بخشی از مقاله
چکیده
هدف این تحقیق بررسی رابطه بین هوشمعنوی و هوشهیجانی معاونین پرورشی مدارس شهرستان آمل میباشد. روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی بود و جامعه آماری شامل 260 معاونین پرورشی مدارس شهرستان آمل بوده است. که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 155 نفر به عنوان نمونه آماری و به روش نمونه گیری تصادفی طبقهای برحسب جنسیت انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، دو پرسشنامه استاندارد شامل: هوشمعنوی کینگ - با اعتبار - 0/89 و هوش هیجانی گلمن - با اعتبار - 0/81 میباشد. روش تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای آماری توصیفی - جداول فروانی، نمودارهای ستونی - و در بخش استنباطی - k-s - آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، آزمون همبستگی پیرسون - با استفاده از نرم افزار - - spss انجام شد.یافتههای تحقیق نشان میدهد بین هوشمعنوی و هوشهیجانی معاونین پرورشی مدارس شهرستان آمل رابطه وجود دارد. همچنین با توجه به یافتههای به دست آمده از بررسی هریک از مولفههای هوشمعنوی و هوشهیجانی نشان میدهد که مولفههای تفکر انتقادی، تولید معنای شخصی، آگاهی متعالی و توسعه سطح هوشیاری رابطه وجود دارد
واژهگان کلیدی: هوشمعنوی، هوشهیجانی و معاونین پرورشی
مقدمه
امروزه صحبت از انواع مختلف هوش است. در هر مورد، هوش به توانایی دریافت، درک و کاربرد نمادها و سمبل ها که نوعی توانایی انتزاعی است، اشاره دارد. امروزه هوش، پیشوند بسیاری از مفاهیم مدیریتی شده است و این نشان دهنده تغییر نگاه سازمانها و متفکران سازمانی از هوش تستی بر رویکردهای نوین به مقوله هوش است - بیک زاد و همکاران، . - 1389هوش به عنوان یک توانایی شناختی در اوایل قرن بیستم توسط الفرد بینه مطرح شد . او همچنین آزمونی را برای اندازه گیری میزان بهره هوش افراد ابداع کرد. اما در دو دهه اخیر مفهوم هوش به حوزه های دیگری مانند هوش هیجانی، هوش طبیعی، هوش وجودی و هوش معنوی گسترش یافته است.هوش معنوی، هوش بنیادی فرد میباشد که به وی در استفاده بهینه از بهره هوشی و هوش هیجانی کمک مینماید.
به علاوه هوش معنوی زاویه دید فرد را نسبت به رویدادها و عوامل به وجود آورنده آنها گسترش میدهد؛ نگرش اورا به خود، دیگران وکل جهان تغییر میدهد؛ اهداف و خواستههایش را با درونش هم راستا میسازد؛ خلاقیت را در او تقویت مینماید، او را از خودشیفتگی دور مینماید، نگرانی، استرس، حسادت و خشم را در وجودش از بین میبرد، و به او توان پذیرفتن و حتی استقبال از نظر سایرین را با ویژگیهای متفاوت و حتی متضاد با خودش میبخشد - حقیق،. - 1391از این رو، در این تحقیق با نگاهی عملیاتی و کاربردی به مقوله هوشمعنوی و هوشهیجانی، محقق تلاش دارد تا رابطه هوش-معنوی و هوشهیجانی معاونین پرورشی مدارس شهرستان آمل را مورد بررسی قرار دهد
بیان مسئله
توجه به معنویت در حل مشکلات زندگی و ارزش و معنادار نمودن زندگی انسان از دوران جیمز و نگارش کتاب گوناگونی تجربه های معنوی - - 1977، آغاز شد. جیمز معتقد بود که معنویت موجب معنا در زندگی انسان میشود، به گونه ای که وی رفتارهای عقلانی و منطقی را برای پیروی در زندگی استفاده میکند - فرامرزی و همکاران، . - 1393مفهوم هوشمعنوی دارای قابلیتی است که هم ناسازگاری یافته های تحقیقات در روان شناسی مذهبی و معنویت را کامل می کند و هم دیدگاهی جدید را در مورد اساس رفتار معنوی برای تحقیقات آتی فراهم می نماید . یکی از ابعاد هوش معنوی شناخت و بصیرت افراد نسبت به خود است که در درک و تنظیم هیجانات توسط خود فرد دیده می شود.
تا زمانی که فرد از نظر هیجانی در سطح بالایی قرار نداشته باشد نمی تواند ویژگی مثل بخشش، صداقت و مهربانی را دارا باشد.هوش معنوی پایه و اساس ضروری برای عملکرد موثر هوش منطقی و هوش هیجانی می باشد - حسینیان و همکاران، . - 1390اصطلاح هوش هیجانی اولین باردر سال - - 1990 از سوی مایر و سالوی و پیشنهاد شد. هوش هیجانی به عنوان نوعی توانایی،عبارت است از ظرفیت ادراک، ابراز، شناخت کاربرد و اداره هیجان های خودو دیگران است - - Nasel,2004هوش هجانی، جدیدترین تحول در زمینه فهم رابطه میان تعقل و هیجان است در واقع مفهوم هوشهیجانی، یک حیطه چند عاملی از مجموعه مهارتها و صلاحیتهای اجتماعی است که توانایی های فرد برای تشخیص درک و مدیریت هیجان، حل مساله و سازگاری تاثیر میگذارد و به طرز موثری فرد را با نیازها،فشارهاوچالش های زندگی سازگار میکند - Bar -on & . - parker,2001
کینگ برای هوش معنوی چهار مؤلفه پیشنهاد می دهد:تفکر انتقادی، تولید معنای شخصی، آگاهی متعالی، توسعه سطح هوشیاری، طبق نظر کینگ - - 2008 این چهار مؤلفه دارای منشأ زیستی بوده و عام و فراگیر هستند تفکر انتقادی، توانایی اندیشیدن بطور انتقادی به حقیقت وجود، هستی، عالم وجود، زمان، مرگ و دیگر موضوعات ماوراءطبیعی یا وجودی تعریف می شود تولید معنای شخصی به معنی، توانایی خلق معنا و هدف شخصی در کلیه تجارب جسمانی و روانی شامل ظرفیت خلق و تسلط یافتن به مقصود زندگی است. آگاهی متعالی، به ظرفیت شناخت و درک ابعاد برتر خود، دیگران و جهان مادی اشاره دارد.
توسعه سطح هوشیاری، به توانایی ورود به مراحل بالاتر هوشیاری از جمله هوشیاری خالص، آگاهی کیهانی ، وحدت و یکتایی اشاره دارد - باقری و همکاران، . - 1390توماس و هافر - - 2009، مدلی از هوش معنوی و هوش هیجانی و اجرای آن را ارائه دادند و به این نتیجه رسیدند که بین هوش معنوی و هوش هیجانی رابطه معناداری وجود دارد. هوش هیجانی شامل شناخت و کنترل عواطف و هیجان های خود است. به عبارت دیگر، شخصی که هوش هیجانی بالایی دارد، سه مولفه هیجان ها - مولفه شناختی، مولفه فیزیولوژیکی و مولفه رفتاری - را به طور موفقیت آمیزی با یکدیگر تلفیق می کند. گلمن معتقد است که هوش هیجانی بالا تبیین می کند که چرا افرادی ضریب هوشی متوسط، موفق تر از کسانی هستند که نمره های IQ بسیار بالاتری دارند. - فرامرزی و همکاران، . - 1393
هوش معنوی به واسطه کنش آن در یک پارچه کردن هوش عقلانی و هوش هیجانی بایستی بعد از این دو هوش گسترش یابد. این کنش یکپارچه کننده هوش معنوی تعامل بین فرایندهای تفکر منطقی و هیجان را تسهیل میکند و این قابلیت را دارد که نتیجه تعامل آنها را به کلی تغییر دهد و بدین واسطه موجب رشد و دگرگونی شخص شود - حسینیان و همکاران، . - 1390 با توجه به اهمیت هوش هیجانی و هوش معنوی، پژوهشگر در پی پاسخگویی به این سوال است که آیا بین هوش معنوی و هوش هیجانی معاونین پرورشی مدارس شهرستان آمل وجود دارد؟
ضرورت و اهمیت تحقیق
یکی از توانایی هایی که تشخیص آن جهت برنامه ریزی تحصیلی و شغلی ضروری است تعیین میزان هوش افراد است. هوشیار » هوش را بزرگترین سرمایه فرد در راه زندگی و مهم ترین ذخیره یک ملت می داند« کودکان باهوش نه تنها به خانواده بلکه به جامعه خود تعلق دارند و نوابغ از آن جامعه و ملل می باشند. کشوری که در سرمایه گذاری های خود از سرمایه هوش ملی استفاده کند با سرعت راه ترقی را خواهد پیمود، لذا پی بردن به توانایی های هوشی افراد یکی از ضروری ترین نیاز ها برای تعلیم و تربیت آنان می باشد - هاشمی، . - 1388به نظر میرسد هوش هیجانی می تواند شکل تکامل یافته ای از توجه به انسان در سازمان ها باشد و ابزاری نوین و شایسته در دستان معلمان و مدیران برای هدایت افراد درون سازمان و تامین رضایت آنها باشد - پارسا،. - 1383
هوش هیجانی به علت مرتبط بودن با مهارت های مهم زندگی شخصی و اجتماعی، نقش مهمی در موفقیت و هدایت فرد دارد. بنابراین هوش معنوی به لحاظ تأثیر که بر فرد دارد، می تواند رفتار فرد را به سوی موفقیت هدایت کند، که این فرایند برای معلمان که پرورش دهنده ی آینده سازان این کشور هستند امری ضروری به نظر می رسد - حاجیان و همکاران، × . - 1391هوش معنوی مفهومی است که، ازدیربازآدمی به پژوهش وتفحص در مورد ابعاد، تظاهرات، ویژگیها و انواع آن علاقه مند بوده است؟باتوجه به پژوهشهای اندکی که در مقالات داخل کشوردراین زمینه مشاهده می شود،دور از انتظار نیست که تعاریف و نظریات مربوطه رادرحال طی کردن مراحل ابتدایی خوددانست؟ همچنین تحقیقات اندکی در این زمینه به ویژه در کشور و استان وجود دارد.
از این رو انجام پژوهشهای جدیدی در حوزههای مختلف هوش معنوی و هوش هیجانی امری ضروری بنظر میرسد و شناخت نقاط ضعف و قوت در این مقولهها بدون مطالعه، بررسی و تحقیق همه جانبه میسر نیست. از رهگذر چنین مطالعاتی است که می توان آینده نگری کرد و افق را ترسیم نمود. بدون تردید نتایج این پژوهش میتواند به مسولان فرهنگی و آموزشی و پرورشی، آموزش و پرورش شهرستان آمل در تدوین برنامه های آموزشی و پرورشی کمک نماید و در نهایت به تقویت هوش معنوی و هوش هیجانی معاونین پرورشی، به صورت مناسب و در شان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران یاری رساند. و برای برنامه ریزان نظام آموزشی و دیگر پژوهشگران قابل استفاده باشد.
