بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی ادراک مشاوران از مفید بودن نقش خود در مدارس بود. بدین منظور از بین مشاوران شاغل در منطقه اسکو در سال تحصیلی 94-93 و با روش نمونهگیری هدفمند، 11 نفر در این پژوهش شرکت داده شدند. روش تحقیق از نوع پدیدارشناسی است و دادهها با مصاحبه نیمه ساختار یافته جمعآوری شدند. دادهها با روش اسمیت - 1995 - مورد تحلیل قرار گرفت و اعتبار بخشی به دادهها به روش سهسو سازی - لینکن و کوبا، - 1996 انجام شد. 8 خوشه اصلی در این پژوهش استخراج شده که نشانگر تجربه مشترک مشاوران است. مهمترین این خوشهها به ترتیب عبارتند از عدم ارتباط کافی و پیوسته با مدرسه، ضعف در شناخت از دانشآموزان و همکاران، ابهام در نقش مشاور و جایگاه ضعیف مشاور در مدرسه است. یافتهها نشان میدهد مشاوران مدارس در مجموعه شرایطی محیطی قرار گرفتهاند که آنها را به این نتیجه رسانده که نمیتوانند نقش مفیدی در مدرسه داشته باشند.
مقدمه
در سال 1814 ترمن. ل. کلی برای اولین بار اصطلاح راهنمایی حرفهای را عنوان کرد و پس از آن در سال 1908 فرانک پارسونز راهنمایی و مشاوره را بر اصول علمی استوار کرد - به نقل از بیرجندی، . - 1385 در ایران فکر اجرای برنامه مشاوره و راهنمایی به صورت منسجم و حرفهای در سال 1332 با تاسیس مرکزی برای گزینشهای صحیح توسط وزارت کار و سازمان صنایع کشور و هیات عمران بین الملل آغاز شد. - بیرجندی، . - 1385 مطالعه و بررسی اولیه برای طرح راهنمایی و مشاوره در مدارس از سال 1337 شروع گردید و فعالیت رسمی مشاوران مدارس از سال 1350 همراه با ایجاد دوره راهنمایی تحصیلی آغاز شد. همزمان با شروع نظام جدید در سال تحصیلی 72-71 اولین گروه مشاوران در دوره متوسطه با سه حیطه وظایف تحصیلی شغلی و سازگاری شروع به فعالیت کردند. بر این اساس وجود مشاور برای هر سه مقطع تحصیلی ابتدایی، راهنمایی و متوسطه ضروری شد و به ازای هر 15 دانش آموز یک ساعت مشاوره به مدارس اختصاص یافت - اداره کل امور تربیتی و مشاوره، . - 1392
صاحبنظران آموزش و پرورش و راهنمایی و مشاوره بر این باورند که برای تحقق بخشیدن به اهداف تعلیم و تربیت و شکوفایی استعدادهای آدمی در یک نظام آموزش و پرورش پویا و ثمر بخش، لازم است از خدمات راهنمایی و مشاوره به خوبی استفاده شود. اهمیت بخش راهنمایی و مشاوره به حدی است که عدهای از دانشمندان آن را مترادف تعلیم و تربیت دانستهاند و برخی راهنمایی را تسهیل کننده جریان تعلیم و تربیت میدانند - صافی، . - 1378 توسعه کمی و کیفی خدمات راهنمایی و مشاوره در مدارس با توجه به توسعه علوم و پیدایش رشتههای علمی بسیار متنوع و لزوم تامین و ارتقای بهداشت روان دانشآموزان میتواند یکی از شاخصهای کیفی توسعه و پیشرفت برنامههای آموزشی و پرورشی نظام تعلیم و تربیت محسوب گردد. - ابراهیمی و همکاران، . - 1393
با نگاهی به تاریخچه تحولات مشاوره در آموزش و پرورش ایران متوجه خواهیم شد که در سطح وزارتی و استانی تغییرات زیادی در این حیطه صورت گرفته که آخرین آنها طرح تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش است. بند 11 از ماده 19 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران - 1394-1390 - تقویت و گسترش نظام مشاوره دانشآموز و خانواده را در اولیتهای کاری آموزش و پرورش قرار داده و در سند نقشه جامع علمی کشور یکی از راهبردهای ملی برای تربیت و توانمند سازی سرمایه انسانی، ارتقای نظام مشاوره و استعدادیابی و هدایت تحصیلی است - سند نقشه جامع علمی کشور، . - 1389 لذا آموزش و پرورش با هدف بازنگری ساختارها، رویهها، روشها و راهکارهای خود، طراحی و استقرار نظام جامع هدایت تحصیلی و استعدادیابی به منظور هدایت دانشآموزان به سوی رشتهها، حرف و مهارتهای مورد نیاز حال و آینده کشور متناسب با استعدادها، علاقمندی و توانایی آنان را مورد تاکید قرار داده - سند تحول بنیادین آموزش و پرورش - . همانطور که ذکر آن رفت جایگاه مشاور در مدرسه در اسناد بالادستی جایگاه خطیری است، با این حال با نگاهی به تحقیقات انجام شده در این زمینه متوجه میشویم که مشاوران در عمل جایگاه مناسبی در مدرسه نداشته - کاویانی و همکاران، 1381، کفاش، محمدخانی، شامانی، حکمتی، اسکندری، و ابراهیم زاده، 1392، اقتداری، 1381، رجبلو، 1379؛ زارعی، 1374، دادار، - 1392 و در شغل خود با مشکلات متعددی مواجهاند - قدسی احقر، 1386؛ تحقیق کردلو، 1388؛ شهیدی و سودانی، 1390؛ اعلایی هره دشت، . - 1386
اگر میخواهیم به اهداف تعیین شده در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در حیطه مشاوره و راهنمایی برسیم یکی از مهمترین کارهایی که میتوان انجام داد این است که نقش مشاور در مدرسه را آسیب شناسی کرده و موانع کار مشاوره ای را در مدرسه بشناسیم. از این رو با بررسی تجربه مشاوران از نقش خود در مدرسه و بررسی مسائل و مشکلات از دیدگاه ایشان میتوان بخشی از تجربه زیسته مشاوران مدارس را درک نمود و برای ارتقای جایگاه مشاوره در مدارس قدم برداشت. با توجه به این گفتهها در این پژوهش به دنبال پاسخ دادن به این سوال هستیم که تجربه مشاوران از نقش خود در مدرسه چیست؟ مشاوران جایگاه خود را چگونه درک میکنند؟ و میزان سودمندی نقش خود را چقدر میدانند؟
روش
روش این تحقیق از نوع پدیدارشناسی و بر اساس روش پیشنهادی اسمیت - 1999 - 1 است.
جامعه و نمونه: فرهنگیان شاغل در آموزش و پرورش اسکو که تجربه شغل مشاوره را داشتهاند به عنوان جامعه تحقیق در نظر گرفته شد. روش نمونهگیری از نوع هدفمند بود، لذا سعی شد مشاورانی انتخاب شوند که غنی از اطلاعات باشند. پس از اخذ 11 مصاحبه دادهها به اشباع رسید و فرایند نمونهگیری متوقف شد.
روش جمعآوری دادهها: روش جمعآوری اطلاعات از نوع مصاحبه نیمه ساختار یافته است. به همین منظور یک مصاحبه نیمه ساختار یافته با یک سری سوالات باز، محرک و برانگیزاننده طراحی شد که باعث میشد مشاوران بیشتر از آنچه که در مدرسه تجربه میکنند بیان کنند. مثلاً پرسیده شد "در چه جنبهای از کارتان در مدرسه احساس رضایت بیشتری دارید؟ چرا ؟" یا آیا" تا به حال همکاران به شوخی یا جدّی به شما گفته اند که بیکارید و یا کاری ندارید؟ شما در این مورد چه فکر میکنید؟".
روش تحلیل: پس از اخذ هر مصاحبه نوار آن گوش داده میشد تا اگر نکته ابهامی بود برطرف شود. پس از تأیید
نهایی مصاحبه ضبط شده، متن مصاحبه پیاده سازی شد و در مرحله کد گذاری بر اساس نظر اشتراوس و کوربین2 - 1990 - تمامی جملات مهم به صورت باز و محوری کد گذاری شد. بعد از مرحله کد گذاری محوری و استخراج مقولات اولیه، به وسیله مکرر خوانی مقولات و مقایسه آنها با یکدیگر سعی شد که مقولات را خوشه بندی کرده و یک جدول خلاصه سازی با استناد به گفته های شرکت کنندگان تهیه شود. در این مرحله بر آن بودیم تا از طریق مقولات پارادایمی مورد اشاره کوربین و اشتراوس - 2008 - 3 خوشه ها را استخراج کنیم تا بفهمیم که چه مقوله زیر بنایی هست که میتواند تجارب مشترک مشاوران را در زیر چتری واحد قرار دهد. پس از اتمام تجزیه تحلیل برای یک آزمودنی، داده های مربوط به سایر شرکت کنندگان مورد تحلیل قرار میگرفت و جدول تهیه شده برای اولین آزمودنی با توجه به اطلاعات جدید مورد تعدیل قرار میگرفت تا تکمیل تر شود.
اعتبار: برای اعتباربخشی به داده ها از الگوی لینکن و گوبا - 2000 - 4 استفاده شد. برای این کار با سه سوسازی متن مصاحبههای کد گذاری شده به صورت باز و محوری در اختیار شرکت کنندگان قرار میگرفت تا تایید کنند آنچه که
