بخشی از مقاله
چکیده:
مرزها همواره دارای تهدیدها، چالش ها و فرصت هایی در ارتباطات بین کشورها عمل می نمایند و در این میان رودهای مرزی با توجه به کارکرد خود به عنوان منابع آب و یا عاملی برای توسعه اقتصادی دو سوی مرز می تواند نقش آفرین باشند. رود هیرمند تنها رودی است که به داخل ایران می آید و جنبه هیدروپلتیکی دارد. این رودخانه از زمان شکل گیری مرز، همواره روابط دو کشور را تحت تاثیر قرار داده است. نوسان جریان آب هیرمند و کاهش آب جاری به منطقه سیستان - ایران - در صد سال گذشته همواره مشکلانی را در روابط ایران و افغانستان در سطوح محلی و ملی به وجود آورده است.
حدود پنجاه سال است که معضل مواد مخدر در سطح جهان به صورت یک مشکل فراگیر برای همه کشورها درآمده است و در سراسر جهان، کمتر کشوری وجود دارد که مواد مخدر یکی از مشکلات عمده مردم و جامعه آن نباشد. قاچاق مواد مخدر یکی از تجارتهای درجه اول در دنیاست. این تجارت، بعد از نفت و اسلحه، سومین تجارت سودآور دنیا می باشد. تأثیرات تولید و عرضه مواد مخدر در هر کشور ابعاد گوناگونی از قبیل امنیت ملی، اقتصاد، سیاست خارجی، فرهنگ و... را دربر میگیرد که البته از یک کشور به کشور دیگر فرق میکند. با این توصیف و با هدف بررسی مسایل پیرامونی هیرمند و معضل مواد مخدر و سیر دیپلماسی در این خصوص به تبیین موضوع می پردازیم.
واژگان کلیدی:سیاست خارجی ایران، هیدروپلتیک،رود هیرمند، مواد مخدر، افغانستان.
مقدمه
یکی از موضوعات محوری درمطالعات جغرافیای سیاسی به حکومت ها و مرز میان آن ها باز می گردد. چگونگی شکل گیری مرز، نوع مرز، مناقشه های ناشی از مسایل مرزی و مانند آن ها، بحث های جالبی را در جغرافیای سیاسی مرز تشکیل می دهند - میرحیدر، . - 1381 طبیعت تابع مرزهای سیاسی نیست و به هر ناحیه و ملتی، گونه خاصی از منابع را ارزانی کرده است. ریشه ستیز میان اجتماعات انسانی نیز در همین ناهمسانی در پراکنش منابع میان نواحی و ملت ها نهفته است: به ویژه ملت هایی که توان مدیریت امور خویش را متناسب با شرایط زیست محیطی ندارند. نرخ بالای رشد جمعیت به همراه شهرنشینی شتاب آمیز، صنعتی شدن، توسعه کشاورزی، ترابری، تفریحات آبی و تخریب محیط زیست، فشار فزاینده ای را بر آب های شیرین موجود در کشورها تحمیل کرده است و این فشارها نیز زمینه های کشمکش بر سر منابع آبی را در میان ملت ها پرورانده است.
رود ها نیز به عنوان پدیده های طبیعی در تامین آب اجتماعات بشری از گذشته های دور تاکنون سهم بسزایی داشته اند - کاویانی،. - 1384 آب یک عنصر اصلی توسعه پایدار است و در سلامتی و تندرستی و زندگی انسان ها و افزایش و کاهش جمعیت به اشکال مختلف نقش داشته و کمک می کند تا انسان ها و کشورها از توسعه اقتصادی،اجتماعی، سیاسی برخوردار شوند - نامی،. - 1389 رود بزگ هیرمند از رودهای پر آب شرقی فلات ایران به شمار می رود که سالانه میلیاردها متر مکعب آب در آن جریان می یابد و طول آن 1100 کیلومتر است. این رودخانه نقش اساسی در آبیاری مناطق مرزی ایران در سیستان و بلوچستان داشته و رگ حیاتی کشاورزی این استان می باشد.
از این رو جریان داشتن این رودخانه تاثیر زیادی در رونق کشاورزی و تحکیم روابط دو کشور می تواند داشته باشد. موقعیت ایران نه تنها در منطقه جنوب غرب آسیا بلکه در جهان، به لحاظ قرار گرفتن در مجاورت بزرگترین کانون تولید مواد افیونی در جهان آسیب پذیر ترین شرایط را در میان کشورهای جهان دارد. نزدیک 80درصد مواد افیونی جهان که به صورت غیرقانونی مصرف می شود، درافغانستان تولید می شود - گزارش دفتر مقابله با جرم و مواد مخدر سازمان ملل - - UNODO؛ولااقل 50 درصد آن به قصد ترانزیت و یا مصرف وارد کشور ما می شود - غنجی، . - 1383این مقاله در صدد نشان دادن فراز و نشیب های هیدروپلتیکی ایران و افغانستان در خصوص رود هیرمند و معضل جهانی مواد مخدر در منطقه جنوب غرب آسیا می باشد.
روش تحقیق
این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی و با مطالعه اسنادی و بهره گرفتن از منابع کتابخانه ای و اینترنتی، سیاست های دو کشور ایران و افغانستان متاثر شده از کارکرد رودخانه هیرمند و نتایج هیدروپلتیکی آن و معضل مواد مخدر بر روابط متقابل ایران و افغانستان را بررسی می نماید.
الف - ایران، افغانستان و رود هیرمند
-1 رودخانه های مرزی ایران
ایران با کشورهای همجوار دارای مرزهای آبی متعدد است. نزدیک به 22 درصد از مرز مشترک کشور را 26 رودخانه کوچک و بزرگ تشکیل می دهند - کل مرزهای کشور حدود 8755 کیلومتر و از این مقدار 2700 کیلومتر از آن دریایی و 4137 کیلومتر خشکی است - . بزرگترین و کوچکترین مرز رودخانه ای به ترتیب مربوط به رودخانه ارس به طول 475 کیلومتر مرز و رودخانه دویرج به طول 2/5 کیلومتر قسمتی از مرز مشترک ایران و عراق می باشد. تنها رودخانه مرزی قابل کشتیرانی ایران اروند رود به طول 86 کیلومتر با کشور عراق می باشد.در جدول - 1 - خلاصه معاهدات برخی از رودخانه های مرزی منعقده بین ایران و همسایگان در زمینه مسایل مختلف ارائه شده است.
