دانلود مقاله بررسی رابطه بین نسبت های نقدینگی

بخشی از مقاله

بررسی رابطه بین نسبت های نقدینگی مبتنی براقلام تعهدی ونسبت های حاصل ازصورت جریان وجوه نقدجهت ارزیابی توانایی ایفای تعهدات و تداوم فعالیت در شرکت هاي منتخب پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران

چکیده
این تحقیق به بررسی باراطلاعاتی نسبت های نقدینگی مبتنی برحسابداری تعهدی ونسبت های مالی حاصل ازصورت جریان وجوه نقدکه درارزیابی توانایی ایفای تعهدات وتداوم فعالیت شرکت ها کاربرددارند،می پردازد.

هریک ازدوروش تعهدی ونقدی ،محتوای اطلاعاتی خاصی را ارائه می کنندونمی توانندجایگزین یکدیگرباشند،لیکن ارائه آن هادرکناریکدیگر،تصویرروشن ترازوضعیت نقدینگی یک بنگاه اقتصادی رابه نمایش می گذارد.ازآنجایی که بخش عمده ای ازعوامل موثربرتوانایی ایفای تعهدات وتداوم فعالیت بروضعیت نقدینگی واحدهای تجاری تاکیددارد،بادرک ارتباط بین نسبت های مذکور،می توان ارزیابی بهتری ازوضعیت توانایی ایفای تعهدات وتداوم فعالیت آن نمود.

دراین تحقیق ،ازآن جائی که ماده 141قانون تجارت ایران می تواند ازنشانه های وضعیت توانایی ایفای تعهدات وتداوم فعالیت شرکت هاباشد، ارتباط وهمبستگی میان نسبت های تعهدی(سنتی) نقدی و نسبت های نقدینگی دردوجامعه آماری ،شرکت های مشمول ماده 141قانون تجارت به عنوان شرکت های دارای توانایی ایفای تعهدات وتداوم فعالیت نامناسب وشرکت های غیرمشمول ماده 141قانون تجارت به عنوان شرکت های دارای توانایی ایفای تعهدات وتداوم فعالیت مناسب ،

موردآزمون قرارمی گیرندتامشخص شودکه آیاافشاءاطلاعات تعهدی،کفایت ازافشاءاطلاعات نقدی می کندیاخیر.نتایج تحقیق بیانگرآن است که بین نسبت های نقدینگی تعهدی ونسبت های مالی حاصل ازصورت جریان وجوه نقد،همبستگی معنی داری وجودنداردوارائه آنهادرکنار یکدیگر،تصویرروشن تر،ازارزیابی توانایی ایفای تعهدات وبرقراری فرض تداوم فعالیت یک واحدتجاری ارائه می نماید.

واژه های کلیدی:
نسبت های مالی تعهدی ،نسبت های مالی مبتنی برجریان وجوه نقد،نسبت های نقدینگی،توانایی ایفای تعهدات ،تداوم فعالیت

مقدمه
نسبت هاي مالي يكي از ابزارهاي ارزيابي شركت ها توسط سرمايه گذاران و نيز ابزاري براي مديريت واحد تجاري به منظور ارزيابي وضعيت موجود و همچنين پيش بيني وضعيت آتي واحد تجاري مي باشد.
اين نسبت ها بر اساس ارقام مندرج در صورت هاي مالي كه بر اساس روش حسابداري تعهدي تهيه شده اند محاسبه و استخراج مي شوند. اين صورت هاي مالي اطلاعاتي در مورد جريانهاي نقدي منعكس نمي نمايند و اين يكي از ضعف هاي عمده صورت هاي مالي تعهدي است . در چنين شرايطي فرض بر اين است كه فقدان اطلاعات لازم در خصوص گردش وجوه نقد مي تواند سبب گمراهي تصميم گيرندگان داخلي و خارجي شود. بسيارند شركت هايي كه عليرغم سودهاي هنگفت، درپرداخت بدهي خود با مشكلات عديده اي روبرو هستند.(فاضلی -1380)
با الزامي شدن تهيه صورت جريان وجوه نقد در ايران به عنوان يكي از اجزاء صورت هاي مالي اساسي، تحقيقات متنوعي در ارتباط با سودمندي محتواي اطلاعاتي اين صورت مالي انجام شد. نتايج تحقيقات مذكور حاكي از وجود بار فزاينده اطلاعاتي در محتواي صورت جريان وجوه نقد بود.
با توجه به استفاده حسابرسان و استفاده كنندگان از نسبت هاي نقدينگي سنتي جهت ارزيابي توانایی ایفای تعهدات وتداوم فعاليت، محقق بر آن شد تا با بررسي ارتباط بين اين دو گروه نسبت ها مشخص كند كه آيا اين نسبت ها می توانند به جاي يكديگر استفاده شده و نتايج يكساني ارائه دهند. يا به عبارت ديگر آيا استفاده از هر گروه از نسبت هاي مذكور، به نتايجي منجر مي شود كه متفاوت از نتايج ساير گروه ها باشد.

مساله تحقیق
هریک ازدوروش تعهدی ونقدی محتوای اطلاعاتی کاملی راارائه می کنندونمی توانند جایگزین یک دیگرباشند، بااین وجودارائه آن ها درکناریک دیگر تصویرروشن تر از وضعیت نقدینگی یک بنگاه اقتصادی رادر معرض نمایش قرارمی دهد.
ازآن جایی که بخش عمده ای از عوامل موثر برابهام درتداوم فعالیت وتوانایی بازپرداخت تعهدا ت بر مشکلات نقدینگی واحد تجاری تاکید دارد ، با درک ارتباط نسبت های مربوطه می توان ارزیابی بهتری از تداوم فعالیت وتوانایی بازپرداخت تعهدات آن به عمل آورد.

درحالی که حسابرسان ازصورت گردش وجوه نقد،برای اثبات حساب های ترازنامه یا صورت سودوزیان وردیابی اقلام پیش پاافتاده از صورت گردش وجوه نقداستفاده می کنند ، استفاده آنها از نسبت ها، برای تجزیه وتحلیل های مربوط به وجوه نقد به نسبت جاری (بدهی های جاری /دارای های جاری ) یا نسبت آنی (بدهی های جاری /دارایی های جاری منهای موجودی کالا )محدود می شود. متون حسابرسی عموما تنها نسبت های مبتنی برترازنامه و صورت سودوزیان همراه بابحثی کم یابدون بحث در مورد صورت گردش وجوه نقد رادربر می گیرد.

نسبت های گردش وجوه نقد در دوطبقه کلی قرار می گیرند (نظری-1380)
1-نسبت هایی جهت آزمون توانایی ایفای تعهدات ونقدینگی که شامل نسبت های گردش وجوه نقد عملیاتی ،پوشش گردش وجوه ،پوشش بهره وجوه نقدوپوشش بدهی نقدی می باشند.

2-نسبت های مورد استفاده برای ارزیابی توانایی یک شرکت برمبنای تداوم فعالیت که عبارت است از نسبت های کل وجوه نقد آزاد،کفایت وجوه نقد،وجه نقدبه مخارج سرمایه ای ووجه نقد به کل بدهی .

دراین تحقیق ارتباط و همبستگی میان نسبت های نقدی ونسبت های تعهدی (جاری وآنی ) مورد آزمون قرار می گیرد تامشخص شود آیا افشاء اطلاعات تعهدی ،به تنهایی کفایت می کند یا می بایست اطلاعات نقدی نیز منتشر شود؟

اهمیت تحقیق
يكي از پيامدهاي سير تكامل حسابداري ،استفاده از نسبت هاي مالي جهت تجزيه و تحليل صورتهاي مالي است. پيدايش نسبت هاي مالي به اواخر قرن نوزدهم ميلادي باز مي گردد. از آن زمان بود كه تحليل گران مالي نسبت هاي فعلي را كه اكنون به طور گسترده مورد استفاده قرار مي گيرد، ترويج دادند. يكي از تحولات حسابداري كه در سالهاي اخير مورد توجه قرار گرفته، لزوم تهيه « صورت جريان وجوه نقد » به عنوان يكي از صورت هاي مالي اساسي توسط واحدهاي تجاري است.
استفاده از نسبت هاي نقدي مي تواند در ارزيابي نقدينگي وتوانايي پرداخت ديون واحد تجاري نقش بسزايي داشته باشد. توانايي پيش بيني ورشكستگي واحد تجاري هم از ديدگاه سرمايه گذاري خصوصي و هم از ديدگاه اجتماعي ، حائز اهميت مي باشد. يك هشدار اوليه از احتمال ورشكستگي، مديريت و سرمايه گذاران را قادر مي سازد تا دست به اقدام پيشگيرانه بزنند.
در ايران نيز طبق تصميمات كميته فني سازمان حسابرسي، صورت جريان وجوه نقد از اول بهمن سال 1375 جزء صورت هاي مالي اساسي محسوب و جايگزين صورت تغييرات در وضعيت مالي شد و در نتيجه از تاريخ مذكور، مشمول اظهار نظر حسابرسان مستقل قرار گرفت. لذا لازم است تحقيقاتي در زمينه محتواي اطلاعاتي نسبت هاي مبتني بر جريان هاي نقدي صورت گيرد.(فاضلی-1380)
سياست هاي اقتصادي دولت جمهوري اسلامي ايران در زمينه خصوصي سازي شركت هاي دولتي به منظور جذب سرمايه هاي بخش خصوصي و هدايت اين سرمايه ها در راه سازندگي و شكوفايي اقتصاد كشور باعث شده است تا گروه زيادي از مردم روي به بازار بورس اوراق بهادار تهران آورند . طبيعي است كه بدون آگاهي از وضعيت مالي و نقدينگي شركت ها و ارزيابي صورت هاي مالي آنها، سرمايه گذاران با ريسك بالايي مواجه خواهند بود. استفاده از اطلاعات جريان هاي نقدي در تجزيه و تحليل نسبت ها توسط تحليل گران و سرمايه گذاران در امر سرمايه گذاري و همچنين توسط مديريت اين شركت ها مي تواند راهنماي خوبي براي هدايت مؤسسه در جهت رشد و سلامت اقتصادي باشد.

قلمرو تحقیق
الف :دوره زمانی تحقیق :دوره زمانی تحقیق محدودبه سال های 1383الی 1387می باشد.
ب :مکان تحقیق :مکان تحقیق شرکت های منتخب فعال در بورس اوراق بهادارتهران می باشد.
ج :قلمروموضوعی تحقیق :موضوع تحقیق تعیین بررسی رابطه بین نسبت های نقدینگی مبتنی براقلام تعهدی و نسبت های حاصل ازصورت جریان وجوه نقدجهت ارزیابی توانایی ایفای تعهدات و تداوم فعالیت در شرکت های منتخب پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران می باشد.

فرضیات تحقیق
1.بین نسبتهای نقدینگی تعهدی وشاخص های نقدینگی عملیاتی رابطه وجودندارد.
1-1.بین نسبت جاری ونسبت گردش وجوه نقدعملیاتی رابطه وجودندارد.
1-2. بین نسبت جاری ونسبت پوشش بهره نقدی رابطه وجودندارد.
1-3. بین نسبت جاری ونسبت پوشش بدهی جاری نقدی رابطه وجودندارد.
1-4. بین نسبت آنی ونسبت گردش وجوه نقدعملیاتی رابطه وجودندارد.
1-5. بین نسبت آنی ونسبت پوشش بهره نقدی رابطه وجودندارد.
1-6. بین نسبت آنی ونسبت پوشش بدهی جاری نقدی رابطه وجود ندارد.

2.بین نسبتهای نقدینگی تعهدی وشاخص های مبتنی برتداوم فعالیت رابطه وجودندارد.
2-1. بین نسبت جاری ونسبت مخارج سرمایه ای رابطه وجودندارد.
2-2.بین نسبت جاری ونسبت وجوه نقد عملیاتی به کل بدهی رابطه وجودندارد.
2-3.بین نسبت جاری ونسبت جریان نقدی آزادبه کل بدهی رابطه وجودندارد.
2-4.بین نسبت آنی ونسبت مخارج سرمایه ای رابطه وجودندارد.
2-5.تعیین رابطه بین نسبت آنی ونسبت وجوه نقد عملیاتی به کل بدهی رابطه وجودندارد.
2-6.بین نسبت آنی ونسبت جریان نقدی آزاد به کل بدهی رابطه وجودندارد.

روش کلی تحقیق
تحقیق مذکور ازنظرهدف کاربردی می باشد.یعنی به دنبال بهبودوضعیت اظهارنظر، درباره تداوم فعالیت و توانایی ایفای تعهدات شرکت های موردتحقیق می باشد.وازنظرروش استنتاج توصیفی تحلیلی می باشدواز نظرطرح تحقیق باتوجه به این که ازاطلاعات صورت های مالی سال های گذشته شرکت های مورد مطالعه استفاده می شود،پس رویدادی می باشد.
نمونه آماری وکفایت آن
دراین تحقیق جهت بالابردن اطمینان ازکفایت نمونه آماری وپایایی واعتبارنتایج تحقیق ازدونمونه جداگانه به شرح ذیل استفاده شده است :
الف :شرکت هایی که در سال های 1383الی 1387مشمول ماده 141قانون تجارت شده اند.طبق این ماده :"اگربراثرزیان های وارده،حداقل نصف سرمایه شرکت ازمیان برودهیات مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام رادعوت نمایدتاموضوع انحلال یابقای شرکت موردشور و رای واقع شود.هرگاه مجمع مزبوررای به انحلال شرکت ندهدبایددرهمان جلسه وبارعایت مقررات ،سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجودکاهش دهد.درصورتی که هیات مدیره برخلاف این ماده به دعوت مجمع عمومی فوق العاده مبادرت ننمایدویامجمعی که دعوت می شودنتواندمطابق مقررات قانونی منعقدگردد، هر ذینفع می تواند انحلال شرکت را ازدادگاه صلاحیت دار درخواست کند."که دراین تحقیق به عنوان شرکت هایی که دارای توانایی ایفای تعهدات وتداوم فعالیت مناسبی نمی باشند،درنظرگرفته شده اند.
ب:شرکت هایی که درطی سال های تحقیق مورداشاره ،مشمول ماده 141قانون تجارت نشده باشند. که دراین تحقیق به عنوان شرکت هایی که دارای توانایی ایفای تعهدات وتداوم مناسبی می باشند،درنظرگرفته شده اند.

معرفی متغییرهای تحقیق:

رديف عنوان متغيير نوع متغيير علامت اختصاری مورد كاربرد نحوه محاسبه
1 نسبت جاري وابسته CR معرف توانايي شركت در واريز بدهي هاي كوتاه مدت مي باشد
2 نسبت آني وابسته QR معرف توانايي شركت در واريز بدهي هاي كوتاه مدت مي باشد
3 نسبت گردش وجوه نقد عملياتي مستقل OCFR معرف توانايي شركت در ايجاد منابع جهت پرداخت بدهي هاي جاري مي باشد
4 نسبت پوشش بهره نقدي مستقل CICR معرف توانايي شركت جهت پرداخت بهره مي باشد
5 نسبت پوشش بدهي جاري نقدي مستقل CDCR معرف توانايي شركت جهت بازپرداخت بدهي هاي جاري مي باشد
6 نسبت مخارج سرمايه اي مستقل CCER معرف توانايي شركت جهت پوشش بدهي بعد از انجام مخارج سرمايه اي در اموال و تجهيزات مي باشد
7 نسبت وجوه نقد عملياتي به کل بدهی مستقل CTDR معرف توانايي شركت جهت پوشش تعهدات بدهي آتي مي باشد
8 نسبت جریان نقد آزاد به كل بدهي مستقل FCFR معرف توانايي شركت جهت ايفاي تعهدات آتي نقدي مي باشد

آزمون فرض ضريب همبستگي رتبه اي اسپيرمن
در مواردي که فرضهاي آزمون هاي پارامتري برقرار نباشند براي مثال مقياس اندازه گيري متغير کمتر از نسبتي باشد و يا توزيع متغير ها نرمال نباشد از همبستگي اسپيرمن به جاي همبستگي پيرسون و يا حتي رگرسيون استفاده مي گردد ضريب همبستگي رتبه اي اسپيرمن يا همبستگي رتبه اي همانگونه که مشخص است بر اساس رتبه دو متغير محاسبه ميگردد و مقدار آن بين 1- تا 1 است که مقادير نزديک به 1و 1- ميزان تغييرات شديد همسو يا غير همسوي دو متغير را نشان داده و مقادير نزديک به صفر حاکي از عدم تغيير رتبه دو متغير است.
فرض صفر و فرض مقابل براي آن به صورت زير نوشته مي شود :

فرمول محاسباتي ميزان همبستگي اسپيرمن به شرح زير است ( D اختلاف رتبه دو متغير است):

در جدول زير مقادير ضريب همبستگي اسپيرمن , مقدار سطح معناداري به همراه تعداد نمونه مربوط به متغییروابسته نسبت جاری به تفکيک سال و براي شرکتهاي غيرمشمول ماده 141 ارايه شده است. استنباط در مورد آزمون فرضها بر اساس سطح معناداري حاصل از آزمون است، بدين گونه كه هرگاه مقدار سطح معناداري كمتر از 05/0 باشد، فرض صفر در سطح 95 درصد رد مي شود و در غير اين صورت فرض صفر رد نمي گردد. براي نمونه مقادير سطح معناداري براي OCFR در سال 83 (047/0), سال 84 (086/0) , سال 85(497/0), سال 86 (445/0) و در سال87 (028/0) است که در سالهاي 83و 87 در سطح 95 درصد معنادار است و در ساير سالها رابطه معناداري وجود ندارد. رابطه متغير در سالهاي 83 و 87 مثبت است.

جدول1:تجزیه وتحلیل ضریب همبستگی اسپیرمن برای متغییروابسته نسبت جاری درشرکت های غیرمشمول ماده141قانون تجارت

شرکتها سال مقدار همبستگي اسپيرمن CR
OCFR CICR CDCR CCER CTDR FCFR
غيرمشمول ماده 141 83 مقدار همبستگي 0/170 0/111 0/081 0/092 0/144 0/129
سطح معناداري 0/047 0/209 0/349 0/288 0/093 0/134
تعداد 137 137 137 137 137 137
84 مقدار همبستگي -0/153 -0/057 -0/209 -0/196 -0/168 -0/165
سطح معناداري 0/086 0/528 0/019 0/027 0/060 0/065
تعداد 126 126 126 126 126 126
85 مقدار همبستگي -0/061 -0/084 -0/083 -0/004 -0/057 -0/028
سطح معناداري 0/497 0/344 0/353 0/968 0/523 0/757
تعداد 129 129 129 129 129 129
86 مقدار همبستگي -0/066 -0/028 -0/145 -0/008 -0/047 -0/047
سطح معناداري 0/445 0/748 0/091 0/927 0/583 0/587
تعداد 137 137 137 137 137 137
87 مقدار همبستگي 0/217 0/195 0/061 0/084 0/276 0/271
سطح معناداري 0/028 0/050 0/543 0/405 0/005 0/006
تعداد 103 103 103 103 103 103

در جدول زير مقادير ضريب همبستگي اسپيرمن , مقدار سطح معناداري به همراه تعداد نمونه مربوط به متغییروابسته نسبت جاری به تفکيک سال و براي شرکت هاي مشمول ماده 141 ارايه شده است استنباط در مورد آزمون فرضها بر اساس سطح معناداري حاصل از آزمون است بدين گونه كه هرگاه مقدار سطح معناداري كمتر از 05/0 باشد فرض صفر در سطح 95 درصد رد مي شود و در غير اين صورت فرض صفر رد نمي گردد. براي نمونه مقادير سطح معناداري براي OCFR در سال 83 (962/0), سال 84 (904/0) , سال 85(912/0), سال 86 (407/0) و در سال87 (294/0) است که درهمه سال ها بیشتراز05/0است پس در سطح 95 درصد رابطه معناداري وجود ندارد.

جدول2:تجزیه وتحلیل ضریب همبستگی اسپیرمن برای متغییروابسته نسبت جاری درشرکت های مشمول ماده141قانون تجارت

شرکتها سال مقدار همبستگي اسپيرمن CR
OCFR CICR CDCR CCER CTDR FCFR
مشمول ماده 141 83 مقدار همبستگي 0/010 0/075 -0/003 0/242 0/050 -0/013
سطح معناداري 0/962 0/723 0/988 0/243 0/812 0/951
تعداد 25 25 25 25 25 25
84 مقدار همبستگي 0/026 0/074 -0/048 0/017 0/058 0/121
سطح معناداري 0/904 0/731 0/824 0/936 0/787 0/590
تعداد 24 24 24 24 24 24
85 مقدار همبستگي 0/019 0/142 0/016 0/154 0/021 0/004
سطح معناداري 0/912 0/409 0/928 0/379 0/902 0/983
تعداد 36 36 36 36 36 36
86 مقدار همبستگي 0/125 0/135 0/119 0/358 0/145 0/176
سطح معناداري 0/407 0/389 0/431 0/017 0/336 0/242
تعداد 46 46 46 46 46 46
87 مقدار همبستگي 0/218 0/264 0/199 0/333 0/187 0/148
سطح معناداري 0/294 0/224 0/340 0/104 0/371 0/479
تعداد 25 25 25 25 25 25

در جدول زير مقادير ضريب همبستگي اسپيرمن , مقدار سطح معناداري به همراه تعداد نمونه مربوط به متغییروابسته نسبت آنی به تفکيک سال و براي شرکت هاي غیرمشمول ماده 141 ارايه شده است استنباط در مورد آزمون فرضها بر اساس سطح معناداري حاصل از آزمون است بدين گونه كه هرگاه مقدار سطح معناداري كمتر از 05/0 باشد فرض صفر در سطح 95 درصد رد مي شود و در غير اين صورت فرض صفر رد نمي گردد. براي نمونه مقادير سطح معناداري براي OCFR در سال 83 (128/0), سال 84 (666/0) , سال 85(620/0), سال 86 (710/0) و در سال87 (411/0) است که در سال هاي تحقیق بیشتراز05/0است پس در سطح 95 درصدفرض صفرردنمی گردد.یعنی رابطه معناداري وجود ندارد.

جدول3:تجزیه وتحلیل ضریب همبستگی اسپیرمن برای متغییروابسته نسبت آنی درشرکت های غیرمشمول ماده141قانون تجارت

شرکتها سال مقدار همبستگي اسپيرمن QR
OCFR CICR CDCR CCER CTDR FCFR
غيرمشمول ماده 141 83 مقدار همبستگي 0/131 0/067 0/075 -0/006 0/105 0/079
سطح معناداري 0/128 0/446 0/383 0/945 0/223 0/360
تعداد 137 137 137 137 137 137
84 مقدار همبستگي 0/039 0/085 -0/041 -0/019 0/042 0/039
سطح معناداري 0/666 0/347 0/647 0/836 0/641 0/665
تعداد 126 126 126 126 126 126
85 مقدار همبستگي -0/044 -0/020 -0/114 0/006 -0/033 -0/026
سطح معناداري 0/620 0/821 0/201 0/945 0/710 0/770
تعداد 129 129 129 129 129 129
86 مقدار همبستگي -0/032 -0/025 -0/049 -0/013 -0/022 -0/020
سطح معناداري 0/710 0/775 0/574 0/880 0/796 0/818
تعداد 137 137 137 137 137 137
87 مقدار همبستگي 0/082 0/015 -0/035 0/055 0/136 0/117
سطح معناداري 0/411 0/880 0/722 0/582 0/172 0/242
تعداد 103 103 103 103 103 103