بخشی از مقاله
چکیده:
خلیج چابهار با مساحت 290/16 کیلومتر مربع به لحاظ همجواری با منطقه ی آزاد تجاری-اقتصادی چابهار یکی از قطب هـای مهم اقتصادی در سواحل جنوب ایران به شمار می رود. این خلیج به دلیل وجود سواحل صخره ای، حضور توده های مرجانی و پهنه های جلبکی و به لحاظ ارتباط مستقیم با اقیانوس هند از اهمیت ویژه زیست محیطی و صید و صیادی برخوردار اسـت. آب و هـوای سواحل جنوبی ایران که به اقلیم سواحل جنوبی ایران معروف است و با ویژگی های رطوبت نسبی زیاد، گرمای زیـاد و بارنـدگی کـم شناخته می شوند، تحت تأثیر آب های گرم خلیج فارس و دریای عمان و جریان های موسمی اقیانوس هنـد اسـت. جهـت بررسـی خواص فیزیکی و شیمیایی آب دریا در 6 ایستگاه از مناطق مرجانی خلـیج چابهـار توسـط دسـتگاه C.T.D اطلاعـات مربـوط بـه پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب شامل درجه حرارت، شوری، چگالی، قابلیت هدایت الکتریکی، گل آلـودی، PH، سـرعت صـوت، اکسیژن محلول و کلروفیل آ. به طور همزمان برداشت شد. نتایج بررسی های فیزیکوشیمیایی نشان می دهد خلیج چابهار دارای آبی با تغییرات درجه حرارت متفاوت است بطوریکه نسبت به آبهای آزاد اقیانوس هند گرمتر و از عمـق بـه سـطح و بـه سـمت سـواحل افزایش درجه حرارت دیده می شود. افزایش پارامتر شوری با کاهش پارامتر چگالی همراه است که منطبق با تغییرات درجه حـرارت آبهای درون خلیج و آبهای آزاد است. هدایت الکتریکی آب خلیج چابهار با افزایش گل آلودی افزایش می یابـد و هـم چنـین پـارامتر گل آلودی متأثر از پارامتر شوری است که به سمت ساحل افزایش می یابد. پارامتر PH آب در منطقـه میـانی خلـیج افـزایش قابـل ملاحظه ای می یابد. بطور کلی در نواحی مرجـانی نزدیـک بـه سـاحل بـه دلیـل افـزایش فرآینـدهای انسـانی در خلـیج، تغییـرات فیزیکوشیمیایی آب دریا زیاد بوده که در طولانی مدت سبب کاهش و از بین رفتن توده های مرجانی این منطقه خواهد شد.
واژه های کلیدی: خلیج چابهار، پارامترهای فیزیکی و شیمیایی، توده های مرجانی، دستگاه .C.T.D
Archvie of SID
مقدمه :
خلیج چابهار با جلوه بی نظیر طلوع و غروب خورشید در دریا، که بدون شک بی بدیل ترین منظره طلوع و غروب در کشور است، یک خلیج نعلی شکل است که در جنوب شرقی ایران در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. در یال شرقی این خلیج بندر چابهار و در یال غربی آن بندر کنارک قرار دارد. قطر این خلیج تقریباً 21کیلومتر و فاصله آخرین نقطه ساحل آن تا آبهای آزاد دریای عمان حدود 17 کیلومتر است محیط این خلیج نیز از دماغه چابهار در جنوب بندر چابهار تا دماغه پزم در پادگانه کنارک حدود 55 کیلومتر است حبیب نژاد( .( 1378 در ضلع جنوب شرقی خلیج چابهار و در کنار مخازن ذخیره ی سوخت سازمان بنادر و کشتیرانی و هم چنین در مجاورت اسکله شهید بهشتی، منطقه ای به وسعت بیش از پنج هکتار پوشیده از ریف های مرجانی وجود دارد امینی راد .(1388) از آنجا که موجودات دریایی از منابع مهم و با ارزش غذایی بالا محسوب می گردند، لذا بررسی و مطالعه ی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب و تأثیر آن بر محیط زیست دریایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. آلودگی دریاها و آب توازن کشتی ها از خطرات عمده ای است که آبسنگ ها ی مرجانی را تهدید می کند نبوی .(1388) در اثر تقلیل میزان PH و اکسیژن محلول در آب بستر دریا، همچنین احیا شدن محیط اکسیداسیون، عناصر جذب شده توسط رسوبات مجددا ً وارد آب شده و سلامت آبسنگ های مرجانی را مورد تهدید قرار می دهند جعفری زاده و کرباسی(.(1376 بدین ترتیب در مطالعات زیست محیطی توجه به شرایط زمین شناسی دریایی اهمیت زیادی در شناخت و پاکسازی آلودگی ها دارد.
در سواحل منطقه اثرات جریان های دریایی موازی ساحل و گسل های مزدوج حاکم در مقیاس کلان همراه با اثرات بالا آمدن سطح آب دریا باعث ایجاد خلیج های زیبایی درمنطقه شده است که به علت شکل نیمه دایره ای به خلیج های امگایی معروف هستند سلطانپور .(1388) بندر چابهار از خوش آب و هواترین بنادر جنوبی ایران به شمار میرود. قرار گرفتن در مسیر بادهای موسمی شبه قاره هند موسوم به مونسونٌ در تابستان چابهار را به خنک ترین و در زمستان آن را به گرمترین بندر جنوبی کشور تبدیل کرده است. میانگین درجه حرارت بندر چابهار 27 درجه سانتی گراد می باشد. بنابراین همیشه از آب و هوایی معتدل برخوردار است و از این نظر یکی از خوش آب و هوا ترین بنادر جنوبی ایران به حساب می آید. بطور کلی آب و هوای چابهار دارای حداقل تغییرات در فصول چهارگانه ی سال است و درجه ی رطوبت فقط در دو ماه از سال (اردیبهشت و خرداد) بالا میرود سلطانپور .(1388) خلیج چابهار بخش جنوبی ناحیه مکران به شمار می رود و از لحاظ زمین شناسی جزو این ناحیه تقسیم بندی شده است. با توجه به اینکه ناحیه مکران تا پیش از دوره ترشیری خارج از آب بوده لذا هیچ سازند خاصی قبل از این زمان در ناحیه وجود ندارد ولی در امتداد شکستگی هایی (گسل ها و تراست ها) که در حد شمالی منطقه فوق وجود دارد مخلوط های رنگی با بیرون زدگی هایی وسیعی نمایانند که آنها را به عنوان قدیمی ترین سنگ های این منطقه (به سن کرتاسه فوقانی - پالئوسن) می شناسند پس از آن به رسوبات ضخیم فلیش مانند ائوسن و الیگوسن بر می خوریم که تناوبی از ماسه سنگ، شیل و مارن است و روی مخلوط های رنگی فوق قرار داشته و ضخامت آنها به 5000 متر می رسد. این رسوبات قبل از آغاز میوسن دچار چین خوردگی شده اند. در واقع زمین شناسی خلیج چابهار شامل لیتولوژی سواحل دریای عمان می باشد حبیب نژاد( .( 1378 دامنه ی تغییرات آب خلیج چابهار قبل از احداث موج شکن فرعی بین 18 تا 29 درجه سانتیگراد و پس از احداث موج شکن بین 22 تا 30 درجه سانتیگراد ثبت شده است. با وجود اینکه خلیج چابهار دارای اهمیت تجارتی بالایی است بررسی ها و تحقیقات اقیانوس شناسی در آن ناچیز است. بنابراین جهت مطالعات زیست محیطی ضرورت انجام مطالعات و تحقیقات فیزیکی و شیمیایی دریایی در این منطقه کاملا ً محسوس است.
1 -Monson
Archvie of SID
موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه:
ناحیه ی مورد بررسی در جنوب خاور ایران در جنـوب زون زمـین شناسـی مکـران سـاحلی قـرار دارد. ایـن منطقـه بـین طـول جغرافیایی 61 00 تا 60 25 خاوری و عرض جغرافیایی 25 30 تا 25 00 شمالی قرار دارد. شهر چابهار به عنوان جنوبی ترین شهر استان سیستان و بلوچستان بر روی یک پادگانه ی دریایی ساحل بنـا شـده کـه حـدود 10 متـر از سـطح دریـا ارتفـاع و وسعتی حدود 14 کیلومتر مربع دارد. این بندر با 11 کیلومترمربع مساحت، هم عرض جغرافیـایی بنـدر میـامی در شـبه جزیـره ی فلوریدای آمریکا است و دارای شرایط آب و هوایی دقیقاً مشابه بندر میامی است. چابهـار در 2286 کیلـومتری تهـران قـرار گرفتـه است . فاصله آن تا زاهدان 721 کیلومتر و تا بندر کراچی 900 کیلومتر است. جدول (1) و شکل((1
