بخشی از مقاله
چکیده
در سالهای اخیر و با شدت گرفتن فشــارهای ناشــی از تحریمهای اقتصادی بین المللی، اقتصاد کشور در شرایط ویژه قرار گرفته است، مقام معظم رهبری با آگاهی کامل از حربهی اقتصادی دشمنان و هدف شوم آنها از تشدید فشارهای همه جانبه به جمهوری اسلامی ایران، آنچه در چند سال اخیر مورد تاکید قرار داده اند بحث اقتصادی مقاومتی بوده است . دراین شرایط بایستی استراتژی اقتصاد مقاومتی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و نمود آن در سبک زندگی مردم کشور متبلور شود. اقتصاد مقاومتی به معنای حداقل کردن وابستگیها به خارج و حمایت از تولید داخل میباشد. قدرتهای غربی برآنند تا به هر نحوی به تغییر در سبک زندگی مردم در زمینه های مختلفی همچون تغییر در پوشش، رفتار مصرف کنندگان و غیره بپردازند. این پژوهش برآن است تا به شیوهی توصیفی تحلیلی و براساس نظریهها و مطالعات پیشین به بررسی تاثیر اقتصاد مقاومتی بر سبک زندگی مردم بپردازد. نتایج این پژوهش نشان داد که با پیش بینی زیرساختهای لازم برای پیاده سازی اقتصاد مقاومتی و متبلور شدن آن در زندگی مردم میتوان در مقابل حربههای دشمنان ایستادگی کرد.
واژههای کلیدی: اقتصاد مقاومتی، تحریم، سبک زندگی، مصرف
1
-1 مقدمه
ضرورت اقتصاد مقاومتی از آن جا ناشی میشود که در سالهای اخیر دشمنان انقلاب اسلامی ایران بیش از هر زمان دیگری برای جلوگیری از پیشرفت و شکوفای انقلاب، بر عرصهی اقتصادی متمرکز شدهاند.
این در حالی است که وضیعت فعلی اقتصادی کشور با اقتصاد مقاومتی فاصلهینسبتاًزیادی دارد . شاهد بر این ادعا، در بخش مصرف خانوار، وجود اسراف و تبذیر در بازار مصرف، حاکمیت فرهنگ مصرف گرایی، تمایل به ترجیح مصرف کالای خارجی، بر کالاهای تولید داخلی است(اصغری، :1393 ص.(81
اقتصاد کشور شاهد رویارویی با گفتمان جدیدی در حوزه اقتصادی با عنوان اقتصاد مقاومتی است. اکنون اقتصادکشورمان هم از فضای جهانی تأثیر میپذیرد و هم به دلیل رکود تورمی که در حوزههای مختلف اقتصادی به دست آورده یا از قبل داشته است بر آن اثر میگذارد. با توسعه تحریمهای اقتصادی در کشور یک ضرورت بیش از پیش نمایان شده و آن دستیابی به یک الگوی مقاومتی از اقتصاد است. الگویی که در برابر بحرانهای اقتصادی رویکردی فعالانه داشته باشد و بتواند در شرایط بحرانی موانع را برطرف کند. واژه اقتصاد مقاومتی بر این موضوع دلالت میکند که فشارها و ضربههای اقتصادی را یک جامعه در راستای اهداف کلان اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی تحمل کند. بسیاری از اقتصاددانان نیز معتقدند که بنمایههای اقتصاد مقاومتی از دل رفتارهای اقتصادی مردم بیرون میآید و برای اصلاح وضعیت اقتصادی باید ابتدا به دنبال تأثیر فرهنگ اقتصادی در جامعه باشیم(صنایعی، ارزانی،.(102 :1393
با اینکه به دلیل شرایط خاص اقتصادی در سالهای اخیر توجه ویژهای از سوی رهبران سیاسی جمهوری اسلامی ایران به مسأله اقتصاد مقاومتی شده، ولی تعمیق درمؤلّفههای پروژه اقتصاد مقاومتی گویایی این مهم است که حرکت به سمت فرهنگ اقتصاد مقاومتی در همه حال برای جامعه حائز اهمیت بوده و دربردارنده پیامدهای مطلوبی است. این اهمیت هنگامی آشکارتر می شود که اقتصاد مقاومتی را نوعی اقتصاد مردمی و جامعه محور در نظر بگیریم. همان طور که مقام معظم رهبری تأکید دارند مردم نقش محوری در اقتصاد مقاومتی دارند و به همین دلیل پیاده سازی اصل 44 قانون اساسی مبنی بر افزایش مشارکت مردمی در اقتصاد را توصیه میکنند(سبکتکین، جعفری، ا، جعفری، ه.(1 :1392
نظربه بعد مردمی اقتصاد مقاومتی، اهمیت مشارکت مردمی را در توفیق آن را خاطر نشان میکند. در این راستا باید اذعان داشت که مردم به دو دلیل در پروژه اقتصاد مقاومتی اهمیت دارند؛ یکی اینکه فرهنگ مصرف مردم نقش مهمی در تعیین سرنوشت پروژه اقتصاد مردمی دارد و دوم اینکه اقتصاد مقاومتی برای رسیدن به اهداف خود نیازمند کنشگرانی خلاق، هوشمند و اجتماعی است که ضمن برخوردار از خلاقیت و توان تدبر لازم برای گذشتن از بحران های اقتصادی، اهداف اجتماعی داشته باشند و از انگیزه کافی برای همبستگی با سایر اعضای جامعه برخوردار باشند. محوریت یافتن این دو عنصر در فرهنگ اقتصاد مقاومتی، لزوم شناخت و تدوین منظومهای از الگوهای کنش، هنجارها و روابط را به لحاظ جامعه شناختی مطرح میسازد که در قالب سبک زندگی بهتر میتوان در مورد آنها بحث نمود. از اینرو، موفقیت پروژه اقتصاد مقاومتی در جلب مشارکت مردمی نیازمند شناخت و اشاعه سبک زندگی متناسب با اقتصاد مقاومتی و قانع ساختن مردم به انتخاب این سبک از زندگی در میان انواع سبکهای زندگی موجود است (سبکتکین، جعفری، ا، جعفری، ه.(2-3 :1392
از جمله مواردی که در تحقق اقتصاد مقاومتی مؤثر است، سبک زندگی و فرهنگ حاکم بر جامعه است. در اقتصاد مقاومتی، روحیه و فرهنگ حاکم بر جامعه، بر پایه اخلاقیات، ترجیح منافع جمعی و ملی بر فردی، مقاومت در مقابل کید دشمن، ایثار و فداکاری، کار و تلاش مضاعف، تولید حداکثری و مصرف به میزان نیاز و در یک کلام حاکمیت دین و معنویات بر سبک زندگی است. در حال حاضر سبک زندگی جامعه ایرانی با سبک زندگی اسلامی آرمانی فاصله دارد و تحقق اقتصاد مقاومتی را با چالش مواجه ساخته است. نفوذ چنین سبکی از زندگی در جامعه ایرانی و انقلابی و تغییرروحیات و اخلاقیات مردم را میتوان در سیاستهای ماتریالیستی الگوهای توسعه غربی جستجو کرد که پس از جنگ در قالب سیاستهای تعدیل اقتصادی اجرا شد.
2
سیاستهایی که به دلیل بنیانهای فکری ماتریالیستی خود، فرهنگ و سبک زندگی را دچار آفتهای جدی نموده است. ( سرخه دهی، .(2 :1392
این پژوهش بر آن است ضمن بیان تعاریف و مفاهیم اقتصاد مقاومتی به بررسی رابطه آن با سبک زندگی مردم بپردازد.
-2 پیشینه تحقیق
در رابطه با پیشینه تحقیق باید گفت، اگرچه درباره موضوعاتی مانند سبک زندگی پژوهشهای بسیاری صورت گرفته و در قالب کتاب و یا مقاله در کنفرانسهاو مجلات به چاپ رسیده است؛ همچنین در رابطه با اقتصاد مقاومتی تعداد محدودی کتاب و مقاله منتشر شده است؛ اما این که این دو موضوع در یک پژوهشی باهم مورد بررسی قرار گرفته باشد، تعداد محدودی کار شده است که در ادامه به آنها اشاره میشود:
سبکتکین، جعفری، ا، جعفری، ه( ( 1392 در یک مطالعه، به بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش دانش آموزان به سبک زندگی متناسب با اقتصادمقاومتی مطالعه موردی: دانش آموزان شهر کرج پرداخته است. این تحقیق به شیوه پیمایشی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته در بین 650 نفر از دانش آموزان متوسطه شهر کرج به عنوان نمونه اجرا شد. یافتهها نشان دادند که میزان گرایش دانش آموزان به سبک زندگی متناسب با اقتصاد مقاومتی با متغیرهای استفاده از رسانه، میزان مصرف گرایی خانواده، جامعه پذیری دینی،اهتمام مدرسه به فرهنگ اقتصاد مقاومتی و شخصیت اجتماعی پیشرفته همبستگی معنادار دارد.
سرخه دهی( ( 1392 در مطالعه خویش با عنوان" راهکارها و چالشهای تحقق سبک زندگی اسلامی؛ به مثابه بستر تحقق اقتصاد مقاومتی" به بررسی رابطه میان فرهنگ، اقتصاد و سبک زندگی پرداخته است و آثار فرهنگ بر تفکرات اقتصادی و نیز اثرات بنیانهای فکری و نظام انگیزشی مکاتب اقتصادی مختلف، به ویژه اقتصاد سرمایه داری و لیبرالیسم بر سبک زندگی را موردبررسی قرار داده است اصغری( ( 1393 در مقالهای به بررسی، خانواده و نقش آن در اقتصاد مقاومتی پرداخته است. وی در این پژوهش در پی اثبات
این فرضیه بود که بین الگوی مصرف وپسانداز خانواده و اقتصاد مقاومتی رابطه معناداری وجود دارد. یافتههای مقاله بیانگر آن است که:
-الگوی مصرف خانوار اگر منطبق بر الگوی تولید کشور باشد با اقتصاد مقاومتی سازگار است و اگر منطبق بر الگوی تولید داخلی نباشد به عنصر ضد اقتصاد مقاومتی تبدیل خواهد شد.
- به دلیل این که وضعیت موجود الگوی مصرف خانوار، و رسیدن به وضعیت مطلوب الگوی مصرف خانواده، هر دو در بستر باورها و ارزشها میگیرند، تقویت باورهای دینی و بهرهگیری از آموزههای اسلامی در رابطه با مصرف میتواند از کارامدی بالایی برخوردار باشد.
- در کوتاه مدت نیز میتوان از طریق تقویت فرصتهای سرمایهگذاری جهت جذب پساندازهای کم همراه با تبلیغ آثار مثبت آن در اقتصاد، راه را برای کاهش مصرف و افزایش پسانداز هموار نمود.
فیضپور و رضایی (1392) در مطالعه خویش با عنوان" نقشمؤلّفه های سبک زندگی اسلامی در استراتژیهای اقتصاد مقاومتی از دیدگاه حضرت آیت االله خامنه ای"به بررسی نقش مولفه های مختلف سبک زندگی اسلامی در اقتصاد مقاومتی پرداخته اند.
نصیری حامد (1392) در مقالهای با عنوان "اصلاح سبک زندگی و تحقق اقتصاد مقاومتی" به بررسی اقتصاد مقاومتی و سبک زندگی پرداخته است.
اخترشهر، حبیبی (1391) در مطالعه خویش با عنوان "رابطه سبک زندگی و اقتصاد مقاومتی " به تبیین رابطه سبک زندگی و اقتصاد مقاومتی پرداخته اند
