بخشی از مقاله
چکیده
سبک زندگی از زمره مفاهیمی است که پژوهشگران حوزه جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی برای بیان پاره ای از واقعیات فرهنگی جامعه مطرح کرده اند و دامنه به کارگیری آن در ادبیات علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی آن چنان رواج یافته که بعضی معتقدند که این مفهوم می تواند به نحو دقیق تری، گویای حقایق پیچیده رفتارها و حتی نگرش های فرهنگی و اجتماعی ما در جامعه امروزی باشد. از این روی مقام معظم رهبری با توجه به نقش و اهمیت سبک زندگی فرد فرد ایرانیان در حفاظت و صیانت از آرمانهای اسلام ناب محمدی و انقلاب اسلامی در مقابل هجمههای فرهنگی تمدن غرب، طی سالیان اخیر تاکید بسیاری بر این مقوله داشته اند و ضمن توصیه اکید به مردم مبنی بر اتخاذ شیوه صحیح زندگی و مطابق با شونات ایرانی اسلامی، به اصحاب نظر و قلم نیز تاکید نموده اند تا ضمن آسیب شناسی مدیریت سبک زندگی در خانواده های ایرانی الگوها و راهکارهای بهبود سبک زندگی را شناسایی نمایند. بر این اساس، پژوهشگران در مقاله حاضر با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و از طریق روش شناختی توصیفی- تحلیلی، به شناخت مفاهیم و مولفه های الگوهای اسلامی سبک زندگی و مدیریت آن از دیدگاه مقام معظم رهبری پرداخته اند.
مقدمه
بحث از آئین و روش زندگی در ادیان الهی یا بشری، به مفهوم عام، از دیرباز مطرح بوده است؛ اما موضوع »سبک زندگی« به عنوان یک اصطلاح، در گذشته به صورت مستقل مطرح نبوده بلکه بخشی از محتوای آن - با تسامح در معنی - در ضمن مسائل دیگر مانند آئین و آداب زندگی، برنامه زندگی و... عنوان شده است - ربانی،. - 23:1387 خاستگاه بحث »سبک زندگی« با این عنوان خاص، به عالم غرب بر می گردد؛ که از عمر آن حدود صد و اندی سال می گذرد. این مفهوم در آغاز با مباحث طبقه و منزلت اجتماعی پیوند خورده بود. در اوائل قرن بیستم، از یک سو »سبک زندگی« فرصت تبیین هایی غیر مارکسیستی را فراهم کرد و از سوی دیگر بسیاری از جامعه شناسان، این اصطلاح را گویاتر از شاخصه های رایج در مطالعه طبقه بندی اجتماعی دانستند. در غرب کار هایی در این موضوع صورت پذیرفته که به عنوان نمونه می توان به دیدگاه های آدلر، وبلن، زیمل، هوتن، کانل و بوردیو اشاره کرد؛ که برخی از آن ها به طور صریح و برخی دیگر تلویحاً این موضوع را مورد مطالعه و ملاحظه قرار داده اند. طرح علمی این موضوع برای نخستین بار در روان شناسی، از سوی آلفرد آدلر بود و سپس پیروان او آن را گسترش دادند - چاوشیان،. - 24:1381 »سبک زندگی« از دهه 1990میلادی مورد اقبال بیشتری قرار گرفت و آثار و مقالات مختلفی با رویکرد های متمایز در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. برخی آثار مکتوب فارسی نیز در این زمینه منتشر شده است.
در تمامی جوامع بشری، وجود سبک و روش زندگی متناسب با فرهنگ و قوانین موجود جامعه با هدف دستیابی به پیشرفت امری لازم و ضروری است. مفهومی که قادر است اهداف یک جامعه اسلامی را تا حدی در خود جمع کند و به نمایش در آورد، مفهوم پیشرفت است. پیشرفت در مفهوم اسلامی بر خلاف فرهنگ غربی چند بعدی است و یکی از مهمترین ابعاد آن عبارت است از سبک زندگی کردن و زیستن که البته خود این بعد قضیه به سبک زندگی در حوزه های مهمی نظیر اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اخلاقی و اقتصادی قابل تقسیم است. اهمیت مفهوم سبک زندگی از دو منظر قابل ادراک است. اول، فلاح و رستگاری و نجاح از جنبه معنوی و دوم ، رفاه و آسایش زندگی از جنبه مادی و لذا با توجه به اهمیت مسائل اقتصادی در زندگی، مطالعه سبک زندگی در حوزه اقتصادی ضرورتی است که باید به آن پرداخته شود. این نوشتار بر مفهوم اساسی ، اقتصاد مقاومتی نشأت گرفته از مفاهیم اسلامی استوار است. اصول و قواعد ناظر درالگوی دینی چون از یک حکمت الاهی سرچشمه می گیرد و با پشتوانه منطق، عدالت و حکمت است، هر سبک و روشی که از آن برای زندگی انسان ها استخراج شود ، به طور حتم عقلایی، تعادلی، کارآمد و بهینه است. واژه اقتصاد مقاومتی بر این موضوع دلالت می کند که فشارها و ضربه های روانی و اقتصادی از سوی نیروهای متخاصم سد راه پیشرفت جامعه است که باید ضمن غلبه بر آن ها، به پیشرفت و شکوفایی نیز دست یافت. هدف در این نوشتار این است که ضمن بیان ویژگی ها و الزامات سبک زندگی و مدیریت آن از منظر مقام معظم رهبری بررسی شود.
روش تحقیق
پژوهشگران با رصد سخنرانی های معظم له در مجالس مختلف و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و روش تحلیلی-توصیفی، نکات مهم و کلیدی نهفته در سخنان ایشان در این خصوص را استخراج و به شناخت مفاهیم و مولفه های اثر گذار سبک زندگی در اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری پرداخته اند.
سبک زندگی
مطالعه و پژوهش در موضوع سبک زندگی بیشتر به عنوان یک حوزه مطالعاتی »بین رشته ای« تلقی می شود. ورود دانش پزشکی و دین شناسی به این حوزه نیز شاهدی بر مدعای فوق است. سبک زندگی به عنوان دانشی نوپدید و فراگیر، ظرفیت مسأله سازی در حوزه های مختلف عمل و زندگی از یک طرف و علم و نظر از طرف دیگر را داشته و دارداین. موضوع اگر با نظر به خاستگاه، پیدایش و رشد اولیه آن در سده گذشته مورد ملاحظه قرار گیرد، طبعاً در بستر و فضای مدرنیته غربی با مبانی و معیار های تمدن غربی و لیبرال دموکراسی و فرهنگ مصرف گرایی و توجه به جلوه بیرونی و نمود ظاهری، همراه است - رسولی،. - 54:1382 ورود این مفهوم به فضای فرهنگ دینی به ویژه در اسلام، طبعاً این واژه را دستخوش تفاوت هایی در زاویه نگاه به آن خواهد نمود، چرا که مبانی و معیار های ادیان آسمانی در تقابل کامل نسبت به مدرنیته غربی قرار دارد. طبیعی است که در این فضای جدید تعریف مفاهیم نیز باید با تکیه بر این مبانی و ارزش های معنوی صورت پذیرد. واژه »سبک زندگی« مقسمی است برای اقسام و انواع سبک های مختلفی از زندگی با رویکرد های متفاوت، مانند سبک زندگی اسلامی، غربی، شرقی و یا سبک زندگی در روانشناسی، جامعه شناسی و.... در مجموع آنچه از مفهوم سبک زندگی معمولاً در نوشتار، گفتار، رسانه ها و به ویژه در فضای مجازی و اینترنت به تصویر کشیده می شود، بیشتر ناظر به همان جلوه های بیرونی و خارجی حیات و تمدن غربی ازقبیل مد،
دکوراسیون، الگوی مصرف و مفاهیمی از این قبیل می باشد.
همانگونه که اشاره شد واژه ها هنگامی که در فرهنگ های مختلف وارد می شوند سرنوشت هایی بعضاً متفاوت نسبت به زمان شکل گیری آن ها پیدا می کنند؛ و این موضوع یک امر طبیعی است که اصطلاحات تحت تأثیر فرهنگ غالب جوامع قرار می گیرند و بار معنایی خاص پیدا می کنند. البته این سخن به معنای استحاله آن واژه و اصطلاح نیست به گونه ای که تنها بتوان از آن به عنوان مشترک لفظی استفاده نمود بلکه بر عکس این واژه مشترک معنوی بوده و وجه جمع میان برداشت های مختلف از آن وجود دارد. معادل واژه »سبک« در زبان عربی تعبیر »اسلوب« و در زبان انگلیسی «style» است. عبارت »سبک زندگی« در شکل نوین آن - life style - اولین بار توسط »آلفرد آدلر« در روانشناسی در سال 1929 میلادی ابداع شد. این عبارت به منظور توصیف ویژگی های زندگی آدمیان مورد بهره برداری قرار گرفت. »آلفرد آدلر« از این اصطلاح برای اشاره به حال و هوای زندگی فرد استفاده کرد. سبک زندگی هدف فرد، خودپنداره، احساس های فرد نسبت به دیگران، و نگرش فرد نسبت به دنیا را شامل می شود - جی و گریگوری،. - 97:2003
تعریفی که از سبک زندگی ارائه میشود بر حسب نگاهی که به انسان وجود دارد، متفاوت خواهد بود؛ و نوع نگاه به انسان نیز خود در درجه اول منبعث از نوع نگاه و جهانی بینی است که مکتب و آیین مسلط در جامعه ارائه میدهد و در درجه دوم، ناشی از شناختی است که خود انسان از کارکردها، ویژگی، شاخص ها، فلسفه - وجودی - و اهداف خویش از مبحث سبک زندگی انتظار دارد. لذا با توجه به اینکه در حوزههای مختلف با توجه به جهان بینی خویش، تعریفهای متعددی از سبک زندگی ارائه کرده اند، توافقی تجربی یا نظری بر سر تعریف سبک زندگی وجود ندارد و در بسیاری موارد اصطلاح سبک زندگی به هیچ وجه تعریف نشده و در صورت مشخص بودن، دامنهای از تعریفهای متناقض تا جزئی و کممایه را در بر میگیرد - گرونت1،. - 140:1993 پارنل و همکارانش در تعریف سبک زندگی بر شمای کلی سبک زندگی تأکید دارند و معتقدند: تعریف ساده سبک زندگی یعنی اینکه یک نفر چگونه زندگی می کند که خود عبارت است از اینکه فرد از چه محصولاتی استفاده می کند، چگونه از آنها استفاده می کند، در مورد آنها چگونه فکر می کند و در مورد آنها چه احساسی دارد. سبک های زندگی بیان
