بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه هوش هیجانی و علائم افسردگی با اعتیاد به اینترنت است. نمونه این پژوهش شامل تمام دبیرستان های پسرانه ناحیه 2 شهرستان رشت بوده است که 200 دانش آموز از بین آن ها به صورت خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. روش پژوهش حاضر از نوع همبستگی و ابزارهای سنجش عبارت اند از هوش هیجانی شوت - 1998 - ، علائم افسردگی بک - 1996 - 2 و اعتیاد به اینترنت یانگ . - 1996 - تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل رگرسیون چند متغیره و همبستگی پیرسون نشان داد که دانش آموزان دارای هوش هیجانی مشابه در صورت داشتن افسردگی، به احتمال بیشتری به اعتیاد به اینترنت مبتلاء هستند.
به عبارت دیگر، افسردگی در قیاس با هوش هیجانی، عامل پیش بینی کننده بهتری برای اعتیاد به اینترنت است. نتایج پژوهش همچنین نشان داد که بین متغیر های هوش هیجانی و علائم افسردگی با اعتیاد به اینترنت رابطه وجود دارد. در زمینه سوالات فرعی پژوهش مشخص شد که بین هوش هیجانی و اعتیاد به اینترنت رابطه منفی معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر هر مقدار هوش هیجانی بیشتر شود اعتیاد به اینترنت کاهش خواهد یافت و بالعکس. همچنین بین علائم افسردگی و اعتیاد به اینترنت رابطه مثبت معناداری وجود دارد یعنی هر مقدار افسردگی افزایش یابد اعتیاد به اینترنت نیز افزایش می یابد و بالعکس.
مقدمه
امروزه اینترنت در زندگی افراد جایگاه خاصی دارد. جنبه های مثبت استفاده از اینترنت مانند دسترسی به منابع اطلاعاتی، استفاده آسان، جنبه ارتباطی و سرگرمی سبب گردیده که بسیاری از کاربران به استفاده بیش از حد از این رسانه روی آورند که امروزه تحت عنوان اعتیاد به اینترنت مورد توجه متخصصان امر تعلیم و تربیت و روانشناسان قرار گرفته است - چوٌ، 2012 به نقل از خطیب زنجانی و آگاه هریس، . - 1394 اینترنت از سال 1371 وارد ایران شد و تاکنون تعداد کاربران اینترنت رشد چشمگیری داشته است.
ایران از نظر میزان کاربران اینترنت در بین کشورهای خاورمیانه رتبه اول را دارد - فتحی آشتیانی و داستانی، . - 1388 در سال های اخیر، اعتیاد به اینترنت تبدیل به یکی از آسیب های مهم اجتماعی شده است - کینگٍ، دل فابرو َ، گریفیثُ، و گرادیسارِ، . - 2012 آمارها نشان می دهد که بیش ترین قشری که در معرض آسیب های اینترنتی قرار دارد نوجوانان و جوانان هستند - پور رمضان، . - 1385 از آن جا که ایران از نظر جمعیتی یکی از جوان ترین کشورهای دنیاست، اهمیت اعتیاد به اینترنت در کشور ما بیش تر احساس می شود - بهشتیان،. - 1392
هوش هیجانی به عنوان توانایی درک و فهم عواطف، به منظور ارزیابی افکار، خلق و خو و تنظیم آن ها به گونهای که موجب تعالی و رشد شناختی عاطفی گردد - مایرّ، کاروسوْ و سالویَ، - 2000، یکی از مفاهیم ترکیبی است که از دیرباز مورد توجه محققان علوم روان شناختی بوده است. از آن جا که روند طبیعی زندگی معتادان اینترنتی مختل شده، می توان گفت آن ها در هوش هیجانی مشکل دارند - ثمری و طهماسبی، . - 1386 پژوهش ها نشان می دهد که هوش هیجانی با اعتیاد به مواد مخدر مانند: الکل، تنباکو و سیگار رابطه منفی دارد. با توجه به شباهت های موجود بین علایم، نشانه ها و عوامل ایجاد کننده اعتیاد به اینترنت و انواع اعتیادهای به مواد این گونه پیش بینی می شود که ارتباطی منفی بین هوش هیجانی و اعتیاد به اینترنت نیز باید وجود داشته باشد.
انتشار نتایج پژوهش طولی کراتٌ، پترسونٍ، لندمارکَ، کیسلرُ، موکوپادیای ِ و شرلیسّ - 1998 - مبنی بر این که بهره گیری از اینترنت منجر به افسردگی و تنهایی می شود نقطه عطفی در این زمینه بوده که بسیاری از کارشناسان علوم اجتماعی را نگران کرده. پژوهشگران مذکور نتیجه گرفته اند که هر چند یکی از کاربردهای مهم اینترنت، کاربرد اجتماعی آن است، اما به دلیل این که روابط اینترنتی نسبت به روابط رو در رو از غنای کم تری برخوردارند، بهره گیری از اینترنت در نهایت افراد را تنها می کند. لذا این ملزومات ایجاب میکند که درباره اعتیاد به اینترنت و تاثیرات آن بر روی هوش هیجانی و علائم افسردگی یا تاثیرات هوش هیجانی و علائم افسردگی بر ابتلا به اعتیاد به اینترنت به تحقیق، بحث و گفتگو بنشینیم.
مبانی نظری
هوش هیجانی از نظر مایر و سالوی شامل توانایی درک معنای عواطف و احساسات و نیز توانایی استدلال و حل مسأله بر مبنای آن می باشد - سیاروچی، فورگاس و مایر، . - 2001 همچنین می توان هوش هیجانی را به عنوان یک توانایی با صلاحیت های اجتماعی، صفات و رفتارها توصیف می کند - کابْ و مایرَ به نقل از جوانشیر، . - 1383 به نظر گلمن ُ این هوش هم شامل عناصر درونی است و هم بیرونی. او می گوید که خودآگاهی بازشناسی احساس، آن گونه که رخ میدهد محور اصلی هوش هیجانی است، و توانایی کنترل لحظه به لحظه احساسات، برای بینش روان شناختی و درک خویشتن، اساسی است - گلمن، . - 1382/1995 بار آن هوش هیجانی را این گونه تعریف می کند: یک دسته از مهارت ها، استعدادها و توانایی های غیرشناختی که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و مقتضیات محیطی افزایش میدهد.
بار آن مدلی از توانش های هوش هیجانی را ارائه داده است که این مدل پنج حیطه یا گستره از مهارت ها یا توانایی ها را دربرمیگیرد و هر کدام نیز شامل خرده مقیاس هایی هستند: مهارت های درون فردی، مهارت های میان فردی، سازگاری، کنترل استرس و خلق کلی. گروهول در توضیح این مسأله که چرا مردم به گونه ای اعتیاد آور از اینترنت استفاده می کنند، الگوی استفاده مرضی از اینترنت را پیشنهاد کرده و در این رابطه، دو دیدگاه ارائه می دهد: ابتدا این که علت گرایش افراد به استفاده اعتیاد آور از اینترنت، تمایل آن ها به دوری گزیدن از مشکلاتی است که در زندگی شخصی با آن ها مواجه هستند.
وی در دیدگاه دوم به مراحلی اشاره می کند که فرد هنگام کار با اینترنت و کشف منابع آن، از آن ها گذر می کند - دورانًٌ، . - 2003 سیگل و سنا در بررسی نظریه های مربوط به اعتیاد اینترنتی، به نظریه های کلان انحراف و کج رفتاری اجتماعی استناد کرده و این نظریه ها را به چهار دسته کلی تقسیم کرده اند که هر کدام از این دسته های کلی خود نظریه های مختلفی را در بر می گیرد. این چهار دسته کلی عبارتند از نظریه های فردی، نظریه های ساختار اجتماعی، نظریه های فرایند اجتماعی، و نظریه های واکنش اجتماعی - سیگلٌٌ و سناٌٍ، . - 1997 همانند دیدگاه روانکاوی، دیدگاه شناختی متوجه فرایندهای درونی است. در این دیدگاه، اعتیاد به اینترنت، برآمده از شناخت های معیوب و یا پردازش معیوب شناختی است و درمان آن مبتنی بر تصحیح فرایند شناخت های معیوب است.
