقي، هنري است كه در بعد زمان شكل مي گيرد. وقتي كه كليد «مكث» را فشار دهيد، سی دی شما ديگر نمي خواند و موسيقي قطع مي شود؛ در انيميشن مي بايست حركتي در بعد زمان متوقف نشود چراكه براي حركت بخشيدن، انيميشن ساخته مي شود و به همين دليل زمان نقش به سزايي بازي مي كند(دیچ، 2003: 325).
تاريخچه انيميشن
ابتدايي ترين شكل انيميشن
اولين نمونه هايي كه از طريق آنها حركت و تصویر با هم تلفيق شد، به نقاشي هاي عهد پادينه سنگي بازمي گردد، روي ديواره غارها حيوانات با چندين پا به ترسيم درآمده بود و در موقعيت هاي مختلفي مثل روي هم قرارگرفتن و افزوده شدن به يكديگر قرار داشتند و به طور واضح با اندكي دقت مي توان دريافت كه در تمام نقاشي هاي دوره مذكور به نوعي تحرك احساس مي شد.
خيمه شب بازي سايه ها (نمايش عروسكي سايه ها) نيز از اجداد هنر انيميشن به حساب مي آيند. به عنوان مثال مي توان از نمايش عروسكي سايه اي يك انيميشن اندونزيايي به نام وایانگ حدود 900 سال بعد از ميلاد نام برد.
در قرون هفدهم تا نوزدهم ابزار ساده كار انيميشن خيلي قبل از پروژكتورهاي فيلم اختراع شدند . :
ـ توماتروپ اسبابي كه در دوره «ويكتوريا» مورد استفاده قرار مي گرفت كه تشكيل شده بود از يك ديسك با يك عكس در هر طرفش و به دوتكه سيم وصل مي شد. وقتي كه سيم ها يا ريسمانها به سرعت بين انگشتان مي چرخيدند، به نظر مي آمد كه دو عكس موجود در دو طرف ديسك با هم تلفيق شده و يك تصوير ديده مي شد.
فناکی توسکوپ يك ديسك نازك چرخان بود كه نوعي حركت وهم انگيز ايجاد مي نمود كه در آينه قابل ديدن بود. در سال 1834 «ويليام جورج هورنر» دستگاه "زئوتروپ " را اختراع نمود كه كاري مشابه انجام مي داد.
ـ پراکسینوسکوپ :عبارت است از ديسك چرخاني كه روي آن تصاويري در حالات مختلف ترسيم شده است بطوري كه به نظر مي رسد كه تصوير تحرك حقيقي دارد.
ـاسترابسکوپ :نيز عملكردي مشابه پراکسینوسکوپ دارد.
ـمجیک لنتر :اسبابي كه قبلاً براي بزرگنمايي تصوير يك عكس بكار مي رفته است.
ـماتوسکوپ : همان «شهر فرنگ» كه در قديم نيز در خيابانها مشاهده مي شد.
فلیپ بوک : عبارت است از كتابي با يك سري عكس در هر صفحه كه وقتي صفحات را به سرعت ورق بزنيم تصاوير به دنبال هم متحرك و زنده به نظر مي رسند.
همه ابزار فوق الذكر واجد ساختارهاي پيچيده اي بودند كه طرح ها، نقاشي ها، عكسها و اسلايدها را با كارتها يا سيلندرهاي چرخنده، نمايش مي دادند. اين اسباب بازيهاي نوري و بصري چشمها را به اشتباه مي انداختند طوريكه چنين تصور مي شد كه تصاوير در حال حركتند. منبع نور هم معمولاً چراغهاي نفتي، لامپ هاي معمولي و شايد هم هيچكدام بلكه نور طبيعي خورشيد بود(دیچ،2003: 241). اصول ساخت انيميشن:
در سال 1930، استوديوهاي والت ديزني 12 اصول پايه براي ساخت انيميشن ارائه دادند:
-اسکارچ و استارت
انعطاف بخشيدن به اشكال شكل براي مشخص كردن ماهيت حركت
- آنتی سیپیشن
حركت به عقب براي تأكيد بر حركت به جلو (دورخيز)
-استاتینگ
استقرار دوربين براي نماي بهتر
ـ دو پروسه بنيادين براي ساخت انيميشن
-هيچ عملكرد و حركتي بطور ناگهاني متوقف نمي شود.
ـ آهسته در آهسته خارج کردن
همواركردن حركات واجد نقطه شروع و پايان هست كه با فاصله دادن بين آنها كنترل مي شوند.
- آرکس
طراحي مسير حركات، قوس و كمانها
-حرکت ثانویه قبل از حرکت
اقدامات ثانويه از قبيل ايجاد هماهنگي بين تصاوير و حركات آنها
-تایمینگ :
تنظيم زمان و عملكردها براي ايجاد توهم لازم در حركت (خطاي ديد)
- اکساگرشن
كاريكاتوري كردن زمان و اعمال
-قابلیت کشیدن
قابليت نقاشي و طراحي خوب، مهمترين اصل براي يك انيماتور خوب است.
-اپال
چنانچه كاراكترها آنطور كه بايد و شايد پرداخت نگردند، تلاش بي فايده بوده است.
«جين ديچ» باتجربه، دو اصل ديگر را هم به اصول فوق افزوده است:
-وزن و حجم
وزن و حجم از اهميت خاص برخوردارند.
-کاراکترحقی
اينكه كاراكترها را هنرپيشه هاي حقيقي فرض كنيم.
ـ انيميشن كامل
به پروسه اي از توليد فيلمهاي انيميشن سنتي با كيفيت بالا اطلاق مي گردد كه به طور مرتب جزئيات ترسيم و حركت هاي باوقفه را به كار مي بندد.
اين تكنيك از سبك هاي متنوعي برخوردار است از كارهاي طراحي شده واقع گرايانه مانند توليدات استوديوي «والت ديزني» تا سبك هاي كارتوني استوديوي انيميشن «وارنر براوس».
مانند "آمریکا تایل 1968
لیمیتد انیمیشن
اين تكنيك شامل طراحي هايي مي شود كه از جزييات كمتر با سبكها و روشهاي حركتي بيشتر
مي شود. اولين پيشگامان كاربرد اين تكنيك UPA و استوديوهاي آمريكايي بودند. يكي از نمونه هاي اين تكنيك "گرالد (1951) است.
روتوسکوپینگ
وسيله اي است كه فريم هاي تك تك و مجزا را بزرگنمايي مي كند تا سكانس هاي مركبي از فيلم ايجاد شود. اين تكنيك توسط «ماكس فلشر» در سال 1917 به ثبت رسيد درست در زمانيكه انيماتورها فريم به فريم كار مي كردند. بهترين نمونه
ساير تكنيك هاي انيميشن:
ـ انيميشن شخصيت
ـ انيميشن پرشي يا پرتابي
ـ انيميشن چند طرحي
ـ انيميشن جلوه هاي ويژه
کشیدن فیلم انیمیشن : تكنيكي كه از طريق آن طول فيلم با ايجاد تصاوير مستقيماً روي حلقه فيلم افزوده مي شود.
خشک کردن کاغذ انیمیشن: تكنيكي براي ساخت فيلمهاي انيميشن با خشك كردن رنگهاي روغني روي تلق.
ـ پین اسکرین انیمیشن : در اين تكنيك صفحه پوشيده از سنجاقها يا ميخ هاي قابل تعويض و حركت، شي به صفحه فيكس و متصل مي شود و فقط از يك طرف نور به آن پرداخته مي شود بنابراين سايه هايي ايجاد مي شوند.
ساند انیمیشن : با شن نيز مي توان روي تلق تصاويري فريم به فريم ايجاد كرد در وضعيتي كه نور از پيش و پس تابانده مي شود.
تاريخچه انيميشن چك واسلواكيا
«جي ري ترنكا» انيماتور عروسكي معروف كشور چك كه فيلمهاي انيميشن بسياري را كارگرداني كرده است. او بنيانگذار هنر انيميشن در اين كشور است. از مدرسه هنر و صنعت پراگ فارغ التحصيل شد و يك نمايش خانه عروسكي در سال 1936 تأسيس كرد. اين گروه وقتي كه جنگ جهاني دوم شروع شد، از هم پاشيد و «ترنكا» به ناچار سن هاي نمايشي ترتيب داد و از طرفي نيز حين جنگ كتابهاي مصوري براي كودكان فراهم كرد.
پس از پايان جنگ، او يك واحد انيميشن در استوديوي فيلم پراگ تشكيل داد. بزودي صاحب شهرت بين المللي در ميان بزرگترين انيماتورهاي عروسكي دنيا شد.
به تدريج جوايز نفيسي نيز از جشنواره هاي فيلم انيميشن دريافت نمود. يكي از انيماتورهاي معروف اورا «والت ديزني شرق» ناميد.
در سال 1946 جايزه اي در جشنواره كن دريافت نمود و پس از آن دست به كار ساخت فيلم شد كه بيشتر مخاطبانش را نوجوانان و بزرگسالان تشكيل مي دادند.
در اوايل سال 1948، دولت كمونيست چك به او در هزينه هاي كارش ياري رساند اگرچه اين كار دولت تأثيري روي سبك و پيام كارهاي وي نداشت او كارتونهاي انيميشن بسياري را ساخته و فيلمنامه هاي اكثر آنها هم نوشته خود اوست.
تاريخچه انيميشن در استونيا
در اوايل سال 1930 توسط «البرت توگانف» اين هنر رواج يافت و سال 1950، همين شخص «بخش انيميشن عروسكي تالين فيلم» را تأسيس كرد. اولين فيلم انيميشن در استونيا ساخت" .
تاريخچه انيميشن در فرانسه
«اميل ريناد» يا «اميل كول» كه دستگاه «پراكسي نوسكوپ» را اختراع كرد. او 12 عكس با سيستم انيميشن و فيلمهاي حاوي 500 تا 600 عكس را در سالن نمايش خود، نمايش داد.
تاريخچه انيميشن ايتاليا
انيميشن لا لینیا" در صد اپيزود توسط «اسوالد و كاواندولي» در سال 1969 ساخته شد. زمان اين انيميشن 2 دقيقه و 30 ثانيه است. از سال 1972 اين فيلم در بسياري از شبكه هاي تلويزيوني اروپا و بطور همزمان در سينما و بصورت ميان پرده بين آگهي هاي بازرگاني پخش مي شد. اين فيلم به شهرتي دست يافت كه در 40 كشور دنيا نمايش داده شد.
اين فيلم در 1972 در جشنواره انسي و در سال 1973 در جشنواره زاگرب جايزه دريافت كرد.
انيميشن در ايالات متحده آمريكا
از آنجا كه هنر و صنعت انيميشن در آمريكا و تاريخچه انيميشن هاليوود دستخوش تغييرات بسياري شده است، در چهار بخش آن را بررسي مي كنيم:
انيميشن در آمريكا طي عصر فيلمهاي صامت از سال 1900 الي 1920شامل آثار «ونيزور مك كي» به نامهاي "کوکو و فیلکس گربه " استوديوهاي «بري» كه اولين و مجهزترين استوديوهاي ساخت كارتون مستقر در نيويورك بود. بسياري از انيماتورها از همين استوديو كار خود را آغاز كردند و به شهرت رسيدند.
دوره طلايي انيميشن هاليوود از سال 1930 الي 1940
طي دهه 1930، انيميشن هاي «والت ديزي» به خوبي درخشيدند. در همين زمان «وارنر براوس» و «ام جي ام» نيز آغاز به فعاليت كردند. كارتون هاي" بتی پوپ " و "پوپی " در استوديوهاي فليشر ساخته شدند. UPA كه نام مخفف كه يكي ديگر از استوديوهاي انيميشن فعال آمريكاست.
انيميشن در ايالات متحده در عصر تلويزيون از 1950تا 1980 سريالهاي انيميشن تلويزيوني در شركت هانا باربارا ساخته شدند. در اوايل سال 1970 انيميشن بزرگسالان توليد شد.
انيميشن قاب به قاب
اين تكنيك براي توصيف اشيا در دنياي حقيقي بكار مي رود و اينكه از اشياي مذكور در يك فريم عكس بگيريم و همين طور فريم به فريم اين پروسه تكرار شود. تا حركت مورد نظر حاصل گردد.
انواع انيميشن قاب به قاب ـ
كه گاهي بطور مخفف ";کلیمیشن " نيز بكار مي رود. مجسمه و تصاويري از گل سفال يا مواد قابل انعطاف براي تهيه انيميشن قاب به قاب كاربرد دارد.
ـ کاتو انیمیشن
از حركت بخشيدن به طريق تكه هاي 2 بعدي از موادي مانند كاغذ يا پارچه موفق به ساخت اين نوع از انيميشن مي شويم.
ـ انيميشن ضد نور (زيرشاخه کوتو انیمیشن)
-انيميشن گرافيكي
-متحرك سازي شي
ـ انيميشن پرش نمايي
-انيميشن عروسكي
انيميشن كامپيوتري
مانند انيميشن قاب به قاب، انيميشن كامپيوتري انواع متنوعي از تكنيك ها را دربرمي گيرد.
انيميشن 2D يا دوبعدي:
تصاويري كه خلق مي شوند يا در كامپيوتر تدوين مي شوند كه از فرمت گرافيكي بيت مپ 2D استفاده مي كنند يا فرمت گرافيكي وكتور 2D مي شوند. اين روش شامل نسخه هاي ديجيتالي و اتوماتيك تكنيك هاي انيميشن سنتي نيز مي شود.
ـ انيميشن آنالوگ كامپيوتري
ـ انيميشن فلش
ـ انيميشن پاور پوینت
انيميشن 3D يا سه بعدي:
مدلهاي انيميشني هستند كه توسط انيماتور دستكاري مي شود. در اين نوع از انيميشن كامپيوتري تكنيك هاي متنوعي نيز بكار مي روند بسياري از انيميشن هاي 3D خيلي باوركردني و به صورت
جلوه هاي ويژه به نظر مي رسند. مانند: انيميشن هاي شگفت انگيزان، شرك، نمو
(هالاس و ماندل،1368: 58).
انیمیشن درتلویزیون ایران
حدود سال های 53-52 تلویزیون مبادرت به ایجاد بخش کوچکی برای تولید قطعات کوتاه و بلند فیلم انیمیشن کرده، سپس اسفندیار احمدیه وارد این سازمان شد و عده ای از علاقه مندان این حرفه توسط وی تعلیم دیده و شروع به کار کردند.
هرمز حقیقی در سال 57 وارد بخش شبکه اول صدا و سیما شد. وی متولد 1318 فارغ التحصیل هنرهای زیبا دانشگاه تهران است و پس از گذراندن تجربیات علمی در زمینه گرافیک به تحصیل در رشته عکاسی، سینماگرایی و نقاشی متحرک در شیکاگو مشغول شد. وی با تکنیک های تازه و نو(البته در ایران) روح تازه ای در تولید و تهیه فیلم انیمیشن پدید آورد. او توانست از تجارت نوین استفاده کند و از ابزارها و تکنیک های تازه و نو مانند کار زیر دوربین که شامل نقاشی روی شیشه و انیمیشن ماسه ای می شد، قصعات زیبا و ساده ای در سطح تولید بوجود آورد.
بهروز یغمائیان، فارغ التحصیل هنرهای دراماتیک و انیمیشن دانشگاه فارابی، سه سریال را به نامهای زیر، وقتی بابا کوچک بود، 130 دقیقه، ادبیات عامیانه 95 دقیقه و «اندازه نگهدارد اندازه نکوست» را برای تلویزیون تهیه کرده است.
مسعود شبستان متولد 1326 فارغ التحصیل هنرهای زیبا، به دلیل علاقه به انیمیشن در زمینه تیتراژسازی فعالیت داشته است. تیتراژ فیلم های جاده های سرد، و میان پرده و فیلم آموزشی، فیلم «دندان» (برنده دیپلم افتخار) از کارهای اوست. او از سال 67 مسئولیت واحد انیمیشن را بر عهده داشت و توانسته این بخش را فعالتر نموده و تولید را بهبود بخشد. به این ترتیب کارکنان این بخش گروههای پنج نفری متشکل از طراح، کارگردان، وسیناتور، رنگ کار زمینه ساز تقسیم شده اند و هر گروه بر حسب آمادگی و علاقه به شیوه های علمی وتاریخی و سیاسی، داستان و میان پرده و غیره می پردازند.
مسعود جعفری جوزانی فارغ التحصیل رشته فیل سازی و فیلم تک فریم از سانفرانسیکو است که کا رخود را با تجربه روی فیلم خام و نقاشی مستقیم روی فیلم شفاف شروع کرده و سال های 52-53 انیمیشن خمیری«درقفس» و «آغاز» و در سال 62 «گریز» و «تقدیرشکسته» را برای تلویزیون ساخته و اکنون پس از تجربه هایی در زمینه فیلم زنده، سریال انیمیشن«لالا و لولو» را به پایان رسانده است(نصرتی، 1385: 10).
اولين تيزر انيميشن در تلویزیون
اولين تيزر انيميشن به طور جدي از كي در تلويزيون پيدا شد؟ در نظر خيلي ازمردم اولين ها، همان كارهاي راهنمايي و رانندگي اند. اين اشتباه به قول عظيمي كارگردان اين مجموعه می باشد.
اولين انيميشن‌هايي كه براي فرهنگ‌سازي توليد شد،كارهاي شركت گاز در دهه 70 بود كه كاراكتر اصلي اش يعني آقاي ايمني يا آقاي گاز را بهمن عبدي طراحي كرده بود. بعد بهرام عظيمي و دوستانش در شركت حور، انيميشن‌هاي بابابرقي را با موضوع مصرف بهينه برق در 7 قسمت براي شركت برق كار كردند. شاخص‌ترين كارها همين ها بود. يكي از دلايل مقبوليتشان هم اين بود كه به صورت مجموعه توليد شدند. ديگر اين كه موزيكال بودند و شعرهايشان توي ذهن مردم خوب جا باز كرد. شعار كليشه‌اي «هرگز نشه فراموش، لامپ اضافه خاموش» را كه يادتان هست؟
اين وسط‌ها تا اواخر دهه 70 تك و توك كارهاي پراكنده ديگري هم پخش مي‌شد. مثل كاري كه براي كنترل نامحسوس ترافيك ساخته شد و كارگردانش اميرمحمد دهستاني بود.
ولي عامل موثر ديگري كه باعث شد خيلي از نهادها و ارگان‌ها به انيميشن‌سازي رو بياورند، انيميشن‌هاي راهنمايي و رانندگي بود كه بهرام عظيمي و دوستانش آن را ساختند. تعداد بالاي
قسمت هاي اين مجموعه-45 قسمت- براي سازندگانش اين امكان را ايجاد كرد كه درست مثل يك سريال برايش برنامه ريزي كنند و سناريو بنويسند. براي همين شخصيت هايي مثل هوتن، بهاره، داداش سيا، داودخطر، سياساكتي و بقيه كه طراحي شده بود، با مردم ارتباط خوبي برقرار كرد و به اصطلاح خيلي گل كرد. جوري كه با 97 درصد بيننده، پربيننده‌ترين برنامه تاريخ تلويزيون ايران شد و آماري را كه تا قبل از آن مال سريالهاي طنز شبانه بود، به نفع خودش تغيير داد.اين بار ماجرا خيلي جدي تر بود. دست‌فروش‌ها سي دي هاي كار را كنار خيابان مي‌فروختند و تي‌شرت و عروسك و خلاصه خيلي از وسايل جانبي با آرم و نام و نشان داداش سيا و داودخطر و سياساكتي غير رسمي وارد بازار شد. غير از اين كه در
شهرستان‌ها با لهجه‌هاي مختلف با آن ها شوخي مي‌كردند، به زبان‌هاي مختلف هم دوبله شد و حتي خبر رسيد كه جوان هاي عرب پوستر شخصيت هايش را مي زنند به در و ديوار اتاقشان. چند جايزه از جشنواره بين‌المللي هم استقبال بين المللي از كار را تكميل كرد و خلاصه همه چيز تمام و كمال آماده شد تا خيلي از ارگان‌ها و نهادهاي ديگر مثل سازمان فرهنگي هنري شهرداري، راه‌آهن، ميراث، پالايش و پخش، سامانه 127 و حتي سازمان بازيافت براي فرهنگ سازي با انيميشن ترغيب ماهوي اش مي توانست حرفش را اين قدر جذاب به ملت منتقل كند، چرا بقيه نبايد اين كار را مي كردند؟
مسعود رسام دليل موفقيت اولين سري هاي انيميشن هايي را كه توليد شد، نوآوري و پختگي و كوپني مي داند كه براي آزادي عمل در فيلم نامه و مضمون به سازندگان آن ها داده شده بود. او
مي گويد: «بخشي از جذابيت آن ها به اين برمي گشت كه شخصيت ها كارهايي مي كردند كه تا قبل از آن نمي شد در تلويزيون به آن ها پرداخت و كلا مصداق بدآموزي بود.»
عظيمي هم اعتقاد دارد رشد انيميشن در اين سال ها خيلي خوب بوده و كارهاي خيلي شاخصي هم ساخته شده. ولي لازم مي داند به اين نكته هم اشاره كند كه: «مردم چون مي‌دانند ما نمي‌توانيم با
خارجي ها رقابت كنيم، ازمان انتظار دارند كه كارمان در كنار شوخي و كاراكترسازي و جذابيتي كه معمولا نداريم، لااقل با مضامين فرهنگي خودمان هم‌خواني داشته باشد.»(سبزیان پور، 1376: 102).
کم شدن تأثیر تبلیغات
«اكثر مديران از مقوله تبليغات اطلاعات درستي ندارند و بيش تر از روي دست هم نگاه مي‌كنند. براي همين هر حركت موفقي براي همه به صورت الگو درمي‌آيد. اما وقتي تكرار مي شود ، آن اثردهي را كه بايد، ندارد. »
رسام با بيان اين مطلب اضافه مي كند: «وقتي همه ارگان ها و سازمان ها با همين روش عمل كنند، تاثيرگذاري كارها از بين ميرود. طبيعتا اين روش با اين گستردگي مخاطب، به تنهايي جواب نمي‌دهد و قطعا منجر به تغيير رفتار در مخاطب نمي‌شود.حتي كمي هم ساده‌انگاري و ابلهانه جلوه دادن موضوع است. چون خيلي ها الان اين انيميشن ها را فقط به عنوان يك برنامه نمايشي جذاب دنبال مي كنند.»
از نگاه بهرام عظيمي هم بخش زيادي از بي توجهي فعلي مخاطبان به تيزرهاي انيميشن و كم شدن تاثيرشان به زياد شدن انيميشن هاي فرهنگ سازي به ازدياد نمونه هاي مشابهي كه از طرف نهادها و ارگان‌ها توليد مي شوند برمي گردد. چون همه متوجه شده‌اند كه با اين روش مي‌توانند بهترين جواب را بگيرند. ولي مشكل اساسي اين است كه همه شبكه هاي تلويزيون شبيه همند و گاهي يك تيزر هم زمان از دو شبكه در حال پخش است.عظيمي در ادامه با زبان ديگري حرف رسام را تاييد مي كند: «مسلم است اين جور كارها حالا ديگر مثل چند سال قبل تاثيرگذار نيست و مردم هم مثل چند سال پيش با علاقه آن ها را دنبال نمي كنند. شايد يك دليلش اين باشد كه زياد شدنش دل مردم را زده. كارهاي الان بيش تر جنبه اطلاع‌رساني دارند و كم تر سعي مي كنند مردم را بخندانند.»
اين انيماتور جوان و موفق با اشاره به اين كه حالا ديگر مردم در برابر بكن و نكن‌ها و حرف هاي گنده اي كه در دل يك انيميشن كمدي و جذاب مي زديم اشباع شده‌اند، اضافه مي كند: «وظيفه ماست كه بگرديم و راه جديدي براي ايجاد جذابيت و رهايي از تكرار پيدا كنيم. اما خيلي از ارگان‌هاي سفارش‌دهنده ريسك نمي‌كنند و اجازه نمي‌دهند كه سازنده از روش جديدي استفاده كند. معمولا سعي مي‌كنند از راه‌هايي كه رفته شده استفاده كنند.»
نكته ديگر اين است كه سازنده انيميشن نمي‌تواند پايش را از چارچوبي كه هست، فراتر بگذارد: «وقتي قرار باشد همه شخصيت ها خوب و مرتب و منظم باشند و و هيچ خلافي نكنند، خيلي از كارها قبل از پخش يك‌جور درمي‌آيد و كارهايمان را شبيه هم مي‌كند. همين اجازه خلاقيت را سازنده مي‌گيرد و نمي گذارد دنبال خلاقيت باشد. او ترجيح مي‌دهد چارچوب‌ها را دقيقا رعايت كند و نوآوري و خلاقيت خاصي نداشته باشد تا آب باريكه‌اش قطع نشود.»
از جذابيت انيميشن گريزي نيست. اگر اين جمله به نظرتان خيلي كلي و غير واقعي مي آيد، يك بار دقت كنيد و ببينيد كه بچه هاي چند ماهه هم با آمدن شخصيت هاي كارتوني و همين طور آگهي هاي بازرگاني چطور از خودشان واكنش نشان مي دهند. همين جذابيت و اقبال عام بود كه باعث شد از مقطعي به بعد استفاده از اين تكنيك، مورد توجه سفارش دهندگان آگهي هاي تلويزيوني قرار بگيرد و روز به روز هم رونق بيش تري پيدا كند. اتفاقي كه مثل هر پديده ديگر تا مقطعي در اوج بود و از قرار معلوم كم كم مي رود كه دوران ديگري را تجربه كند. دوراني كه ديگر از آن رونق خيلي خبري نيست.
دسته بندي انيميشن ها است، با توجه به دو هدفي كه دارند: يك استفاده از انيميشن براي تبليغات است و استفاده ديگر براي فرهنگ‌سازي. در كشور ما مورد دوم بيش تر كاربرد دارد
(رسام،1385: 41).
اگر بخواهیم انیمیشن های تلویزیونی که برا یاولین بار به صورت سه بعدی طراحی شدند را به یاد بیاوریم نباید زیاد راه دوری برویم. بحث «آموزش و فرهنگ سازی در رسانه به وسیله انیمیشن» از سال 1381 توسط نیروی انتظامی به اجرا گذاشته شد. سردار قالیباف فرمانده وقت نیروی انتظامی با تشکیل معاونت فرهنگی-آموزشی به سرپرستی سرهنگ اسماعیلی در واقع اولین قدم جدی را برای آموزش و فرهنگ ترافیک،برداشت. سفارش این ستاد انیمیشن هایی به طور سه بعدی(برای اولین بار) همراه با نشان دادن رفتارهای خوب و بد ترافیکی و نحوه در ست قوانین و مقررات طراحی شدند و بسیار هم مورد توجه قرار گرفت. تفکر فرهنگ سازی و آموزش از طریق انیمیشن دیگر نهادهای کشوری را به این تکاپو انداخت تا آنها هم بتواند از همین طریق به فرهنگ سازی رفتار درست در جامع بپردازند.
شهرداری تهران، سازمان بهینه مصرف سوخت و شرکت ملی گاز ایران از جمله نهادهایی هستند که هم اکنون انیمیشن های آموزشی آنها در حال پخش از رسانه ملی است. در این انیمیشن ها بحث کیفیت آموزشی تا حدودی جدی گرفته نشده است(محمود زاده، 1385: 9).
سازمان فرهنگی، هنری شهرداری تهران:
نقاط قوت انیمشن شهرداری: شخصیت های خوب- سوژه های بکر شهری.
نقاط ضعف: افت نسبی در مقایسه با انیمشن های نیروی انتظامی.
با رفتن دکتر قالیباف به شهرداری تهران بحث آموزش فرهنگ شهروندی در سازمان فرهنگی، هنری شهرداری تهران مطرح شد و بهرام عظیم پور مأمور ساخت انیمشن های شهروندی شد.تجربه او در ساخت انیمشن های موفق نیروی انتظامی پشتوانه او در این کار بود. با توجه به این که محیط انیمشن های او(نیروی انتظامی و شهرداری) شبیه هم هستند، او بیشترین تلاش خود را برای فرار از تکرار سوژه ها و شخصیت هایش را انجام می دهد اما با این همه هنوز هم می توان رگه هایی از شخصیت ها ینیروی انتظامی در انیمشن های شهرداری به وضوح دید. البته این دلیل ضعف نیست. هنوز هم انیمشن های عظیم پور فیلمنامه و قصه گویی و شخصیت پردازی و شاید تمام چیزهایی که برا ی یک فیلم سینمایی نیاز باشد را داراست. چندی است پخش این انیمشن ها از رسانه ملی متوقف شده ولی هنوز علت آن به طور واضح از سوی صدا و سیما اعلام نشده است. ولی به نظر می رسد که سیاست سازمان این است که در هر دوره فقط یک انیمشن از یک نهاد پخش شود و گویا در این دوره نوبت شرکت ملی گاز است.
سازمان بهینه سازی مصرف سوخت
نقاط قوت: مانند انیمشن های شهرداری شخصیت های خوب- سوژه های بکر شهری
نقاط ضعف: اگر به انیمشن های شهرداری نمره 18 را بدهیم می توانیم به این انیمشن ها نمره 19 بدهیم. شخصیت پردازی این انیمشن ها کمی تا حدودی بهت را ز انیمشن های شهرداری است. تقابل شخصیت ها و معرفی خوب آنها توانسته است ارتباط منسجم تری با مخاطب برقرار کند. البته به دلیل این که این انیمشن ها نمی توانستند بدون معرفی اولیه خود را به مخاطب نشان دهند تقریباً دو هفته به معرفی شخیت ها گذشت.
شرکت ملی گاز ایران
نقاط قوت: اطلاع رسانی مناسب برای استفاده از وسایل گازسوز
نقاط ضعف: فقدان سوژه، شخصیت پردازی و فیلنامه مناسب از جمله نقاط ضعف بزرگی است که در این انیمشن ها دیده می شود. کپی ناقص از روی انیمشن های موفق سال های پیش و نقض های آشکار سوژه ای نیز به کم اهمیت بودن و جذاب نبودن این انیمشن ها کمک کرده است. اگر به
شخصیت های تک تک این انیمشن ها نگاه کنیم، می بینیم که هر کدام از آنها شخصیتی دارند که تاکنون بارها و بارها مورد استفاده قرار گرفته اند و تکرار شده اند. به طور مثال در این انیمیشن ها تمامی خانم ها به طور خیلی مشترک همگی دارای ویژگی های اخلاقی همچون چشم و هم چشمی و غیبت هستند. این نوعی کلیشه سازی در این انیمشن هاست.به طور کلی در انیمشن هایی که تا به حال از رسانه ملی پخش شده است همگی دارای شوخی های کلامی بوده اند و اگر این شوخی ها در جای خود به کار روند می تواند به جذابیت انیمشن کمک کند ولی اگر این شوخی های کلامی از حد خود خارج شوند و در جای خود به کار نروند دیگر کارآیی خود را از دست می دهند و دیگر به آن نمی توان به عنوان عامل جذابیت نگاه کرد
تعریف انیمیشن
انیمیشن در لغت به معنی زنده کرده، جان داده و حرکت بخشیدن است. دراصطلاح سینما فیلمی است که تک فریم (قاب قاب) در برابر فیلمبرداری مسلسل که در فیلم های زنده معمول است، گرفته می شود. تک فریم گرفتن فیلم به خاطر امکان دخالت در ساختمان هر فریم است. اگر از راه رفتن گربه ای در هر ثانیه 24 عکس گرفته شود و سپس این عکس ها با همان سرعت دیده شود، به نظر خواهد رسید که گربه راه می رود. این امر نتیجه خطای چشم یعنی باقی ماندن اثر تصویر در عصب بینایی به مدتی حدود یک دهم ثانیه است و
همین خطای چشم اساس فیلم و سینماست. حال اگر به جای عکس گرفتن از گربه زنده لحظه به لحظه راه رفتن آن نقاشی شود، به عبارت دقیق تر اگر یک ثانیه از راه رفتن گربه طی 24 نقاشی متوالی رسم شده و سپس این نقاشی ها با سرعت 24 کار در ثانیه دیده شود، چنین به نظر می رسد که گربه نقاشی شده راه می رود. این کار نوعی انیمیشن است و فیلمی که اینگونه تهیه می شود، فیلم انیمیشن به شمار می آید. اما انیمیشن تنها این نیست، مثلاً اگر به جای نقاشی شکل گربه، عروسکی را به شکل گربه بتدریج تغییر حالت یا
تغییر محل دهیم و از لحظه های این حرکت عکس بگیریم، فیلمی خواهیم داشت که در آن گربه عروسکی حرکت می کند.. این فیلم نیز نمونه ای از انیمیشن است. به این ترتیب می شود دردو بُعد و یا در سه بُعد فیلم انیمیشن طراحی نمود. اگر به جای نقاشی از گربه و یا جابه جا کردن گربه عروسکی زنده را به حرکت واداریم و لحظه به لحظه از آن عکس بگیریم باز نتیجه نوعی انیمیشن است و یا اگر اندام گربه(سر، تنه، دم، دست، پا)را روی مقوا نقاشی کرده و با مَفصل به هم متصل کنیم و راه رفتن آن را با حرکت دادن اندام مَفصلش تقلید کرده و لحظه به لحظه عکس بگیریم، نوعی دیگر از انیمیشن است که به آن «کات لوت » می گویند.
ویژگی های کلی انیمیشن
درباره انیمیشن ویژگی هایی را می توان برشمرد که با ارزش کیفی آن رابطه نزدیک دارد. به عبارتی این ویژگی ها می تواند اثر هنری انیمیشن را دارای ارزش های ناب و اصیل کند. اغراق، تأخیر و تأکید سه اصل عمده در ایده حرکت و صدا می باشد که ضمن تفاوت کلی انیمیشن بافیلم زنده، ارزش های ویژه وناب را در فیلم انیمیشن بوجود میآورد.(حرکات پلنگ صورتی نمونه موفقی از این نوع است).
قالب های مختلف ساخت فیلم انیمیشن:
انیمیشن صرفنظر از کاربرد ویژه اش، با شیوه های بی شماری ساخته و عرضه می شود و طبیعی است که روش های نوین ساخت آن به نحوی خود را با دستاوردهای علوم و تکنولوژی مدرن تطبیق دهند. به طور کلی قالب های رایج انیمیشن در چها رگروه می باشد:
الف- انیمیشن دو بعدی
ب- انیمیشن سه بعدی(اجسام یا عروسکی)
ج- تکنیک های تلفیقی(زنده و انیمیشن)
د- انیمیشن کامپیوتری.
شیوه های مختلف ساخت فیلم انیمیشن: برای ساخت فیلم های انیمیشن از روش های زیر استفاده می شود:
انیمیشن روی طلق :
روشی است که در آن طراحی ها روی طلق اجرا و رنگ آمیزی شده و سپس روی زمینه یا (بک گراند) قرار می گیرد ومعمولاً در فریم از ه رتصویر فیلمبرداری می شود. تعداد فریم ها برای هر تصویر متناسب با موضوع و نوع حرکت قابل تغییر است(به طور مثال می توان از فیلم های والت دیزنی نام برد).
انیمیشن روی کاغذ :
در این روش به دلیل عدم استفاده از طلق زمینه ها ساده تر انتخاب شده و تمامی اجزای صحنه برای نقاشی مجدداً کشیده می شود. از ویژگی های مهم این روش یکی مواج بودن تصویر ودیگری سادگی پس زمینه است. ابزاری که در این روش بکار می رود، می تواند مدادهای مختلف، راپید، قلم فرانسه، پاستل، آبرنگ، رنگ روغن، و یا هر وسیله تازه دیگری باشد.
انیمیشن بدون دوربین:
یکی از ساده ترین و ارزان ترین راههای ساخت فیلم انیمیشن، شاید همین روش باشد. زیرا
می توان با استفاده از نوار خام یا نور خورده بدون استفاده از دوربین و مراحل لابراتوری فیلم ساخت. اگر فیلم خام را ظاهر کنیم و یا فیلم های قدیمی و مستعمل را با مقداری آب ژاول شست و شو دهیم، نوار شفافی بدست می آید که می توانیم با ابزار مختلفی مثل مداد چوب، مرکب، رنگ روغن، و یا وسایل دیگری، همچنین با ایجاد خراش روی فیلم نورخورده، این روش را اجرا کرد که نتیجه باز هم فیلم بدون فیلمبرداری و لابراتور است. شیوه خراش روی فیلم می تواند انیمیشن های خالص، زیبا و مؤثری را خلق کند. برای اجرای این روش از فیلم 16 میلی متری می توان استفاده کرد. ولی بهتر است برای تسهیل کار و گرفتن نتیجه بهتر از کادرهای بزرگتری مثل 35 میلیمتری و یا حتی 70 میلیمتری استفاده کرد.
کات لوت یا انیمیشن با بریده مقوا
پرسوناژ با بریده مقوا ساخته و مَفصل گذاری می شود و گاه به صورت کولاژ یعنی با بریده مواد دیگری مانند پارچه، نخ های مختلف، کاموا، کاغذهای گوناگون، روزنامه و یا عکس شکل می گیرد و زیر دوربین کادر به کادر حرکت داده و فیلمبرداری می شود. لی لی حوضک ساخته وجیه الله فرد مقدم،نمونه خوب این نوع است. این تکنیک به صورت کات لوت سایه ای نیز اجرا می شود. با این ترتیب که اشکال لازم را از مقوای سیاه می سازند و از پشت به آن نور می تابانند. دراین صورت بیننده می تواند تصویر را به صورت سایه های بسیار مشخصی که حرکت می کنند، ببیند.
انیمیشن سه بعدی
این تکنیک با فیلمبرداری تک فریم از پرسوناژهای عروسکی یا پرسوناژهای سه بعدی دیگر اجرا می شود، یعنی از هر حرکت عروسک هایی که مفصل های فرم پذیری دارند، یک یا دو فریم فیلم گرفته می شود. این تکنیک ها گاهی نیز با اجسام و اشیایی مانند: میخ و چکش، چراغ مطالعه، مهره های شطرنج و یا پرشی سه بعدی دیگر اجرا می شود. کلیمیشن کار سه بعدی دیگری است. در گذشته پرسوناژ ها و برخی از عناصر پس زمینه با گِل ساخته و سپس حرکت داده می شوند. ولی امروزه با استفاده از خمیر مجسمه سازی و موم و یا موارد مشابه دیگری ساخته و حرکت
داده می شوند.
انیمیشن با عکس
از سوژه در حال حرکت عکس هایی پی در پی گرفته می شود و با انتخابی از آنها و تغییرات دیگر دور عکس ها بریده شده و سپس روی پس زمینه که ممکن است عکس و یا نقاشی باشد، قرار می گیرند و فیلمبرداری می شوند .گاه ممکن است به جای عکس از فتوکپی استفاده شود، این شیوه نیز به علت تغییراتی که در عکس بوجود می آید جذابیتی ویژه پیدا می کند که می توان به استفاده از مداد رنگی یا پاستل، جلوه های گرافیکی ویژه ای را نیز خلق کرد. هم چنین از فتوکپی رنگی هم
می توان استفاده کرد.
پیکسیلین (جن نمایی یا زنده نمایی)
در این روش پرسوناژ زنده، بازیگر نقش اصلی است و مقاطعی از حرکت پرسوناژ انتخاب شده و چند کادر فیلمبرداری می شود، حاصل حرکت منقطع بازیگر است که با سرعت های متفاوت و مناسب موضوع فیلم خالق تازه و بدیع را القا می کند(فیلم سیاه و سفید ساخته سهراب شهید ثالث).
پین اسکرین (تخته سنجاق)
برای اجرای این تکنیک هزاران سوزن در یک صحنه جاسازی شده و با تغییراتی ارتفاع این
سوزن ها و نیز نورپردازی از یک زاویه به خصوص تصاویری بوجود می آید که حاصل انعکاس نور بر مقطع سوزن هاست. دراین روش اینماتورها در پشت و جلوی صفحه عمودی(پین اسکرین) قرار م یگیرد و سوزن ها را به حرکت در می آورند. برای مثال می توان به فیلم «زیبایی ناب» کار مشترک الکساندر الکسیف و کلر پارکر که ابداع کننده این تکنیک بودند، اشاره کرد.
انیمیشن زیر دوربین
در این روش یک صفحه شیشه ای را که از زیر نورپردازی شده انتخاب می کنند و روی ان اجسام ریزی مثل ماسه، نرده های چوب، خرده های چای، منجوق و یا مواد ریز دیگری ریخته و به آن شکل می دهند. سپس با تغییر تدریجی و مرحله های تصاویر و فیلمبرداری فریم به فریم از آنها فیلم انیمیشن می سازند. ویژگی این روش در این است که اکثر کارهای طراحی یا نقاشی زیر دوربین و به هنگام فیلمبرداری تک فریم انجام می شود و چون تغییرات فی البداهه هستند، تصاویر زیبایی تشکیل می دهند که حس بیشتری را از فضای فیلم به بیننده منتقل می سازند. مثل فیلم خیابان X ساخته کارولین لیف .
روتوسکپی
ابتدا فیلمی از پرسوناژهای زنده تهیه می شود و سپس با الگو قرار دادن حرکت پرسوناژها در فیلم طراحی های جدید تهیه شده و فیلمبرداری می شوند که البته تکنیکی است که در خدمت بعضی از روش های فوق می تواند قرار بگیرد، از این روش از غالب فیلم های کمپانی والت دیزنی
می توان نام برد.
داینامیشن
دراین تروکاژ با استفاده از روش های نمایش از پشت صحنه های عروسکی با طبیعت و تصاویر واقعی از موجودان زنده پیوند زده می شوند و دنیای خیالی را با دنیای واقعی درهم می آمیزند. البته هنرپیشه ها به کمک تخییل و دکوپاژ که کارگردان بر مبنای سناریو در دست دارد، با موجودات خیالی که وجود خارجی ندارند، حرف می زنند و یا به ایفای نقش می پردازند. مثلاً با یک اسکلت فرضی هشت دست به وسیله شمشیری می جنگند. کلمه داینامیشن همواره نام«ری هاری هاوزن» را تداعی می کند که وی فیلم های متعددی با این روش ساخته است، مثل هفتمین سفر سندباد.
دیاگرام انیمیشن
در این روش از همه امکانات انیمیشن استفاده نمی شود بلکه فقط از شکل های ساده خطوط و یا فلش ها برای نشان دادن بعضی از موضوعات بسیار ساده استفاده می شود که غالباً کاربرد آموزش دارند(جواهریان، 1377: صص 14-34).
مراحل ساخت فیلم انیمیشن
ساخت یک انیمیشن 18 مرحله را پشت سر می گذارد تا قابل نمایش برای مخاطب باشد.
موضوع یا داستان
انتخاب موضوع مناسب برای فیلم انیمیشن یکی از مهمترین مراحل کار است. زیرا با شناخت سینمای انیمیشن و ویژگی های ان متوجه می شویم که شایسته است موضوعی را انتخاب کنیم که ویژگی و قابلیتهای انیمیشن را دارا باشد یا شرایطی را داشته باشد که ساخت آن با امکانات فیلم زنده میسر نشود.
تهیه کننده
تهیه کننده ها با انتخاب داشتن و برآورد هزینه و انتخاب کارگردان تصمیم به ساخت فیلم
می گیرند. به این ترتیب مهم ترین وظایفی را که باید بر عهده بگیرد، تأمین بودجه، برنامه ریزی، کنترل زمان تعیین شده و تأمین مواد مصرفی است.
کارگردان
کارگردانان بر اساس سوژه مناسب و مورد نظر خود کار را شروع می کنند. معمولاً هم خود کارگردان را تهیه کننده برمی گزیند. مسئولیت بسیار وسیعی دارند: شخصیت پردازی پرسوناژها، نظارت بر زمان بندی، ریتم، سرعت، حرکت، انتخاب تکنیک و گرافیک.
فیلم نما
چون تهیه فیلم انیمیشن بسیارپر زحمت و پر هزینه است، بنابراین برای انجام هر قسمت از کار دقت فراوان لازم است تا از اتلاف وقت جلوگیری شود. به همین دلیل دقت درتهیه(استوری برد) صرفه جویی در وقت و هزینه را موجب می شود. یکی از مراحلی که در فیلم نما(استوری برد) انجام می گیرد، مرحله مونتاژ بوده که بزرگترین تفاوت فیلم زنده و انیمیشن است، چون در فیلم زنده مرحله مونتاژ از مراحل پایایی کا ربه شما رمی آید و حال آنکه در سینمای انیمیشن این مرحله در ابتدا صورت می گیرد. در واقع استوری برد فیلنامه مصوری است که در آن شکل و چگونگی و اجرای حرکات پرسوناژها، مسیر و جهت ورود و خروج آنها، تنظیم نمادها یا در واقع میزانسن، زمان بندی حرکات و تعیین زمان لازم برای هر شات(صفحه) طول صدا، افکت و موزیک و همچنین نقطه شروع و پایان معین می شود.
