بخشی از مقاله
چکیده
فرهنگ ایثار و شهادت و زنده نگهداشتن یاد و نام شهدا و ایثارگران و تکریم خانواده آنها بخش مهمی از ارزشهای فرهنگی جامعه ماست. لذا باید تلاش کرد با یادآوری و حفظ این ارزشها و تکریم و بزرگداشت بانیان این ارزشها، فرهنگ ایثار و از خود گذشتگی و تکریم خانواده شهدا را در بطن جامعه جاری ساخت.
این پژوهش با هدف بررسی نقش برنامه های پخش شده از تلویزیون با محوریت شهدا و خانواده آنها در تکریم خانواده شهدا از سوی مخاطبان با روش پیمایش انجام شده است. به این منظور پرسشنامه این پژوهش بین 384 نفر از افراد بالای 15سال ساکن در کرمانشاه توزیع شده است که نتایج حاصل از آن به شرح زیر است: نتایج این بررسی نشان میدهد که اکثریت پاسخگویان معتقدند تلویزیون توانسته است به خوبی فرهنگ تکریم خانواده شهدا را ترویج کند.به ترتیب سریالهای تلویزیون، فیلمهای تلویزیونی، مستندها، کلیپها و موسیقی و برنامه های گفتگو محور تلویزیون با موضوع شهدا بیشترین تأثیر را در تکریم خانواده شهدا داشته است.
.1 مقدمه
امروز 26 سال از جنگ تحمیلی ایران و عراق می گذرد. جنگی که خسارات بسیاری را به کشور ما تحمیل کرد و بیش از 200 هزار نفر شهید برجای گذاشت. نسل جدید باید بداند آسایش و امنیت امروز او مرهون ایثارگریها و فداکاریها و شهادت کسانی است که این موقعیت را برای او فراهم نمودهاند.
احداث موزههای گوناگون و به نمایش گذاشتن آثار به جای مانده شخصی رزمندگان و فرماندهان معروف و مشهور، آلات و ادوات جنگی، احداث مجسمهها و سنگ نوشتههای حاوی اطلاعات یا نام درگذشتگان جنگ، تابلوهای نقاشی، بناهای یادبود، حفظ آثاری از تخریب شهرها، نوشتن صدها و هزاران نمایشنامه، فیلمنامه، رمان، کتاب و خاطرات راجع به وقایع جنگ، خلق سریالهای گوناگون تلویزیونی، فیلمها سینمایی و تئاترهای جنگی، تهیه و تنظیم سمفونیها، سرودها و مارشهای جنگی، همه نشاندهنده تلاش و کوشش انسانها برای حفظ و نگهدرای ارزشها و آثار جنگها به شمار میرود.
رسانههای ارتباطی، بهترین ابزار برای فرهنگسازی هستند و در نهادینه کردن عناصر فرهنگی در جامعه کمال بهرهبرداری را میبرند. در این میان تلویزیون و در کل رسانههای تصویری، به نسبت سایر رسانهها بیشترین تأثیرگذاری را بر افراد دارند؛ چنانچه به وضوح میتوان نشانههای آن را دید. در همین راستا در این پژوهش قصد داریم به بررسی نقش تلویزیون در ایجاد فرهنگ تکریم خانواده شهدا و جانبازان بپردازیم.
براین اساس هدف این پژوهش ، شناسایی نقش برنامه های پخش شده از تلویزیون-اعم از سریالها، فیلمهای سینمایی ، برنامه های گفتگو محور ، مستندهای پخش شده و اخبار و گزارشهای خبری-با محوریت شهدا و خانواده آنها، در تکریم خانواده شهدا از سوی مخاطبان می باشد.
.2مبانی نظری .1-2 نقش ها و وظایف وسایل ارتباط جمعی
جامعه امروز بدون وسایل ارتباط جمعی غیر قابل تصور است. وسایل ارتباط جمعی برای جوامع مهم بوده و بسته به نوع نظامی که رسانه تابع آن است و علایق و نیازهای افراد خاص و میزان توسعه یافتگی آن جامعه کارکردهای متنوعی دارند. همچنانکه جامعه از سادگی به پیچیدگی می رود، مسئله ارتباطات و مبادله اطلاعات نیز اهمیت بیشتری می یابد و نظام ارتباطی بغرنجتر می شود و بدین گونه نقش های گوناگونی پدید می آید. بسیاری از دانشمندان عقیده دارند که مفهوم نقش را باید در رابطه با پایگاه یا منزلت بیان کرد.
در تعریف رسانههای جمعی گفته میشود: رسانه جمعی رسانهای است که در زمان واحد, پیامهای یکسان را برای تعداد زیادی از افراد ارسال میکند
با توجه به تعریف فوق از رسانههای جمعی, این پرسش در اینجا مطرح میشود: "آیا کارکرد رسانههای جمعی صرفاً خبری و اطلاعرسانی است؟"
از آنجاییکه مهمترین ویژگی رسانههای جمعی " نهادی بودن"آنها است. به این معنا که پیام درون یک نظام منسجم ارتباطی و با هدف اثر گذاری بر آگاهیهای مخاطب تهیه و ارسال میشود؛ بایستی به این نکته توجه کرد که پیام مورد نظر یک وسیله ارتباط جمعی با چه هدفی و با توجه به چه نوع رسالت و مأموریتی مطرح شده است
هارولد لاسول و چارلز رایت از پژوشگرانی هستند که به طور جدی به نقش و کارکرد وسایل ارتباط جمعی در جامعه توجه کرده اند. رایت ارتباط جمعی را بر حسب ماهیت مخاطبان، ماهیت رویدادهای ارتباطی و ماهیت ارتباط گرا تعریف می کند - همان - در هر یک از رسانهها مجموعهای از کارکردهای قابل تصور است که هارولد لاسول در تحقیقات خود در سال 1967 سه کارکرد عمده برای رسانهها برشمرد:
- 1 نظارت بر محیط: به معنی جمعآوری و توزیع اطلاعات در مورد رویدادهای محیط اطراف, هم در داخل و هم در خارج یک جامعه خاص و این امر تا اندازهای, نظیر آن چیزی است که عموماً به مثابه اداره و هدایت اخبار مورد نظر قرار میگیرد -
- 2 همبستگی بخشی از جامعه در واکنش به محیط: همبستگی در اینجا شامل تفسیر اطلاعات مربوط به محیط و توصیه در مورد نحوه رفتار در واکنش به این رویدادها است. این فعالیت تا حدودی به عنوان ویرایش یا تبلیغ سیاسی شناخته میشود
- 3 انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر: لاسول میگوید که انتقال فرهنگ معطوف منتقل کردن اطلاعات, ارزشها و هنجارهای اجتماعی از نسلی به نسل دیگر یا از اعضای یک گروه به تازه واردهای آن گروه است. این امر عموماً به مثابه فعالیت آموزشی شناخته میشود - همان - رایت به این سه کارکرد مقوله تفریح و سرگرمی را اضافه کرده که به اعمال ارتباطی اشاره دارد که جهت سرگرمی و تفریح صورت میگیرند. رسانه ها در کارکرد تفریح و سرگرمی در پی گریز و پر کردن اوقات فراغت، خلق فرهنگ توده ای اعم از هنر و موسیقی و بالا بردن سلیقه افراد هستند
.2-2تلویزیون و ویژگی های آن
نفوذ و جاذبه تلویزیون در دنیای کنونی، امری بدیهی است و نقش آن در آموزش، هدایت، جهت دهی و قالب سازی افکار عمومی جامعه انکار ناپذیر است؛ به همین دلیل به عنوان یکی از ابزارهای اصلی نفوذ در افکار عمومی مورد استفاده قرار گرفته و توسط دولتها یا بخش خصوصی در جهت اهداف مورد نظر به کار برده می شود .اختراع ماهواره های مخابراتی نیز تاثیرگذاری تلویزیون را از مرزهای ملی عبور داده و به امری فرا ملی و جهانی تبدیل کرده است
کشورهای قدرتمند با تکیه بر امکانات قوی ارتباطی و ماهواره ای در صددند تا سراسر جهان را به عرصه تاخت و تاز امواج تصویری خود تبدیل کرده و به طور یک جانبه و یک سویه افکار جهانیان را در جهت اهداف و امیال خود سوق دهند؛ بدین گونه این کشورها برآنند که از تلویزیون به عنوان جعبه جادویی برای یکسان سازی افکار عمومی جهانیان و تشکیل دهکده واحد جهانی بهره برداری نمایند.
در این میان، تلویزیون به عنوان وسیله ای برای شکل دادن به افکار عمومی با زیر پوشش قرار دادن معضلات اجتماعی و مسائل مربوط به سیاست های داخلی و خارجی، همچنین با عرضه برنامه های تفریحی و نمایشی، نقش خود را می نمایاند. بدون توجه به نوع برنامه ای که از تلویزیون پخش میشود- بولتن های خبری ، موسیقی، مسابقات تلویزیونی ، نمایش یک مجموعه - سریال و غیره -این وسیله ارتباطی، در هر حال ملزم به ارائه یک پیام ایدئولوژیک است
-1-2-2کارکردهای فرهنگی تلویزیون:
کارکردهای فرهنگی تلویزیون عمدتاً در سه حوزه، مورد بحث قرار میگیرند؛ حوزه تکنولوژی، مدیریت و برنامه سازی. در مورد دو حوزه اخیر، یعنی حوزه مدیریت و برنامه سازی، تأثیر بینشهای سکولاریستی قابل انکار نیست و صاحبنظران بر این باورند که بینش انسانها، مدیران و برنامه سازان بر کیفیت برنامه سازی و کیفیت تأثیرات فرهنگی اثر می گذارد
از جمله کارکردهای تلویزیون که موجب تأثیرگذاری آن بر فرهنگ ها می شود، توان فراگیری تلویزیون است. تلویزیون میتواند با مخاطبان گسترده ای ارتباط داشته باشد. این امکان دامنه تأثیرگذاری آن بر فرهنگ و فرهنگ سازی را بیشتر می کند. از این ویژگی مثبت، البته برخی کارکردهای منفی نیز نتیجه می شود. گاه فراگیری این تکنولوژی فرهنگ های بومی را تضعیف می کند. وقتی یک مرکز برای کل جامعه پیام می فرستد، اگر آرایش رسانه ای درستی ترتیب داده نشود، حوزه فرهنگهای بومی تضعیف می شود؛ زیرا یک زبان به طور ناخودآگاه غالب میشود و به تدریج، به زبان رسمی بدل میگردد
رسانه تلویزیون از شش نشانه ارتباطی بهره میگیرد؛ تصویر، کلام، حرکت در تصویر، نوشتار، موسیقی و نظام آوایی. همه اینها را تلویزیون میتواند ترکیب کند و پیامهای دلنشین و مؤثری ارائه دهد. این امکان دایره تاثیرگذاری تلویزیون را افزایش میدهد؛ ولی مانند امکان پیشین، از آن بهره برداری های منفی هم می شود - همان، - 41 دیگر کارکردهای فرهنگی تلویزیون به اختصار، از این قرار است:
بهره بردای از مجاز و تمثیل، چرخه تکرار، استفاده از پیامهای پنهان، برجسته سازی، مدیریت نظاممند پیامها، منفعل سازی مخاطبان و اعتبار رسانه. این کارکردها میتواند هم در جهت فرهنگ سازی مورد استفاده قرار گیرند - همان - .
.2-2-2رسالت رسانه ها و فرهنگ سازی
رسانه ها - مطبوعات، رادیو، تلویزیون، سینما، اینترنت و ... - وسایل شگرفی هستند که مظهر ارتقای تکنولوژیک انسانند و پرتاب جوامع را به سوی آینده موجب شده اند. این وسایل در پیدایی عادات تازه، تکوین فرهنگ های جدید جهان، تغییر در رفتار و خلق و خوی انسان ها و روش های زندگی و بالاخره کوچک شدن کره زمین و به قول مارشال مک لوهان تبدیل شدن به "دهکده جهانی" را بر عهده داشته اند. چنانکه برخی عصر حاضر را "عصر ارتباطات" خوانده اند
