بخشی از مقاله
چکیده
موضوع اقتصاد مقاومتی از ابتکارات مقام معظم رهبري و از مسایل جدید است، که بررسی نقش زنان جامعه اسلامی در اجرایی و عملیاتی شدن آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. اقتصاد مقاومتی در پی تبدیل کردن تهدیدها به فرصت است و با اتخاذ راهکار مناسب و منطقی اعم از اولویت بندي نیازها، پرهیز از واردات کالاهاي غیرضروري، حمایت از تولید داخلی و نیز کار و سرمایه ایرانی میتواند اقتصاد کشور را در برابر تحریمها مقاوم سازد. این مقاله ضمن بررسی مفهوم اقتصاد مقاومتی به نقش و جایگاه زنان جامعه ما، با توجه به اهمیت علم اقتصاد خانواده، موقعیت کنونی جمهوري اسلامی ایران و نیز تهدیدات و فشارهاي سیاسی موجود، بررسی نقش زنان و دختران به عنوان مؤثرترین عامل انگیزشی خانواده ها براي تحقق منویات معظم له را به دقت مورد کنکاش قرار داده است.
امروزه در تمام جوامع صحبت از مصرف بیرویه انرژي و نگرانیهاي ناشی از کمبود آن مطرح است. در کشور ما با توجه به اینکه بیشتر فعالیتهاي اقتصادي بانوان در بخش خانواده است، بنابراین زنان میتوانند با اتحاد و همبستگی در بین اعضاي خانواده و شناخت عادتهاي اشتباه و حذف باورهاي غلط اقدام نمایند و زمینه اصلاح و ارتقاء فرهنگی افراد، همکاري، اتحاد، همبستگی و صمیمیت باشد. زنان میتوانند نقش تعیین کننده و کنترل کننده بر ساختار مصرف خانواده و اجتماع داشته باشند و با توجه به اینکه نیمی از جمعیت را زنان تشکیل میدهند از این رو جایگاه آنان در جامعه ما بسیار حائز اهمیت است.
واژگانکلیدي: اقتصاد مقاومتی، سبک زندگی، کارخانگی زنان، تولید ملی، ارزش افزوده.
.1 مقدمه و طرح مسأله
بشر با توجه به تمایلی که به ارضاي نیازهاي خود دارد، سعی میکند که با صرف حـداقل هزینـه، حـداکثر نتیجه را به دست آورد. این راه و روش، اصل اقتصاد نامیده میشود.فاقتصاد در لغت از ریشه »قصد« به معنـاي
میانهروي و پرهیز از افراط و تفریط در هر کاري است(جبران مسعود و اترابینژاد، 1377، .(227 در آیه شریفه
»و اقصد فی مشیک« نیزفاقتصاد به همین معنی آمده است. در تعریف،فاقتصاد از معناي عرفی خود (میانه روي
در معاش و تناسب دخل و خرج)، تعمیم میشود.
در قرآن کریم و روایات اسلامی به موازات عقل معاد به عقل معاش نیز توجه داشتهانـد. اعتـدال در امـور، پرهیز از اسراف و تبذیر، میانه روي، اهمیت کار در احادیث و... همگـی بیـانگر توجـه اسـلام بـه مقـولات و
مفاهیم اقتصادي است که از جمله، در آیه »والذین اذا انفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا و کـان بـین ذلـک قوامـا؛ و
آنان که چون هزینه کنند اسراف نمیکننـد و خسـت نمـیورزنـد بلکـه میـان ایـن دو راه اعتـدال را در پـیش
میگیرند)«فرقان، آیه(67، اشاره شده است. در همین راستا یکی از مفاهیم اقتصادي که تاکنون در عرصه نظر و عمل مغفول مانده »اقتصاد مقاومتی« است. اقتصاد مقاومتی یـک نظـام اقتصـادي اسـت کـه بایـد هماهنـگ بـا
سیاست هاي کلان سیاسی و امنیتی نظام اسلامی و براي مقاومت در برابر اقدامات تخریبی شکل بگیرد تا بتواند در برابر ضربات اقتصادي تحریم ها و توطئه هاي گوناگون اقتصادي نظام اسـتکبار مقاومـت کـرده و توسـعه و
پیشرفت خود را ادامه دهد و روند رو به رشد همه جانبه خود را در ابعاد ملی، منطقهاي و جهانی حفظ کند.
پژوهشگران و اندیشمندان علم اقتصاد تحقیقاتی زیادي در باب موضوعات مختلف اقتصادي انجام دادهاند،
اما عنوان اقتصاد مقاومتی، خصوصاً بررسی نقش زنان در این پدیده، موضوعی است که با توجه خلق این ایده
توسط مقام معظم رهبري، در اندیشههاي اقتصاددانان، سابقه تحقیق و تفحص نداشته است. از آنجا که توسـعه همه جانبه یک جامعه با بهکارگیري نیروهاي فعال آن ممکن اسـت و زنـان نیـز نیمـی از نیروهـاي مـذکور را
تشکیل میدهند، در عین حال تأمین امنیت اقتصادي خانواده به عنوان یکی از مهمترین بخشهاي اقتصـادي و
تأثیرگذار بر جامعه مطرح میشود و میبایست به نقش زنان در اقتصاد مقاومتی توجـه بیشـتري نمـود(ملکـی،
23،.(1377 نتایج بررسی بودجه خانوار بانک مرکزي ایران نشان دهنده این مطلب اسـت کـه بخـش مهمـی از نیروي کار بدون مزد را زنان خانهدار (اعم از شاغل و غیرشاغل) شامل میشـوند کـه ایـن تعـداد برابـر 25/2
درصد کل جمعیت ایران است. خانوادهها مواد خام خوراکی و غیرخوراکی را از بازار خریداري کـرده و آن را به مصرف میرسانند و به همین دلیل مصرف کننده به شمار میآیند. در حالی که در برابر فعالیـتهـایی کـه در
خانوادهها انجام میشود فعالیتهایی نیز در بازار وجود دارد که باید در جریان تولید ملی به حساب آید.
به عبارت دیگر، یکی از مهمترین عناصر جامعه، یعنی خانوار و زن خانهدار در مجموعه مصرفکنندگان نه تولید کنندگان قرار میگیرد(مرکز آمار ایران). لذا در این تحقیق براي نشان دادن خدمات و کمک زنان به امـور اقتصادي خانواده و سهم آنان در عرصه تولید و توسعه کشور و اجرایی نمودن اقتصاد مقـاومتی از راه بررسـی
شاخصها و مؤلّفههاي اقتصاد مقاومتی، وارد میشویم و سپس به تحلیل آن میپردازیم.
.2 مفاهیم و مبانی نظري
.1.2 اصول اقتصاد مقاومتی در زندگی
براي اقتصاد مقاومتی اصولی وجود دارد که برخی از آنها عبارتاند از:
-1 کار و تلاش عمومی براي تولید، کشاورزي، عمران و آبادانی. امام رضا(ع) فرمود: پاداش کسی که براي
مخارج زندگی خود تلاش و کوشش میکند از پاداش کسی که در راه خدا جهاد میکنـد بیشتراسـت(حرانـی،
تحف العقول، ص.(808 در روایتی دیگر پیامبراکرم(ص) فرمود: هرکس از دسترنج خود روزي حلال بخـورد،
درهاي بهشت به روي او گشوده میشود، خداوند با دیده رحمت به او نگـاه مـیکنـد، روز قیامـت در شـمار
پیامبران باشد.« ما باید کار و تلاش را یک وظیفه بدانیم، پیامبر اکرم(ص) فرمود: »کار کردن بـراي کسـب مـال
همایش ملی نقش سبک زندگی در اقتصاد مقاومتی
3
حلال، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است)«بحارالانوار، ج100، ص.(209 در تـاریخ آمـده، امـام صـادق(ع)
روزي از حال عمروبنمسلم پرسید، گفتند او براي عبادت کمر همت بسته و از کار و تجارت دسـت کشـیده، امام(ع) از این خبر ناراحت شد، فرمود: واي بر او، مگر نمیداند که هرکس دنبال کار نرود، دعایش مسـتجاب
نمیشود(تهذیب الاحکام، ج6، ص.(323
-2 قناعت و اعتدال در زندگی: یکی دیگر از اصول اقتصاد مقاومتی، قناعـت و اعتـدال در زنـدگی اسـت.
اسلام بر اصل اعتدال در بخش اقتصاد تأکید فراوان کرده است. خداوند در قرآن میفرماید: »و لا تجعـل یـدك
مغلولهً لی عنقک و لا تبسطها کل البسط؛ هرگز دستت را به گردنت مبند و بسیار هم گشاده دستی مکن؛ بلکه حد وسط را انتخاب کن)«اسراء، .(29 قناعت به عنوان یک ویژگی نفسانی که فرد را در مقابل زیادهخـواهی و
طمعورزي در امان میدارد، از ارزش هاي مهم در فعالیت هاي معیشـتی اسـت. در اقتصـاد مقـاومتی هرگـز بـر
معیشت مردم سخت گرفته نمیشود؛ بلکه تأکید بر اعتدال میشود. در حدیثی امام بـاقر(ع) فرمـود: سـه چیـز
است که نجات دهنده انسان است: الف: ترس از خداوند در نهان و آشکار، ب: میانه روي در هنگام ثروتمندي و تهیدستی، ج: به عدالت رفتار کردن، چه در حال خشنودي و چه هنگام غضب.
-3 پرهیز از فساد و حرام اقتصادي براي جلوگیري از آسیب پذیري و ایجاد مقاومت در برابر تهدیـدها و فشارها: اقتصاد مقاومتی بر پایه معنویت و دیانت افراد و جامعه استوار است. بدون معنویت و سلامت معنوي، مقاومت، شکننده است. زیاده روي و اسراف زمینه سقوط مـلتها و عامل مـهم بدبختیهاست. در مقابل، میانه
روي و اعتدال، آینده افراد را تأمین میکند. علی(ع) فرمود: کسی که میانه روي و اعتـدال را شـیوه خـود قـرار
دهد، ثروت و بینیازي او دوام خواهد داشت و فقر و مشکلات او جبران خواهد شد.
-4 روي آوردن به ایمان و تقوا و معنویت: یکی دیگر از اصول اقتصاد مقـاومتی روي آوردن بـه ایمـان و تقوا و معنویت است. قرآن میفرماید:ولَو ﱠأَان أَهَل الْقُرَى آمنُوا و التقو لَفَتحنَا علَیهِم برَکَات مَن السماء والْـأَرضِ؛ اگر مردم قریهها ایمان آورده و پرهیزکاري پیشه کرده بودند، برکات آسمان و زمین را به رويشان میگشودیم؛ ولی پیامبران را به دروغگویی نسبت دادند ما نیز به کیفر کردارشان مواخذهشان کردیم)«اعراف، .(96
