بخشی از مقاله
چکیده
یکی از عوامل انحطاط و عقب افتادگی یک قوم یا ملت، پدیده اعتیاد و قاچاق مواد مخدر است. این افیونها به عنوان سست کننده اعصاب و اراده افراد مطرح هستند که موجبات رخوت و عدم تعادل رفتاري و بی تفاوتی نسبت به خانواده و اجتماع را فراهم میآورند. زنجیرهاي از پیامدهاي مرتبط با آن نیز مشدد این ابتذال و انحراف اجتماعی است، طوري که نهایتاً جامعهاي منفعل را به بار آورده و سرمایههاي مملکت را به باد فنا میدهند. از نظر جغرافیاي مرزي، کشورهاي دخیل در این سیل بنیانکن اجتماع، میتوان به همسایهاي اشاره نمود که آمار ناخوشایندي در این زمینه داشته و داراي مرز مشترك طولانی به میزان 925 کیلومتر از دهانه ذوالفقار در شمال استان خراسان رضوي تا کوه ملک سیاه در نزدیکی شمال استان سیستان و بلوچستان است، که شهرهاي مهمی از ایران را در بر میگیرد. در آن سوي مرز، در خاك افغانستان نیز 3 ولایت بزرگ: نیمروز، هلمند و زابل قرار گرفتهاند که هر کدام به چندین شهرستان تقسیم میگردند. در دو طرف مرز مذکور، نزدیک به 4 میلیون جمعیت زندگی میکنند که به نحوي با پدیده قاچاق مواد مخدر درگیر هستند. سکنه مناطق مرزي با جغرافیاي منطقهاي خاص خود، از اقوام، طوایف و تیرههاي متنوعی تشکیل یافتهاند که داراي آداب و رسوم و همچنین سطوح رفاهی زیستی متفاوتی هستند. به عللهاي فراوانی نظیر دارا بودن اقلیم خشک و تشدید دورهاي آن، فقر مالی و فرهنگی و کمبود سرمایهگذاري و توجه مسئولین جهت تأمین کار جهت معاش آبرومندانه، تعدادي از سکنه را به سمت تهاجم و غارت همسایه و حرفه قاچاق کالا و مواد مخدر تشویق میکند. در این مقاله، به تمهیداتی پرداخته میشود که منجر به تغییر عملکرد افراد مذکور به سمت پایبندي به حقوق دیگران و داشتن مرزي امن و مطمئن، جهت زندگی آسودهتر میگردد. در این راستا، ایجاد چند ناحیه حایل بین مرزي که مشتمل بر چند کیلومتر از خاك طرفین مرز است، پیشنهاد میگردد. این طرح آمایش سرزمین مرزي، از طریق یک مدیریت ویژه مشترك با همکاري سرمایهگذاران خارجی و نظارت سازمان ملل میتواند ایجاد گردد، طوري که با سرمایهگذاري و اشتغال طرفین و ایجاد قطبهاي صنعتی، کشاورزي، تجارتی و ایجاد مرکز زیستی شهري باعث تفاهم و همکاري بیشتر شده و رشد سطح رفاهی زندگی سکنه گردیده و پیامد ریشهکنی این حرفهها و امنیت بیشتر شهرهاي مرزي را به دنبال خواهد داشت.
واژگان کلیدي: قاچاق – مواد مخدر – امنیت – آمایش
مقدمه :
در بررسی تاریخ ، بشر در سطح کره زمین پیوسته با مسائل مربوط به مواد مخدر سر وکار داشته است . می توان گفت مواد مخدر همزاد با بشر بوده و تا زمانی که انسان به استفاده از گیاهان پی برده به نوعی به مصرف گیاهان داراي مواد مخدر روي آورده است . مسائل مربوط به مواد مخدر تازگی نداشته و اثرات آن نیز همواره در سرنوشت ملت ها و اقوام قابل جستجو است بنابراین پدیده مواد مخدر یک مسئله جهانی است و براي مقابله با آن همفکري ، هماهنگی و همکاري بین المللی ضروري
٢٣٣
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
است کنوانسون هاي متعدد راجع به مواد مخدر ، برنامه هاي سازمان ملل نهاد هاي اصلی و فرعی آن و تلاش هاي بین المللی تا کنون نتوانسته است معضل مواد مخدر را که در حال حاضر به تجارت جهانی پر سود بین المللی تبدیل شده و برخی دولت ها نیز از آن به عنوان ترفندهاي سیاسی بهره برداري می کنند و آن را ریشه کن کرده و یا روند سوء مصرف و قاچاق بین المللی مواد مخدر را کاهش دهد ، به طور کلی می توان گفت مواد مخدر یک مشکل جهانی است و مبارزه با آن به دور از برخوردهاي سیاسی باید از طریق همکاري هاي بین المللی منطقه اي و محلی حل شود .
بوته خشخاش از گیاهان آسیاي صغیر بوده و سابقه تاریخ مصرف آن به چهار هزار سال قبل از میلاد می رسد . و از آن به عنوان گیاه شادي بخش و براي تسکین اعصاب استفاده می کردند و اولین ترکیب داروئی آن در قرن 16 میلادي بدست آمد .
در بررسی تاریخ کشت و مصرف خشخاش می توان گفت مواد مخدر تا زمانی که انسان در این جهان بوده و هست به نوعی با مواد مخدر سر و کار داشته است .
منطقه جغرافیایی به نام هلال طلایی از لبنان تا کشور پاکستان و افغانستان یکی از کانون هاي اصلی جهان است که در آن کشت و مصرف و قاچاق مواد مخدر صورت می گرفت اما پس از جنگ دوم جهانی ، بیشتر کشورهاي این منطقه با توجه به تعهد خود در کنوانسیون هاي مواد مخدر از کشت و تولید آن دست کشیدند . در این میان تنها کشور افغانستان است که به تولید و صدور آن به کشورهاي دیگر اقدام می کند . گرچه دولت حاکم در افغانستان مخالف تولید و قاچاق مواد مخدر می باشد . به نظر می رسد ، شرایط ضعف بنیان اقتصادي ، نظام حکومتی ، ساختار ناهماهنگ قومی و قبیله اي و دست داشتن سیستم هاي مافیایی و سوداگران مرگ و کشورهایی که به نحوي از قاچاق مواد مخدر بهره برداري سیاسی می کنند . در تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان موثرند . بنابراین پدیده مواد مخدر یک مسئله جهانی است و براي مقابله با آن همکاري هایی منطقه اي و بین المللی ضروري است . وجود مرزهاي طولانی ایران و افغانستان پیوسته کشو ر ما ایران را در رابطه با پدیده ي قاچاق مواد مخدر بیش از دیگر کشورها مورد تهدید قرار می دهد . این مسئله نه تنها موجب شهادت بهترین فرزندان عزیز کشورمان میشود ، بلکه سبب اعتیاد میلیون ها جوان کشور که می بایست در فعالیت عمرانی و علمی کشور باشند به چنگال اهریمن مواد مخدر افتاده و نیروهاي شان به تحلیل می رود از طرفی در جهت کنترل مواد مخدر سالیانه میلیاردها دلار صرف هزینه هاي مبارزه با مواد مخدر می شود و هزینه هائیکه جهت بازپروري معتادان و تهیه دارو و درمان در بیمارستان ها می شود ، پریشانی خانواده هاي معتادان ، خانواده شهیدان و یا زندانیان که در رابطه با مواد مخدر دچار مشکل شده اند ، همه و همه ناشی از تولید ، مصرف و قاچاق مواد مخدر است. در راستاي جلوگیري و کاهش قاچاق مواد مخدر از افغانستان به ایران ضرورت همکاري مشترك مرزي با ایجاد یک منطقه ویژه اقتصاد آزاد با همکاري سازمان ملل و دیگر کشورهاي ذینفع پیشنهاد می گردد ، که در صورت تحقق آن وضعیت اقتصادي ، اجتماعی منطقه تحول پیدا خواهد کرد و مسئله قاچاق مواد مخدر محدود می گردد .
-1 روش و ادبیات تحقیق :
1-1 روش تحقیق
با توجه به چند بعدي بودن موضوع مواد مخدر و معضلات خاص منطقه اي و مرزي و تاریخچه بسیار قدیمی سوء مصرف مواد مخدر ، این پژوهش به صورت بررسی اسنادي ، تاریخی ، آماري ، پرسشنامه اي ، بهره گیري از نقشه هاي جغرافیایی و تحلیلی انجام گرفته است .
در راستاي اثبات فرضیه هاي تحقیق به علت تمرکز بر روي مرز ایران و افغانستان و مردم کنکاش مشکلات جدید منطقه ، از روش هاي بررسی میدانی و داده ها و اطلاعات سازمانهاي مرتبط با مرز ها استفاده شده است . در رابطه با پیشینه تحقیق ، اکثر تحقیقات بیشتر جنبه ي کلی دارند و از تحقیقات جدید که راجع به مسئله قاچاق مواد مخدر در مرزهاي ایران و
٢٣٤
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
افغانستان انجام گرفته می توان به دو موضوع : بولتن شناسی معابر و گذرگاه ها ي غیرقانونی مرز سیستان ؛ 1382 و پایان نامه یعقوبی نژاد ، 1389 تحت عنوان ژئوپلتیک مواد مخدر ( بررسی موردي مرزهاي ایران و افغانستان ) اشاره کرد .
-2-1 اهداف تحقیق :
• بررسی علل و انگیزه هاي رواج مواد مخدر در منطقه
• ارایه راهکارها در راستاي کنترل ، حذف تولید و توزیع مواد مخدر .
• شناخت عوامل و انگیزه هاي تأثیر گذار در مواد مخدرمنطقه مورد مطالعه .
-3-1 متغیرهاي تحقیق :
• تأثیر همکاري هاي محلی ، منطقه اي و جهانی در کاهش تولید ، توزیع و مصرف مواد مخدر.
• پیمانهاي اقتصادي و عمرانی و اثرات آن به رفع قاچاق مواد مخدر .
• فقر و بیکاري منطقه و قابلیت شهرهاي دو طرف مرز در کاهش مواد مخدر.
• اثر افزایش امنیت برکاهش ترانزیت و تولید مواد مخدر .
• توسعه زیر ساخت هاي اقتصادي ، عمرانی و اجتماعی در کاهش مواد مخدر .
• اثر جایگاه پخش قومی و قبیله اي در تولید و توزیع مواد مخدر .
فرضیه هاي تحقیق:
(1 کنترل مواد مخدر و ریشه کنی تولید و توزیع آن در افغانستان استراتژیهاي همکاري محلی ، منطقه اي و بین المللی ضروري است ؟
(2 پیمانهاي عمرانی ، سیاسی و اقتصادي مشترك ایران – پاکستان و افغانستان می تواند با توسعه فعالیتهاي عمرانی ایجاد اشتغال نموده و با حذف فقر و بیکاري به کنترل مواد مخدر موفق گردد.
(3 تشکیل یک دولت دموکراسی و مردمی در کشور افغانستان می تواند در ریشه کنی تولید مواد مخدر در افغانستان موثر باشد .
-2ادبیات تحقیق :
تعریف مواد مخدر از دیدگاه بهداشت جهانی به چهار دسته زیر تقسیم می شود :
مواد مخدر : مواد مخدر و انواع آن از مواد اعتیاد آور است که مصرف آن تسکین درد ، اختلال در حرکات ارادي را به دنبال دارد . و این مواد شامل : تریاك ، مرفین ، هروئین ، متادون ، ... می باشد .
الکل : الکل و مشروبات الکلی مانند شراب و ویسکی و ...
دخانیات : انواع دخانیات ( نیکوتین ها ) از جمله سیگارت ، توتون و تنباکو ( مرتضوي قهی ، 1382؛(29
-2-2 مراکز تولید و قاچاق مواد مخدر در منطقه مورد مطالعه :
منطقه هلال طلایی از لبنان تا افغانستان و پاکستان ، عمده تولید کننده مواد مخدر بوده و امروزه فقط کشور افغانستان اقدام به تولید مواد مخدر می کند و از طریق راه هاي هوائی ، دریایی و زمینی تولیدات خود را به کشورهاي اروپایی ، امریکایی ، آسیا و آفریقا و دیگر جاها قاچاق می کند ( ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوري ، . ( 16 : 1374
-3-2آمار سوء مصرف مواد مخدر در جهان :
سالانه حدود 3700 تن تریاك غیرمجاز در سطح جهان مورد مصرف می شود که منشأ تولید آن بیشتر از افغانستان است . بر اساس آمار LINODC در سال 2008 ، حدود 15/4 میلیون مصرف کننده مواد مخدر در جهان وجود داشت که 11/3
٢٣٥
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
میلیون نفر مصرف کننده ي هروئین و باقی 4/1) میلیون نفر ) مصرف کننده تریاك بودند ( ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوري ، 1388 ؛ . ( 3
-4-2ارزش میزان سوء مصرف مواد مخدر در کانون تولید آن
ارزش مالی مواد قاچاق شده از مرز افغانستان – ایران حدود 1 میلیارد دلار برآورد می شود و مصرف کنندگان ایرانی مواد مخدرسالانه حدود 1/4 میلیارد دلار هزینه می شود . طبق برآوردهاي صورت گرفته 531000 مصرف کننده ایرانی سالانه حدود 450 تن تریاك مصرف می کنند و در فاصله سالهاي 2002-2006 به طور میانگین هرسال 170-200 تن تریاك در ایران کشف و ضبط می گردد . (موسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار، ( 6 :1388
-5-2تولید حشیش در افغانستان :
بر پایه گزارش هاي سازمان ملل افغانستان نه تنها به عنوان بزرگترین تولید کننده تریاك در جهان به شمار می رود بلکه این کشور بزرگترین تولید کننده حشیش در جهان است و هر ساله 10 تا 24 هزارهکتار زمین کشاورزي در افغانستان براي کشت حشیش بکار می رود . راندمان تولید در هکتار 145 کیلوگرم است و 17 استان از 34 استان افغانستان به کشت حشیش اقدام می کنند ( سایت روزنامه همشهري ، ( 9 : 1386
