بخشی از مقاله
تاثیر کاربرد نرم افزارهای آموزشی (چند رسانه ای آموزشی ) بر یادگیری و یادسپاری درس ریاضی دوره ابتدایی
چکیده
با توجه به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، و رشد و گسترش دانش بشری و ضرورت استفاده از تکنولوژی آموزشی هم از لحاظ بعد رسانه ای و هم از نظر مدیریت لازم به نظر می رسد جهت تقویت یادگیری، یادسپاری، خلاقیت و رشد همه جانبه دانش آموزان، فعالیت های یادگیری آنها مبتنی بر بهره گیری کامل از حواس آنها تنظیم گردد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش شبه آزمایشی و روش نمونه گیری آن به صورت تصادفی ساده بوده است. هدف در این تحقیق تاثیر کاربرد نرم افزارهای آموزشی (چند رسانه ای آموزشی) محقق ساخته بر میزان یادگیری و یادسپاری دانش آموزان در درس ریاضی پایه ششم ابتدایی در مقایسه با روش سنتی بود. این تحقیق در منطقه کهریزک و در مدارس ابتدیی دخترانه انجام گرفت. تعداد نمونه ها 60 نفر بود که 30 نفر در گروه آزمایش و 30 نفر در گروه کنترل قرار داشتند. روش استفاده از چند رسانه ای برای گروه آزمایش و روش تدریس سنتی برای گروه کنترل بکار گرفته شد. در این تحقیق از ابزار پیش آزمون و پس آزمون محقق ساخته استفاده شده است. قبل از اجرا از دانش آموزان یک آزمون دانش ریاضی (پیش آزمون ) به عمل آمد و تجزیه و تحلیل نتایج با استفاده از آزمون نشان داد که دو گروه تفاوت معنا داری با هم ندارند. بعد از
1
پایان اجرا از هر دو گروه تحت شرایط یکسان آزمون پس آزمون به عمل آمد که تجزیه و تحلیل نتایج با استفاده از آزمون t وابسته و تحلیل کواریانس نشان داد که دو گروه تفاوت معنا داری با هم دارند. و بعد از سه هفته آزمون یادداری از آنان گرفته شد که نتایج نشان دهنده این بود گروهی که با نرم افزار آموزش دیده اند تفاوت معناداری با گروه کنترل دارند. بنابراین نتایج نشان داد که روش استفاده از نرم افزار های آموزشی در یادگیری و یادسپاری درس ریاضی نسبت به روش سنتی تاثیر مثبت دارد.
کلید واژه ها: نرم افزارهای آموزشی (چند رسانه ای آموزشی)، آموزش، یادگیری، یادداری (یادسپاری)، مقطع ابتدایی.
مقدمه
در سند تحول بنیادین، مصوبه شورای انقلاب فرهنگی که در آذرماه 1390 منتشر شده آمده است: مدرسه جلوه ای از تحقق مراتب حیات طیبه، کانون عرضه خدمات و...است و باید دارای ویژگی هایی باشد که یکی از آن ویژگی ها: »برخورداری از فن آوری آموزشی در سطح معیار، با توجه به طیف منابع و رسانه های یادگیری (شبکه ملی اطلاعات و ارتباطات) است.« تولید و به کارگیری محتوای الکترونیکی متناسب با نیاز دانش آموزان و مدارس و الکترونیکی کردن محتوای کتاب های درسی بر اساس برنامه درسی ملی (با تاکید بر استفاده از ظرفیت چند رسانه ای) تا پایان برنامه پنجم توسعه کشور و اصلاح و به روز آوری روش های تعلیم و تربیت است.
امروزه در نحوه فراگیری دروس مختلف دانشآموزان، تحولات زیادی به وجود آمده است، به طوری که آن ها در پی آنند تا برای یادگیری سریعتر و بهتر مطالب درسی و آموزشی و حفظ اطلاعات به دست آمده روشهای جدید و کار آمدتری را برگزینند. عدهای بر این باورند که با استفاده از این روش ها ی جدید تحول بنیادی در چگونگی یادگیری دانشآموزان به وجود می آید.
در دنیای کنونی انسان ها به دنبال روش هایی از اطلاع رسانی اند که بتواند اطلاعات را به سرعت بازیابی و پردازش نماید، اما تنوع و پیچیدگی شکل اطلاعات، میزان تاثیر گذاری و کارایی هرکدام از این روش ها، بشر را نیازمند چندین نوع اطلاع رسانی کرده است. لذا بشر نیازمند محیطی است تا وسایل و ابزار و رسانه های گوناگون در کنار یکدیگر به او عرضه شود به عبارتی دیگر یک پایگاه غنی اطلاع رسانی، باید محیطی "چند رسانه ای" باشد. روش های سنتی و قدیمی دیگر پاسخگو نیازهای آموزشی متغیر عصر نوین و امروزی نیست. »اشکال اصلی طراحی آموزشی سنتی در این است که رویکرد های اهداف، بر پایه مستقل بودن دانش و یادگیری از آموزش یادگیرندگان بنا می شود و خصوصیات فردی یادگیرندگان منظور نمی گردد. در نتیجه پیامد چنین آموزشی، عدم آزادی یادگیرنده در ابتکار عمل، خلاقیت، اکتشاف و عدم مسئولیت در قبال یادگیری است. این در حالی است که اصول طراحی پیشرفته به طراحان اجازه می دهد تا استفاده بهینه از قابلیت های غیر خطی تکنولوژی چند رسانه ای داشته باشند، که خود واکنشی بر علیه سیستم آموزشی قدیمی و سنتی است که به طور گسترده ای بر تعلیم و تربیت تجویزی و از پیش تعیین شده تاکید می دارد. (شاه جعفری، .(1385 علم ریاضیات از بدو پیدایش پیچیدگی های خاص خود را داشته و به مرور و با گذشت زمان و سیر تکاملی این علم نیاز به استفاده از روش های نوین و شهودی که جذاب تر بوده و مخاطب را به پیگیری و تامل بیشتر تا رسیدن به مقصود ترغیب کند به خوبی مشهود است. شاید یکی از مهمترین دلایل ضعف پایه علمی دانش آموزان در درس ریاضی عدم استفاده از روشهای آموزشی به روزتر نوین و عدم استفاده از تکنولوژی در امر آموزش باشد. به همین دلیل موضوع تحقیق خود را به لزوم و تاثیر استفاده از رایانه و نرم افزار و ابزارهای آموزشی چندرسانه ای در آموزش درس ریاضی و مقایسه نتایج حاصله با روش سنتی تدریس ریاضیات اختصاص دادم. هدف اصلی این تحقیق، اثر بخشی استفاده از نرم افزار های آموزشی (چند رسانه ای آموزشی) بر
2
یادگیری و یادسپاری (یادداری) درس ریاضیات ششم ابتدایی می باشد. از دیدگاه جورج پولیا (1380) مهم ترین هدف آموزش ریاضی اندیشیدن است و به معلمان توصیه می کند که سطح توانایی اندیشیدن را در شاگردان خود بالا ببرند. به این جهت وظیفه و مسئولیت معلم امروز نسبت به گذشته سنگین تر و پیچیده تر شده است. دیگر نمی توان با روش های سنتی جامعه و افراد آن را به سوی یک تحول پیچیده و پیشرفته سوق داد. (شعبانی، .(1382 توسعه ی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه های آموزش و پرورش گامی موثر و ماندگار بوده که توانسته تحول کیفی در اهداف برنامه ها، روش ها و شیوه های آن ایجادکند و در نتیجه اثر بخشی آموزش و پرورش را به دنبال داشته باشد. پیش بینی می شود با توسعه فن آوری رویاهای دیرینه و مشکلات لاینحل از قبیل کاربردی کردن آموزش و پرورش، مرکز بر توانایی و نیازهای یادگیرندگان، نهادینه کردن دانش آموز محوری و تغییر نقش معلم به عنوان راهنما و بالاخره اصالت بخشیدن به آموزش مادام العمر محقق شود. (کی نژاد، .(1384 تحقیقات گروبرٌ1966 حاکی از این است که قبل از ارائه کلامی یا نوشتاری درس، مطالب به طور تصویری ارائه گردند. یادگیری مفهوم بیشتر و سریع تر خواهد بود این یافته ها حاکی از قدرت و اهمیت رسانه های دیداری در روند یادگیری بوده و تاکیدی مجدد بر مزیت آن ها ست به کلمه ها در یادگیری مفهومی است. (دیوبس، ترجمه دکتر نوروزی و امیر تیموری .(1377 برنامه های نرم افزاری آموزشی غا لبا به وسیله معلمان و تیم هماهنگ کننده در مدرسه و با استفاده از ضوا بط و معیارهای خاص نرم افزارها ی آموزشی کنترل می شوند. این پژوهش بر آن است که تاثیر استفاده از نرم افزارهای آموزشی درس ریا ضی را بر یادگیری و یادداری (یادسپاری)دانش آموزان مورد بررسی قرار دهد، و کارآیی این روش را با روش سنتی مقایسه کند .
ضرورت و اهمیت پژوهش
امروزه با توجه به تحول عظیمی که در آموزش در دنیا ایجاد گشته متاسفانه هنوز در مدارس ایران از روشهای سنتی برای آموزش استفاده می شود. روشهایی که معلم محور و دانشآموز گریز است. در این بین رویکرد اکثر دانشآموزان نسبت به درس ریاضی آن است که این درس را درسی مشکل برای خود میپندارند و از آن هراس دارند که این ضعف بزرگی برای نظام آموزشی ما محسوب میشود؛ که خود میتواند ناشی از عوامل مختلفی همچون شیوههای نامناسب و سنتی تدریس در کلاسهای درس، انتخاب فضاهای آموزشی نامناسب برای تدریس این درس، کمبود امکانات، تجهیزات و نرمافزارهای متناسب با این درس و از همه مهمتر تاکید معلمان بر روشهای سنتی و عدم تحرک برای تطابق با روشهای نوین یادگیری میباشد. از آنجا که عموم دانش آموزان به ویژه دانش آموزان با استعداد، از سرمایه های ملی در هر کشور به شمار می روند و پیشرفت و ترقی وآینده ی هر کشوری مرهون برنا مه ریزی صحیح در جهت آموزش و پرورش دانش آموزان است و این مهم امکان پذیر نیست مگر این که در خصوص تمامی ابعاد و مسائل مربوط به یادگیرندگان تحقیقات دقیق صورت گرفته شود.که چه عواملی یادگیری را آسان و پایدار می کند. این پژوهش به معلمان و دبیران کمک می کند که در طراحی درسی و تدریس خود ازنرم افزارهای آموزشی استفاده کنند. و به برنامه ریزان آموزشی که در این زمینه سرمایه گذاری کنند . و همچنین باعث گسترش زمینه ایجاد شده برای جهش علمی و جنبش نرم افزاری در کشور، توسعه و تعمیق تولید محتوای الکترونیکی در کشور، ترغیب معلمان، دانش آموزان، دا نشجویان، مدرسان تربیت معلم به استفاده از محتواهای الکترونیکی در فرایند آموزش، ایجاد زمینه های مناسب برای شناسایی و مناسب سازی و دسترس پذیری الکترونیکی و حمایت از پدیدآورندگان تولید محتوای الکترونیکی. با انجام این پژوهش در زمینه کارایی و ثاثیر استفاده از نرم افزار در امر آموزش دروس ومقایسه آن با روش سنتی مراکز آموزشی می توانند نسبت به انتخاب روش و استفاده از نرم افزارها با دقت بیشتری
3
اقدام نمایند. این پژوهش بر آن است که تاثیر استفاده از نرم افزارهای آموزشی درس ریاضی را بر یادگیری و یادداری دانش آموزان مورد بررسی قرار دهد، و کارآیی این روش را با روش سنتی مقایسه کند .
اهداف تحقیق
.1 بررسی تاثیر استفاده از نرم افزارهای آموزشی بر یادگیری فراگیران در درس ریاضی.
.2 بررسی تاثیر استفاده از نرم افزارهای آموزشی بر یادداری (یادسپاری) فراگیران در درس ریاضی.
.3 مقایسه استفاده از روش نرم افزارهای آموزشی با روش سنتی در میزان یادگیری فراگیران در درس ریاضی.
.4 مقایسه استفاده از روش نرم افزارهای آموزشی با روش سنتی در میزان یادداری (یاد سپاری) فراگیران در درس ریاضی.
فرضیه های تحقیق
-1 استفاده از نرم افزارهای آموزشی بر یادگیری درس ریاضی فراگیران پایه ششم در مقایسه با روش سنتی تاثیر مثبت دارد. -2 استفاده از نرم افزارهای آموزشی بر یادداری (یادسپاری) درس ریاضی فراگیران پایه ششم در مقایسه با روش سنتی تاثیر مثبت دارد.
-3 استفاده از نرم افزارهای آموزشی بر یادگیری درس ریاضی فراگیران پایه ششم در مقایسه با روش سنتی تاثیر مثبت دارد. -4 استفاده از نرم افزارهای آموزشی بر یادداری (یادسپاری) درس ریاضی فراگیران پایه ششم در مقایسه با روش سنتی تاثیر مثبت دارد.
متغیرتحقیق
در این تحقیق متغیر مستقل نرم افزارهای آموزشی و متغیر وابسته میزان یادگیری و یاداری یادسپاری) در درس ریاضی است . متغیرکنترل: -1 جنسیت: این پژوهش برای دانش آموزان دختر به اجراء در آمده است.-2 موضوع آموزشی (مبحث درس ضرب کسرها و عددهای مخلوط به روش گسترده نویسی و تصویری و محاسبه مساحت).-3 پایه و دوره تحصیلی: پایه ششم ابتدایی.-4 تجهیزات مدرسه: (شرایط مناسب برای استفاده از نرم افزارهای آموزشی ).نرم افزارهای آموزشی(چند رسانه ای): هر ترکیبی از متن،گرافیک، صدا، انیمیشن و تصاویر ویدئویی که از طریق رایانه و سایر تجهیزات الکترونیکی در اختیار کاربر قرار گیرد، چند رسانه ای (نرم افزار آموزشی) نامیده می شود. (کی نژاد، .(1384 در این تحقیق منظور از چند رسانه ای آموزشی، عبارت است از نرم افزارآموزشی محقق ساخته و نرم افزارهای آموزشی است که شامل: متن، تصویر، انیمیشن، فیلم ویدیویی و صوت و.....می باشد.که این نرم افزارهای برای آموزش بخشی از مباحث درس ریاضی پایه ششم ابتدایی در نظر گرفته شده است. آموزش: عبارت است از فعالیتهایی را که معلم به تنهایی یا به کمک رسانه های آموزشی به منظور ایجاد یادگیری در یادگیرنده، انجام می دهند را آموزش گویند. (دکتر سیف، .(1386 فعالیت هایی هدفمند به منظور یادگیری دانش آموزان به کمک نرم افزارآموزشی و روش سنتی انجام می گردد. یادگیری: عبارت از فرایند ایجاد تغییرات نسبتا پایدار که در اثر تجربه در رفتار یا توان رفتاری فرد ظاهر می گردد. (دکتر سیف، .(1384 در این تحقیق میزان یادگیری: شامل اندازه گیری تغییر رفتار پایداری می شود .و از طریق اختلاف حاصل از نمره های پیش آزمون و پس آزمون که با آزمون 20 سوالی محقق ساخته شده بدست آمده محاسبه می شود. به طور کلی نمره ای است که آزمودنی ها در آزمون کسب می کنند.یادداری(یادسپاری): عبارت است از زنده کردن و حاضر ساختن آموخته ها و رویدادهای گذشته در ذهن
4
(پارسا، 1379؛ ص.(93 در این تحقیق عبارت است از میزان اختلاف حفظ و نگهداری و تشخیص یا تکرار دوباره مطالب آموخته شده و بعد از سه هفته پس از اجرای پس آزمون می آید. که شامل آزمون 20 سوالی محقق ساخته شده است.
پیشینه تحقیق
در تحقیقی با عنوان "ساخت نرم افزار آموزشی ریاضی ابتدایی براساس رویکرد سازنده گرایی و سنجش میزان اثر بخشی" آن نتایج نشان دهنده تاثیر آموزش های رایانه ای برای ارتقای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نسبت به آموزشهای معمول مدارس (آموزش به روش سنتی ) بود (مهر محمدی و شیخ زاده، .(1384 الکاتین ٌ .(2001) در تحقیق خود که در دانشگاه عربستان انجام داد" تاثیر استفاده از کامپیوتر و نرم افزارهای آموزشی را به عنوان یک ابزارکمکی درآموزش زبان انگلیسی مورد بررسی قرار داد" و در نتا یج خود عنوان کرد که این ابزارها موجب صرفه جویی در زمان تدریس و افزایش یادگیری این درس در دانش آموزان می شود. در پژوهش دیگری استفاده از نرم افزارکمک آموزشی در افزایش یادگیری دانش آموزان در مقایسه با روش سنتی تفاوت معنی داری دارد. (گلزاری، .(1383 در تحقیقی دیگر تحت عنوان" تهیه نرم افزار کمک آموزشی فیزیک سوم دبیرستان و تاثیر آن بر جنبه های شنا ختی و عاطفی دانش آموزان "استفاده از کامپیوتر موجب افزایش یادگیری دانش آموزان می شود. (شبیری، .(1382 در تحقیقی با عنوان "مقایسه تاثیر آموزش به کمک نرم افزار آموزشی و شیوه سنتی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی". با توجه به نتایج بدست آمده می توان نتیجه گرفت عملکرد دانش آموزانی که به و سیله نرم افزار آموزشی، آموزش دیده اند، در مقایسه با دانش آموزانی که شیوه سنتی آموزش دیده انددر آزمون پیشرفت تحصیلی ریاضی به طور قابل ملا حظه ای بهتر بوده است. (ذاکری، . (1388
روش اجرای تحقیق
تحقیق حاضر از نوع شبه آزمایشی، با گروه کنترل و گروه آزمایش است. همچنین این تحقیق از دسته پژوهش های کاربردی است در این مطالعه دو گروه شرکت داشتند: گروه آزمایش که با استفاده از نرم افزارهای آموزشی (چند رسانه ای ) و گروه کنترل با روش سنتی (پرسش و پاسخ، نمایشی، سخنرانی و...) آموزش دیدند. در این تحقیق دو شاخص عمده میزان یادگیری و یادداری (یاد سپاری ) دانش آموزان در دو گروه مورد بررسی قرار می گیرد. برای این منظور چون از تفاوت و عدم تفاوت دانش آموزان ازلحاظ دانش و معلومات پایه اطلاعاتی در دست نبود، از هر دو گروه کنترل و آزمایش به طور همزمان و تحت شرایط کاملا یکسان یک آزمون سنجش درس ریاضی به عمل آمد. که بعد از آزمون با استفاده از نرم افزار (spss) مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت که مشخص شد دو گروه تفاوت معنی داری دراین آزمون با هم ندارند. سپس بعد از انجام این عمل گروه آزمایش با استفاده از روش چند رسانه ای (نرم افزار های آموزشی ) و گروه کنترل با روش سنتی آموزش دیدند و بعد از اتمام آموزش از هر دو گروه آزمون دیگری تحت عنوان پس آزمون برای بررسی میزان یادگیری دانش آموزان انجام گرفته شد. همچنین به منظور مطالعه میزان یادسپاری دانش آموزان نیز آزمونی در 3 هفته پس از آزمون پس آزمون، تحت عنوان آزمون یادسپاری انجام گرفته شد. که هدف عمده این آزمون بررسی میزان یاددسپاری (یادداری) دانش آموز ان در دو سیستم آموزشی می باشد.در این پژوهش هدف تاثیر کاربرد دو روش آموزشی متفاوت (آموزش به کمک نرم افزارهای آموزشی و آموزش سنتی بر یادگیری و یادسپاری) دانش آموزان می باشد.
روش و ابزار جمع آوری اطلاعات
5
در پژوهش حاضر با توجه به موضوع و نحوه انجام آن از ابزارهای میدانی با توجه به نوع تحقیق از ابزارهای مناسب یکی نرم افزارهای آموزشی (چند رسانه ای آموزشی) محقق ساخته شده و دیگری آزمون محقق ساخته استفاده شده است. پیش آزمون: ارزشیابی از آموخته های قبلی دانش آموزان درخصوص محتوای درس جدید (آموزش ضرب کسرها و ... است) با استفاده از آزمون استاندارد محقق ساخته شده است. پس آزمون: آزمون درمورد درس مورد نظرکه آموزش ضرب کسرها و اعداد مخلوط به صورت گسترده نویسی و...است با استفاده از آزمون استاندارد محقق ساخته شده است. نرم افزار های آموزشی: نرم افزارهای آموزش محقق ساخته شده که در زمینه ریاضی پایه ششم ابتدایی مبحث ضرب کسرها و... می باشد.روایی آزمون: بررسی روایی آزمون ها ی محقق ساخته شده، بیشتر روایی محتوایی مد نظر است. بدین معنی که سوال های یک آزمون تا چه حد برای اندازه گیری هدف هایی که مورد نظرهستند، سوالات دارای روایی و با ارزش هستند که البته این مهم با قضاوت آموزگاران متخصص پایه ششم ابتدایی و با تجربه مربوطه و نظر آنان در مورد سوالهای درس مورد نظر تعیین شد. سوالات با توجه به دو بعد هدف و محتوا به منظور ارزشیابی میزان یادگیری و یادداری دانش آموزان می بود که به این ترتیب روایی آزمون ها با استفاده از نظر متخصصان طراح این سوالات و به تایید استا تید محترم رسیده. شده بود. پایایی آزمون: دراین تحقیق برای تخمین پایایی آزمون از آلفای کرونباخ قبل ازاجرا استفاده شد. این نمونه هیچ ارتباطی با دانش آموزان گروه گواه (کنترل ) و گروه آزمایش نداشتند.
آمار توصیفی: میانگین نمرات و انحراف معیار هر دو گروه در آزمون تشخیص ریاضی، پیش آزمون، پس آزمون برای محاسبه ی میانگین و انحراف معیار نمرات درکلیه آزمون ها، با استفاده از نرم افزار SPSS، میانگین و انحراف معیار نمرات هر دو گروه با هم مقایسه شد. آماراستنباطی: در این تحقیق برای تعمیم نتایج به جامعه آماری از آزمون لون برای بررسی همگینی واریانس ها و آزمون t وابسته، تحلیل کواریانس برای مقایسه تفاوت دو میانگین استفاده شد.دامنه پژوهش: این پژوهش در سال تحصیلی 91-92 انجام گردیده است. در سطح مدرسه ابتدایی در منطقه کهریزک انجام گردیده است. موضوع پژوهش
درس ریاضی آموزش ضرب کسرها و اعداد مخلوط به صورت گسترده نویسی و تصویری و محاسبه مساحت.
جدول :1 بررسی نرمال بودن پیش آزمون بر مبنای آزمون کولموگروف-اسمیرنوف
به دلیل عدم معناداری آزمون کولموگروف- اسمیرنوف توزیع نمره نرمال می باشد لذا برای بررسـی و تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهای پارامتریکاستفاده شده است.
فرضیه اول: استفاده از نرم افزارهای آموزشی بر یادگیری درس ریاضی فراگیران پایه ششم منطقه کهریزک در مقایسه با روش سنتی تاثیر مثبت دارد.به منظور بررسی این فرضیه ، تحلیل کوواریانس بین پس آزمون یادگیری درس ریاضی در دو گروه کنترل و آزمایشی با ثابت نگه داشتن اثر پیش آزمون محاسبه شد. نتایج در جدول 4 ارائه شده است.
جدول شماره :2 آمار توصیفی نمونه مورد مطالعه بر اساس میزان یادداری در پس آزمون گروه آزمایشی و کنترل
