دانلود مقاله تجهیزات نگهداری و حمل و نقل کالا

بخشی از مقاله

تجهيزات نگهداري و حمل و نقل كالا

تجهيزات نگهداري كالا
وسايل و تجهيزات نگهداري به وسايلي اطلاق مي شود كه جهت ذخيره سازي و انباشتن كالا در انبار از آنها استفاده مي شود. وسايل نگهداري كالا در انواع مختلفي است كه هر يك با توجه به كاربرد خاص آن داراي معايب و مزايايي است كه در انتخاب بايد به آنها توجه شود. در نمودار زير انواع تجهيزات نگهداري كالا در انبار بطور خلاصه و كلي نشان داده شده است.

تجهيزات نگهداري قابل حمل
به وسايلي كه جهت نگهداري و جابجايي اقلام در سطح انبار و آمادگاه بصورت واحد بار مورد استفاده قرار مي گيرد اطلاق مي شود.
تجهيزات نگهداري ثابت (غير قابل حمل)

تجهيزاتي است كه جهت نگهداري و استقرار اقلام در انبار مورد استفاده قرار مي گيرد و نصب آنها در انبارها هزينه بر بوده و در صورتيكه بخواهيم آنها را پس از نصب جابجا نماييم مستلزم زمان و هزينه نسبتاً زيادي است.

شرح تجهيزات نگهداري:
الف- پالت: سكوي كوچك قابل حملي است كه از آن براي تشكيل واحد بار از كالاهاي داراي بسته بندي محكم و منظم، حمل و نقل كالا توسط وسايل حمل واحد بار و ذخيره سازي در انبارها روي هم و يا در قفسه بندي استفاده مي شود و در انواع چوبي، فلزي و پلاستيكي از نظر جنس و در انواع دو طرفه و چهار طرفه و يا دو رو و يك رو، دو باله و يا يك باله و پالت مخصوص از نظر طرح و شكل وجود دارند.

پالتها از نظر جنس با توجه به مزايا و معايب آنها و نوع كالا و نوع انبار و نوع اقليم محل مورد استفاده انتخاب مي شوند ولي از نظر طرح با توجه به نحوة ذخيره سازي و وسيله حمل و نقل و … انتخاب مي گردند.

از پالتهاي مخصوص جهت تشكيل واحد بار، حمل و نقل و ذخيره سازي بسته هاي مخصوص مانند بشكه استفاده مي شود.
ب- باكس پالت: پالت ديوار داري است كه جهت تشكيل واحد بار از بسته هاي كوچك و ضعيف و يا قطعات نامنظم، شكستني و … و ذخيره سازي آنها روي هم تا ارتفاع زياد و حمل و نقل كالا توسط وسايل حمل واحد بار در انبارها و كارخانه ها استفاده مي شود. و در انواع ديواره دار و بدون ديواره و ديوار مشبك و همچنين باكس مخصوص نيز وجود دارند.

از باكسهاي مختلف با توجه به نوع كالا استفاده مي شود مثلاً براي وسايل باريك و برنده از باكسهاي ديواره دار غير مشبك و جهت اجسامي كه بايد ديده شوند از باكسهاي ديواره مشبك و جهت كالاهاي مخصوص مانند لاستيك از باكسهاي مخصوص لاستيك استفاده مي شوند.
در باكسهاي معمولاً جهت دسترسي آسان به كالاي درون آن، يك درب بصورت افقي تا نيمه و يا اينكه يك طرف آنها بصورت باز (بدون ديوار) در نظر گرفته مي شود.
ج- زير چين ها: چهارپايه هايي هستند كه از آنها جهت ذخيره سازي كالا در كف انبار استفاده مي شود و معمولاً از كنار هم قرار دادن آنها در انبار يك پارت (قسمت) جهت تشكيل انباشته از كالاها تشكيل مي گردد. كه معمولاً بصورت فلزي با سطح مشبك مي باشند.
د- ظروف: محفظه هاي چوبي، فلزي و يا پلاستيكي هستند كه قابل حمل و نقل توسط دست بوده و از آنها جهت نگهداري و حمل و نقل لوازم و قطعات ريز استفاده مي شود.

هالوار: استوانه چهارگوش چوبي است كه از آنها جهت ذخيره سازي اقلام سنگين در كف انبار يا بارانداز استفاده مي شود.
و- قفسه بندي: قاب فلزي است كه توسط صفحات و يا تيرهاي افقي به قسمتهاي مختلف تقسيم شده است و از آن براي استفاده بيشتر از فضاي انبار، بالا بردن تنوع و گوناگوني اقلام، عدم وجود محدوديت در قرار دادن واحدهاي بار، دسترسي سريع به اقلام، افزايش نظم در انبار و … استفاده مي گردد. و در انواع مختلف زير وجود دارند:

1- قفسه بندي براي نگهداري اقلام و بسته هاي قابل حمل با دست كه در انواع زير وجود دارند:
- قفسه بندي سبك معمولي
- قفسه بندي نيمه سنگين معمولي
- قفسه بندي سبك دوار

- قفسه بندي سبك ابزار
- قفسه بندي سبك لوله و ميله

- قفسه بندي سبك شيب دار
2- قفسه بندي براي ذخيره سازي واحدهاي بار و اقلام سنگين كه اين تجهيزات عبارتند از:
- قفسه بندي سنگين معمولي
- قفسه بندي سنگين قابل ورود به وسيله ليف تراك
- قفسه بندي سنگين شيب دار
- قفسه بندي سنگين متحرك
- قفسه بندي سنگين با عمق ياد
- قفسه بندي سنگين قابل دسترسي بوسيله كارگر
ز- خرك: وسيله اي كه از آن براي انبار نمودن اقلام طويل و سنگين از قبيل، ميلگرد، نبشي، تيرآهن و … وقتي كه تنوع كالا زياد باشد استفاده مي گردد و از نظر شكل و طرح در انواع يكطرفه و دو طرفه وجود دارد.
تجهيزات حمل و نقل كالا

تعريف حمل و نقل:
حمل و نقل از مفاهيمي است كه تا كنون به طرق گوناگوني تعريف شده است كه يك تعريف ساده براي آن عبارتست از «جابجايي و انتقال اشياء از جايي به جاي ديگر به هر طريق ممكن همانند، جابجايي مواد.
در يك ارگان نظامي، حمل و نقل عبارتست از، تغيير مكان (جابجايي) افراد، وسايل، تجهيزات و ساير نيازمنديهاي نظامي بوسيله انواع وسايل و تجهيزات ترابري از قبيل قطار، خودرو، هواپيما و …

با عنايت به تعاريف فوق حمل و نقل را مي توان چنين تعريف كرد، حركت مواد، قطعات و يا افراد از مكاني به مكان ديگر با هزينه، زمان و وسيله اي مناسب.
اهداف حمل و نقل:

هدف حمل و نقل، همانطور كه در تعاريف فوق بيان شده عبارت است از انتقال اشياء از نقطه اي به نقطه ديگر، و در يك مركز نگهداري اقلام، هدف عمدة حمل و نقل عبارت از انتقال كالا از نقطه اي به نقطه ديگر، در كوتاه ترين مسير ممكن، بدون انجام عمليات مجدد (دوباره كاري) و به بهترين روش، به بيان ديگر اهداف حمل و نقل در يك مركز نگهداري اقلام عبارت است از:
1- استفاده بهتر از فضاي موجود انبار

2- كاهش هزينه هاي كنترل موجودي
3- به حداقل رساندن جابجايي ها
4- به حداقل رساندن زمان تخليه، بارگيري و ذخيره سازي
5- كاهش هزينه هاي حمل
6- كاهش خسارت هاي ناشي از حمل و نقل غلط

7- ارائه سرويس مناسب در زمان محدود
8- استفاده مؤثر از نيروي انساني و وسايل حمل و نقل
انواع حمل و نقل
در دنياي امروزي عمده مصرف وسايل حمل و نقل، براي انتقال كالا و انسان بوده و وسايل حمل و نقل مورد استفاده، هواپيما، خودرو، قطار و كشتي مي باشند. فرق اساسي حمل و نقل كالا با انسان، سيستم راحتي در آن است، كه براي انسان تعبيه شده است.
براي حمل و نقل روش ديگري نيز وجود دارد كه آن انتقال، بوسيله خطوط لوله و پمپاژ برخي مواد است كه براي اين سيستم، مناسب باشند. بطور كلي سيكل فعاليت حمل و نقل عبارت است از:
1- بارگيري
2- جابجايي

3- تخليه
در حمل اقلام هر سه مرحله فوق انجام مي پذيرد و آنچه در ارتباط با هر نوع و يا طبقه اي از اقلام قابل تغيير است، عبارت است از، وسايل و روشي كه در ارتباط با هر يك از مراحل فوق بكار گرفته مي شود.
با توجه به روشهاي موجود و وسايل مورد استفاده، حمل و نقل به دو دسته كلي، تقسيم مي گردد.
الف- حمل و نقل در مسيرهاي طولاني (خارجي)

ب- حمل و نقل در مسيرهاي كوتاه (داخلي)
الف- حمل و نقل در مسيرهاي طولاني (خارجي)
حمل و نقل در مسيرهاي طولاني، بيشتر در خارج از مراكز نگهداري، مثلاً، انتقال اقلام از مراكز توليد و خريد به آمادگاهها و يا حمل اقلام از مراكز نگهداري به مراكز مصرف، مطرح مي باشد. روشهاي حمل و نقل خارجي عبارتند از:
- حمل و نقل جاده اي
- حمل و نقل هوايي

- حمل و نقل دريايي
- حمل و نقل راه آهن
- خط لوله
ب- حمل و نقل در مسافتهاي كوتاه (داخلي مراكز نگهداري و انبار)
در اين قسمت به شرح نوعي ديگري از حمل و نقل مي پردازيم كه سيكل فعاليت ها و كاري آن نيز همانند حمل و نقل خارجي است، يعني در اغلب مواقع شامل عمليات تخليه، جابجايي و بارگيري مي باشد و شايد بتوان گفت كه مكمل حمل و نقل خارجي در مراكز نگهداري مي باشد. اين نوع حمل و نقل در مراكز نگهداري بين انبارها، سكوهاي تخليه و بارگيري، باراندازها و داخل انبارها و غيره انجام مي شود و در مقايسه با روش حمل و نقل خارجي از طول مسير كمتري برخوردار است و شايد نتوان از اين جهت آنها را با هم مقايسه كرد ولي آنچه در اين نوع حمل و نقل قابل توجه است اين است كه بدون آن فعاليت و يا سيكل حمل و نقل خارجي تكميل نمي گردد. ولي بدليل تفكيك سازماني و مأموريتي، لازم است اين دو نوع حمل و نقل بطور جداگانه ولي مرتبط و هماهنگ با هم مورد بررسي قرار گيرند.
انواع روشهاي حمل و نقل (داخلي):
1- حمل و نقل دستي
در اين روش كليه فعاليتهاي بارگيري، جابجايي و تخليه اقلام توسط نيروي انساني و يا وسايل و تجهيزات دستي انجام مي گيرد.
2- حمل و نقل مكانيزه، دستي (تركيبي)

چنانچه قسمتي از سيكل حمل اقلام توسط تجهيزات و ماشين آلات مكانيكي يا الكتريكي انجام شود و قسمتي از سيكل توسط نيروي انساني و تجهيزات دستي انجام پذيرد، روش حمل را تركيبي گويند.
3- حمل و نقل مكانيزه

چنانچه تمام فعاليت ها يا سيكل حمل و نقل (تخليه، بارگيري و جابجايي) توسط تجهيزات و ماشين آلات مكانيكي يا الكتريكي انجام شود. اين روش اصطلاحاً حمل و نقل مكانيزه ناميده مي شود.

انسان در اين روش اغلب نقش هدايت تجهيزات و وسايل حمل و نقل را بصورت مستقيم يا غير مستقيم ايفاء مي نمايد.
لازم به ذكر است تعاريف و تقسيم بندي هاي فوق براساس نوع تجهيزات و كاربردي كه در هر يك از مراكز و انبارها دارند بصورت تجربي انجام شده است.
تقسيم بندي وسايل حمل و نقل:

تقسيم بندي هاي مختلفي را جهت وسايل حمل و نقل مي توان ارائه نمود كه در هر يك روي خصوصياتي توجه شده است، از آن جمله تقسيم بندي براساس ثابت يا متحرك بودن وسايل، تقسيم بندي برحسب شكل و ظرفيت مواد حمل شونده و تقسيم بندي براساس ظرفيت قابل حمل و …
در اين مجموعه سعي بر آن است كه يك تقسيم بندي كه كليه موارد فوق را شامل گردد ارائه و توضيح مختصري در حد معرفي از هر يك بيان مي شود.
1- تجهيزات حمل و نقل ثابت مواد فله اي

2- تجهيزات حمل و نقل ثابت مواد غير فله اي
3- تجهيزات حمل و نقل مواد پالتي
4- تجهيزات حمل و نقل واحدهاي بار

1- تجهيزات حمل و نقل ثابت مواد فله اي
مواد فله اي اصطلاحاً به موادي گفته مي شود كه فاقد بسته بندي بوده و داراي دانه هاي ريز مي باشند و مثل گندم، ماسه، سيمان و غيره جهت حمل و نقل داخلي انبار (سيلو كردن) اين مواد معمولاً از تجهيزات حمل و نقل ثابت استفاده مي شود كه عبارتند از:
- ناوداني ها (مستقيم، مارپيچ)

- انواع نقاله ها (نقاله: تسمه اي، پارويي، مارپيچي، …)
- بالابرها (بالابر: سطلي زنجيري، سطلي چرخدار، …)

2- تجهيزات حمل و نقل مواد غير فله اي
اين مواد در حجم زياد بصورت تكي يا بسته بندي شده بين دو نقطه ثابت حمل مي شوند. تجهيزات حمل و نقل خاصي بدين منظور وجود دارد كه عبارتند از:
- انواع نقاله (نقاله چرخدار وزني، غلطكي وزني، غلطكي با نيروي محركه، تسمه اي مسطح، تسمه اي مقعر، زنجيري مسطح، توري محفظه دار، بالابر بازودار)
- انواع جرثقيل (جرثقيل بازودار، پلي، سقفي، تك ريلي، دروازه اي حمل كانتينر)
3- تجهيزات حمل و نقل مواد پالتي

منظور از مواد پالتي كالاهايي است كه بصورت بسته بندي شده، بر رو

ي پالت يا باكس پالت قرار مي گيرد، تجهيزات حمل اين مواد عبارتند از:
- انواع چرخ دستي (چرخ دستي: چند طبقه، جمع آوري سفارشات، مايل)
- تراكها (تراك دستي با نيروي محركه، تراكتور صنعتي، تراكهاي حمل واحد بار (پالت تراك)، تراك جمع آوري سفارشات)
- ليفتراكها (ليفتراك: تعادلي، راهرو باريك (استرادل، ريچ تراك)
4- تجهيزات حمل واحدهاي بار

- ماشين هاي هدايت شونده اتوماتيك (پالت تراك اتوماتيك، تراكتور صنعتي اتوماتيك و …)
- استاكرها (استاكر: ريلي، جرثقيل)
ملاكها و معيارهاي انتخاب تجهيزات حمل و نقل و نگهداري:‌
1- نوع انبار و مشخصات آن:
انبارهاي مختلف، داراي وسعت متفاوتي هستند و هر يك از آنها نياز به وسيله حمل خاص خود را دارند مثلاً در نيازهاي با وسعت زياد، استفاده از چرخ دستي بدون نيروي محركه اصلاً منطقي نمي باشد، در حالي كه در انبارهاي با وسعت كم، استفاده از چرخ دستي مذكور صحيح بوده ولي امكان استفاده از ليفتراك يا تراكتور،‌ منتفي مي باشد. پس مكاني كه بايد از وسايل و تجهيزات استفاده كرد از پارامترهاي مهم در انتخاب آنها مي باشد.
2- نوع و بسته بندي موادي كه حمل و نقل و نگهداري مي شوند.
جنس بسته هايي كه حمل و نقل، در مورد آنها صورت مي گيرد و نيز وزن آنها، در انتخاب وسيله مؤثر خواهد بود به عنوان مثال: براي حمل يك بسته با وزن بالا، نمي توان از نقاله كمرشكن استفاده كرد بلكه بهتر است از تراكهاي مخصوص حمل بسته هاي سنگين استفاده شود.
3- نرخ ورود و خروج روزانه كالا از انبار:
ميزان ورود و خروج اقلام در هر انبار اقتضا مي كند كه وسيله حمل ما، مناسب با آن باشد براي انباري كه روزانه، اقلام زيادي وارد آن شده، يا از آن خارج مي گردد (گردش عمليات ورود و خروج كالا در آن زياد است) استفاده از وسايل اوليه با ظرفيت و سرعت كم مناسب نمي باشد بلكه بايد از وسايلي كه سرعت عمل بيشتري دارند، استفاده كرد. به همين صورت استقرار وسايل مكانيزه و مدرن با قابليتهاي بالا در يك انبار كوچك با نرخ ورود و خروج كم نيز، كاري غير منطقي بوده و ايجاد هزينه اي اضافي مي نمايد.
4- توان مالي رده تأمين كننده

گاهي ممكن است يك رده نياز به تجهيزاتي داشته باشد كه با تهيه آن، كارهايش با سرعت و دقت بيشتري صورت گيرد، اما از نظر مالي، امكان تهيه آن وسيله موجود نباشد پس مجبور است تجهيزات مناسب با بودجه و توان مالي خود و يا حتي كمتر از توان مالي خود را انتخاب نمايد. البته اين موضوع نبايد با خريد تجهيزات غير مناسب اشتباه شود و عدم توانايي مالي نبايد باعث شود كه رده مربوطه تجهيزاتي را كه نامناسب يا بلااستفاده مي ماند را خريداري نمايد.
5- مسائل ايمني و حفاظتي استفاده از تجهيزات

ايمن بودن بسته ها، نيروي كار و تجهيزات، از مسائلي است كه در انتخاب تجهيزات حمل و نقل مدنظر قرار مي گيرد. گاهي ممكن است كه بتوان با يك وسيله حمل،‌ بسته اي را جابجا كرد، اما حساسيت بسته يا مسايل جانبي، كه امكان وارد آمدن خسارت به بسته يا نيروي انساني حامل و هدايت كننده تجهيزات حمل را بوجود مي آورد، باعث مي گردد كه از وسيله اي مطمئن تر و داراي خصوصيات ويژه استفاه نمائيم.
6- شرايط آب و هوائي

براي مثال اگر انبار در مناطق شمالي يا جنوبي كشور واقع شده باشد نحوه انتخاب تجهيزات آنها به نسبت جاهاي ديگر متفاوت است زيرا هواي شرجي و نمناك شمال يا جنوب ايجاد مي كند كه بجاي استفاده از پالت فلزي معمولي از پالت فلزي با رنگ كوره اي يا ورق گالوانيزه استفاده كرد. جهت جلوگيري از زنگ زدگي در وسايل ديگر هم بدين صورت بايد عمل شود.

7- رده استفاده كننده تجهيزات:
مثلاً اگر براي رده اي مانند نيروي دريايي يا هوايي چون اين رده ها يك رده تخصصي مي باشند علاوه بر اقلام عمومي يك سري اقلام تخصصي نيز دارند كه فقط مختص همين رده ها مي باشد و در رده هاي ديگر كاربرد ندارد. اين مسئله نيز در انتخاب تجهيزات يكي از معيارهاي مهم مي باشد.
8- مشخصات فيزيكي كالا

كالا به لحاظ شكل، حالت و خصوصيات فيزيكي و شيميايي به انواع مختلفي قابل تقسيم است كه بايد با توجه به ويژگيها و مشخصات آنها در انبارهاي جداگانه و با تجهيزات مخصوص كه با آنها سازگاري داشته باشد ذخيره شوند. مثلاً كالاي معمولي و كالاهاي قابل اشتعال يا انفجار بايد جداگانه و در انباري كه داراي شرايط ويژه بوده و از ايمني كامل برخوردار باشد نگهداري شوند.
9- روش ذخيره سازي و استقرار اقلام
ظرفيت مفيد و قابل استفاده هر انبار به روش ذخيره سازي و استقرار آن بستگي دارد و براي روشهاي مختلف اين ظرفيت متغير است اين موضوع در انتخاب تجهيزات اهميت بيشتري دارد. ابعاد سالنهاي ذخيره سازي اقلام با توجه به تجهيزات مورد استفاده در انبار و طرح استقرار آنها محاسبه و مشخص مي شود.
10-روش حمل و نقل:‌

حمل و نقل به سه روش انجام مي گيرد.
1- حمل و نقل دستي: كه در اين روش كليه فعاليتهاي بارگيري، جابجايي و تخليه اقلام توسط نيروي انساني و يا وسايل و تجهيزات دستي انجام مي گيرد.
2- حمل و نقل مكانيزه دستي (تركيبي)
قسمتي از سيكل حمل اقلام توسط تجهيزات و ماشين آلات مكانيكي يا الكتريكي انجام مي پذيرد و قسمتي از سيكل توسط نيروي انساني و تجهيزات دستي انجام مي پذيرد.

3- حمل و نقل مكانيزه:
در انتخاب تجهيزات نگهداري و حمل و نقل به روش مكانيزه بايد مواردي چون استحكام بسته ها براي انتخاب پالت يا باكس پالت، واحدهاي بار بزرگتر براي كم كردن هزينه حمل و نقل و ابعاد واحدهاي بار براي استفاده حداكثر از راهروها (به حداقل رساندن راهروها) توجه گردد. تجهيزات حمل و نقلي كه بكار مي روند بايد قادر به بلند كردن واحدهاي بار و جابجايي و قرار دادن آنها بر روي هم به تعداد مجاز و مورد نياز بوده و همچنين توانايي تردد در داخل كاميون و واگن را به هنگام تخليه و بارگيري داشته باشد.

كليات:
1- تعريف كيفيت:
- مناسب بودن براي قصد يا منظور كه اين تعريف هم محصول و هم خدمات را شامل مي شود.
- مجموع ويژگي ها و مشخصات يك مقوله كه توانايي آنرا براي برآورد كردن و تأمين نيازهاي مشخص يا تلويحاً بيان شده را نشان مي دهد.
2- تضمين كيفيت:

شامل كليه فعاليتهاي نظام يافته اي است كه در سرتاسر سازمان و در تمامي بخشها انجام مي گيرد تا بتوان تضمين كرد كه محصول يا خدمت، نيازهاي مورد نظر را برآورد نمايد. فعاليت هاي مربوطه به تضمين كيفيت به دو منظور درون سازماني و بيرون سازماني به اجراء در مي آيند كه در صورت تحقق، در درون سازمان به مديريت اطمينان مي دهد و در بيرون سازمان به بخشهاي مرتبط، سازمانها مسئول و كنترل كننده اطمينان مي دهد. اما تضمين كيفيت هنگامي بصورت مطلوب بدست مي آيد كه نيازهاي مصرف كننده يا مشتري برحسب زمان و مكان و نيز نوع كاربرد و اهميت آن به خوبي تأمين شده و در اين خصوص شناخت دقيق و مدوني براي برنامه هاي آتي و به منظور بازنگري هيا تكميلي و به موقع يا اصلاحي و اقدامات پيشگيرانه وجود داشته باشد.