بخشی از مقاله
فصل اول
ادبيات و پيشينه پژوهش
1-2) كليات
مقدمه:
در اين پژوهش، ارتباط بين برنامه هاي و شيوه هاي تربيت مشاور در دانشگاهها با نيازهاي شغلي – حرفه اي مشاوران در آموزش و پرورش مورد بررسي قرار مي گيرد. اين بخش حاوي ادبيات و پيشينه تحقيق است كه شامل چهار مبحث عمده بدين شرح است: كليات مربوط به خدمات راهنمايي و مشاوره؛ راهنمايي و مشاوره در آموزش و پرورش با تأكيد بر دوره متوسطه: برنامه هاي آماده سازي حرفه اي و تربيت مشاوران، به تفصيل مورد بحث قرار مي گيرد؛ و در پايان پژوهشهاي انجام شده در ارتباط با موضوع (در ايران و خارج) عنوان شده است.
راهنمايي به مفهوم كلي آن با خلقت انسان همراه است و خداوند متعال پس از آفرينش انسان از طريق بعثت پيامبران، بشر را پيوسته در جهت ميل به كمال و سعادت در دنيا و آخرت راهنمايي نموده است. مفهوم هدايت و ارشاد از ديرباز در فرهنگ و ادبيات غني زبان فارسي پيوسته مورد تاكيد و داراي اهميت زياد بوده است. ليكن راهنمايي به معني علمي و تخصصي آن با صنعتي شدن جوامع و پيدايش نيازهاي متنوع و نيز مسائل و مشكلات رواني و اجتماعي از تكنولوژي جديد در زندگي امروز مفهومي وسيع به خود گرفته است.
امروز راهنمايي داراي معاني گوناگوني است و يك ديدگاه، مجموعه اي از خدمات، و در نهايت يك رشته تحصيلي است.
خدمات راهنمايي و مشاوره
راهنمايي و مشاوره عبارت است از يك فرايند تخصصي و منظم و كمك به افراد از طريق روشهاي آموزشي و تفسيري به منظور نيل به شناخت بهتر خصوصيات و توانايي هاي بالقوه فرد و ارتباط رضايت بخش او با فرصتها و امكانات اجتماعي و محيطي زندگي خويش.
به بيان ديگر خدمات راهنمايي مشاوره برنامه اي است كه توسط كارشناسان اين رشته در نظام مدرسه به مورد اجرا درمي آيد؛ و وظيفه اصلي آن كاربرد مهارتها و نظريه هاي ارائه شده در علوم رفتاري است. كه در يك فرايند كمكي فرد را، در شناخت خود و محيط و استفاده مطلوب از توانايي و قابليت هايش ياري مي دهد.
فلسفه خدمات راهنمايي و مشاوره
روانشناسان معتقدند كه اكثريت قريب به اتفاق افراد قابليت رشد و سازگاري و تعديل به مقتضيات محيط را دارا مي باشند و مي توانند خود را با شرايط و فرصتهاي محيط وفق بدهند. اين وظيفه در حيطه فعاليتهاي راهنمايي و مشاوره است تا افراد را ياري دهد تا منطبق با استعدادهاي ذاتي به بهترين شكل رشد و تكامل يابند. در حقيقت فلسفه راهنمايي و مشاوره فردي كردن آموزش و پرورش است؛ تا فرد را در جهت – خود – رهبري و شكوفايي استعداد و توانايي ها، براي يك زندگي با هدف و سازنده برخوردار نمايد.
امروزه ملل و جوامع گوناگون بر اثر تحولات همه جانبه اجتماعي – اقتصادي و سياسي بيش از هر موقع لزوم راهنمايي و مشاوره افراد، به ويژه جوانان را به منظور جلوگيري از به هدر رفتن استعدادها و نيروهاي انساني آنان، درك كرده است. كارشناسان اين فن با شناخت نيازهاي فردي و اجتماعي و ملي مي كوشند تا با روشهاي تخصصي، افرادي را كه فاقد اطلاعات لازم در باره خود و محيط هستند از اين واقعيتها آگاه سازند.
فلسفه راهنمايي و مشاوره را مي توان در موارد زير خلاصه كرد:
1-انساني موجودي پويا و، هر فردي، از نظر شخصيتي بي همتا و داراي قابليت رشد و سازگاري است.
2-انسان پيوسته در حال رشد و تغيير است، و رشد او را مي توان در جهاتي كه براي خود او و براي جامعه اش مفيد باشد، هدايت و ارشاد نمود.
3-شخصيت فرد از دو عامل مهم تركيب يافته است: ويژگيهاي ارثي (جسمي و رواني) و ويژگيهاي محيطي (حال و گذشته).
4-به هر فرد مي توان در انتخابهاي صحيح جهت نيل به يك زندگي موفقيت آميز كمك كرد.
5-و.ظيفه و مسئوليت نظام آموزش و پرورش هر كشوري است كه خدمات راهنمايي و مشاوره لازم را براي رشد مطلوب در اختيار فرد فرد دانش آموزان قرار دهد.
6-رشد مطلوب و سازگاري افراد در هر جامعه، بهبود و سرفرازي آن جامعه را در بر خواهد داشت.
آرنولد، ج. توين بي، فيلسوف و مورخ انگليسي مي نويسد «آنچه براي انسان در وهله اول اهميت است، مهارتها و دانش او نيست؛ بلكه چگونگي ارتباط او با ديگران است». در اين ارتباط ويليام، منينجز روانكار معاصر، سلامت روان و برخورداري از شخصيت سالم و توانايي استفاده هرچه بهتر و بيشتر از زندگي واقعي را هدف اصلي آموزش و پرورش مي داند.
امروزه پيچيدگي هاي روابط انساني به دليل تحولات سريع جوامع، افراد را در زندگي با مشكلات زيادي مواجه ساخته است. براي مقابله با اين مشكلات بايد قابليت هاي افراد پرورش يابند، و افراد بياموزند كه چگونه از تمامي قابليتها و استعدادهاي خود در زندگي بهره گيرند. تحقق اين اهداف، اساس فلسفه راهنمايي را تشكيل مي دهد.
تاريخچه راهنمايي و مشاوره
الف-در جهان: تاريخچه راهنمايي و مشاوره به سال 1908 ميلادي و اقدامات فرانك پارسونز، (در شهر بوستون، آمريكا) برمي گردد كه بعدها به پدر راهنمايي حرفه اي و شغلي معروف گرديد، اين تلاش اوليه با هدف كمك به جوانان در سازگاري حرفه اي پس از مدرسه به وجود آمد.
جنبش راهنمايي حرفه اي را تقريبا مي توان با جنبش مشاوره مرتبط دانست. با گسترش راهنمايي حرفه اي در مدارس، جنبش راهنمايي به تدريج به عنوان يك فرايند مداوم و مستمر كه همه موقعيت هاي زندگي فرد را در بر مي گيرد، شناخته شد.
در سال 1913، انجمن ملي راهنمايي حرفه اي تاسيس شد كه اعضاي آن از رشته هاي گوناگون آموزش و پرورش؛ روانشناسي؛ بازرگاني؛ دولت و مددكاري اجتماعي تشكيل مي گردد. راهنمايي حرفه اي، سالها حوزه فعاليت مربيان تعليم و تربيت بوده است.
در حقيقت جنبش راهنمايي حرفه اي، پاسخي به نياز انبوه مهاجراني بود كه از نقاط گوناگون دنيا، با مشكلات اقتصادي – اجتماعي و رواني، از جمله بيكاري به ايالات متحده سرازير بودند؛ و همگي نيازمند كمك در شغل يابي بودند. در پاسخ به اين نياز، راهنمايي حرفه اي به عنوان يك ضرورت فردي و اجتماعي مطرح و گسترش يافت. اقدامات پارسونز در خودشناسي و انطباق بين خصوصيات فردي و نيازها و ويژگي هاي شغلي در جامعه متكي بود، كه به تدريج به دليل نيازهاي گوناگون و شديد مردم؛ به حوزه هاي تحصيلي، رواني، اجتماعي، خانوادگي و شخصي گسترش يافت.
امروزه خدمات راهنمايي و مشاوره به صورت علمي بخش مهمي از فعاليتهاي مدارس و موسسات تربيتي بيشتر نقاط جهان را تشكيل مي دهند. براي مثال، مركز راهنمايي حرفه اي بلژيك در سال 1941 و در فرانسه در سال 1945، در نروژ در سال 1947، و در انگلستان در سال 1948، عمده فعاليتهاي رسمي خود را آغاز كردند. بنابراين در حال حاضر، در مقاطع گوناگون تحصيلي و در اغلب كشورهاي جهان خدمات راهنمايي بخش مهم و جدانشدني از نظام آموزش و پرورش را تشكيل مي دهند.
ب-در ايران: خدمات راهنمايي و مشاوره در ايران به صورت غير مدون از گذشته بسيار دور چه در خانواده و چه در نظامهاي تربيتي، اجتماعي، و مذهبي اعمال مي شده است و معلم در فرايند تعليم و تربيت، شناخت استعدادهاي دانش آموزان را ملاك اصلي تدريس و آموزش خود قرار مي داده است. در منابع غني زبان و ادبيات فارسي و منابع مذهبي و اعتقادي مردم اين سرزمين، راهنمايي پيوسته مطرح بوده است. ليكن به صورت سازمان يافته و برنامه ريزي شده، آغاز آنرا بايد سال 1332 دانست كه با كمك وزارت كار و همكاري موسسات ديگر عملا فعال گرديد.
بر اساس مصوبه كنفرانس فرهنگي سال 1337 در مشهد و آبادان، ايجاد برنامه راهنمايي در آموزش و پرورش به منظور كمك به دانش آموزان در انتخاب رشته تحصيلي كه عملا به اشتغال آتي آنان بيانجامد، ضروري شناخته شد. در نتيجه در اداره كل تعليمات متوسطه، مركز راهنمايي به وجود آمد، و اجراي تست و تشكيل پرونده در چند مدرسه بطور آزمايشي آغاز گرديد. در سال 1346 وزارت آموزش و پرورش، رسماً از دانشكده هاي علوم تربيتي دانشگاهها و مدارس عالي، تقاضاي تربيت مشاوران تحصيلي را نمود. دانشگاه تربيت معلم (دانشسراي سابق)، در همان سال به تاسيس دوره كارشناسي ارشد و كارشناسي رشته راهنمايي و مشاوره مبادرت ورزيد. و متعاقب آن دفتر كل آموزش راهنمايي تاسيس گرديد. در سال 1350 مدارس راهنمايي در سراسر كشور رسما كار خود را آغاز نمود.
برنامه راهنمايي و مشاوره تا سال 1358 ادامه يافت. بنا به دلايل چندي از جمله: كمبود نيروي انساني ماهر، ناشناخته ماندن اهداف و برنامه راهنمايي براي دانش آموزان و اولياء و مربيان مدارس، نبودن امكانات كافي براي اجراي برنامه، ناكافي بودن برنامه تخصصي تربيتي مشاور، ناهماهنگي در برنامه هاي فرهنگي و اجتماعي جامعه، سرانجام ارائه خدمات راهنمايي و مشاوره در مدارس و برنامه تربيت مشاوران، موقتا تعطيل گرديد. در سال 1367 بر اساس برنامه مصوب شورايعالي انقلاب فرهنگي، دانشگاههاي معتبر كشور مجددا اقدام به تربيت مشاوران در سطوح كارشناسي و كارشناسي ارشد نمودند.
محيط حرفه يا كار مشاوران در دبيرستان
نقش مشاور مدرسه در ارتباط با دانش آموزان، مدرسه و جامعه بستگي تمام به وجود فيزيكي محيطي دارد كه متناسب با مسووليتهاي او باشد. چنين محيطي شامل شرايط فيزيكي و رواني كار است. چنين محيط مطلوبي اعم از شرايط فيزيكي و رواني، تنها به كمك و تلاش مشترك اولياء مدرسه به ويژه مدير و مشاوران امكانپذير است.
شرايط رواني كار، شامل موارد گوناگون از جمله موارد زير است:
وجود روابط انساني سالم در مدرسه، محيط آزاد براي برنامه مشاوره، خط مشي روشن اداري و كاري و قوانين حمايت كننده از مشاور، فضاي مناسبي را كه در آن مشاور آزادي بكارگيري مهارتهاي مربوط به حرفه اش را داشته باشد.
جنبه هاي فيزيكي نيز شامل تشكيلات و تجهيزات و مواد لازم در محيطي دنج و آرام براي دفتر مشاور است. بديهي است ايجاد محيط مطلوب فيزيكي و رواني، مشاور را در نيل به مسئوليتهاي حرفه اي اش ياري مي دهد.
3-2-برنامه هاي آماده سازي حرفه اي و تربيت مشاور
آماده سازي حرفه اي و تربيت مشاور نيز همانند هر رشته علمي ديگر نيازمند سازماندهي و برنامه ريزي هاي علمي و عملي است.
در اينجا، قبل از عنوان كردن برنامه هاي تربيت مشاوران دبيرستان، اصول كافي را كه در زمينه سازماندهي و برنامه ريزي هاي علمي و عملي بايد رعايت گردد، يادآوري مي نماييم:
آمادگيهاي حرفه اي مشاور
براساس مصوبات انجمن بين المللي مشاوران و عملكرد بيشتر كشورهاي جهان، (مانند: فرانسه، انگلستان، ايالات متحده و سوئد) مشاوران مي بايد حداقل:
1-داراي مدرك كارشناسي ارشد از يك دانشگاه يا موسسه معتبر باشند.
2-ديپلم دولتي مشاوره از ايالتي كه در آن استخدام مي شوند اخذ نمايند.
3-پيش از اشتغال مشاوران بايد حداقل به مدت يكسال زير نظر اساتيد فن در مدرسه به تجارب علمي مشاوره يا بپردازند.
محورهاي دورس در دوره مشاوره
- روانشناسي رشد، روانشناسي تربيتي، نظريه هاي مشاوره، فنون و روشها، ارزيابي تحصيلي روانشناختي و شخصيتي، نظريه هاي گروهي، روشها و فنون گروهي، روانشناسي و جامعه شناسي كار و رشد حرفه اي، كاركردها و روش شناسي تحقيق، اصول اخلاقي و قوانين مشاوره
لازم به يادآوري است كه دانشجوي رشته مشاوره بايد زمينه اي قوي در علوم انساني، اجتماعي، رفتاري و زيستي داشته باشد. داوطلبان مشاوره در مدارس بايد در علوم طبيعي و زيستي و رفتاري و بيش از همه در زمينه علوم انساني متبحر باشند.
-تجارب آزمايشگاهي، كارورزي و كارهاي باليني زير نظر اساتيد.
-درك و شناخت برنامه هاي دوره دبيرستان و فضاي روانشناختي و جامعه شناختي موقعيتهاي يادگيري در درون مدرسه
-آگاهي از عقايد و انديشه هاي فلسفي در تعليم و تربيت
-برنامه هاي تربيت مشاوران دبيرستان بايد سيستماتيك باشد و طرح ريزي شود كه هر داوطلبي با توجه به نيازها و سوابق و زمينه هاي قبلي خود از آن بهره بگيرد.
-برنامه هاي تربيت مشاور هرگز با پايان يافتن دوره يا پايان نمي يابد. بلكه در كل سالهايي كه مشاور به اين حرفه اشتغال دارد ادامه مي يابد.
-مشاوران مسئوليت برنامه ريزي، كاربرد و شركت در برنامه هاي ضمن خدمت و مطالعه بيشتر جهت اخذ مدارك بالاتر در رشته خود به منظور نيل به شايستگي هاي حرفه اي بهتر را نيز برعهده دارند.
3-عملكرد مناسب مشاوره مستلزم حداقل 2 سال دوره كارشناسي ارشد مشاوره و كسب مدرك لازم باشد. توضيح اينكه مدرك دوره كارشناسي اين گروه، در زمينه هاي مربوط (علوم تربيتي و روانشناسي) بوده است.
برنامه و مواد درسي دوره تربيت مشاور در دانشگاههاي معتبر جهان
اينك قبل از ورود به بحث برنامه هاي تربيت مشاور دبيرستان در ايران، اشاره مختصري در باره برنامه و مواد درسي دوره تربيت مشاور در دانشگاههاي معتبر دنيا كه عمدتا براساس برنامه هاي مصوب انجمن بين المللي مشاوره در ايالات متحده كه عاليترين مرجع علمي و تشكيلات مشاوره در جهان است، مي پردازيم.
از آنجا كه مشاوره عمدتا مبتني بر تجزيه و تحليل، درك و شناخت و تغيير و اصلاح رفتار فرد است. بخش اساسي برنامه آماده سازي حرفه يا مشاوران دبيرستان لزوما بايد داراي ماهيت روانشناسي باشد.
محورهاي مربوط در روانشناسي تحت دو عنوان درسهاي اصلي و درسهاي تخصصي طبقه بندي مي شوند. درسهاي اصلي شامل موادي است كه مشاور را در زمينه شناخت كلي اصول رفتار انساني آگاه مي سازد؛ و درسهاي تخصصي شامل زمينه هايي از روانشناسي است كه مستقيما به عملكرد مشاور در دبيرستان مربوط مي شود. محتواي هر دو بخش با ترتيب و تركيب هاي متفاوت عرضه مي گردند.
الف)مواد درسي اصلي: اين بخش از برنامه شامل تركيبي از درسهاي كارشناسي (پيشرفته) و كارشناسي ارشد در حوزه روانشناسي تربيتي است، كه در برنامه هاي تربيت معلم مورد استفاده قرار مي گيرد. درسهايي كه در سوابق تحصيل مشاوران دبيرستان حائز اهميت است به شرح زير مي باشد:
1-روانشناسي اختلافي:
-سازمان ذهن: هوش و استعداد
-شخصيت
-تفاوت هاي ديگر: اقتصادي، اجتماعي، جسماني، سني، جنسي و قومي
2-روانشناسي رشد:
-مفاهيم و اصول رشد
-رشد و تكامل در طول دوران زندگي
-ويژگي هاي طبيعي ارگانيزم
-انتظارات محيطي از ارگانيزم
3-يادگيري:
-شرايط تغيير و اصلاح رفتار
-فرايندهاي اصلاح رفتار
-حل مساله، فرايندهاي شناختي، و شكل دهي مفهوم
-خلاقيت در يادگيري
4-2-پژوهشهاي انجام شده در ارتباط با موضوع
در اين بخش كوشش شده است، پژوهشهاي انجام شده در ارتباط با موضوع تحقيق حاضر گردآوري شود و خلاصه اي از آنها ارائه گردد.
الف-پژوهشهاي انجام شده در ايران:
1-بررسي ميزان موفقيت مشاوران مدارس در كمك به ل مشكلات دانش آموزان در سطح استان تهران (1373)، كه توسط باب الله بخشي پور جويباري انجام گرفته است.
2-ارزشيابي عملكرد مشاورين و دبيران راهنما در نظام جديد آموزش متوسطه (1373)، كه توسط لطف الله عباسي انجام گرفته است. دفتر مشاوره و تحقيق، معاونت پرورشي وزارت آموزش و پرورش.
3-پايان نامه هاي: سيف الله شريفي (1374)؛ بهنيا (1372) كه رساله هاي كارشناسي ارشد خود را در زمينه ميزان كارايي مشاوران در عملكردهاي مشاوره اي و نيز در ارتباط با وظايف و مسئوليت هاي آنان انجام داده اند، نشان يم دهد كه دانش و تخصص مشاوران نمي تواند انتظارات و توقعات مدارس متوسطه را (به ويژه نظام جديد را) بطور واقع بينانه برآورده سازد.
آنچه از پژوهشهاي فوق استنباط مي شود نشان مي دهند كه اكثريت مشاوران با فنون و روشهاي مشاوره، آشنايي لازم و كافي ندارند و اين امر ميزان موفقيت آنان را در حل مشكلات دانش آموزان به ويژه در ارتباط با مشكلات شخصي و خانوادگي بطور قابل ملاحظه يا كاهش داده است. علاوه بر آن به دليل آنكه درصد قابل ملاحظه اي از مشاوران با ماهيت هدايت تحصيلي و شغلي ضمن آنكه در مقايسه با مشكلات تحصيلي توفيق بيشتري داشته اند، ليكن كارآيي و اثربخشي آنان در اين زمينه نيز چندان قابل ملاحظه نبوده است.
با توجه به اينكه اين پژوهشها در سطح و نمونه محدودي انجام گرفته است و نتايج آن بي شك قابل تعميم براي كل كشور نخواهد بود، لذا بخش حاضر به بررسي جامعي در زمينه رابطه بين برنامه
1-4-بررسي ميزان ارتباط برنامه هاي تربيت مشاور در دانشگاهها با نيازهاي حرفه اي و شغلي و شرح وظايف مشاوران در مدارس نظام جديد (1377) كه توسط دكتر شكوه نوابي نژاد صورت گرفته است كه نتايج زير را بدست آورده است.
2-4-يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه 80% مدرسان و مجريان برنامه هاي تربيت مشاورة دانشگاه ها معتقدند كه برنامه هاي فعلي تربيت مشاور تا حدودي نيازهاي مشاوران در مدارس متوسطه نظام جديد را برآورده مي سازد؛ و 60% آنها معتقدند كه برنامه هاي تربيت مشاوره كمتر از 50% نيازهاي مشاوران را در ارتباط با هدايت تحصيلي و انتخاب رشته تحصيلي، شناخت استعدادها و علايق و انطباق آن با نيازهاي تحصيلي و شغلي و مشكلات يادگيري و افت تحصيلي، كه اصلي ترين كار مشاوران در اين مقطع است را تأمين مي كند. به اين ترتيب دانشگاهها نيازهاي حرفه يا و شغلي مورد نياز مشاوران در مدارس متوسطه نظام جديد را برآورده نمي سازد.
2-با توجه به شرح وظايف مدون مشاوران (الف-تدريس درسهاي برنامه ريزي تحصيلي و شغلي؛ ب- تكميل پروندة تحصيلي؛ ج-هدايت تحصيلي و شغلي؛ برنامة تربيت مشاور در دانشگاه، حاكي از آنست كه به دليل ماهيت نظري بودن بيشتر درسهاي دانشگاهي و كمبود جنبه هاي عملي آن مشاوران براي تكاليف و مسوؤليتهاي خود در مدارس آمادگي لازم را ندارند؛ ضمن آنكه در شرح وظايف مشاوران تأكيد بر برنامه ريزي و هدايت تحصيلي و شغلي است. درحاليكه در برنامه تربيت مشاور، خدمات مشاوره اي در جهت بهداشت رواني و كمك به حل همة مشكلات زندگي، بيشتر مورد تأكيد است. بدين ترتيب در پاسخ به پرسش دوم بايد گفت كه بين برنامه هاي تربيت مشاور در دانشگاه ها و وظايف مدون مشاوران مدارس نظام جديد متوسطه ارتباط روشن و معني داري وجود ندارد.
تربيت مشاور در دانشگاهها با نيازهاي حرفه اي و شغلي مشاوران در مدارس نظام جديد آموزش متوسطه اقدام نموده است.
3-4-برنامه هاي تربيت مشاور د ر دانشگاه هاي ايران از نظر عناوين و سرفصل درسها تشابه زيادي با برنامه هاي تربيت مشاور در كشورهاي پيشرفته دارد. ليكن تفاوت بارز آنها در نوع مدرك (در دانشگاههاي معتبر خارج مدرك كارشناسي ارشد و يا ديپلم دولتي همراه با مدرك كارشناسي)، و يكسال تجربه عملي نظارت شده توسط اساتيد فن است. درحاليكه در كشور ما با مدرك كارشناسي پس از يك دورة كوتاه مدت توجيهي فارالتحصيلان، واجد شرايط براي استخدام در مدارس و پرداختن به وظايف سنگين مشاوره مي شوند، و به اين ترتيب بين برنامه هاي تربيت مشاور در دانشگاه هاي ايران با دانشگاه هاي معتبر برخي از كشورهاي جهان (انگلستان، فرانسه، سوئد، ايالات متحده و ...) ارتباط منطقي وجود ندارد.
4-4-با توجه به تأكيد برنامه هاي تربيت مشاور بر خدمات مشاوره اي و كمك به حل مشكلات و سازگاري دانش آموزان، فقط 82% از مشاوران به مشاوره هاي فردي، آنهم در ساعات موظف كاري و در زنگ تفريح، پرداخته اند و به اين ترتيب پاسخ پرسش چهارم نيز منفي است؛ يعني بين شرح وظايف مدون مشاوران با عملكرد واقعي آنان، در مدارس متوسطة نظام جديد ارتباطي وجود ندارد.
اظهار نظر مشاوران شاغل در باره ميزان كارايي عملي دروس در امور راهنمايي و مشاوره مدارس
رديف نام درس خيلي زياد زياد تا حدودي كم خيلي كم
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
40 مددكاري اجتماعي 32 8/36% 33 9/37% 20 23% 1 1/1% 1 1/1%
41 روشهاي تغيير و اصلاح رفتار 61 1/70% 22 3/25% 2 3/2% 1 1/1% 1 1/1%
42 متون زبان تخصصي 25 4/28% 25 4/28% 25 4/28% 12 6/13% 1 1/1%
43 پروژه تحقيقاتي 32 6/38% 28 7/33% 18 7/21% 4 8/4% 1 2/1%
44 تمرين عملي راهنمايي و مشاوره 1 56 6/36% 19 6/21% 11 5/12% 2 3/2% - -
45 تمرين عملي راهنمايي و مشاوره 2 54 3/23% 20 6/11% 10 6/11% 2 3/2% - -
توضيحات جدول شماره 1 – در جدول فوق كليه دروس عمومي و اختصاصي رشته كارشناسي مشاوره دانشگاهها آمده است و از مشاورين آموزش و پرورش (شاغليني كه در عين حال فارغ التحصيل رشته مشاوره از دانشگاه هستند خواسته شده ميزان كارايي دروس گذرانده شده در دوره كارشناسي را در شغل خود به ترتيب اثربخشي آن علامت بزنند. مشاهده مي شود كه اين دروس طيفي از ارزش را در رديف اثربخشي خيلي زير 82% 0مسائل نوجوانان و جوانان) تا 9/4 درصد (رياضيات پايه) دريافت كرده اند تعدادي از دروس كه پيش بيني مي شد دروس موثري باشند مثل تمرين عملي مشاوره و پروژه تحقيقاتي ارزش خيلي زياد و زياد حدود 50 درصد را كسب كرده اند كه اين مي تواند اثربخشي كم اين دروس را اطلاع بدهد كه هم ناشي از محتوا و هم ناشي از روش اجرا مي تواند باشد و دروسي مانند روش تغيير رفتار، كاربرد آزمونها، راهنمايي تحصيلي در سنين ميانگين ارزش بالايي را كسب كرده اند كه نشان از كاربردي بودن اين دروس در كار مشاورين است.
اظهار نظر مشاوران شاغل در باره ميزان كارايي عملي دروس در امور راهنمايي و مشاوره مدارس
رديف نام درس خيلي زياد زياد تا حدودي كم خيلي كم
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
40 مددكاري اجتماعي 1 5/12% 4 50% 3 5/37% - - - -
41 روشهاي تغيير و اصلاح رفتار 6 75% 1 5/12% 1 5/12% - - - -
42 متون زبان تخصصي 3 5/37% 3 5/37% 1 5/12% 1 5/12% - -
43 پروژه تحقيقاتي 2 25% 4 50% 2 25 - - - -
44 تمرين عملي راهنمايي و مشاوره 1 4 50% 3 5/37% 1 5/12% - - - -
45 تمرين عملي راهنمايي و مشاوره 2 4 50% 2 5/37% 1 5/12% - - - -
توضيحات جدول شماره 2- در اين جدول دروس عمومي و اختصاصي كارشناسي ارشد مشاوره فهرست شده است و درجاتي از خيلي زير – زير – تاحدودي – كم و خيلي كم را مي پذيرد. آندسته از شاغلين آموزش و پرورش كه فارغ التحصيل كارشناسي ارشد مشاوره بوده اند اين ليست را تكميل كرده اند و نمرات داده شده توسط آنها (درس مشاوره خانواده) تا 5/12 درصد (مددكاري اجتماعي) را شامل مي شود.
دروسي مانند روانشناسي يادگيري، روانشناسي شخصيت، مباني راهنمايي و مشاوره – كاربرد آزمونها از ارزش كاربردي برخوردار است و بقيه دروس در جدول قابل مشاهده است.
نظرات مشاوران زن در باره واحدهاي درسي حين تحصيل
رديف نام درس خيلي زياد زياد تا حدودي كم خيلي كم
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
40 مددكاري اجتماعي 22 7/36% 23 3/38% 13 7/21% 1 7/1% 1 7/1%
41 روشهاي تغيير و اصلاح رفتار 46 78% 11 6/18% 1 7/1% - - 1 7/1%
42 متون زبان تخصصي 16 7/26% 15 25% 22 7/36% 6 10% 1 7/1%
43 پروژه تحقيقاتي 24 6/43% 16 1/29% 13 6/23% 2 6/3% - -
44 تمرين عملي راهنمايي و مشاوره 1 28 3/63% 13 7/21% 8 3/13% 1 7/1% - -
45 تمرين عملي راهنمايي و مشاوره 2 37 8/63% 13 4/22% 7 1/21% 1 7/1% - -
توضيحات جدول شماره (3) – در اين جدول نظرات مشاوران زن شاغل در رابطه با دروس دوره كارشناسي مشاوره به تفكيك آمده است. اين تفكيك براساس اين پيش بيني كه احتمال دارد نيازهاي مشاوره اي در گروه دختران و پسران متفاوت بادش صورت گرفته است.
در جدول مشاهده مي شود واحد درسي مسائل نوجوانان و جوانان با 9/83 درصد (خيلي زياد) كاربردي تشخيص داده شده است و رياضيات با 6/3 درصد پائين ترين اثربخشي كاربردي را داشته است.
دروسي مانند – مشاوره خانواده (3/78%) – راهنمايي و مشاوره گروهي (77%) – كاربرد آزمونهاي تشخيصي در مشاوره (78%) – كاربرد آزمونهاي هوشي. استعداد و رغبت (3/76%) از اهميت بالايي برخوردارند و دروسي مانند آمار توصيفي و استنباطي (21%) –- اصول و فلسفه آموزش و پرورش (8/9%)، آموزش و پرورش ابتدايي، راهنمايي و متوسطه (5/15%) – مسائل جامعه شناسي (8/14%) مهمترين اثربخشي كاربردي را داشته اند.
