بخشی از مقاله
مشاوره و میزان موفقیت مشاوران در آموزشگاهها
فهرست مطالب
سپاسگزاری
فصل اول- مبادی تحقیق Introduction
مقدمه
موضوع تحقيق و تبيين أن
تعريف مسئله مورد پژوهش
هدف تحقیق
ضرورت تحقیق
محدودیتها و مشکلات تحقیق
واژه ها واصطلاحات تحقیق
فصل دوم- سابقه تحقیق Research –literature
الف- سابقه نظری تحقیق
ب- تعریف راهنمایی
2- انواع راهنمایی
3- راهنمایی تحصیلی
4- راهنمایی شغلی
5- راهنمایی شخصی
6- راهنمایی فردی
7- راهنمایی گروهی
8- تفاوت راهنمایی و مشاوره
9- پرونده تحصیلی – تربیتی
10- مشاوره متخصصان راهنمایی
11- مشاور موفق
12- وظایف مشاور
13- سابقه راهنمایی و مشاوره در جهان
14- سابقه راهنمای ایران
الف- تمهید مقدمات برای اجرای برنامه راهنمایی
پ- برنامه راهنمایی قبل از انقلاب
ج- برنامه راهنمایی بعد از انقلاب
ب- سابقه علمی تحقیق
1- سابقه علمی تحقیق در جهان
روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق
د- روش تحقیق
1- تعریف روش تحقیق
2- انواع روش تحقیق
3- روش این تحقیق
فصل سوم روش تحقیق Research Method
الف- فرضيات
ب- تعريف فرضيه
2- انواع فرضيه
3- فرضيات اين تحقيق
ب- جامعه آمار و نمونه گیری
1- تعریف جامعه آماری
2- جامعه آماری این تحقیق
3- تعریف نمونه گیری
4- انواع نمونه گیری
5- نمونه گیری در این تحقیق
ج- جمع آوری اطلاعات
1- تعریف روش جمع آوری اطلاعات
2- انواع روشهای جمع آوری اطلاعات
3- روش جمع آوری اطلاعات دراین تحقیق
د- روش تحقیق
1- تعریف روش تحقیق
2- انواع روش تحقیق
3- روش این تحقیق
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات Resarch Analysis
تجزیه و تحلیل سئوالات 1تا 26 تستی پرسشنامه
2- تجزیه و تحلیل سئوالات تشریحی پرسشنامه
فصل پنجم: نتیجه گیری Conclusion
نتيجه اين تحقيق
پیشنهادات و نظرات اصلاحی
خلاصه تحقیق
فهرست منابع
پیوست نمونه پرسشنامه
سپاسگزاری
تحقیق حاضر بی شک تحقیقی است از همکاری های صمیمانه و صادقانه دوستان و همکاران فرهنگی و تعدادی از دانش آموزان عزیز و بزگوار که صادقانه و با صراحت تمام به پرسشنامه جواب دادند ابتدا قبل از هر چیز از خداوند منان و سبحان که این توفیق را به پژوهنده داد تا این تحقیق را به پایان خودش نزدیک سازد نهایت تشکر و سپسگزاری را دارم پس از هسته مشاوره اداره و همچنین مدیران مدارسی که از ابتدای کار این پژوهش تا پایان با راهنمائی ها و ارشاداتشان حقیر را یاری رسانده اند صمیمانه تشکر و قدردانی می کنم.
از همکاران فرهنگی بخصوص مشاوران گرامی تعدادی از دبیرستانهای مورد تحقیق که نهایت همکاری را در ارائه نظرات دانش آموزان دانشته اند کمال تشکر و قدردانی را دارم در پایان از همه افرادی که از ابتدا تا انتهای این پژوهش حقیر را مساعدت نموده اند تشکر و قدردانی می کنم.
پژوهنده
ضرورتهای فرهنگی و اجتماعی مشاوره و راهنمایی نقش آن در پویایی جامعه، مردم گسترش کمی و کیفی آن در سرتاسر ایران و بهره وری مطلوب از خدمات راهنمایی نیاز حیاتی مدارس، خانواده ها، مراکز شغلی و تمام اقشار جامعه را به راهنمایی و نقش و جایگاه مهم آن را در جامعه مشخص می کند. امید داریم با بذر طراوت مشاوره و راهنمایی گلهای شادمانی و رضایت را به چهره خانواده ها و تمام اقشار ببینیم و فرزندانمان این گله
ای پرطراوت و نسل انقلاب در تحصیل و در زندگی و درس و اهداف با رهنمودهای مشاورین به سوی سعادت و ترفی خود در کشور گام بردارند. مشاورین باید بتوانند شتابی در این چرخ تعلیم و تربیت کمی و کیفی آن بدهند اگرچه شغل مشاوره و راهنمایی در ایران به علت نوپا بودن اقدمهای اولیه خود را برمی دارد و مطبوعات و رسانه ها نیز کمتر بدان می پردازند. مشاورین برآنند که اولاً بتوانند گره گشای معضلات جوانان و خانواده ها باشند و ثانیاً در تعلیم و تربیت و سازندگی و خدمات بر مردم هر چه بیشتر سهیم باشند. درسالهای آینده مدارس، خانواده ها، و جامعه ما طعم شیرین راهنمایی را چشیده و اثر روحبخش آن را خواهند دید.
مدارس، خانواده ها، و جامعه ما طعم شیرین راهنمایی را چشیده و اثر روحبخش آن را خواهند دید.
اگر بخواهیم میزان موفقیت مشاوران را از ابتدا ی شکل گیری نقش مشاوره در نظام جدید بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی بررسی کنیم باید به وظایف و فعالیت های مستمر مشاوران آشنا باشیم. که ذیل اهم وظایف این گروه مشخص گردیده:
شرکت فعال در شوراهای مدرسه و ستاد تربیتی در راستای ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره
شرکت در جلسات عمومی انجمن اولیاء و مربیان و جلوگیری از کمکها و مساعدتهای اولیه در زمینه ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره
تدریس درس آشنایی با برنامه ریزی تحصیلی – شغلی و انجام وظیفه در راستای تحقیق اهداف درس به شرح ذیل:
الف: آشناکردن دانش آموزان با نظام جدید متوس
طه در رشته های تحصیلی و ضوابط ورود به آنها و ارتباط رشته های مذکور با رشته های دانشگاهی و بازار کار
ب: ارائه اطلاعات به دانش آموزان از طریق بازدید از محیط کار با بروشور های شغلی – نمایش فیلم، روزنامه دیواری و دعوت از صاحبان حرف و مشاغل جهت ایراد سخنرانی
ج: آگاه کردن دانش آموزان نسبت به روشهای ع
لمی جمع آوری اطلاعات شغلی و آشناکردن آنان با مراکز مهارت آموزی و کاریابی
د-گردآوری اطلاعات لازم از طریق نهادهای زیربط در زمینه امکانات، نیازمندیهای شغلی در بخش صنعت – خدمات کشاورزی و ارائه آن به دانش آموزان و اولیا
ء آنها
4- همکاری با کادر مدرسه در موارد زیر:
الف: پیشگیری از مشکلات اخلاقی و رفتاری دانش آموزان
ب: شکوفابودن استعدادهای دانش آموزان
5- انجام مشاوره فردی بمنظور بررسی مسائل و مشکلات تربیتی و تحصیلی آنان
6- انجام مشاوره گروهی جهت بررسی و رفع مشکلات تربیتی و تحصیلی و تعیین رشته
7- اجرای آزمونهای خاص به نسبت موقعیت ها و موارد( هوش – استعداد- رغبت شغلی)
8- همآهنگی لازم با معاونین و دفترداران در تکمیل پرونده تربیتی و تحصیلی
9- انجام پروژه مربوط به هدایت تحصیلی دانش آموزان
10- تنظیم کارت مربوط به مشکلات موردی دانش آموزان
11- ارجاع دانش آموزانی که دارای مشکلات حاد هستند به سازمانها و مراکز تخصصی زیربط
12- ارائه آمار و اطلاعات مربوط به وضعیت دانش آموزان به واحدهای ذیربط در منطقه
13- کمک به مدیران و کارکنان مدرسه جهت استفاده از کمک های غیرنقدی مردمی انجمنها، سازمانها، نهاد برنامه های موجود درمنطقه برای حل معضلات دانش آموزی
14- تکمیل دفتر ثبت فعالیتها و ارائه گزارش کار به مسئولین ذیربط
15- شرکت در دوره های بازآموزی و سمینارها
16- تشکیل جلسات توجیهی برای والدین با توجه به ماده 4 آئیننامه هدایت
17- با توجه به ماده 15 آئین نامه هدایت تحصیلی ارائه نمودن اطلاعات کامل در مورد مسائل نظام جدید و هدایت تحصیلی به دانش آموزان و آشنانمودن آنها با توانائیها و استعدادهایشان در رابطه با انتخاب رشته تحصیلی با توجه به پرونده تربیتی تحصیلی
18- مطالعه ی دقیق کلیه بخشنامه ها و دستورالعمل های ارسال شده مرتبط با وظایف مشاوره
فصل اول مبادی تحقیق
بررسی میزان موفقیت مشاوران در دبیرستانهای پسرانه ناحیه 4 کرج
مشاوره به معنی همکاری کردن و رأی و نظر فرد متخصص و آگاه را درانجام کاری خواستن است.
مشاوره نیز همچون راهنمایی تعریف یگانه و یکسانی که مورد قبول همه متخصصان باشند ندارد. و از دیدگاههای صاحب نظران به طریق متعددی تعریف شده است. گروهی از متخصصان مشاور را ازدیدگاه مدل طلبی تعریف کرده و معتقدند مشاوره فعا
لیتی تخصصی است که به تخشیص مشکل کنشی و ارائه درمان به آن می انجامد از این دیدگاه مشاور که فردی آگاه و متخصص در شناخت و حل م
سائل روانی است و نقش بسیار فعال و تعیین کننده ای دارد و اوست که شکل را تشخیص می دهد و سپس برای آن درمان ارائه می دهد و نقش فعالیت مراجع که انسانی دردمند و نیازمند به کمک است به حداقل کاهش می یابد به این شیوه از آزمونهای روانی برای تشخیص مشکلات به میزان زیادی استفاده می شود و مهارت و صلاحیت های فنی وتکنیکی مشاور در حل مشکلات مراجع نقش به سزایی دارد.
به نظر پاترسون(1) ( 1974) مشاور جریان کمکی تخصصی بین مراجع و مشاور است مراجع شخصاً قادر به حل مشکلات روانی خود نیستند و برای دریافت کمک به منظور حل مشکلش از مشاور که در حل مشکلات روانی مهارت دارد یاری می طلبد. رابطه مشاوره ای که در آن مراجع احساس امنیت و اعتماد می کند از اهمیت بسزایی در حل مشکل برخوردار است در این معنی مشاور یکی از خدمات اصلی و اساسی راهنمایی محسوب می شود و با پند و اندرزدادن به مراجع کاملاً تفاوت دارد.
به نظر آرباکل(1)(1977) در مشاوره برقراری رابطه حسنه بین مراجع و مشاور اهمیت بسزایی دارد و باعث می شود که مراجع با تجزیه و تحلیل و شناخت رفتارش نحوه ایجاد رابطه صحیح با دیگران را یاد بگیرند اهداف زندگی و نکات قوت و ضعف خود
را بشناسند و براساس آنها به طریقی عمل کند که نیازهایش را بطور معقولی برآورده سازد از این رومشاوره رابطه یاری دهنده ای است که به تغییر در اعتقادات و نگرشها و نهایتاً در شیوه زندگی فرد می انجامد. می توان گفت که مشاوره فعالیتی تخصصی، هدفدار و پویا بین مراجع( فرد مشکل دار) و مشاور( کسی که در برقراری رابطه حسنه و حل مشکلات روانی تخصص دارد.) است که در آن مراجع در یک جو مملو از تفاهم و همدلی آزادنه و صادقانه به طرح مشکلش با مشاور می پردازد و پس از تجزیه و تحلیل موضوع و خودشناسی
بیشتر و عمیق تر با کمک مشاور به تصمیم گیری مناسب و نهایتاً حل مشکل موفق می شود. در مشاهده
اولاً: برقراری محیطی سرشار از امنیت و تعامل پویا بین مراجع و مشاور ضروری است. ثانیاً مشاور نقش کمک دهنده و نه تحمیل کننده ای برعهده دارد.
ثالثاً هدف مشاور خودشناسی بیشتر و یادگیری و تصمیم گیری مناسب و قبول مسئولیت مراجع است. رابعاً مراجع از طریق مشاهده شیوه های انتخاب و طرح ریزی و ادامه یک زندگی معقول وموفقیت آمیز را می آموزد و در آینده خود می تواند مشکلاتش را حل کند و برای هر مشکلی به مشاور مراجعه نکند.(1)
بعقیده پاترسون مشاوره قسمتی از برنامه راهنمایی تحصیلی است اما بخش اعظم این برنامه را تشکیل می دهد.(6) مشاوره هسته اصلی خدمات راه
نمایی تحصیلی، حرفه ای، و سازشی است. علاوه بر آن مشاوره عالی ترین و برجسته ترین فعالیت متبحرانه برای فرد متخصص در امور راهنمایی و استخدامی است(2) .
2 - تعریف مسئله مورد پژوهش
همانطور که از موضوع تحقیق برمی آید هدف بررسی میزان موفیت مشاوران از چند سال اخیر( از سال 1370 تاکنون) می باشد. به دلیل عدم موفقیت این گروه در سال های قبل و اوایل انقلاب قصد این است که در این تحقیق ضمن بررسی میزان موفقیت مشاوران علل موفقیت یا عدم موفقیت روشن گردد. از شواهد اینگونه برمی آید که یکی از دلالیل عدم موفقیت مشاوران در سالهای گذشته عدم رازداری مشاوران در جهت هدایت تحصیلی و شغلی و تربیتی بوده است هراس دانش آموز از مشاور از دیرباز بعنوان یکی از معضلات که منجر به تشدید فاصله مشاور و دانش آموز می گردد شده و از طرفی تخصص ناکافی مشاوران از جمله عوامل دیگر عدم موفقیت مشاوران بوده است که درنتیجه تحقیق به روشنی مسائل مزبور مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
خلاصه اینکه عدم موفقیت مشاوران در اولین طرح مشاوره ای در ایران درسالهای 1350 تا 1358 و مشکلات ناشی از مسائل تحصیلی و شغلی و تربیتی دانش آموزان، بخصوص جدیدبودن طرح در دبیرستانها و ارائه مشکلات مربوط به مشاوره توسط دانش آموزان انگیزه ای بود که به تحقیق در این خصوص بپردازیم. تا راهکاری جهت تعمیق وبررسی موانع موجود توسط مسئولین گردد.
بطورکلی می توان موانع اجرای صحیح رده مطلوب خدمات مختلف راهنمایی در کلاس ایران را به دو بخش برون سازمانی و درون سازمانی تقسیم کرد.
الف: موانع برون سازمانی
نگرشها و ارزشها و طرزتلقی مردم ازرشته های تحصیلی پیش دانشگاهی و دانشگاهی بویژه فنی و حرفه ای آنها بافته نبودن نیر
در دسترس نبودن فرهنگ مشاغل ایران
گسترده نبودن ارتباطات و همآهنگی لازم بین مراکز آموزشی و پژوهشی، آموزش عالی با سازمانهای آموزشی پیش دانشگاهی
پراکنده بودن اطلاعات مربوط به امکانات تحصیلی و شغلی سازمانها
کمبود نشریات و بروشورهای تحصیلی و شغلی مربوط به سازمانها
ب: موانع درون سازمانی
- عدم عرضه اطلاعات همه جانبه تحصیلی- شغلی به صورت نظام یافته به دانش آموزان
- ارتباط کم تحصیلات دبیرستانی و دانشگاهی
کمبود مؤسسات آموزشی اختصاصی و درنتیجه گرایش شدید به سوی تحصیلات دبیرستانی
محدودبودن امکانات آموزشی و پرورشی و در نتیجه آشکارشدن استعدادهای عمومی و اختصاصی
کمبود بعضی از رشته های تحصیلی متوسطه در مناطق مختلف کشور و درنتیجه عدم امکان انتخاب رشته مناسب
محدودبودن ابزار و روشهای شناخت و هدایت دانش آموزان [1]
3- هدف تحقیق
الف – آیا مشاوران نظام جدید در هدایت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موفق بوده اند؟
ب- آیا دانش آموزان از خدمات مشاوره ای بخوبی بهره برده اند؟
ج- آیا مشاوران د رهدایت دانش آموزان و انتخاب شغل مناسب موفق بوده اند؟
و- آیا مشاور مدارس نظام جدید تاکنون در رفع مشکلات تربیتی – عاطفی دانش آموزان موفقیتی داشته است؟
4- ضرورت تحقیق
امر راهنمایی و مشاوره درهر نظام آموزشی یک ضرورت تاریخی- اجتماعی و آموزشی است هرجا مدرسه و آموزشگاهی هست در آن مسائل و مشکلات متعدد درسی، شخصی، خانوادگی، شغلی، مالی، سازگاری، عاطفی و روانی نیز وجود دارد. بسیاری از مسائل و معضلات برخاسته از بطن هر نظام آموزشی است از این روی پرداختن بدانها و کوشش در شناخت و حل و فصل آنها همانند هر فعالیت آموزشی دیگر بوجود فرد تحصیل کرده و آزموده نیاز دارد.
مشاور به یک معنی تجربه کهن نسل آدمب است و از سویی مبحثی نوین است. انسان در طول قرون و اعصار دریافته است به نظام داشتن مشکل و اخذ تصمیم گفتگو داشتن با یک دوست صمیمی، یا یک معلم و روحانی، همسر، کشیش، یا والدین و پزشک می تواند فکر را روشنی بخشد.
اخذ تصمیم را آسان کند و دلواپسی و اضطراب را تسکین دهد. آنچه در عصر کنونی تازگی دارد و تکوین و رشد مشاوره به صورت یک شغل تخصصی است تنها در نیم قرن اخیر است که برای فردی ارتباط کم خانواده با مدارس میسر گردیده تا همه عمر و انرژی خود را در نوعی از قدمت مصروف دارد که یاری و کمک تخصصی به دیگران است و می تواند در سراسر زندگی نه تنها محل درآمد و اعاشه حیات او باشد بلکه شغل بس دلپذیر است که هم به رشد و تکامل دیگری می انجامد و هم به رشد و پیشرفت خود ا ومی افزاید.
اینک در جوامع صنعتی پیشرفته مشاوران درگیر مسائل و مشکلاتی اند که پزشکان و حقوقدانان نسلهای قبلی با آنها مواجه بوده اند در این جوامع استانداردهای تخصصی و برنامه های آموزشی گسترده برای پژوهش به امر مشاوره تعبیه شده و تعداد زیادی ازافراد جوان این شغل را جالب و جاذب یافته اند و بسیاری از مردان و زنان در مدارس اعم از ابتدایی- متوسطه و حتی دانشگاه و مدارس عالی به شغل مشاوره اشتغال دارند و می کوشند آموزشهای بیشتری برای مقابله با نیازمندیها ودرخواستهای آتی فرا گیرند.[2]
شکی نیست که به موازات گسترش ا-جتماع و پیچیدگی نهادهای آن مشکلاتی بروز می کند و چیزهایی قوی ضرورت می یابد که قبلاً نیازی بدان احساس نمی شده است مثلاً در جوامع پیچیده روابط اجتماعی سست تر می شود و افراد هم
بستگی عاطفی خود که درپاره ای موارد می تواند مشکل گشای ناراحتیهای روحی باشد از دست می دهند بطوریکه خانواده های زیادی بدون آنکه همدیگر را بشناسند و خود را در غم و شادی یکدیگر شریک بدانند ناآشنا و بی خبراز یکدیگر در کنار هم زندگی می کنند. در نهاد خانواده به علت افزایش سطح گرفتاریهای شغلی پدر و مادر و مسئولیت هر یک از افراد خانواده در امور مربوط به خود روابط افراد خانواده و علایق و وابستگی عاطفی آنها به یکدیگر نیز قدرت و شدت خود را از دست می دهد و والدین که فرصت می کنند به درد دل فرزندان خود گوش دهند در نتیجه انتظار والدین از مدرسه و نظام تعلیم و تربیت جامعه بالا می رود و والدین بیش از پیش می خواهند که مدرسه پاره ای از مسئولیتهای آنها را با ارائه خدمات ویژه ای بعهده بگیرد. نکته دیگری که با توجه به ضرورت اجتماعی راهنمای می توان اظهار داشت آن است که تحول یک اجتماع از حالت ساده به پیچیده شامل بافت اقتصادی آن جامعه نیز می شود و اقتصاد هر جامعه از حالت بدوی و کشاورزی به حالت صنعتی و مکانیزه میل می کند فعالیت های شغلی ساده و اولیه به فعالیتهای پیچیده تر در داخل سازمانها و کارخانجات عظیم تبدیل می شود و تقسمی کار پیش می آید تا تخصصی از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود. کار با ماشین بسیاری از کارهای دستی و ساده اولیه را در خود حل می کند و در نتیجه بسیاری از افراد شغل خود را ازدست می دهند و مجبور می شوند به دنبال شغل جدیدتر و با تخصص بیشتری باشند. انسانها در نظام اقتصادی پیچیده به شکل پیچ و مهره های ماشین در می آیند و ابعاد انسانی اینها مورد تهدید قرار می گیرد و بجای تأکید در حرمت انسان بر تولید بیشتر و کارآیی هر چه بیشتر و بالاتر انسان تأکید می شود و خلاصه آنکه در نظامهای پیچیده اقتصادی مسئله مورد توجه به حرمت انسان و خصوصیات انسانی او تأکید می شود و خلاصه آنکه در نظامهای پیچیده اقتصای مسئله توجه به حرمت انسان و خصوصیات انسانی او به دست فراموشی سپرده می شود. و این نظامها شخصیت او را مسخ می کنند و از او یک ماشین می سازند. لذا در داخل نظامهای پیچیده اقتصادی لاز م است نهادی مسئولیت هدایت نسل جوان را بعهده گیرد تا در لابه لای چرخهای عظیم و متنوع ماشین آلات صنعتی و پیچ و خو و عاری از عواطف، مسیر زندگی تحصیلی و شغلی مناسبی را انتخاب و تعقیب کند وسرانجام جای خود را در جامعه بیابد.
دلیل سومی که در ضرورت اجتماعی راهنمایی می توان ذکر کرد تحول جوامع از حالت سنتی و دیکتاتوری به حالت دموکراسی و آزادی است. در نظامهای سنتی و بخصوص در نظامهای مبتنی بر حکومت زر و زور و ضوابط و معیارها با آنچه که در یک جامعه آزاد و مبتنی بر اصول دموکراسی وجود دارد کاملاً متفاوت است در یک جامعه آزاد و مبتنی بر دموکراسی افراد دیگر حق تحمیل عقاید خود را بر دیگران ندارند و به انسان آزادی انتخاب و تصمیم گیری داده می شود و فرد اجازه دارد که خودش راهگشای مشکلات خویش و تعیین کننده جهت زندگی خود باشد و عنان زندگی خصوصی و حتی اجتماعی خویش را بدست گیرد. در جوامع آزاد و دمکرات استعداد ها را در بند نمی کنند بلکه فرصت بروز و تجلی به آنها داده می شود و برای تکامل آنها امکانات مناسبی فراهم می آید. بدیهی است وقتی که به فرد آزادی بدهند و هنگامی که او را تعیین کننده سرنوشت خویش بدانند و مسئله تصمیم گیری را به خودش محول کنند پاسخ به او این کمک را هم بکنند تا بهترین راه استفاده از آزادی و تعیین خط مشیء زندگی خود را به
روشنی بشناسد، تصمیمات آگاهانه و معقولی بگیرد و آگاهانه در روند تکامل شخصی و اجتماعی خویش نقش فعالی ایفا کند.
توسعه علوم نیز زمینه ای برای اعمال راهنمایی بوجود آوره است و بخوبی خاص ضرورت آن را محسوس کرده ست تأثیر توسعه علوم بر ضرروت راهنمایی و چگونگی اعمال آن رامی توان از دو نظر مورد توجه قرار داد. یکی اینکه توسعه علوم موجب
پیدایش و منشاء های علمی بسیار متنوعی شده است و در نتیجه برمسئله تصمیم گیری و انتخاب صحیح رشته تحصیلی دانش آموزان به شدت تأثیر گذاشته است. بسیار از دانش آموزان نمی دانند که ماهیت این رشته های علمی چیست و آیا برای آن شناخته شده اند یا نه. اینکه آیا خصوصیات شخصی آنان نظیر: علایق، استعدادها، هوش و بطور کلی شخصیت آنها جوابگوی کدامیک از این رشته های علمی است. برانسان مسئله ای است بسیار بغرنج و نامعلوم که نیاز به راهنمایی شخصی متخصصی و دلسوز را محسوس می کند دیگر اینکه در سایه توسعه علوم رشته هایی بوجود آمده است از قبیل: شعب مختلف روانشناسی، اندازه گیری و سنجش، شعب متعدد جامعه شناسی، و غیره که با گسترش دادن سطح شناخت ما از فرد و محیط زندگی او به ما نشان می دهند که چگونه دانش آموزان را بطور صحیح تر و مناسبتری راهنمایی کنیم.
آیا علاوه بر مطالب فوق اگر در مسئله راهنمایی قدری دقیق تر شویم می بینیم که سابقه تاریخی راهنمایی اینقدر محدود نیست وسرآغاز آن بسی دورتر از سال 1908 میلادی است و بعلاوه عوامل دیگری هم بر اهمیت و ضرورت راهنمای تأکید داشته اند. اصولاً وقتی که ما تاریخ و فلسفة ادیان را مطالعه می کنیم می بینیم که راهنمایی با خلقت و مسئله آفرینش انسان درآمیخته است وهمراه با افزایش انسان درهر زمان به اقتضای ویژگی های آن عصر، پیغمبری را که از هر نظر به دیگران ارجح و مورد اعتماد بود ه است، مبعوث کرده است تا به مسئله خطیر راهنمایی و هدایت بشر به منظور نیل به سعادت و خوشبختی بپردازد. پس می توان گفت که مفهوم راهنمایی برای اولین بار در مذهب مطرح شده است و پیشوایان دینی اولین راهنمایان تاریخ بشری بوده اند. اعزام پیامبران یکی بعد از دیگری و نیز واگذاری نقش پیامبرا ن به ائمه و جانشینان با صلاحتیت آنان مبین آن است که راهنماییی همواره در زندگی انسانها امری لازم و ضروری بوده است و باید بطور مستمر ادامه داشته باشد و فرد متخصص هم عامل آن باشد از اینرو راهنمایی هیچوقت از زندگی انسانها جدا نبوده است و جزء لایتجزای زندگی آنهاست. نظر روانشناسی رشد و تکامل راهنمایی یک ضرروت حیاتی است این مسئله را می توان از مقایسه نوزادان انسان با نوزاد حیوانات دیگر دریافت و معمولاً نوزاد اغلب حیوانات براساس غریزه عمل می کند و رشد جسمانیش هم بسی سریعتر از نوزاد انسان است در حالی که رشد انسان بسیار کند است و اعمال و رفتارش براثر یادیگری های محیطی مستمر شکل می گیرد . در نیتجه نوزاد حیوانات خیلی سریعتر خود را با محیط تطبیق می دهد و زندگی ساده و یکنواخت خود را دنبال می کند اما نوزادان انسان برای سازش با محیط باید اولاً به حد کفایتی از رشد برسد و در ثانی برای هر جزء از رفتارش نیازمند یادگیری ها و راهنمائی های جدیدتریاست.
بطور خلاصه رشد انسان، فلسفه ادیان و لزوم آن بر جامعه افکار انسان دوستانه، گسترش علوم و پیچیدگی جامعه و دگرگونی های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن از جمله عواملی بوده اند که در پیدایش و یا گسترش راهنمائی نقش به سزایی داشته اند و راهنمایی را به مثابه امری لازم و ضروری مطرح کرده اند بنابرآنجه گفته شد می توان عنوان کرد که تحقیق در موضوع موردنظر بی شک به دلایل زیر ضرورت دارد:
1- شناخت نارسائی ها و نواقص در امر مشاوره و هدایت تحصیلی
2- چگونگی تربیت و آموزش مشاورین مجرب درامر مشاوره بخصوص در زمینه های تحصیلی، تربیتی،
3- دستری به اهداف از پیش تعیین شده با توجه به پیچیدگی
و گسترش جوامع بشری
4- دلایل عدم موفقیت مشاوران در ارائه خدمات آموزشی و تربیتی در گذشته
5- محدودیت ها ومشکلات تحقیق
1- با توجه به اینکه طرح نظام جدید نوپاست و همچنین مشاوره و راهنمایی نیز تجربیات کافی ندارند و در هدایت تحصیلی از تخصص و تجربه کافی برخوردار نیستند.
2- همچنین دانش آموزان از نقش مشاوران و چگونگی استفاده از خدمات آنان در هدایت تحصیلی و تربیتی و شغلی آشنایی کافی ندارند لذا به نظر نمی رسد جواب دانش آموزان به سئوالات پرسشنامه همراه با آگاهی کافی صورت گرفته باشد.
3- بعضی فکر می کنند مشاوران در مدارش نقش فرمایشی داشته وصرفاَ در تعیین رشته آن هم از دید تحقیق بلکه براساس دستورالعملها فرمهای هدایت تحصیلی و با توجه به نمرات درسی دانش آموزان به وظیفه منظور می پردازند. لذا معتقدند که توصیه ها و انجام تستهای مختلف هوش- رغبت و شخصیت نقش مهمی در انتخاب رشته تحصیلی وشغلی ندارند و در کمک رسانی به دانش آموزان در انتخاب شغل کارساز نیستند .
4- علاوه بر مشکلات فوق نمی توان یکی دیگر از معضلات در این خصوص را عدم تخصص و تجربه بعضی مشاوران در ارائه خدمات مشاوره ای در زمینه مشکلات خانوادگی و روانی دانش آموزان برشمرد بدلیل موارد مطروحه دانش آموزان ممکن است با نگرش نه چندان مثبت از خدمات مشاوران در زمینه های تحصیلی وشغلی و رفتاری وروانی به دادن جواب پرسشنامه اقدام نموده باشد.
به دلیل اینکه این تحقیق در محدوده شهر کرج و آن هم درسطح مدارس پسرانه ناحیه سه کرج صورت گرفته تعمیم نتایج به محدوده وسیعتر و کلان جای تأمل است و باید با احتیار بیشتر صورت گیرد و شاید تحقیقات بیشتر و جامع تری را می طلبد و از جمله محدودیت های تحقیق را می توان عدم پژوهش شبیه به موضوع حاضر در کل شهر کرج و همچنین محدودیت زمانی تحقیق برشمرد.
واژه ها و اصطلاحات تحقیق
1- تعریف راهنمایی: راهنمایی فعاتلیت های مستمر و منظمی است که اکز جانب شخصی آگاه انجام می گیرد و بدان دلیل فرد خصوصیات خود و عوام
ل محیطی را می شناسد و می تواند در زمینه های گوناگون تصمیمات درست و منطقی اتخاذ کند و توانائیهای بالقوه را شکوفا سازد.
2- مشاوره: از نظر لغوی به معنی همکاری کردن و رأت که بدان وسیله به مراجع کمک می شود تا س از شناخت خویش تصمیمات معقول و مقبولی اتخاذ کند.(20)
3- راهنمایی تحصیل: جریان یاری دهنده و منظمی که بوسیله آن فرد در تحصیلاتش موفق شود.[3]
4- راهنمایی شغلی: جریانی است که فرد بدان وسیله با شناخت مشاغل متعدد و پی بردن به خصوصیات فردی، شغلی، را انتخاب و علاوه بر تأمین نیازهای فردی برای جامعه نیز مفید است. [4]
5- انتخاب شغل: برگزیدن مناسب ترین شغل و گلچین کردن و ترجیحح دادن آنکه با خواسته ها و توانائیهای فرد منطبق باشد
فصل دوم
سابقه تحقیق
الف: سابقه نظری تحقیق
1- تعریف اجمالی
راهنمایی به معنی نشان دان راه و ارشاد و هدایت کردن است راهنمایی بصیرت فرد را در زمینه ای افزایش میدهد و موجبات شناخت فرد و نسل او به درجات بالاتری از رشد و کمااب را میسر می سازد. شرتزروالتور[5] (1974) راهنمایی را جریان یاری دهندهای می انگارد که درخودشناسی و نیز شناخت محیط فرد را یاری میدهد. از این دیدگاه راهنمایی بصورت یک سلسله تلاشهای مداوم و پیوا در طول زندگی در مورد فرد اعمال می شود هیچگاه فعالیتی لحظه ای و آنی نمی باشد دیگر اینکه هدف راهنمایی کمک به فرد است تا خودش تصمیم نهایی را اتخاذ کند و هیچگاه راهنما برای فرد بجای او تصمیم نمی گیرد، بلکه با ار ائه مجموعه اطلاعات لازم فرد را در تصمیم گیری مناسب یاری می دهد.
به عقیده ترکسلر[6] (1975) از طريق راهنماي شناخت توانائيهاي- رغبت ها و محدوديتها براي فرد ممكن مي شود و بدان وسيله فرد قادر مي شود تصميمات معقولتر و واقعي تر اتخاذ كند تا بتواند باتوجه به اهدافش زندگی سالم و سازنده ای را سپری سازد.
به نظر پاترسون(1974) راهنمایی کمکی منظم وسنجیده است که فرد بدان وسیله به توانائیها ومحدودیتهای خود آگاه می شود رفتار و حالات خود را در موقعیت های مختلف می شناسد و در انتخاب دروس یا رشته های تحصیلی می تواند تصمیم
درست بگیرد و شغل مناسبی را برگزیند و در نهایت به رشد و کمال مطلوب برسد.
در نهایت می توان گفت راهنمایی جریان کمک کننده ای است که بوسیله فعالیتهای منظم و سازمان یافته به رشد متعادل و همه جانبه انسان می انجامد و موجبات بهره گیری بیشتر از حداکثر توانایی های بالقوه فرد را درنظام آموزشی و پرورشی(رسمی و غیر رسمی) فراهم می آورد.
2- انواع راهنمایی ها
چنانچه موضوع راهنمایی موردنظر بشد بر سه نوع تحصیلی – حرفه ای و شغلی و در صورتی که روش و اجرا از نظر اینکه راهنمایی متوجه یک فرد باشد یا یک گروه ملاک تصمیم قرار گیرد راهنمایی به دونوع فردی و گروهی تقسیم می شود.
3- راهنمایی تحصیلی
مجموعه کوششها منظمی است که از طرف مدرسه جهت کمک به دانش آموزان در انتخاب واحدهای درسی، رشته های تحصیلی، حل مشکلات آموزشی، و اطلاع از مقررات مدرسه و ..... صورت می گیرد.[7]
راهنمایی تحصیلی انجام یک سلسله خدمات حاصل مربوط به امور تحصیلی در مدرسه است که بدان وسیله دانش آموزان بتوانند با شناخت واقعی خصوصیات خود و شرایط ورود به رشته های مختلف تحصیلی و واقعیات جامعه رشته تحصیلی مناسب را انتخاب کند.[8]
4- راهنمایی شغلی
راهنمایی شغلی جریانی است که بدان وسیله فرد با شناخت مشاغل متعدد و پی بردن به خصوصیات فردی، شغلی را برمی گزیند که علاوه بر تأمین نیازهای فردی، برای جامعه نیز مفید و ضروری است.
ساندرسون[9] (1954)راهنمايي شغلي را جريانی پیوست
ه و مداوم میداند که درآن بر تمام ابعاد شخصیت فرد تأکید می شود و برای کمک به انتخاب و بررسی نحوه رشد فرد، طرز تلقی ها ، احساسات و نگرانیهای او توجه عمیق مبذول می گردد.
به نظر فرانک پارسونز[10] (1909) كه بنيانگذار نهضت راهنمایی شغلی است نیز راهنمای شغلی کمک به فرد است. تا شغل مناسبی را انتخاب کند برای انجام آن آماده گردد. وبطور موفقیت آمیزی به اشتغال ادامه دهد.
5- راهنمایی شخصی
در راهنمایی شخصی به فرد مشکلات عاطفی، سازشی، روانی و اجتماعی کمک می شود چنانچه مشاور به امور غیرعادی و مرضی برخورد وظیفه او فقط ارجاع این موارد به روانشناسان، روانپزشکان و یا متخصصین دیگر است ولی اگر مشکلات عادی باشد با استفاده از فنون و تکنیک های مشاوره برای رفع آنها به دانش آموزان کمک خواهد نمود.
6- راهنمایی فردی
راهنمایی درمورد یک فرد اعمال گردد.
7- راهنمایی گروهی
در مواردی که دانش آموزان دارا ی مشکلات یا رغبتهای مشابه می باشند و یا به اطلاعاتی در زمینه امور تحصیلی – شغلی و مقررات آموزشگاهی، محیط و نظایر آن احتیاج دارند بجای یک نفر تعدادی از دانش آموزان همزمان از خدمات راهنمایی واحد استفاده می نمایند.
8- تفاوت راهنمایی و مشاوره
راهنمایی یا مشاوره تفاوت دارد راهنمایی مفهوم کلی و وسیعی دارد در حالیکه مشاوره خالی است و یکی از فنون اجرای راهنمایی به حساب می آید. از آنجایی که مشاوره مهمترین تکنیک راهنمایی است اصطلاحاً مشاوره قلب راهنمایی تلقی می شود مشاوره همچنین مفهوم عملی تری دارد و با بهره گیری از فنونی که مراجع را در تصمیم گیری
مناسب ومنطقی و درنهایت در جهت به اهداف راهنمایی یاری میدهد راهنمایی جنبه پیشگیری و مشاوره بعد درمانی دارد.
9- تعریف پرونده تحصیلی – تربیتی
پرونده تحصیلی – تربییت شامل مجموعه اطلاعتی است ک
ه در طول سنوات تحصیلی با استفاده از فنون مختلف درباره دانش آموزان جمع آوری شده و مهمترین منبع کسب اطلاع برای مشاور است که باید همیشه در دسترس وی قرار داشته باشد. هدف از تنظیم پرونده تحصیلی شناخت دانش آموزان بمنظور راهنمایی و کمک وی در مسائل شخصی،شغلی و تحصیلی می باشد.
10- مشاور و متخصصان راهنمایی:
مشاور راهنمایی فردی است که دوره های تحصیلی و کارآموزی لازم را در مشاوره راهنمایی گذرانده و از نظر حرفه ای آمادگی مورد نظر را بدست آورده است. با اینکه عده ای معلم را عامل اصلی برنامه راهنمایی می شمارند ولی نظر قابل قبول آن است که مشاور به علت اینکه وظیفه اصلی او مشاوره است و در این زمینه تخصص و اطلاعات مورد نیاز را کسب کرده قطب اصلی فعالیت های راهنمایی است مشاور تمام وقت در برنامه راهنمایی انجام وظیفه نموده، دانش آموزان را در حل مشکلاتی کمک می کند که معلم نه وقت آن را دارد و نه صلاحیت علمی و تخصصی لازم را برای انجام این کار بدست آورده است.
11- مشاور موفق
مشاور راهنمایی برای اینکه در کارش موفق گردد، باید دارای خصوصیات شخصی معینی باشد به شرح ذیل:
حساسیت نسبت به احساس و واکنش دیگران، علاقمندی، گرمی،هوش از حد متوسط به بالا، سعه صدر، تبادل، پاکی، انصاف، حضور ذهن، بذله گویی، صمیمیت، رشد شخصی، فهم، هوش اجتماعی، ایمان داشتن به استعداد دیگران، خودشناسی، نزدیکی و همدردی با دانش آموز، انعطاف پذیری، فصاحت سخن، واقع بینی، آزادمنشی
12- وظایف مشاور
- مسئولیت در مشاوره فردی دانش آموزا ن
- مسئولیت در مشاوره گروهی دانش آموزان
- آشنابودن با نسبت های هوش، استعداد و ....
- تشکیل و گسترش نظام پرونده تحصیلی برای فرد فرد دانش آموزان
ارائه اطلاعات جدید به دانش آموزان در خصوص پذیرش دانشجو در دانشگاهها و شرایط ورود
جمع آوری اطلاعات درباره مشاغل تجاری، صنعتی و حتی کمک به دانش آموزان در انتخاب شغل توجیه نقش مشاوره و تشویق دانش آموزان جهت مراجعه به مشاور
ارجاع دانش آموزانی که در حوزه تخصصی وی نیست به مراکز
ذیصلاح
اقدام جهت تهیه و اجرای برنامه های آموزشی ضمن خدمت برای کارکنان مدرسه بمنظور آشنایی بیشتر با امور مشاوره راهنمایی
فراهم نمودن موجبات تسهیل در امر یادگیری و بروز استعداد و علایق دانش آموزان
تشریح نقش مشاوره برای اولیاء در جلسات انجمن اولیاء و
مربیان
13- سابقه راهنمایی و مشاوره در جهان
راهنمایی به صورت اندرزدادن، نصیحت کردن و نظائر آن در طول تاریخ تمدن بشر و بوسیله پدر و مادر پیشوایان مذهبی، وعاظ، معلمین و بسیاری افراد دیگر انجام شده ومشاوره در،
در جه اول میان روحانیون و در درجه دوم بین مشاورین طبی وحقوقی رواج داشته است ولی راهنمایی و مشاوره به معنای تخصصی امروز از اوایل قرن بیستم بتدریج معمولاً معمول گردیده و تنها در چهل، پنجاه سال اخیر است گکه یک گروه مشاورین حرفه ای با تخصصی لازم مسئولیت سنگینی در زمینه راهنمایی و کمک به افراد انسانی را بعهده گرفته اند.
راهنمایی با صنعتی شدن کشورها و ماشینی شدن مشاغل به صورت راهنمایی حرفه ای آغاز شده و به تدریج دامنه وسیعتری پیدا نموده، مسائل روانی، اجتماعی، تحصیلی و تربیتی را شامل گردیده است. راهنمایی حرفه ای در 1908 برای اولین بار در امریکا وسیله فرانک پارسونر با روش علمی انجام گردیده است. وی بمنظور کاریابی جوانان به تأسیس دفتر راهنماییی حرفه ای در بستن مبادرت کرد و ا ز این رو به پدر راهنمایی مرسوم گردید ه است. در امریکا در 1913 انجمن ملی هدایت حرفه ای بوجود آمد در پیشرفت راهنمایی مدارس تأثیر زیادی داشت.
در انگلستان در قانون 1944، موضوع راهنمایی پیش بینی و در 1948 به مورد اجرا درآمد. در فرانسه تحقیقات روانشناسی بنیه [11] و پیرون[12] مقدمات علمی لازم را برای صدور دستور رسمی در باب راهنمایی حرفه ای در سال 1922 فراهم آورد و در تنظیم قانون سال 1983 مقررات و آئین نامه هایی تنظیم گردید تا در پایان دوره ابتدایی استعداد کودکان تشخیص داده شده و کودک در مسیر استعدادش راهنمایی گردد. از آغاز سال 1925 مراکز راهنمایی حرفه ای در وزارت آموزش و پرروش فرانسه گسترش یافته و از 1960 ارتباط و همکاری کمل و مداومی میان تمام موسساتی که برای ارهنمایی جوانان در مراحل مختلف عمل می کردند بوجود آمده است و مراکز راهنمایی حرفه ای و تحصیلی با همکاری مدارس وظایف مهمی را در آموزش و پرورش فرانسه بعهده دارند.
بطورکلی این فکر که راهنمایی یکی از وظایف اصلی مدراس می باشد با اینکه از چندی قبل از جنگهای بین الملل بوجود آمده بود ولی پس از جنگ اول و بخصوص بعد از جنگ دوم قوت گرفت وهمه انواع راهنمایی اعم از حرفه ای، تحصیلی و شخصی را شامل گردید و امروزه در اغلب کشورها، در مدارس نیاز به یک مشاور احساس، و اهمیت مسئل
ه راهنمایی را درک می نمایند.
از این مقدمه چنین برمی آید که راهنمایی به معنای جدید در تمام کشور ها حتی امریکا که درواقع مهد آن می باشد فکری تازه است و رو به گسترش و تکامل می رود.
14- سابقه راهنمایی در ایران
تاریخچه راهنمایی را در ایران می توان به سه مقطه زمانی مورد م
طالعه قرار داد:
الف: تهیه مقدمات برای اجرای برنامه راهنمایی
ب: برنامه راهنمایی بعد از انقلاب
الف: تهیه مقدمات برای اجرای برنامه راهنمایی
در سال 1332 با کمک وزارت کار و سازمان صنایع کشور و هیأت عمران بین المللی مرکزی برای گزینش صحیح تأسیس گردید و این مرکز تعدادی از کارکنان وزارتخانه های مختلف کشور از جمله: وزارت آموزش و پرروش، مرکز مذکور نشریات و وسایل اندازه گیری متعددی جهت انتخاب های استخدامی و آموزشی تهیه نمود وبعدها تحت عنوان مراکز مطالعات و راهنمایی های استخدامی ضمیمۀ مؤسسه علوم اداری دانشکده حقوق گردید.
مرکز مورد بحث برای اولین بار در ایران تستهای روانی و معلوماتی استاندارد شده تهیه کرد و با روش علمی مسابقات انتخابی را برای سازمانها و مؤسسات گوناگون انجام داد.و این مرکز برای اولین بار مسابقات عمومی دانشگاه را در سال 1337 بوسیله استفاده از تست برگزار نمود مرکز مطالعات و راهنمائیهای استخدامی در سال 1336 به درخواست وزارت آموزش و پرورش کلاس کارآموزی هدایت حرفه ای جهت منتخبی از دبیران تهران برای مدت یکسال تشکیل داد و از آن سال به بعد به اجرای برنامه های راهنمایی حرفه ای جهت دانش آموزان و دانشجویان مبادرت کرد از جمله دانشجویانی که در این مرکز به درخواست انجمن دوستداران امریکایی خاورمیانه مورد راهنمایی قرار می گرفتند تعدادی از دانشجویان اعزامی به امریکا بوده اند. برای اولین بار در کنفرانس تعلیمات متوسط که در اردیبهشت 1337 در مشهد تشکیل گردید مسأله راهنمایی به صورت جدی مرد بحث قرار گرفت و مقرر گردید که برای عملی نساختن برنامه راهنمایی مطالعاتی آغاز شود. سپس عده ای از متخصصین خارجی و داخلی پس از چندماه بررسی برنامهه مقدماتی امروز تهیه و طرحی در این زمینه ارائه نمودند این طرح در کنگره فرهنگیان
که در مرداد 1337 در تهران تشکیل شد مورد مطالعه قرار گرفت پس
از اصلاحاتی که به اضافه کردن یک فصل به آئین نامه دبیرستانها درمورد برنامه راهنمایی منتهی گردید در این آئین نامه که در تیرماه 1338 به تصویب شو رای عالی فرهنگ رسید، مقرر شد هر یک از دبیرستانها که جهت آمادگی کامل از نظر وسایل و افراد مجرب و متخصص پیدا نموده اند با اجازه اداره کل تعلیمات متوسطه اجرای برنامه راهنمایی را آغاز نمایند ولی با مطالعاتی که بعمل آمد به علت عدم آمادگی مدارس تصمیم گرفته شد اجرای این برنامه تا فراهم شدن وسایل و نیروهای انسانی متخصص به تعویق افتد بدین منظور عده ای از کارشناسان وزارت آموزش و پرورش برای تحصیل و تحقیق درباره مسائل راهنمایی به خارج از کشور اعزام گردیدند و بع
لاوه راهنمایی دانش آموزان در اداره کل تعلیمات متوسطه تأئید گردید. این مرکز پرونده تحصیلی، پرسشنامه و فرمهای لارم را که قبلاًَ تهیه شده بود چاپ و برای تنظیم در اختیار دو مدرسه در تهران گذاشت تا بطور تجربی برنامه راهنمایی را اجرا نمایند در طی سال تحصیلی 1338-1338 آموزش لازم به دبیران راهنما و مشاوران راهنمایی این مدارس از طریق تشکیل جلسات عمومی و خصوصی داده شده و به تهیه ممقالات و طی کپی هایی برای دبیران و مدارس فوق الذکر اقدام گردید. در کنفرانس تعلیمات متوسطه که در بهمن 1337 در آبادان تشکیل گردید نیز در زمینه راهنمایی و امکانات اجرایی آن مطالعاتی انجام گرفت و در آبادان نیز برای اجرای آزمایش برنامه، برنامه دو مدرسه انتخاب گردید و نظیر برنامه های مدارس منتخب تهران در آنها به مورد اجرا گذاشته شد در تصمیماتی که در کنفرانس تعلیمات متوسطه در آبادان گرفته شد دو نکته روی آن تأکید گردید که عبارت بودند از:
1- ایجاد کلاسهای کارآموزی در زمینه امور مشاوره وراهنمایی برای دبیران
2- تهیه تستهای استاندارد شده با وجود اینکه مرکز راهنمایی اداره کل تعلیمات متوسطه اقداماتی د رجهت فراهم نمودن وسایل و تهیه مقدمات راهنمایی انجام داد معذلک به علل مختلف از جمله تغییر اعضای منحل شده ولی به علت تغییرات اجتماعی و اقتصادی و توسعه صنایع لزوم امر راهنمایی د رایران احساس و به تغییر نظام آموزش و پرورش منجر گردید. طرح نظام جدید در شورای آموزش و پرورش که در آبان ماه 1343 برای بررسی و تجدید نظر در نظام جدید در شورای آموزش و پرورش کشور در وزارت آموزش و پرورش تشکیل شد تهیه گردید. یکی از ویژگی های اقداماتی در جهت فراهم نمودن وسایل و تهیه مقدمات راهنمایی انجام داد معذلک به علل مختلف ازجمله تغییر اعضای آن منحل شد ولی بعلت تغییرات اجتماعی واقتصادی و توسعه صنایع لزوم امر راهنمایی در ایران احساس و به تغییر نظام آموزش و پرورش منجر گردید طرح نظم جدید در شورای آموزش و پرورش کشور در وزارت آموزش و پرورش تشکیل شد تهیه گردید. یکی از ویژگی های این طرح شناخت استعداد و علایق و راهنمایی دانش آموزان تشکیل برنامه راهنمایی بود. متعاقب تهیه این طرح در سال 1344 اداره راهنمایی تحصیلی در اداره کل مطالعات و برنامه ها جهت تکمیل اقدامات قبلی از زمینه راهنمایی تشکیل شد و اقداماتی انجام گردید و در سال 1345 نظام جدید آموزش و پرورش در کلاس اول دبستان پیاده گردید فکر تهیه پرونده تحصیلی برای دبستانیها مطرح و در چهارمین سال اجرای نظام آماده توزیع گردید.
یکی از اقدامات مؤثر و مفیدی که در جهت تأمین نیروی انسانی متخصص این برنامه بعمل آمد این بود که در تاریخ اول آذرماه 1346 وزارت آموزش و پرورش به موجب اساسنامه های مصوب یکصدوچهل و پنجمین جلسه شورای مرکزی دانشگاه ها از دانشکده های تعلیم و تربیت و مدارس عالی کشور برای تربیت مشاور راهنمایی استمداد طلبید. دانشسرای عالی تهران،( دانشگاه تربیت معلم فعلی) برای انجام این منظور از سال 1346 به تأسیس( دوره لیسانس و فوق لیسانس) مشاوره و راهنمایی اقدام نمود و متعاقب آن سایر دانشکده های علوم تربیت و روانش
ناسی به تربیت مشاور دست زدند.
وزارت آموزش و پرورش ضمن تربیت معلم و تألیف کتابهای درسی مهندسی در 12 بهمن 1347 به تأسیس دفتر برنامه ریزی آموزش راهنمایی تحصیلی بمنظور تهیه مقدمات اجرای برنامه راهنمایی و برنامه ریزی دوره راهنمایی تحصیلی که از مهر 1350 شروع میشد اقدام نمود.
پ: برنامه های قبل از انقلاب
ازمهر 1350 که اولین کلاس دوره راهنمای تحصیلی تشکیل گردید تا 22 بهمن 1357 که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید در زمینه اجرای برنامه راهنمایی فعالیتهای زیادی انجام گرفت که به اجمال در زیر به شرح آنها مبادرت می شود:
-آشناساختن کارکنان آموزش و پرورش و اولیاء دانش آموزان با برنامه مشاوره و راهنمایی
-اعزام مشاور راهنمایی به مدارس راهنمایی تحصیلی
- برنامه ریزی و تعیین خط مشی امور مشاوره و راهنمایی تحصیلی و نظارت بر اجرای آنها
- تهیه پرونده تحصیلی – پرسشنامه ها و فرمهای مختلف بمنظور گردآوری اطلاعات لازم در مورد دانش آموزان
- تهیه بورشورهای شغلی و تحصیلی
- تشکیل گردهمایی کارآموزی و سمینارها و تهیه نشریات تخصصی برای مشاوران
- توجه خاصی به اجرای برنامه های شناخت حرفه و فن، هنر و فعالیتهای مکمل و برنامه جهت فراهم آوردن امکانات شناخت و بروز استعدادهای دانش آموزان
- ایجاد مراکز مشاوره و راهنمایی و توجه خاص به تشکیل شوراهای راهنمایی مدارس و مطالعه علمی در مواردخاص
- تهیه طرح هایی جهت اداره تحصیل و تکمیل معلومات عده ای از مشاوران و رؤسای مراکز مشاوره ای و راهنمایی در داخل و خارج کشور
- تشکیل کمیته ای از استادان مشاوره و راهنمایی جهت بحث و بررسی مسائل مربوط به مشاروه و راهنمایی و بالابردن سطح کیفی تربیت و مشاور و طرح ریزی های لازم در این مورد.
- اقداماتی در جهت تعمیم و اجرای برنامه راهنمایی در سطوح مختلف تحصیلی
- تهیه مقدمات ارزشیابی برنامه راهنمایی
ازاقدامات دیگری که وزارت آموزش و پرورش در زمینه تهیه وسایل شناخت دانش آموز نمود تأسیس چند واحد اداری وقتی در اداره کل امتحانات بمنطور تهیه تست های پیشرفته تحصیلی و روانی بود این واحدها بااعتبارات تلقی در سال 1351 دنبال نمودند و هدف آنها تهعیه تستهای موردنیاز در کلیه سطوح تحصیلی از ابتدایی تا پایان متوسطه بود که درا ین زمینه اقدامات
مفیدی انجام شد و تستهای متعددی در مورد پیشرفت تحصیلی، هوش و استعداد، استاندارد و دراختیار مشاوران راهنمایی تحصیلی گذاشته شده و مورد استفاده قرار گرفت.
چ:برنامه راهنمایی بعد از انقلاب
پس از 22 بهمن 1357 که انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) به پیروزی رسید برنامه راهنمایی مانند سایر برنامه ها با توجه به هدفهای جدید مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت نتیجه بررسی ها و مطالعات بدانجا منتهی گردید که:
1- در 31/5/1358 با صدور بخشنامه ای وظایف مشاوران تجدیدنظر بعمل آمد و درسال تحصیلی 59-58 سیستم معلم مشاور اجرا گردید. بموجب بخشنامه مذکور بدون آنکه تغییری در کادر و برنامه راهنمایی داده شود از 22 ساعت کار موظف مشاوران 12 ساعت به تدریس اختصاص یافت.
2- در مورخه 5/3/59 یعنی اواخر سال تحصیلی 59-58 تصمیم گرفته شد تا تهیه طرح های اجرایی همآهنگ با هدفهای انقلاب برنامه راهنمایی و مراکز مشاوره و راهنمایی حذف و تعطیل گردید.
3 – در سال تحصیلی 60-1359طرح تشکیل تربیت و اشتغا
ل مربیان تربیتی بعنوان متولیان انقلاب در مدارس طرح ریزی و اجرا شد و این برنامه به تدریج متوجه اجرای برنامه مشاوره و راهنمایی در مدارس گردید و در سال 1364 ب شکل هسته های مشاوره و راهنمایی در مناطق انجامید.
اینک با تصویب وتشکیل دروه کارشناسی امور تربیتی و مشاوره از سال67-1366در تعدادی از دانشکده های علوم تربیتی برنامه های امور تربیتی و هسته های مشاوره به سمت تخصصی شدن در و خدمات مشاوره ای جهت داده شده است. [13]
ب- سابقه علمی تحقیق
1- سابقه این تحقیق درجهان:
بدلیل سیاستهای آموزشی خاص کشورمان و به احتمال قوی نقش مجزای مشاوران درهر کشوری در صورت انجام چنین تحقیقی در جهان در کشورمان قابل قیاس نیست از طرفی به جهت عدم دسترسی پژوهنده به منابع تحقیقی جهان امکان آن در خصوص موضوع حاضر میسر نشد.
2- سابقه تحقیق در ایران:
چون موضوع مشاوره و نظام جدید متوسطه از سال 1370 به شکل رسمی آغاز شد و با توجه به بررسی اجمالی که صورت گرفته به نظر نمی رسد تحقیقی تحت عنوان موفقیت با عدم موفقیت مشاوران صورت گرفته باشد در صورت انجام آن بنده حقیر اطلاعی ندارم.
3- سابقه تحقیق درکرج:
گرچه درخصوص مشاوره تحقیقاتی صورت گرفته ولی مراجع به موضوع مورد بحث تاکنون به نظر آنچنان نمی رسد علمی شده باشد . ممکن است شبیه به این موضوع در بعضی ناحیه ها انجام شده باشد اما در خصوص مفهوم مزبور درناحیه سه کرج حداقل می توان گفت تا اندازه ای تازگی دارد و یا اینکه اصلاً درباره اش ندارم.
الف- فرضیات
1- تعریف فرضیه
فرضیه تعمیمی است که از حمایت تجربی محدود برخودار است.[14] گزاره یا تعمیمی است موقتی که حداقل رابطه میان دو متغیر( مفهوم یا سازه) را تشخیص می کند[15] بیان ظنی، حدس محکم موقتی شخصی که نیازی به اثبات ندارد( انگاره) حدس بخردانه و حکم موقتی که رابطه میان پدیده ها را مشخص یا پیش بینی می کند و نیازبه اثبات دارد( گمانه).
تعریف از دکتر قائمی: فرضیه پیشگوئی نتیجه تحقیق است و نوعی ارائه پاسخ نسبت به سئوالاتی است که انسان از خود درباره موضوع مورد پژوهش این سئوال را می کند.
تعریف از ناردی ونیف: یک بیانیه ظنی و حدسی یا یک پیشنهاد آزمایشی و احتمالی درباره چگونگی رابطه بین چند متغیر.
تعریف از آقای نبوی: عبارت است از آنچه که محقق دنبال آن می گردد یا حدسی است زیرکانه و علمی درباره نتیجه تحقیق.
تعریف از دکتر بهارستان: فرضیه یا تئوری کوچک عبارت است از یک حدس خردمندانه علمی، بیان شرطی پیشنهاد آزمایشی درباره ارتباط میان پدیده ها متغیرها و پیش بینی راه حل مشکلات که نیاز به اثبات دارد.
2- انواع فرضیه
فرضیه بر دو نوع است:
1- جهت دار، وقتی فرضیه را به دو صورت جهت دار بیان می کنند که یک دلیل منطقی نظری یا تجربی مبنی بر جهت دار بودن است.
2- بد.ون جهت: نشان میدهد که انتظار یک تغییر وجود دارد اما جهت نیز معین نیست.
به عبارت دیگر فرضیه بدون جهت به فرضیه ای گفته می شود که جهت تأثیر یا رابطه متغیر مستقل بر متغیر وابسته مشخص و معلوم نیست.[16]
فرضیات این تحقیق:
الف: مشاوران نظام جدید در امر مشاوره هدایت تحصیلی دانش آموزان موفق بوده اند.
ب: مشاوران در انتخاب رشته، تناسب با توانائیها و علایق دانش آموزان موفق بوده اند.
ج: خدمات مشاوره ای دید روشنتر و معقول تری به زندگی و آینده دانش آموزان بخشیده است.
د: مشاوران مدارس نظام جدید در انتخاب شغل دانش آموزان راهگشا بوده است.
ه: مشاوران در کاهش معضلات و اختلالات رفتاری دانش آموزان موفق بوده اند.
و: خدمات مشاوران در تقویت حس اعتماد به نفس دانش آموزان موفقیت آمیز بوده اند.
ح: مشاوران با سعه صدر و آگاهی درپاسخگویی به مشکلات مختلف تحصیلی و شغلی و تربیتی دانش آموزان موفق بوده اند.
ب: جامعه آماری و نمونه گیری
1- تعریف جامعه آماری:
گروهی از افراد- اشیاء یا حوادث که حداقل دارای یک صفت یا ویژگی مشترک هستند. درپژوهش واژه جامعه به کلیه افرادی اطلاق می شود که عمل تعمیم پذیری به آنها صورت می گیرد. [17]
2- جامعه آماری این تحقیق:
جامعه آماری در این تحقیق کلیه دانش آموزان سال سوم مدارس
پسرانه نظام جدید( رشته های مختلف) ناحیه سه آموزش و پرورش کرج می باشد.
تعریف نمونه گیر ی
ریز جامعه ای که از کل انتخاب می شود و معرف آن است.[18]
عبارت است از انتخاب درصدی از یک جامعه بعنوان نماینده آن جامعه
عبارت است از انتخاب تعدادی از افراد، حوادث و اشیاء از یک جامعه تعریف نشده بعنوان نماینده جامعه[19]
- انواع نمونه گیری
بر چهار نوع است:
الف: احتمالی که شامل خوشه ای، طبقه ای، منطقه ای، تصادفی و ساده سیستماتیک است.( محقق هیچگونه اعمال نظری نمی کند)
ب: غیراحتمالی که شامل اتفاقی و داوطلبانه می باشد( نظر محقق دخالت دارد)
ج: نمونه گیری تعمدی و تصادفی
د: نمونه گیری سهمیه ای[20]
انواع نمونه گیری:
1- نمونه گیری تصادفی 2- منظم وسیستماتیک 3- طبقه ای - خوشه ای5- چندمرحله ای 6- داوطلبانه
5 نمونه گیری در این تحقیق
در این تحقیق از نمونه گیری تصادفی خوشه ای سیستماتیک استفاده شده لازم به توضیح است که ابتدا اسامی دبیرستانها به ترتیب حروف الفبا نوشته شده است. پس تعداد پنج دبیرستان به صورت تصادفی انتخاب گردیده است. که مجموعاً 106 نفر دانش آموز شرکت
2- صافی، احمد، مشاوره راهنمای ، ماهنامه آموزش و پرورش شماره 8 ارددبهشت 1353
1- اربیلی، یوسف راهنمایی و مشاوره حرفه ای موسسه نشر و یرایش
3- شفیع آبادی، عبدا... راهنمایی تحصیلی و شغلی
4- شفیع آبادی – عبدا.... همان مأخذ
5- کتاب آشنایی با برنامه تحصیلی – شغلی
6-Sundersons
7- صافی، احمد اصول راهنمایی و مشاوره درآموزش و پرورش
8- شفیع آبادی، عبدا.... مأخذ کتاب راهنمایی تحصیلی و شغلی
[9] -Sunder sons
[10] -Parsons
[11] -Bitnet
[12] -Pieron
13- حسینی، سیدمهدی، اصول و روشهای راهنمایی و مشاوره
14- مدیریت آموزشی ترجمه سید عباس زاده، جلد 1
15-علاقه بند، علی، اصول مدیریت آموزشی، انتشارات دانشگاه پیام نور
16- دلاور، علی، روشهای تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، انتشارات داشنگاه پیام نور
17- دلاور، علی، روشهای تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، انتشارات دانشگاه پیام نور
18- دلاور، علی، روشهای آماری در روانشناسی، و علوم تربیتی،انتشارات پیام نور
19- دلاور، علی، روشهای آماری در روانشناسی، و علوم تربیتی،
20- مأخذ – نمونه ای بر نمونه گیری تحقیق از انتشارات صمغ – کاربرد روشهای نمونه گیری در علوم اجتماعی – دکتر شیرایی
