بخشی از مقاله
چکیده
اسلام در رأس ادیانی است که پیرامون خود را به سعی و کوشش در به دست آوردن مسائل عمومی تشویق نموده است و از نشانه های جامعیت اسلام و نگرش چندبعدی این دین الهی به انسان اهتمام به تندرستی و حفظ صحت است. از دیدگاه دین، سلامت روح و تعالی جان بسیار مهم تر از سلامت جسم بوده و جسم و تن مرکبی برای رشد معنوی و شکوفایی عقلانی انسان است. توصیه و رهنمودهای فراوانی دین در این زمینه گواه جامعیت مکاتب آسمانی بوده و هم به لحاظ برخورداری از جهات علمی، نشانگر بعد الهی و غیر بشری آموزههای دینی است . در جهانبینی اسلامی باورها و جهان بینی توحیدی، ارزش ها و ایدئولوژی الهی به شیوه زندگی و سبک زندگی افراد جهت می دهد. در این جهانبینی این دنیا محل گذر است و انسان ها با رفتار و اعمال در این دنیا و با عبادت بهعنوان راه تقرب سعادت و کمال نهایی و اخروی را رقم می زنند. در انسان شناسی اسلامی انسان مرکب از جسم و روح است؛ ضمن مختار بودن در چارچوب اصول و محورهایی گام برمی دارد و دنیا را مزرعه آخرت می بیند، بنابراین سبک زندگی او برگرفته از متون اسلامی است. بر این اساس نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که در اسلام سبک زندگی بر مبنای -1 زندگی ساده، -2 قناعت، -3 نذر و احسان، -4خداباوری، -5تلاش و کوشش، -6خانواده محوری، -7اعتدال و میانه روی، -8 محبت و عاطفه، -9 پرهیز از تجمل و چشم همچشمی، -10رعایت پاکیزگی و درنهایت -11 بازگشت به سنت زندگی پیامبران الهی متکی بوده است.
مقدمه و بیان مسئله:
سبک زندگی در شکل نوین اولین بار توسّط »آلفرد آدلر »در روانشناسی به سال 1929 میلادی ابداع شد. هرچند آدلر آن را ابداع کرد، ولی پیروان کلاسیک او و دیگران به تفصیل آن پرداختهاند. محقّقان تعاریف گوناگونی بر اساس بینش و نگرش خاصّ خود ارائه داده اند. جامعه شناسان در تعاریف جامعه شناسانه، بیشتر بر هنجارها و منش های اجتماعی افراد در جامعه تأکید دارند و روانشناسان بیشتر به بُعد فردی و شخصیّتی میپردازند، ولی آنچه مهمّ است اینکه این تعاریف تکبُعدی هستند و فقط به یک بُعد از ابعاد زندگی انسانها توجّه داشته اند، ولی از آنجا که آیین اسلام، آیینی جامع و کامل است و انسان ها را کامل تر و جامع تر مورد ارزیابی قرار می دهد و زندگی را با پشتوانه امور اعتقادی و بینشها مورد ارزیابی قرار میدهد، حتّی رفتارهایی همانند نماز، اگر اعتقاد به خدا و معاد را پشتوانه خود نداشته باشد، رفتار اسلامی محسوب نمی شود، چنانکه بسیاری از رفتارهای مرتاضان و درویشان اسلامی نیست - کاویانی، . - 19 :1391 بر این اساس، می توان سبک زندگی اسلامی را بدین گونه تعریف کرد: »شیوههایی از زندگی است که انسان با تکیه بر نظام ارزشی و مبانی اعتقادی خود در زندگی فردی و اجتماعی برای ایجاد ارتباط با محیط و جامعه، پاسخ به خواستهها و تأمین نیازهایش به کار می گیرد. طبق این تعریف، سبک زندگی، سبک زندگی مصرفهای مادّی یا فرهنگی نیست،
چراکه زندگی عناصر غیر از مصرف را نیز در بردارد. ظهورجامعه مصرفی به واسطه فزونی کالاهای مادی ازیکسو ودموکراتیزه شدن مصرف وعمومیت یافتن آن ازسوی دیگربه انتخابی شدن زندگی روزمره می انجامد وهمین امرنشان دهنده اهمیت روزافزون سبک زندگی درجامعه معاصرمی باشد. سبک زندگی نتیجه همه گزینش ها، ترجیحات ورفتارهایی است که فرد درارتباط با کالاهای مادی وفرهنگ مصرفی انجام میدهد - ربانی،. - 3:1387 اقتصاد مقاومتی به معنای پدید آمدن وضعیتی در یک اقتصاد است که در برابر موانع و مشکلات داخلی و خارجی پایداری نموده و به رشد و پیشرفت خود در جهت اهداف عالیه اش ادامه دهد. عناصر اصلی یک اقتصاد مقاومتی را می توان با نگاهی به اهداف آن، نوع موانع و نیز الگوی حرکت شناسایی نمود. سبک زندگی اقتصادی از نظر فردی و اجتماعی می تواند بیانگر یکی از مهم ترین نقاط ضعف و آسیب برای پیشرفت اقتصادی یک جامعهٔ رشدیابنده باشد. ضمن این که قابلیت تبدیل شدن به یکی از نقاط قوت و پیش برندهٔ اقتصاد را نیز دارد - طغیانی، . - 1393 سبک های زندگی به طور کلی، الگویی برخاسته از مجموعه ارزش ها، نگرش ها، کنش ها، سلیقه ها و ابزارها و بیانگر ماهیت و محتوای رفتارهای فردی و اجتماعی هستند - ر.ک: رضوی زاده، . - 1384 سبک زندگی با رویکرد اسلامی، مبتنی بر معنا و فلسفه زندگی اسلامی است، نه معنا و فلسفه زندگی مادی و سکولار. این در حالی است که سبک زندگی در اصطلاح کنونی غرب، به هنرهای تزئینی، همچون سبک دادن به باغچه، گل کاری، دکوراسیون و فرش کردن خانه تنزل یافته است. سبک زندگی مجموعه ای ترکیب یافته از آداب است و آداب جمع کلمه ادب و ادب به معنی ظرافت در رفتار است. سبک زندگی عبارت از طیف رفتاری که اصلی انسجام بخش بر آن حاکم است و عرصهای از زندگی را تحت پوشش قرار میدهد و در میان گروهی از افراد جامعه قابلمشاهده است. در اصل سبک زندگی زاییده انتخابهای مردم در میان محدودیتهای ساختاریشان است - فاضلی،. - 34:1382 سبک زندگی به مثابه الگویی نسبتا پایدار از رفتار های فردی و اجتماعی در زندگی روزمره از منظر های مختلفی محل بحث قرار گرفته و به موضوعی بین رشته ای تبدیل شده است. روان شناسان و جامعه شناسان بارویکرد های خاص خویش به سبک زندگی - می نگرند - . روان شناسی در سطح تکنیکی و فردی به آنزتوجه دارد و جامعه شناسی در سطح تاکتیکی و اجتماعی به آن می پردازد. پس از دی سن تر - از مرکزیت افتادن - مفهوم طبقه، سبک زندگی مولفه خوبی برای تحلیل شرایط اجتماع برای جامعه شناسان به حساب آمد چرا که ارتباط وثیقی نیز با هویت برقرار کرده بود؛ اما آنچه بر اهمیت »سبک زندگی »در دهه های اخیر تاثیر گذار بوده اول تغییرات اجتماعی که ناشی از جنگ جهانی دوم و ایجاد جامعه مصرفی بود که از عوامل مهم در شکل گیری مفهوم سبک زندگی به شمار می رفت.
این مفهوم زمانی برای سیاست گذاران فرهنگی که بارویکردی نرماتیو به سبک زندگی می نگرسیتند اهمیت یافت که عامل دوم که نقش رسانه ها در اشاعه نوعی خاص از سبک زندگی بود مورد توجه ایشان قرار گرفت. در سبک زندگی اسلامی- ایرانی که مرجع امور خداست و قوانین و چارچوب های مختلف زندگی با استناد به دستورات الهی تعیین می شوند، مولفه های مشخص و بسیار زیادی برای دستیابی به سلامت روح و معنویت انسان مورد توجه قرار می گیرند. در این سبک زندگی جسم و جان آمیخته به هم و دست در دست هم در جهت رضای الهی تلاش می کنند. در این سبک زندگی، ایمان، توکل، توسل، دعا و نیایش، محبت و عشق، امید، ایثار، صبر و. از ا مولفه هایی هستند که هم بن مایه حرکت انسان به سوی کمال و نشانه داشتن سلامت معنوی هستند و هم تعیین کننده روابط فرد با محیط پیرامون و هم تضمین کننده سلامت جسم! یعنی معنویت، سلامت جسم آدمی را چونان لباسی گرم در زمستانی سرد، از گزند سرما و سوز نگهداری می کند. دراین سبک زندگی، ایمان مفهوم اصلی و معیار واقعی زندگی است منبع اصلی استخراج سبک زندگی اسلامی کتاب الهی بوده، زندگی اسلامی در زندگی قرآنی معنا می یابد - مجلسی، 1404 ق، ج 89، ص . - 19 قرآن کریم و عِدل آن - همان، ج 2، ص - 173، همان گونه که در علم اصول، مرجع ارزیابی علوم شناخته شده اند، در علم اخلاق نیز، مرجع ارزیابی اعمال به شمار می روند - ر.ک: جوادی آملی، . - 1389 دعوت الهی در حقیقت، آب زندگانی است یَا أَیﱡهَاکهفردالﱠذِینَوجامعهرا آمَنُواْزندهمیکناسْتَجِیبُواْد.بنابرکریمه» لِلّهِ وَلِلرﱠسُولِ إِذَا دَعَاکُم لِمَایُحْیِیکُمْ - »انفال:
- 24، وقتی خداوند متعال و رسول او به عقاید دینی، اخلاق دینی و حقوق دینی دعوت می کنند، اینها عامل حیات بوده، اجابت کنندگان آن، به حیات انسانی می رسند... پایبندی به ادبیات محکم عصر دینی و ترید به مفاهیم اسلامی، پایبندی به قالب ها و سبک های سنتی و اخلاق مدار و رعایت حریم های شرعی، اصالت حقیقت، مطلق بودن و فطری بودن ارزش های اخلاق متعالی، نقشآفرینی دین در لایه مرکزی نظام ارزشی و. از ویژگیهای سبک زندگی اسلامی است - مهدوی کنی،. - 12 :1387 در طول تاریخ برای همه انسان ها این سؤال مطرح بوده است که هدف زندگی چیست و انسان برای چه زندگی می کند و در واقع هدف انسان از زندگی و در زندگی چه باید باشد. آفریدگار این نظام هستی، جهان و انسان را به چه هدفی آفرید. هدف خلقت جهان و انسان چیست. باید توجه داشت، منظور از سؤال یاد شده این نیست که بدانیم غایت این آفرینش چیست، بلکه منظور بررسی هدف و کمال انسان می باشد. به دیگر سخن، ماهیت انسان چیست تا بررسی گردد سبک زندگی شایسته آدمی در این جهان چه میباشد. یکی از آموزههای مشترک همه ادیان الهی این است که در متون دینی؛ از یک سو، سبک زندگی غیر الهی مذمت و تخطئه شده است و آسیب شناسی درخوری از سبک زندگی آنان، به عمل آمده است. این نکته، هم ناظر به ساحت فردی انسان ها و هم ناظر به ساحت جمعی آدمی است. برخی از آیات قرآن، وضع موجود انسان را مورد مذمت قرار می دهد؛ مانند سوره عصر، آیه 2؛ احزاب، 72؛ ابراهیم، 34؛ علق، 6؛ معارج، 19 و 20؛ اسراء، 11، 67 و 100؛ حج، 66؛ شوری، 48؛ زخرف، 15؛ و برخی دیگر از آیات قرآن، بخشی از ساحت جمعی انسان ها را مورد نکوهش قرار می دهد؛ مانند سوره عنکبوت، آیه 2 و 3؛ انفال، 25؛ ابراهیم، 42؛ اعراف، 94 و .95 از سوی دیگر، در برخی از آیات، سبک زندگی مورد تأیید اسلام نیز بیان شده است تا انسانها بدانند، سبک زندگی
