بخشی از مقاله
نگرشی همه جانبه به" اکو پارک "جهت نیل به پایداری در شهر های امروزی
چکیده
مشخصه بارز شهرها در هزاره سوم میلادی ،برنامه ریزی و طراحی بر مبنای همگامی با طبیعت و رعایت اصول توسعه پایدار می باشد.از این رو ضرورت مطرح کردن مباحث اکولوژیکی نظیر اکو پارک در شهر های امروزی امری محسوس تلقی میگردد. در اکو پارک تا 100 درصد زباله بازیافت می شود و حدود 50 درصد انرژی مورد نیاز ان از خورشید تامین می گردد.در این پارک 100 درصد فاضلاب قابل بازیافت می باشد و درساخت آن تا 75 درصد از مصالح بومی استفاده می شود.هدف در این تحقیق دستیابی به ادبیات علمی اکو پارک ها با بررسی نقش و جایگاه آن در شهر های امروزی همراه با مقایسه نمونه های موردی جهت دستیابی به اصول و ضوابط برای این پارک ها می باشد. روش تحقیق در این مقاله مبتنی بر روش تحلیلی توصیفی بوده و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه ای جمع آوری گردیده است.نتایج نشان از آن دارد با احداث اکو پارک ها می توان به شهری از لحاظ اقتصادی خودکفا،به لحاظ اقلیمی سازگار با طبیعت و به لحاظ اجتماعی هویت بخش و متمایز کننده خصوصیات خرده فرهنگ محلی دست یافت.
واژههای کلیدی: اکوپارک، توسعه پایدار، اکولوژی، بازیافت، فضای سبز شهری.
1 -مقدمه
زندگی بشر همواره در ادوار مختلف به منابع موجود در طبیعت وابسته بوده است.این وابستگی پس از انقلاب صنعتی به اوج خود رسید و منجر به مصرف بی رویه منابع طبیعی ، انرژی تجدیـد ناپـذیر و معضـلات زیسـت محیطـی فـراوان از جمله گرمای زمین ،سوراخ شدن لایه اوزوزن ،آلودگی هوا و ... باعث شکل گیری جنبش هـایی جهـت پایـداری زیسـت محیطی شد. هم زمان با ناپایداری زیست محیطی ،ناپایداری های اجتماعی و اقتصادی در آخرین دهه های قـرن بیسـتم ،باعث شکل گیری جنبش جهانی "توسعه پایدار" شد که بدنبال توسعه در حوزه های فرهنگی ،اجتمـاعی ، اقتصـادی و طبیعی بود.[1] توسعه پایدار شهری نیازمند شناسایی محدودیت های محیطی برای فعالیت های انسـانی در ارتبـاط بـا
1
شهر ها و تطبیق روش های طراحی در این محدودیت هاست.[2] حفاظت و مدیریت بهتر اکوسیستم ها بعنوان یکـی از اهداف اساسی توسعه پایدار از طریق ایجاد فضاهای سبز شهری تامین می شود و در این میان بـا تکیـه برقابلیـت هـای موجود و کاربری های متنوع ومفید اکوپارک ،تاسیس این گونه فضاهای تفرجی- زیست محیطی شهری برای رسـیدن و سوق به توسعه پایدار شهری لازم است.[3] ایده اصلی پارکهای اکولوژیک، نخسـتین بـار در سـال 1991 در سـمینار علمی دانشگاه برکلی کالیفرنیا با شعار "پارک های پایدار" مطرح شد .کاربرد گیاهـان بـومی، ذخیـره سـازی و بـاز آفرینی سیلاب ها و سایر منابع طبیعی، پیوستگی زیرساختها با تکنولوژی هـای مناسـب، حفـظ و نگهـداری چرخـه زندگی، نظارت بر مصرف و حفظ و نگهداری حیات وحـش از جملـه ویژگیهـای ایـن دسـته از پارکهـا اسـت.بیشـتر پارکهایی که بعد از سال 1991ساخته شدند، دارای خصوصیاتی شبیه این دسته از پارکها می باشند .[4]
اکوپارک
بر حسب تعریف " اکوپارک", پارکی است که تا حدود %75 متابولیسیم آن سازگار با طبیعت است، به لحاظ اقتصادی خود کفا است، به لحاظ اقلیمی سازگار و منعطف با شرایط محیطی و به لحاظ اجتماعی هویت بخش و متمایز کننده خصوصیات خرده فرهنگ محلی و محیطی آرامش بخش می باشد. در چنین پارکهایی تا %100 زباله بازیافت می شود و حدود %50 انرژی مورد نیاز از خورشید تامین می شود ، تا %100 فاضلاب بازیافت می شود ، در احداث پارک حدود %75 مصالح مورد استفاده از امکانات محلی و ساز گار با محیط پیرامون می باشد. مصالح مصنوعی وناسازگار فقط در شرایط اضطرار استفاده می شود. سازمان اداری ، موزه ها ، آزمایشگاهها متناسب با استانداردهای اکولوژیکی(بیشتر مصالح محلی ) است. بهره گیری از این اصول و مبانی در برنامه ریزی پارکهای شهری گام موثری در راه رعایت این ایده های نوع در برنامه ریزی و طراحی شهری پارکهای شهری است .[5]
اکوپارک ها مانند سایر پارک ها به واسطه پوشش گیاهی واجد "بازدهی اکولوژیکی" و هم "بازدهی اجتماعی" می باشد.منظور ازبازده اکولوژیکی عبارت است از : زیبا سازی مناطق شهری ، کاهش دمای محیط ،تولید اکسیژن و منظور از بازدهی اجتماعی نیز ایجاد مکانی جهت گذران اوقات فراغت ،تفرج ،گردهمایی آموزشی و علمی می باشد. از ویژگی های اکوپارک بازیافت مواد زائد و تولید انرژی با تکیه بر توسعه منابع انرژی های نو و تجدید پذیر است.
اکو پارک محیطی است که در آن فعالیت های تفریحی، همگام با شناسایی و چگونگی برخورد با مسائل زیست محیطی از جنبه های گوناگون آموزشی همگانی صورت می گیرد.فرضیه اصلی طراحی اکو پارک فراهم آوردن پشتوانه های اقتصادی، علمی و زیست محیطی مناسب برای آموزشی عمومی و ایجاد فرهنگ صحیح محیط زیست می باشد.اکوپارک منحصرا در راستای کاربری های همخوان با محیط زیست و صنعت بازیافت توسعه می یابد . اکوپارک دربرگیرنده صنایع مرتبط با تکنولوژی های زیست محیطی ،محصولات وخدمات ومخصوصا صنایع بازیافتی میباشد[3] به بیان دیگر ،به طور دقیقتر اکوپارک مکانی است که:
• نشانگر اصول توسعه پایدار بوده و به ایجاد و پایداری و تداوم محیط زیست کمک کند.
• با هدف بهبود حفاظت از محیط زیست و ارتقای تجربه های آموزشی به وجود میآید.
• در آن با حفاظت و احیای تنوع زیستی، توسعه پایدار ارتقا یافته و به حفظ محیط شهری پرداخته میشود.
• فعالیتهای بازیافت مواد و استفاده مجدد از آنها در آن جا صورت میگیرد.
به لحاظ اکولوژیکی (هم از نظر ساختاری و هم از نظر عملکردی) پایدار بوده و به منظور کاهش اثرات مخرب زیست محیطی بر محیطهای حساس و بهبود استفاده از منابع طبیعی طراحی میگردد.
• در آن از انرژیهای پاک و تجدید پذیر (خورشید، باد و ...) استفاده و به حفاظت از انرژی عمل میشود.
• از منابع ژنتیکی و بیولوژیکی موجود در آن حفاظت میشود.
• با هدف ارایه فنون زیست محیطی نظیر روشهای استفاده مجدد از زبالهها، انرژیهای تجدیدپذیر، آب تلف شده و نیز روشهای ساخت محصولات سازگار با محیط زیست و... برای خریداران و بازدید کنندگان به وجود میآید.
• با هدف تقویت تنوع حیات وحش در محیط های شهری به وجود میآید و نیز درک افراد از محیط زیست و حفاظت از آن را افزایش میبخشد.
• در آن گونههای در معرض خطر انقراض (گیاهی و جانوری) یافت می شوند.
• به دقت طراحی شده به نحوی که با دارا بودن جدیدترین امکانات، قادر به نگهداری از محیط زیست طبیعی
باشد.[6]
اکو پارک ها به عنوان پارک های تفریحی وتحقیقاتی با اهداف ارتقا آگاهی های زیست محیطی احداث می گردند و هدف از ایجاد این گونه پارک ها علاوه بر افزایش فضای سبز شهری و مکانی به جهت گردش و گذران اوقات فراغت ، به عنوان محیطی علمی ،آموزشی برای عموم بازدید کنندگان بوده ، و به حل مسائل و مشکلات زیست محیطی به روشی عینی ، عملی و محسوس می پردازد و بازدید کنندگان با مسائل و مشکلات زیست محیطی آشنا و و در نهایت سبب ارتقا دانش زیست محیطی می گردد.[3]
از مهمترین خصوصیات اکولوژیک اکو پارک :
- کاربرد گیاهان بومی
- ذخیره سازی و باز آفرینی سیلاب ها و سایر منابع طبیعی
- پیوستگی زیرساخت ها با تکنولوژی های مناسب
- حفظ و نگهداری چرخه زندگی
- حفظ و نگهداری حیات وحش و گیاهان بومی ها
اکوپارک ها علاوه بر دارا بودن ویژگی های خاص که باعث بروز تفاوت در کارکرد این نمونه پارک موضوعی با سایر فضا های سبز میگردد ،به پایداری محیط زیست و دست یابی به توسعه پایدار کمک شایانی میکند[6] توسعه پایدار در سه حیطه دارای مضامین عمیقی است:پایداری محیطی ،پایداری اقتصادی و پایداری اجتماعی [7]
در اکو پارک های شهری همان طور که در نمودار زیر دیده می شود می توان به هر سه بعد توسعه پایدار دست پیدا کرد.
جدول شماره :(1) پایداری اکوپارک،ماخذ نگارندگان
3
اکوپارک،تکنولوژی،فرهنگ ،آموزش
اکوپارک یا (پارک های اکولوژیک) با پشتوانه های مناسب آموزش، باعث افزایش آگاهی های مردمی نسبت به محیط زیست و برقراری ارتباط با طبیعت می گردد.[8] پارک های اکولوژیکی به عنوان پارک های تفریحی و تحقیقاتی با اهداف ارتقا آگاهی های زیست محیطی احداث می گردند. هدف از ایجاد این گونه پارک ها علاوه بر توسعه فضای سبز شهری ، مکانی به جهت گردش و گذران اوقات فراغت ،به عنوان محیطی علمی آموزشی برای عموم بازدیدکنندگان بوده؛که به حل مسائل و مشکلات زیست محیطی با روش عینی و علمی و محسوس می پردازد ،و بازدیدکنندگان با مشکلات ومسائل زیست محیطی آشنا و در نهایت سبب ارتقا دانش زیست محیطی آن ها خواهد شد.[3]مراکز تفریحی،ترویجی ،علمی ،فرهنگی ،آموزشی،اقتصادی و زیست محیطی موجود در اکوپارک ها، امکان افزایش آگاهی های مردمی در استفاده از فن آوری های پاک ،بهینه سازی مصرف سوخت و مدیریت استفاده از آن توسط به کار گیری انرژی های تجدید پذیر و ایجاد فضای سبز مناسب جهت بهبود کیفیت محیط زیست و مواردی از این دست را که امروزه با آن مواجهیم را بوجود می آورد.که خود از ویژگی های خاص اکوپارک ها می باشد .[8]
شکل شماره(:(1 اکو پارک مالزی
تکنولوژی و موقعیت آن در هر کشور متفاوت است و تکنولوژی ملی هر کشور از صد ها عامل گوناگون که فقط یکی از آن ها موقعیت علوم و پژوهش های علمی است متاثر می گردد.آموزش مفاهیم فنی و کاربردی در فضایی از تاثیر گذاری بسیار عالی برخوردار است که آموزش همراه با تفریح و فراغت باشد.در چنین فضایی باعث بالا رفتن یادگیری و به خاطر ماندن اطلاعات می شود. در اکوپارک آموزش به صورت ضمنی انجام می گیرد و با این که هدف است ولی به طور مستقیم با آن برخورد نمی شود.این آموزش میتواند در رابطه با تکنولوژی و مسائل دیگر محیطی باشد.[9]اگرمردم از اهمیت محیط زیست و انرژی وماده بطور عینی آگاه شوند،خود در حفظ و جلوگیری از تخریب محیط زیست حضور اگاهانه وفعال خواهند نمود. وجود این مکان ها این امکان را بدست می دهد تاضمن تفریح و سرگرمی و ارزشیابی اوقات فراغت ،فرصتی برای آموزش و تعلیم افراد درمورد محیط زیست اطرافشان فراهم می گردد.[3]
