بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین دانش و نگرش نسبت به مواد مخدر و داروها با گرایش به این مواد در دانش آموزان متوسطه شهر کرمانشاه انجام شد. ابتدا از جامعه دانش آموزانی که به مراکز مشاوره شهر کرمانشاه برای ترک اعتیاد، مراجعه نمودند با استفاده از نمونه گیری در دسترس، تعداد 60 نفر 18 - دانش آموز دختر و 42 دانش آموز پسر - به عنوان نمونه انتخاب شدند. سپس برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه نگرش نسبت به مصرف مواد رحمتی - 1380 - ، پرسشنامه گرایش به مصرف مواد - ASP - آدرم و نیک منش - 1390 - و پرسشنامه بررسی دانش نوجوانان در مورد اکستازی نادری فر - - 1389 استفاده شد.
نتایج نشان داد که 33 درصد واریانس گرایش به مواد مخدر بوسیله دانش اکستازی تبیین می شود. همچنین 36 درصد واریانس گرایش به مواد مخدر بوسیله نگرش به مواد تبیین می شود و 54 درصد واریانس گرایش به مواد مخدر بوسیله دو متغیر دانش اکستازی و نگرش مواد تبیین می شود. همچنین نتایج نشان داد، دانش نسبت به مواد در دو گروه دانش آموزان پسر و دختر تفاوت معنی داری با هم ندارد و نگرش به مواد در دو گروه دانش آموزان پسر و دختر با هم تفاوت دارد.
مقدمه
اعتیاد را به عادت کردن، خو گرفتن، و خود را وقف عادتی نکوهیده کردن معنا کرده اند، به عبارت دیگر تسلیم به ماده مخدر که از نظر جسمی و یا اجتماعی زیان آور شمرده می شود، اعتیاد نام دارد - قادری، . - 1391 بنابر تعریف سال 1950سازمان ملل متحد، اعتیاد به مواد مخدر عبارت است از مسمومیت تدریجی یا حادی که به علت استعمال مداوم یک دارو اعم از طبیعی یا ترکیبی ایجاد می شود و به حال شخص و اجتماع زیان آور است - سنجری، . - 1390
پیامدهای اعتیاد جامعه، فرد و خانواده را از نظر اقتصادی، اجتماعی، روانی و جسمی در برمی گیرد. در هر جامعه ای نیروی فعال و جوان به عنوان یکی از ذخایر و سرمایه های آن جامعه محسوب و مطرح می شود و در عمل نیز چرخه فعالیت های مختلف پیکره اجتماع بطور مستقیم و غیر مستقیم متکی به نیروهای فوق است که متاسفانه قشر وسیعی از جوانان و نوجوانان ما اکنون گرفتار اختاپوس اعتیاد شده اند که آنان را در کام خویش فرو می برد و توان حرکت و فکر را از آنان می گیرد و هستی را از آنها ساقط می کند - عباس زاده، . - 1392
دوران بلوغ و نوجوانی یکی از حساس ترین دوره های زندگی به شمار می رود. در این دوره سنی خصوصیاتی از قبیل تشخص طلبی، اعلام استقلال، مخالفت جویی، خودنمایی، تبعیت از گروه های مرجع و ده ها صفت دیگر بروز می کند. دوره جوانی زمان بحران و شورش است. جوان با دارا بودن ویژگی خاص خود به دنبال هیجان است و در این راه اغلب به بیراهه کشیده می شود - احمدی، . - 1392 نتایج بررسی ها نشان می دهد که نوجوانان و جوانان، بیشتر از گروه های سنی دیگر در معرض خطر اعتیاد قرار می گیرند.
از آن رو که دامنه علل گرایش به اعتیاد و دامنه و گستردگی عوارض ناشی از آن بسیار وسیع و فراگیر می باشد، پیشگیری، شناسایی و از بین بردن علل گرایش به اعتیاد ضروری است، زیرا همان گونه که مطرح شد، پیامدهای ناشی از اعتیاد بسیار خانمانسوز و بنیان برافکن هستند و درمان پس از اعتیاد نسبت به پیشگیری کاری به صرفه نخواهد بود. البته این بدان معنا نیست که افراد معتاد را درمان نکنیم، بلکه بدان معناست که پیش از ایجاد اعتیاد در فرد، زمینه های گرایش به آن شناسایی شوند و با استفاده از مطالعات کارشناسانه در ابعاد و تخصص های گوناگون، در از بین بردن زمینه ها تلاش شود - آرمانی، . - 1392
امروزه رسانه با استفاده از راهکارها و شیوه های گوناگون، اطلاعات خویش را در اختیار اقشار جامعه قرار می دهند. تمامی این تلاش ها و هزینه کردن ها به منظور شکل دهی دانش انسان ها نسبت به رویدادها، اشیاء، افکار و اندیشه ها صورت می پذیرد. زیرا اطلاعات و دانش افراد نسبت به مواد مخدر نحوه رفتار آنان را در زمینه مواد مخدر رقم می زند، تقریبا همگان یک رابطه عمیق و تنگاتنگی را بین رفتار و دانش افراد در زمینه مواد مخدر می بینند . - Adamz,2010 -
نگرش مانند هر مفهوم دیگری دارای تعاریف متعددی است. در تعریفی ترکیب شناختها، احساسها، و آمادگی برای عمل نسبت به یک چیز معینی، نگرش شخص نسبت به یک موضوع اجتماعی است - عباس زاده ،. - 1392 تعاریف متعددی دیگری نیز از این مفهوم ارائه گردیده است که همگی دارای فصل مشترکی هستند و به این نکته اشاره دارند که نگرش یک حالت درونی است که آمادگی برای عمل ایجاد می کند. در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت نگرش یک مفهوم چند بعدی شامل عناصر شناختی، عاطفی و رفتاری است که نحوه رفتار افراد را تعیین می کند و هر نگرشی دارای موضوع خاصی است که این موضوع می تواند افراد، اشیاء رویدادها و حتی خود فرد باشد - فلاح چای، . - 1388
بنابراین آگاهی از نگرش و دانش و اطلاعات افراد خصوصا در زمینه اعتیاد و سو مصرف مواد تا حد زیادی پیش بینی رفتارها را فراهم می سازد. البته روشن است که رفتارها از عوامل متعددی ناشی شده و شرایط و موقعیتهای گوناگونی در شکل گیری و تعدد آنها مؤثر است. اما همه این عوامل و شرایط، رفتار را در بسترهایی همساز با نگرشها جهت میدهند و با مرور زمان و استمرار عمل برخی از تعارضات بدوی نیز، که معمولا میان این دو واقع میشود، جای خود را به سازگاری و التیام میدهند، اگرچه بعید نیست که در برخی افراد یا گروهها بر اساس بعضی رفتارها و تحت شرایط و اوضاع و احوال خاص فرهنگی اجتماعی، این تعارض میان رفتار و دانش به صورت ریشهای همواره باقی بماند.
در حقیقت، امکان پیش بینی درست رفتار بر اساس دانش و اطلاعات افراد، به میزان همسازی میان این دو بستگی دارد - ذکر، . - 1394 صاحبنظران، مطالعه نگرش را برای درک سو مصرف مواد، حیاتی میدانند. بخشی از این اهمیت، بر این فرض استوار است که نگرشها تعیینکننده رفتاری مانند گرایش به اعتیاد هستند و این فرض بهطور ضمنی دلالت بر این امر دارد که با تغییر دادن نگرشهای افراد میتوانیم، رفتارهای آنها را از جمله گرایش به اعتیاد را پیشبینی کنیم و در نتیجه بر آنها کنترل داشته باشیم - . - Pinkurat,2012
نادری فر - 1389 - در پژوهشی با عنوان بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد نوجوانان دانش آموز در مورد اکستازی در مراکز پیش دانشگاهی زاهدان به نتایجی دست یافت که نشان داد سطح آگاهی اکثر دانش آموزان در مورد اکستازی 60/2 - درصد - خوب بوده و اکثر آن ها 77/4 - درصد - دارای نگرش خنثی نسبت به مصرف اکستاسی بودند. یافته ها در زمینه عملکرد دانش آموزان در مورد اکستازی نشان داد که 100 درصد دانش آموزان سابقه مصرف آن را نداشته اند. با وجود این که سطح آگاهی اکثر نوجوانان در مورد اکستازی متوسط و خوب است، از دیدگاه بیش از نیمی از آنها، عدم آگاهی فرد یکی از مهمترین دلایل گرایش به مصرف اکستازی ذکر شده است. شمار بالای افراد دارای نگرش خنثی نسبت به مصرف اکستازی می تواند نگران کننده باشد.
همچنین اسماعیلی و همکاران - 1390 - در پژوهشی با عنوان بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی بر تغییر نگرش نسبت به مواد مخدر در میان سربازان وظیفه شاغل در زندانهای استان تهران، نشان دادند، سربازان برگزیده در سه گروه آموزش 65 - نفر - ، گروه گواه درونی 64 - نفر - و گروه گواه بیرونی 67 - نفر - قرار گرفتند. مقایسه این سه گروه باهم نشان داد نگرش کلی به اعتیاد، نگرش نسبت به مصرف مواد مخدر، نگرش نسبت به علت مصرف مواد مخدر نگرش نسبت به شخصیت فرد معتاد، نگرش اجتماع نسبت به اعتیاد، نگرش نسبت به ترک اعتیاد، نگرش نسبت به گریز از اعتیاد و نگرش نسبت به اعتیاد به عنوان راه حل در زندگی معنادار بوده است. نتایج نشان داد که مداخلات آموزش مهارت زندگی بر تغییر و بهبود نگرش در میان سربازان آموزش دیده مؤثر است و میتواند نقش مهمی در کاهش سوء مصرف مواد مخدر در جامعه ایفا نماید.
