بخشی از مقاله
تنوع در اکو سیستم های زیستی
مقدمه :
تنوع زيستي به مجموعه اي از ذخاير ژني گونه اي و اکوسيستمي اطلاق مي شود . ذخاير زيستي کنوني کره زمين حاصل صدها ميليون سال تاريخ تکامل است. در طي ادوار فرهنگهاي انساني زيادي ظاهر شده اند و با شرايط محيطي سازگاري يافته اند و منابع زيستي متعددي را کشف و مديريت و بهره برداري کرده اند. تنوع فرهنگي انسان نيز بخشي از تنوع زيستي است . همانند تنوع ژني و گونه اي .
بعضي از جنبه هاي فرهنگي انسان راه حلهايي را براي حل مشکلات زيستي در مناطق خاصي تامين کرده است و بدين وسيله تنوع فرهنگي در سازگاري انسان با شرايط محيط در حال تغيير خود کمک کرده است. تنوع فرهنگي در تنوع زبان ، مذهب ، اعتقادات و سنت ها و بهره برداري از زمين ، هنر ، موسيقي ، ساختار اجتماعي ، نوع غذا و ... پديدار است . تنوع فرهنگي باعث حفظ تنوع واريته هاي گياهي و نژادهاي دامي و زيستگاه ها مي شود .
همانطور که ذکر شد تنوع زيستي به مجموعه اي از تنوع ژني و گونه اي و اکوسيستم گفته مي شود. تنوع زيستي ژني به تنوع ژنها در داخل گونه ها اطلاق مي شود و جمعيت هاي مشخصي از يک گونه را در بر مي گيرد. تنوع گونه اي به غناي گونه اي يا تنوع گونه ها در يک منطقه اطلاق مي شوند و در اين مورد هرچه تعداد گونه ها بيشتر باشد غناي گونه اي بيشتر است.
بايد توجه داشت که هرچه درجه خويشاوندي گونه ها بيشتر باشد تنوع کمتر است . براي مثال گرچه گونه هاي زيادتري در خشکي هاي سطح زمين نسبت به آبها وجود دارد ولي چون گونه هاي خشکي ها به هم نزديک ترند تنوع در اکوسيستم هاي آبي بيشتر است. تنوع اکوسيستمي به تنوع اکوسيستم هاي يک منطقه اطلاق مي شود و چون تشخيص دقيق مرز اجتماعات و جوامع مشکل است اندازه گيري تنوع اکوسيستمي مشکل تر است.
تنوع زیستی چیست ؟
روند تکمیل و تکامل گونه های جدید و نیز انقراض گونه هایی که توان سازگاری با تغییرات شرایط محیطی را نداشتند، بیش از چند میلیارد سال طول انجامید تا سرانجام سیاره ای موسوم به کره زمین به وجود آمد که ارزشمند ترین منبع آن تنوع زیستی است. این تنوع از سه مفهوم مرتبط به هم تشکیل شده است :
- تنوع ژن
- تنوع گونه
- تنوع زیست بوم (اکوسیستم)
تنوع زیستی بخش حساسی از سرمایه ای طبیعی است که خوراک، پوشاک، مسکن و بسیاری از داشته های ما از این سرمایه تامین می شود و روند آن، با سرازیر شدن میلیاردها دلار سود به بازارهای اقتصادی جهان، همچنان ادامه دارد.
در حقیقت تنوع زیستی نوعی بیمه طبیعت در مقابل حوادث بد و ناگوار است.
- تنوع زیستی، حکمت مجسم خالق بی همتاست.
- تنوع زیستی، یک تک سلولی در اعماق اقیانوس و یا یک بوته گوجه فرنگی روی خاک یا یک آهوی زیبا در دشت است.
- تنوع زیستی، تفاوت در شکل و نوع درختان یک جنگل، جانوران یک بیشه یا ساختمان بدن یک یوزپلنگ است.
- تنوع زیستی، گوناگونی حیات است.
- تنوع زیستی، مجموعه ای از موجودات زنده به شکل های متفاوت است.
- تنوع زیستی، وجود تمام مخلوقات الهی با نظم ذاتی بر روی کره زمین است.
- تنوع زیستی، تفاوت در ژن های به وجود آورنده یک گونه یا تمام گونه ها است.
- تنوع زیستی، تفاوت رنگ چشم و موهای فرزند با والدین اوست.
ما و تنوع زیستی
تنوع زیستی شبکه ای از همه موجودات زنده، اعم از گیاهی و جانوری است و نژادهای انسانی، جانوران، گیاهان، قارچ ها و سایر جانداران تک سلولی را در بر می گیرد.
در مورد تعداد گونه های موجود روی کره زمین نمی توان آمار دقیقی ارائه داد، اما این مجموعه را دانشمندان بیش از دو میلیون گونه برآورد کرده اند. با آنکه سیر تکاملی این موجودات چند میلیون سال طول کشیده است، امروزه به دلیل بدرفتاری انسان با طبیعت پیرامون خود و تخریب زیستگاه ها، پراکندن آفت های گیاهی و جانوری، تخلیه آلاینده ها در هوا، خاک و آب، روند انقراض این گونه ها با سرعت بسیار نگران کننده ای افزایش یافته است. بر اساس برآورد متخصصان علوم زیستی، در هر ساعت حدود 8 گونه از جانداران از دست می روند و به این ترتیب، 000/70 گونه در طول سال در دنیا نابود می شود.
تنوع زیستی، علاوه بر آنکه نیازهای ضروری و اولیه انسان ها نظیر خوراک، پوشاک و مسکن را فراهم می آورد، سلامت و شادابی روح و جسم، رونق اقتصادی و پیشرفت روزافزون و همه جانبه ما را نیز تضمین می کند. با این وجود و به گفته یکی از دانشمندان علوم زیستی : کاری که هم اکنون ما با تنوع زیستی می کنیم همانند سوزاندن شاهکارهای هنری دوره رنسانس برای پختن غذا است!
در حقیقت، تنوع زیستی میراث ارزشمندی است که آن را از نسل های قبل به امانت گرفته ایم و به نسل های بعد خواهیم سپرد. اما چگونه می توانیم بدون تخریب این موهبت الهی، سود و بهره مناسبی نیز از آن ببریم؟
تنوع زیستی پیرامون ما
تنوع زیستی – یا گوناگونی موجودات زنده روی زمین – پیرامون ما را فرا گرفته است حتی در شهرها نیز تنوع زیستی یک بخش جدایی ناپذیر زندگی محسوب می شود. در حقیقت، ما در تمام بخش های زندگی به تنوع زیستی اتکا داریم.
برای یادآوری :
- زادآوری طبیعی گیاهان را پرندگان، پروانه ها و حشرات به عهده دارند.
- از اکسیژنی تنفس می کنیم که درختان آن را تولید می کنند.
- درختان، میزان دی اکسید کربن هوا را را که به طرز خطرناکی در حال افزایش است، کاهش می دهند.
- گیاهان برای آرامش ما مناظری دل انگیز و برای ادامه حیات هوای تازه و سالم فراهم می آورند.
- باکتری های بسیار کوچک، زباله هایی را که ما بوجود آورده ایم به مواد حاصلخیر کننده خاک تبدیل می کنند.
- حشرات و پرندگانی که از انواع آفت ها تغذیه می کنند، در حقیقت با انجام مبارزه بیولوژیک، کار حفاظت از محصولات کشاورزی را به عهده دارند.
- جانداران زیر دریا، لجن هایی را که آدمیان به داخل اقیانوس ها می ریزند پاکسازی می کنند.
- تالاب ها، به صورتی فعال، آلودگی را از آب های کثیف می زدایند و پیوسته در کار پالایش آب ها هستند.
- گیاهان آبزی در حین رشد، مواد غذایی و فلزات سنگین را از لجن بیرون می کشند و اکسیژن مورد نیاز برای تنفس موجودات زنده را تولید می کنند.
تنوع زیستی و احساس مسئولیت فردی
در خانه :
- مراقبت از گیاهان و جانوران آسیب دیده یک هنر، یک مهارت و منش انسانی است. آن را توسعه و تعمیم دهید و بکار ببندید.
- استفاده از مواد ضد عفونی کننده غیر گیاهی را محدود کنیم.
- مبلمان و لوازم چوبی ساخته شده از مواد بازیافتی را خریداری یا حمایت کنیم.
- کاغذهای باطله را بازیافت کنیم. اگر همه مردم این کار را انجام دهند، سالانه میلیونها درخت از خطر قطع شدن نجات می یابند.
در باغ و باغچه:
- یک توده کمپوست بسازید. بهتر است زباله های مرطوب (پسماندهای غذایی) خانه و علف های هرز وجین شده را روی سطح باغ یا حیاط پخش کنید یا آن ها را به محل دفن زباله ها ببرید و با احداث چالکود به حاصلخیزی خاک کمک کنید.
- بخشی از حیاط یا باغ خانه خود را به صورت صخره در آورید. توده سنگ هایی که به صورت صخره قرار می گیرند زیستگاه بسیار خوبی برای صدها گونه مفید جانوری هستند.
- با طراحی و ساخت فضاهای زیستی همگام با طبیعت، در توسعه زیستگاه های مناسب جانوران بکوشید.
- باغچه خانه خود را به پناهگاهی امن برای تنوع زیستی تبدیل کنید.
- از بکار بردن مواد شیمیایی بپرهیزید. گیاهان باغچه، پرندگان را به سوی خود جلب می کنند و باعث رویش پوشش های گیاهی مناسب به جای چمن می شوند. این گیاهان کم هزینه اند و به آب، آفت کش و کود کمتری نیاز دارند.
در همسایگی ...
- از فضاهای باز محافظت کنید
تنوع زیستی در بسیاری از مکان های دور از انتظار، نظیر حاشیه جاده ها، ایستگاه های راه آهن، پارک های کوچک و فضاهای باز که در نزدیکی شما قرار دارد، دیده می شود. در اوقات فراغتی که دارید به این مکان ها بروید و با بکارگیری قیچی باغبانی و بیلچه و صرف اندکی وقت و حوصله آن جاها را از هجوم علف هرز دور بدارید تا روییدن گیاهان بومی امکانپذیر شود با اینکار به آرامش عصبی و روانی نیز دست پیدا خواهید کرد.
