بخشی از مقاله

مقدمه

گونه های نارون (Ulmus spp.) از جمله درختان پهن برگی هستند که بعلت دارا بودن قابلیت های زینتی و صنعتی از دیرباز مورد توجه قرار گرفته اند. برای مثال، امروزه بیش از ١٥ گونه از این درختان به علت داشتن چوب نیمه سخت با ضریب همبستگی مناسب (٦/٠ – ٤٥/٠)، در صنایع مختلف از جمله روکش، مبل، کشتی و خودرو مورد استفاده قرار می گیرند و در


گروه چوب های مرغوب (مانند راش و گردو) قرار دارند (٣، ٧).

این درختان مانند بسیاری از گیاهان دیگر، مورد حمله آفات متعددی قرار می گیرند که در حالت کلی به دو گروه آفات چوب خوار و برگ خوار تقسیم می شوند. تاکنون ٨٦ گونه از حشرات و کنه های خسارت زای این درختان از ایران گزارش شده است (٤، ٦)، که ٤١ گونه از آنها از برگ و ٤٥ گونه دیگر از چوب انواع نارون تغذیه می کنند. از میان این آفات، تنها تعداد

مکاتبه کننده: جلال جلالی سندی

٨٤٨ مجله علوم کشاورزی ایران، جلد ٣٤، شماره ٤، سال ١٣٨٢

کمی از آنها به علت خسارت بالا و دامنه پراکنش وسیع، بعنوان آفت درجه یک و خطرناک این درختان محسوب می شوند و در میان آنها سوسک برگخوار نارون ( Xanthogaleruca
(lutecola Mull. از اهمیت بیشتری برخوردار است (٩). این حشره با تغذیه از برگ درختان نارون علاوه بر آنکه موجب بد منظره شدن تاج درختان می شود، موجب کاهش کیفیت چوب، کاهش مقاومت درختان در برابر تنشهای محیطی و کاهش طول عمر آنها نیز می گردد (١١). مطالعه زیست شناسی سوسک برگخوار نارون در شهرستان کرج نشان میدهد که این حشره در شرایط این شهرستان دارای ٣ نسل است و طول دوره هر نسل ٥٠-٤٠ روز است (٥). طبق همین گزارش خسارت نسل اول از سایر نسل ها بیشتر است. مطالعات انجام شده در شهر تهران نیز نشان میدهد که این حشره در این شهر دارای ٤ نسل است (٢).

مطالعات انجام شده در کانزاس (امریکا) نیز تعداد نسل این آفت را ٤ ذکر می نماید (١١). مطالعات دیگر در پرتغال تعداد نسل این آفت را ٣ نسل ذکر می نماید (٦). طبق بررسیهای بعمل آمده در کالیفرنیا (آمریکا) مشخص شده است که خروج نسل زمستانگذران و حداکثر تخمگذاری نسل اول به ترتیب در ٢٧ ± ١٨٦ و ١٩ ± ١٩٧ روز ـ درجه صورت می گیرد و در همین مطالعه یک همبستگی مثبت شدیدی بین روز ـ درجه و خسارت مشاهده شده است (٩). برخلاف مطالعات فوق تعداد نسل این آفت در بلغارستان (منطقه ( Plovdiv ٢ نسل کامل گزارش شده است (١٣). تعداد نسل این آفت در کالیفرنیای شمالی ١ تا ٢ نسل و در کالیفرنیای جنوبی ٣ نسل یا بیشتر گزارش شده است (٨). در ویکتوریای جنوبی (استرالیا) ١ نسل برای این آفت گزارش شده است (١٠) و در روسیه نیز مطالعات نشان میدهد که این حشره دارای ٢ نسل است (١٢). مطالعات انجام شده نشان می دهد که طول مدت دوره از تخم تا ظهور حشرات کامل و شروع تخمگذاری در آزمایشگاه  C) ١  ٢٥)

٤١/٣١ روز می باشد. مجموع درجه حرارت موثر روزانه و دمای آستانه رشد در شرایط آزمایشگاهی تعیین شده است (١). با توجه به وسعت پراکنش این آفت در محیط شهری قزوین، نوسانات جمعیت، مجموع درجه حرارت موثر روزانه و خسارت این آفت در بررسی حاضر مورد توجه قرار گرفته است.

مواد و روشها

١- انتخاب درختان مورد نمونه برداری

در این تحقیق از دو گونه غالب نارون در فضای سبز شهر، نارون چتری ( Ulmus densa ) و نارون ملج((Ulmus glabra

استفاده شد. نوع گونه درختان با بررسی شکل تاج، اندازه برگ و محل قرار گرفتن دانه در سامار تعیین شد. تعداد ٢٠ درخت از هر یک از گونه ها بطور تصادفی در ١٠ ناحیه مختلف انتخاب شد. نواحی مورد مطالعه بنحوی انتخاب شدند که حداقل هر دو گونه مورد نظر در آنها وجود داشته باشد. درختان در سه مکان مختلف ٧ مورد در حاشیه خیابان، ٢ مورد در داخل کوچه و ١ مورد در باند میانی خیابان واقع شده بودند. موقعیت جغرافیایی نواحی مورد مطالعه در چهار جهت اصلی جغرافیایی شهر قزوین قرار داشتند. سن درختان مورد مطالعه بین ٢٥-١٠ سال و ارتفاع آنها بین ٦-٥/١ متر متغیر بود. درختان مورد آزمایش در طی این بررسی سمپاشی نشدند و در موارد استثنایی، درختانی که بدلایلی نظیر سمپاشی ناخواسته و غیره، نامناسب تشخیص داده شدند، حذف ویا با درختان مشابه جایگزین شدند.

٢- الگوی نمونه برداری

براساس روش دالستن (١٩٩٤) از هر درخت در هر تاریخ نمونه برداری، ٤٠ نمونه در ٤ جهت اصلی جغرافیایی، که در ٣/١

تاج پائینی قرار داشتند بطور تصادفی انتخاب شدند. در هر جهت اصلی، ٥ نمونه از تاج داخلی و ٥ نمونه از تاج سطحی در ٣٠ سانتی متری انتهای شاخه ها برداشته شد. هر واحد نمونه برداری شامل ١ برگ بود. در هر تاریخ نمونه برداری، از هرگونه درخت در مجموع ٨٠٠ نمونه تهیه گردید.

٣- نوسانات جمعیت و تعیین تعداد نسل

برای تعیین نوسانات جمعیت آفت، تعداد نسل و بدست آوردن نقاط اوج مراحل مختلف زندگی در نسل های مختلف، نمونه برداری هفتگی از اواخر فروردین ماه (٢٩/١/٧٧) همزمان با مشاهده اولین دسته های تخم و خروج حشرات کامل زمستانگذاران آغاز شد و تا دهه دوم مهر ماه، زمانی که جمعیت این حشره به شدت رو به کاهش گذاشت ادامه یافت. در هر تاریخ نمونه برداری، تعداد دسته های تخم و سنین لاروی در هر واحد نمونه برداری بطور مجزا و برای هر جهت اصلی جغرافیایی ثبت شد. به علت تنوع وعدم یکنواختی محل شفیره ها و

ارباب و همکاران: جنبههایی از بیواکولوﮊی سوسک برگخوار نارون... ٨٤٩

همچنین متحرک بودن حشرات کامل، انبوهی این مراحل مورد

بررسی قرار نگرفت.

٤- تعیین مجموع درجه حرارت موثر نقاط اوج مراحل مختلف

هر نسل

برای تعیین مجموع درجه حرارت موثر روزانه (DD.)١

مراحل مختلف زندگی (تخم و سنین لاروی) حداقل و حداکثر دمای روزانه از تاریخ ١٤/١٢/٧٦ لغایت ١٦/٧/٧٧ از ایستگاه هواشناسی شهرستان قزوین که در ٦ کیلومتری محل های نمونه برداری قرار دارد، تهیه گردید و با استفاده از مدل خطیDD

(رابطه ١) مقدار درجه حرارت موثر روزانه بالای صفر رشد

 C) ١١) محاسبه شد.

رابطه-١ DD = [(Tmax + Tmin)/2] -DZ

که در آن:

درجه حرارت موثر روزانه DD =

به ترتیب حداکثر و حداقل دمای روزانه Tmax , Tmin = دمای آستانه رشد (صفر رشد DZ = ( Developmental Zero

با استفاده از مجموع درجه حرارت موثر روزانه، درجه حرارت موثر نقاط اوج مراحل مختلف در هرنسل محاسبه شد.

برای افزایش دقت فرمول DD ، در مواردی که دمای حداقل روزانه کمتر از دمای صفر رشد (  C ١١) ولی دمای حداکثر روزانه بالاتر از دمای صفر رشد بود، به جای دمای حداقل، دمای صفر رشد در فرمول قرار داده شد. تاریخ شروع محاسبه DD

روزانه براساس روش بکار گرفته شده (٦) بطور قراردادی انتخاب شد.

٥- تعیین خسارت نسل های محتلف

در ابتدای تخمگذاری نسل جدید، میزان خسارت نسل قبل تعیین گردید، به این ترتیب که ٤٠ نمونه از چهار جهت اصلی در کل تاج هر درخت انتخاب شد و براساس روش دریستد و دالستون (١٩٩٠) میزان خسارت هر برگ، با نمونههایی که خسارت آنها بین ١٠-١ (درصد ١٠٠-٩١ = ١٠ … و درصد ٢٠
-١١ = ٢ و درصد١٠-١ = ١) درجه بندی شده بود، مقایسه شد.

از میانگین خسارت نمونه های هر درخت، خسارت آن درخت و

از میانگین خسارت درختان مورد مطالعه، خسارت آن گونه برای هر نسل بدست آمد.

نتایج و بحث

١- نوسانات جمعیت و تعیین تعداد نسل

ثبت نوسانات انبوهی مراحل مختلف زندگی (تخم و سنین لاروی) نشان داد که این حشره در شرایط قزوین حداقل دارای ٤ نسل کامل است (نمودارهای ١-٥). ولی تعداد بسیار کمی از افراد نسل چهارم به دیاپوز نرفته و تخمریزی می کنند که بعلت نامساعد بودن شرایط محیطی و عدم وجود میزبان، قادر به تکمیل نسل خود نیستند. در مورد نارون چتری طول دوره نسل اول (از اوج تخمگذاری حشرات کامل زمستانگذاران تا اوج تخمگذاری بعدی) ٦٠ روز، طول دوره نسل دوم (از اوج تخمگذاری نسل اول تا اوج تخمگذاری بعدی) ٤٢ روز، طول دوره نسل سوم (از اوج تخمگذاری نسل دوم تا اوج تخمگذاری بعدی) ٢٢ روز و طول دوره نسل چهارم (از اوج تخمگذاری نسل سوم تا مهاجرت حشرات کامل نسل ٤ به محل های زمستانگذران شامل زیر پوستک شل درختان، لایه فوقانی خاکهای نرم نزدیک درختان و سنگفرش خیابانها) ٣٠ روز محاسبه شد. در ملج، طول دوره نسل اول ٥٦ روز، نسل دوم ٤٣ روز، نسل سوم ٣٤ روز و نسل چهارم ٢٠ روز محاسبه گردید.

لازم به ذکر است که براساس تحقیقات تومو و میتو (١٩٩١)

طول دوره نسل های اول و دوم در بلغارستان بترتیب٥٠-٤٤ و ٤٠- ٣٤ روز می باشد که نزدیک به نتایج این تحقیق است. با افزایش تعداد نسل، میانگین انبوهی جمعیت مراحل مختلف زندگی کاهش یافت، بطوریکه نسل اول بیشترین انبوهی جمعیت و نسل چهارم کمترین انبوهی جمعیت را داشت. این وضعیت در مورد هر دو گونه نارون مشاهده شد. بطور کلی، انبوهی جمعیت سوسک برگخوار نارون روی نارون های ملج کمتر از نارون های چتری است.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید