بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی رابطه هوش معنوی ونوع سبک اسناد ی دانش آموزان دبیرستان های شهرستان آمل است. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده است. نمونه این پژوهش،86 نفراز دانش آموزان دبیرستان های شهر آمل در سال -1393 1392 بودند که به صورت خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند برای ارزیابی میزان هوش معنوی از پرسش نامه هوش معنوی جامع آمرام ودایر (ISIS) وبرای ارزیابی نوع سبک اسنادی از پرسش نامه سبک اسناد (ASQ) سلیگمن و همکاران استفاده گردید. نتایج نشان داد که بین سبک اسناد مثبت با هوش معنوی رابطه مثبت ومعناداری وجود دارد(r=0,32،(P>0/01 همچنین بین سبک اسناد منفی با میزان افکار خودکشی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد(r=0,21،(P> 0,05 و بین سبک اسناد منفی باهوش معنوی رابطه منفی و معناداری وجود دارد(r=-0,29،(P>0/01و همچنین بین سبک اسناد منفی با سبک اسناد مثبت رابطه منفی و معناداری وجود دارد( r=-0,013،.(P>0/01
ازاین پژوهش می توان در مراکز مشاوره ودرمانی استفاده نمود.
کلید واژه ها: هوش معنوی ، سبک اسنادی منفی ،سبک اسناد ی مثبت.
1
مقدمه
دوره نوجوانی همراه با تغییرات سریع و شدید جسمی، اجتماعی، روانی و شخصیتی می باشد این تغییرات سریع و شدید اغلب زمینه ساز مشکلات رفتاری و ناسازگاری هایی میگردد. هنگامی که نوجوانان نمیتوانند به طور موفقیت آمیز بر بحران هاو چالش های زندگی غلبه ندانید، پریشانی های روانشناختی را تجربه خواهند نمود و درگیر اختلال های قابل ملاحظهی عاطفی، اجتماعی و شناختی میشوند (گاربر، کیلی و مارتین ، .(2002 دانش آموزان دبیرستانی در این دوره قرار دارند. لذا یکی از مشکلات و معضلات حال حاضر معلمان و اولیای مدارس وجود و افزایش دانش آموزانی است که دارای مشکلات رفتاری عدیده میباشند. از آنجا که عملکرد نادرست این قبیل دانش آموزان روی دیگر دانش آموزان تاثیر سوء دارد و در روند فعالیت های آموزشی و تربیتی معلمان خلل وارد می نماید، لازم است این مشکلات رفتاری کنترل و اصلاح گردد. مشکلات رفتاری تهدید مستقیمی در جهت ایجاد جو یادگیری کار آمد در کلاس درس میباشد هم چنین ممکن است موجب شوند مهارت ها و مقام حرفهای معلم در نظر همکاران دانش آموزان و اولیای دانشآموزان ضعیف و بد ظاهر گردد (کوپر ،اسمیت و اپتین،.(1385
نظریه پردازان اسنادی اعتقاد دارند که گرایش های اسنادی در سازگاری هیجانی افراد از اهمیت بالایی برخوردارند آرمان اولیه نظریه اسناد راجع به این مسأله است که چگونه افراد رفتار و نتایج را برای خود و دیگران تفسیر میکنند. عوامل بیرونی در برابر عوامل درونی عوامل قابل کنترل در برابر عوامل غیر قابل کنترل، عوامل کمی در برابر عوامل جزئی (سلیگمن،(1990
هوش معنوی یا SI که از ابعاد هوش است که تحقیقات چندان منجم و نظام مندی در جهت معنوی زیر بنای باورهای فرد و مولفههای آن در حد و اندازه دیگر انواع هوش صورت پذیرفته است. هوش معنوی زیر بنای باورهای فرد و نقشی است که این باورها و ارزش ها در کنش هایی که فرد انجام میدهد و به زندگی خود شکل میدهد، ایفا میکند (صمدی،.(1385 هوش معنوی باعث میشود که انسان با ملایمت، عطوفت بیشتری به مشکلات نگاه کند و تلاش مضاعف در جهت یافتنی راه حلی داشته باشدو سختی های زندگی را بیشتر تحمل نماید و به زندگی خود پویایی و حرکت دهد. مک گوار در تعریف هوش معنوی میگوید: هوش معنوی توانایی عمل همراه با آگاهی و ترهم، در عین حال حفظ سلامت و آرامش درونی و بیرونی، صرف نظر از شرایط است. در واقع هوش معنوی یک هوش ذاتی انسانی است و همانند هر هوش دیگر میتواند رشد کند و این بدان معنی است که میتوان آن را توصیف و اندازه گیری کرد پژوهش ها نشان می دهند با وجود نقش گروه دوستان و همسالان در گرایش به بزهکاری، ، دین عامل مهمی در پیشگیری از بزهکاری است (چادویک و تاپ 1993 به نقل از خدایاری فرد، فقهی، غباری بناب، شکوهی یکتا و رحیمی نژاد، (1391
از آنجا که کشور جوان است و به خصوص در شهرستان آمل درصد بالایی از جمعیت شهرستان را نوجوانان و جوانان تشکیل میدهد و همان طور که ذکر شد گروه سنی نوجوان یک قشر آسیب پذیر میباشد و امروزه مبتلا شدن به انواع آسیبهای اجتماعی این قشر از جامعه را تهدید میکند و از طرفی یکی از مشکلات حال حاضر مدارس انواع سازگاریهای اجتماعی، عاطفی و تحصیلی دانشآموزان نوجوان این مدارس میباشد. لذا جهت مطالعه علمی این مشکل در این پژوهش میزان هوش معنوی و نوع سبکهای اسنادی بین دانش آموزان مشغول به تحصیل در مدارس متوسطه شهر آمل مورد بررسی قرار گرفته است.
روش تحقیق
روش این تحقیق توصیفی(غیر آزمایشی) و از نوع علمی، مقایسهای یا پس رویدادی بود.
2
در این تحقیق برای نمونه گیری از روش تصادفی خوشهای استفاده گردید. برای تعیین حجم نمونه مورد نظر از جدول کرجسی و مورگان((1970 استفاده گردید. بر اساس این جدول و با در نظر گرفتن حجم جامعه270 نفری، حجم نمونه تعیین گردید.
سپس از میان این جامعه 270 نفری دانشآموزان، 86 دانشآموز 46 دانشآموز پسر و 40 دانشآموز دختربه عنوان نمونه ، انتخاب شدند.
ابزار گردآوری اطلاعات روایی و پایایی ابزار
در این تحقیق برای سنجش میزان افکار خودکشی دانشآموزان از پرسشنامه افکار خودکشی یک((BSSI استفاده شد. متغیر هوش معنوی دانشآموزان با استفاده از پرسشنامه هوش معنوی جامع (ISIS) و سبک اسناد دانشآموزان با استفاده از پرسشنامه سبک اسناد (ASQ) ارزیابی گردید.
-1پرسشنامه هوش معنوی جامع (ISIS)
این پرسشنامه یک ابزار خود گزارشی است که توسط آمرام و دریر در سال 2007 ساخته شد و شامل دو فرم کوتاه و بلند است که فرم بلند آن دارای 83 آیتم و فرم کوتاه آن دارای 24 آیتم است که با افزودن یک سوال ملاک به آیتم های فرم کوتاه این پرسشنامه 45 آیتم دارد. در این تحقیق از فرم بلند آن استفاده شده است. نمره گذاری این مقیاس به صورت لیکرت میباشد. گزینه ها از 1 تا 6 نمره میگیرند. بدین ترتیب که همرگز نمره 1 بسیار بندرت، نمره2 تا حدودی بندرت، نمره 3 معمولا، نمره4 اکثر اوقات، نمره 5 همیشه، نمره6 میگیرد (عبارات معکوس به صورت نمره گذاری میشوند) اعتبار این آزمون از یک نمونه 240 نفری بدست آمد که فرم کوتاه با تمام نمرات فرم بلند ISIS همبستگی%99 را نشان داد. همبستگی فرم کوتاه و بلند دامنهای از %94 تا %98 را نشان میدهد . همچنین برای سنجش درونی مقیاس آلفای کرونباخ %97 محاسبه شد که ضریب پایانی نسبتا بالایی داشت این پرسشنامه در ایران توسط دکتر مریم حسینی ترجمه و هنجاریابی شده و اعتبار آن با ضریب آلفای کرونباخ %96 محاسبه شده است پرسشنامه ابتدا به زبان فارسی ترجمه شد با توجه به نظر چند کارشناس در بعضی عبارات آن تغییر جزئی داده شد. جهت درک بهتر عبارات مجدداً به انگلیسی ترجمه شد و توسط دکتر استیون اریک بررسی گردید. زمانی که از لحاظ ترجمه مورد تایید قرار گرفت جهت بررسی روایی و پایایی، پرسشنامه روی 60 دانشآموز ایرانی با میانگین سنی 15 سال اجرا شد. طبق نتایج بدست آمده روایی صوری پرسشنامه برای این گروه سنی خوب بوده و نظام سوالات برایشان قابل فهم و درک بوده است. پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ سنجیده شد که در این گروه ∝
= %96 نشان دهنده پایایی خوب پرسشنامه است. همچنین ضریب همبستگی مقیاس هوش معنوی با پرسش ملاک محاسبه گردید و مشخص گردید که رابطه معنی داری بین پرسشنامه و هوش معنوی و خرده مقیاس های آن با پرسشنامه ملاک وجود دارد.(( = .%57, < 0/0001
برای ساخت این پرسشنامه ابتدا ویژگی های افراد معنوی در ادیان مختلف شناخته و تعریف شده سپس برای توسعه این تعاریف از ویژگی ها و خصوصیات افراد معنوی ،آمرام و درایر 71 مصاحبه با افرادی از دینهای مختلف انجام داند. برای هر دین حداقل 4 مصاحبه انجام شد.
بر اساس مطالعات 22 ویژگی اصلی از همه ادیان به عنوان ویژگی افراد معنوی شناخته شد که در این پرسشنامه این 22 ویژگی در 7 گروه طبقه بندی شدند که عبارتند از: -1 هوشیاری(آگاهی ، ترکیب کردن)-2 خوبی (زیبایی، قدرشناسی، لذت بردن)-3 جهت گیری
3
درونی( بصیرت و قوه درک، استقلال)-4 معنا و مفهوم(هدف، خدمت کردن) -5 وجود و شخصیت(تجسم، بینش و بصیرت)-6 حقیقت وصداقت(پذیرش و قبول، متفکر، خوش بینی، مسالمت آمیز، پذیرش خود)-7 تمامیت و کلیت(تقدس و پاکی، وابستگی، مقدس و روحانی، خود برتر، تمرین و ممارست،خودداری)
-2پرسشنامه سبک اسناد((ASQ
شکل اصلی این پرسشنامه که توسط سلیگمن و همکاران((1979 ساخته شده است در بر دارنده شش موقعیت اسنادی برای پیامد های مثبت (موفقیت) و شش موقعیت دیگر اسنادی برای پیامدهای منفی(شکست) میباشد. برای اجرای این پرسشنامه از آزمودنی خواسته میشود تا تصور کند که هر یک موقعیتها برای وی واقعا روی داده است و سپس علل مربوط به هر رویداد را در ایجاد درونی، بیرونی پایدار، ناپایدار و کلی، جزئی ثبت نماید(خدمتگزار و همکاران (1387، نمره گذاری به صورت لیکرت انجام می شود و برای موقعیت های شکست و موفقیت به طور جداگانه محاسبه میگردد.
منزو((1999 ضریب پایانی این پرسشنامه رابا استفاده از روش آلفای کرونباخ برای سبکهای اسنادی مثبت %76 و برای سبک های اسنادی منفی %81 گزارش نمود و در مطالعهای اسمیت و همکاران (2000) ضرایب پایانی %62 برای رویدادهای مثبت %61 برای رویداهای منفی و %76 برای کل رویدادها را بدست آوردند (رجبی و شهنی ییلاق، .(1382 در این تحقیق فقط سبک اسناد درونی، بیرونی موقعیت های مثبت و منفی مد نظر بوده است لذا از آزمودنی ها خواسته شد ضمن مطالعه دقیق دوازده موقعیت مثبت و منفی تصور کنند که این موقعیت ها یا رویدادها برای آن ها واقعا رویداده است سپس علل رویدادها را براساس عوامل درونی ، بیرونی از یک تا هفت نمره گذاری کنند به طوری که نمره یک نهایت درونی بودن و نمره هفت نهایت بیرونی بودن علل رویداد را نشان دهد. بدین ترتیب برای هر آزمودنی دونمره، یکی مربوط به اسناد موقعیت های مثبت و دیگری مربوط به اسناد موقعیتهای منفی بر حسب بعد درونی، بیرونی بدست آمد. نمره ها مربوط به شش موقعیت مثبت جمع و مجموع آنها بر عدد شش تقسیم میشود.بدین ترتیب نمره اسناد موقعیت های مثبت که عددی از یک تا هفت است محاسبه می گردد برای موقعیت های منفی نیز چنین عمل می شود. همان طور که ذکر شد یک نهایت درونی بودن و هفت نهایت بیرونی بودن علل رویداد را بر حسب بعد درونی، بیرونی نشان میدهد.
روش گردآوری اطلاعات
ابتدا هماهنگی های لازم با اداره آموزش و پرورش و دبیرستانها صورت گرفت سپس به مدارس مراجعه شد و قبل از دادن پرسشنامه ها به دست دانشآموزان سعی شد رابطه مناسب با آنها بر قرار شود و به آنها گوشزد میشد که نیازی به نوشتن نام و نام خانوادگی نیست و پاسخها محرمانه میماند، تا اعتماد آنها جلب گردد، از آنها بابت همکاری تشکر میشد. تعداد پرسشنامه های تکمیل شده توسط دانشآموزان بیش از 100 مورد بود و بعضی از این پرسشنامه ها که به نطر میرسید اشکالاتی داشته باشند از روند تحقیق خارج شدند. در مرحله بعد و پس از تکمیل و جمع آوری پرسشنامه ها نمره گذاری آنها صورت گرفت و جهت ثبت در سیستم رایانه و تجزیه و تحلیل و توسط نرم افزار SPSS آماده شدند.
4
یافته ها
فرضیه -1 بین هوش معنوی و سبک اسناد در دانشآموزان ارتباط معنا داری وجود دارد.
(جدول-1 ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش)
تغییرهای پژوهش هوش معنوی سبک اسنادی مثبت سبک اسنادی منفی
هوش معنوی 1
سبک اسنادی مثبت 0/32** 1
سبک اسنادی منفی 0/29** -0/013* 1
. < 0/05 ∗
. < 0/01 ∗.
چنانچه در جدول قابل مشاهده میباشد بین سبک اسناد مثبت با هوش معنوی در سطح < 0/01 رابطه معناداری وجود دارد که این همبستگی مثبت و معنادار می باشد که این رابطه = 0/32 ∗∗ می باشد و بین سبک اسناد منفی باهوش معنوی در سطح < 0/01 رابطه معناداری وجود دارد که این همبستگی منفی و معنادار می باشد که میزان این رابطه = −0/29 ∗∗ می باشد و همچنین بین سبک اسناد منفی با سبک اسناد مثبت نیز در سطح < 0/05 رابطه معناداری وجود دارد که البته این همبستگی نیز منفی و معنادار می باشد که میزان این رابطه نیز = −0/013 ∗∗ میباشد. بنابراین بین تمام متغیرهای پژوهشی در دانشآموزان با یکدیگر در سطح < 0/01 و < 0/05 رابطه معنا داری وجود دارد که البته این همبستگی ها هم مثبت و هم منفی و معنادار می باشد.
بحث ونتیجه گیری
فرضیه - 1 بین هوش معنوی و سبک اسناد در دانشآموزان ارتباط معناداری وجود دارد نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر حاکی از آن بود بین تمام متغیرهای پژوهشی در دانشآموزان با یکدیگر در سطح < 0/01 و < 0/05 رابطه معناداری وجود دارد.
نتایج پژوهش حاضرحاکی از آن بود که بین سبک اسناد درونی و هوش معنوی همبستگی معناداری وجود دارد به طوریکه دانشآموزان دارای هوش معنوی بالاتر رویدادهای منفی را کمتر به عوامل بیرونی نسبت میدهند و مسئولیت شکست خود را به عهده میگیرند. همسو با نتایج این تحقیق، موسوی اسلامدوست و غباری بناب((1390 در پژوهشی با هدف بررسی ارتباط بین انواع سبک های اسناد و گرایش های مذهبی دانشجویان دانشگاه گیلان به این نتیجه رسیدند که گرایشهای مذهبی با سبک اسناد دانشجویان رابطه معنی داری دارند و تا اندازهای متفاوت با این تحقیق نشان دادند که گرایش مذهبی دختران به طور معنی داری نسبت به پسران بیشتر است. علاوه بر این سبک اسناد دختران در رویدادهای مثبت بیرونی تر و در رویدادهای منفی کلی تر از پسرها بود. درباب تشریع یافتههای پژوهش با توجه به خرده مقیاس های هوش معنوی به نظر میرسد افراد دارای هوش معنوی بالاتر مسئولیت شکست های خود را میپذیرند آنها به دنبال حقیقت هستند نسبت به توانمونی های خود واقفند لذا متوسل به سبک اسناد ناسازگارانه نمیشوند. در خصوص تفاوت یافتههای تحقیق با یافتههای موسوی و همکاران در ارتباط با نقش حسنیت و هوش معنوی همانطور که ذکر شد گرایش مذهبی با هوش معنوی یکسان نمیباشد. لذا تناقصی بین این دو تحقیق وجود ندارد.
5
منابع
[1]خدایاری فرد، م. فقیهی ،ع. غباری بناب، ب. شکوهی یکتا، م . رحیمی نژاد ، ع.. 1391 مقیاس های دینداری تهران ،انتشارات آوای نور، چاپ اول.
[2]خدمتگزار، ح. شاره، ح.وکیلی،ی. اصغر زاده فرید،ع. سبک اسنادی بزهکاران دارای اختلال سلوک و مراقبان کانون اصلاح و تربیت، مجله روان پزشکی و روان شناسی بالینی ایران17-23 :1
[3]کوپر ،پ .اسمیت ،ک. اپتین، گ. .1385 مشکلات رفتاری و عاطفی، ترجمه کیانی، ح. تبریز،فروزش، چاپ اول، 250 صفحه.
[4]موسوی، س. اسلامدوست، ف . غباری بناب ، ب. .1390 بررسی ارتباط بین سبک های اسناد وگرایش به سوء مصرف مواد در دانش جویان، مجله مطالعات آموزش و یادگیری . 86 -100 :2
[5]همتی،ن. دانش آموز،ب. پناغی.ل..1383 فراوانی افکار خودکشی در دانشآموزان دبیرستانی استان ایلام، تازه های علوم شناختی (6) 1 و . 79-86 : 2
[6]Amram, y.&. Dryer
