بخشی از مقاله
چکیده
یکی از چالش های اساسی یادگیری الکترونیکی، جنبه های اجتماعی- فرهنگی در فرایند یادگیری الکترونیکی است. یادگیری الکترونیکی پاسخ مناسبی برای نیاز روزافزون به آموزش عالی و حتی نیازهای آموزشی افراد در کلیه سطوح تحصیلی است . اما این فناوری آموزشی پدیده ای "فرهنگی" است و نباید تاثیرات فرهنگی را در این زمینه نادیده گرفت. شبکه گسترده ابزارهای الکترونیکی هر روز بیش از گذشته در تار و پود زندگی بشر تنیده میشود و او را به دنیایی جدید و فضایی مجازی وارد میکند.این مطالعه با هدف بررسی جنبه های اجتماعی و فرهنگی یادگیری الکترونیکی با روش کتابخانه ای انجام شده است. در این مقاله نقش عوامل فرهنگی در یادگیری الکترونیکی و محیط یادگیری و بافت فرهنگی - همگرایی اقتصادی، فرهنگی ، فنی و علمی آموزشی در جهان اشاره شده است.
نتایج مطالعه حاکی از آن است که با توجه به زیرساخت های فرهنگی و آموزشی لازم می توان آموزش الکترونیکی را گسترش داد و با تدوین یک برنامه ریزی صحیح در بخش آموزش الکترونیکی و بهره گیری مناسب از تمام فناوری های ارائه شده در این نظام آموزشی و تولید و انتشار محصولات فرهنگی آموزشی مناسب می توانیم ضمن تحکیم و اشاعه ی ارزش های مطلوب فرهنگی در جامعه ی خود ، افراد را به مشارکت فعال در حیات فرهنگی جامعه واداریم و در حوزه ی استفاده از فناوری های جدید آموزشی فرهنگ سازی کنیم .
کلمات کلیدی: یادگیری الکترونیکی، فناوری اطلاعات و ارتباطات ، ساختار فرهنگی اجتماعی.
مقدمه
در حال حاضر به دنبال پیشرفت فناوری های الکترونیکی، انسان به دنبال کمتر کردن شکاف علمی جوامع، از بین بردن مرزها، کوچک کردن محیط و بیشتر کردن قدرت کنترل خود به محیط بوده است. تکنولوژی های الکترونیکی و استفاده از محیط های مجازی یکی از عوامل تعیین کننده ساختار فرهنگ و نهادهای اجتماعی شده است که از تأثیرات آن انتقال عاملیت از انسان به ماشین و ابزار الکترونیکی است. یکی از مهم ترین تأثیرات فناوری های اطلاعاتی، جهانی شدن می باشد. روابط متقابل بین جوامع، فرهنگها و مردم رو به افزایش است و نمودهای مختلفی از زندگی در حوزه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و علمی در دنیای مجازی را مشهود می سازد.
دوره های یادگیری الکترونیکی در نتیجه پیشرفت های اخیر در فناوری های یادگیری توزیع شده ، می توانند برای هر فردی در هر نقطه از جهان قابل دسترس باشند .واقعا شگفت انگیز است که قادریم دوره های یادگیری الکترونیکی را به فراگیرانی در سراسر کره خاکی با پیشینه های اجتماعی ، فرهنگی،اقتصادی ،زبانی و مذهبی مختلف ارائه دهیم. در طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی ، باید با تشخیص و شناسایی گوناگونی فرهنگی و سبک های یادگیری، یادگیری را برای همه بهبود بخشیم - سانچز و گاناواردنا ،. - 2009فناوری اطلاعات و یادگیری الکترونیکی وارد زندگی انسان ها شده و در لایه های مختلف زندگی آنها حضور دارد، امروزه نیز ساختار آموزش و فرهنگ طوری تغییر پیدا کرده است که تمامی مردم از سراسر دنیا با هر سن و سال، تفکر، قشربندی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می توانند تحت آموزش قرار بگیرند.
این نیز نیازمند مشارکت و سرمایه گذاری بخش خصوصی و دولتی است و همینطور باید در این زمینه فرهنگ سازی مناسب و درخور توجهی انجام شود. ساختار اجتماعی- فرهنگی در سازمان، شکل دهنده فرهنگ یادگیری الکترونیکی است. محیط یادگیری الکترونیکی محیط فارغ از ارزش ها و باورها نیست و ترجیح ها و گفتمان های رقابتی در آن جریان دارد. از این رو، استفاده از شیوه های نوین آموزشی به ویژه "یادگیری الکترونیکی" راهی است برای افزایش دسترسی به آموزش و تحقق اهداف توسعه پایدار کشور و شناخت فرهنگ آن مسیر تحقق این هدف را هموار تر می سازد.در عرصه یادگیری الکترونیکی مطالعه ویژگی های فرهنگ برنامه درسی یادگیری الکترونیکی زمینه ای برای طراحی و بکارگیری این نوع محیط یادگیری ایجاد می کند.
با توجه به اینکه یادگیری الکترونیکی فرایندی است که در آن دانشجویان دارای پیشینه های فرهنگی و زبانی متنوع با یکدیگر ارتباط و تعامل دارند، در این تعامل چند فرهنگی و فضای درون شبکه ای ، تفاوت ها و شباهت ها است که دانشجویان ارزش ها و معیارهای فرهنگی را به تدریج مقایسه می کنند و رفتارهایشان را بازنگری و بازسنجی می کنند و در این حین ، فرهنگی را خلق می کنند.کشورهای در حال توسعه نظیر ایران در طی جریان اصلاحات آموزشی، به شکلی که بیشتر به سوی جهانی شدن پیش می رود، در حرکتند - کارنوی1،. - 2004 جامعه و فرهنگ ایرانی مانند دیگر جوامع تحت تاثیر ظهور فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی جدید در حال دیجیتالی یا الکترونیکی شدن است اما نباید فناوری ها از کشورهای دیگر گرفته شود بدون اینکه ملاحظات و انطباق های فرهنگی اتخاذ شود - معصومی و برنر، . - 2009
بنابراین در زمینه بکارگیری محیط های یادگیری الکترونیکی نباید ویژگی ها و تاثیرات فرهنگی را نادیده گرفت.در این راستا با توجه به اینکه تاکنون پژوهش مشابهی در در زمینه جنبه های اجتماعی و فرهنگی یادگیری الکترونیکی در ایران انجام نشده است، به ناچار به برخی تحقیقات مشابه در ذیل اشاره می شود:عطاران - - 1388 پژوهشی تحت عنوان " رویکرد فرهنگی به یادگیری الکترونیکی: مطالعه فرهنگ دانشجویان شرقی و ایرانی" انجام داد. پژوهش ها در زمینه فرهنگ یادگیری الکترونیکی در جوامع مختلف نشان می دهد که دانشجویان این جوامع با باورها و دیدگاه های گوناگونی که همراه دارند تلقی های متفاوتی از آن بدست آورده اند.
هرمکینگ - 2005 - 1 معتقد است یک »محیط خوب فرهنگی طراحی شده یادگیری الکترونیکی« محیط انتقال دهنده اطلاعات درست، در مکان درست، با شکل درست، به روشی درست، در زمان درست و متناسب با فرهنگ کاربران است و این برای موفقیت برنامه یادگیری الکترونیکی ضرورتی اساسی است. بنابراین "تناسب" بین ویژگی های فرهنگی و برنامه یادگیری الکترونیکی باید رعایت شود تا آن برنامه آموزشی موفق باشد.استیو دونی و همکاران - 2005 - پژوهشی تحت عنوان "بررسی ارتباط فرهنگ ملی و بکارگیری یادگیری الکترونیکی" انجام دادند. نتایج نشان داد که یادگیرندگان برخاسته از فرهنگ فاصله قدرت بالا انتظار مدیریت بیشتر و هدایت از سوی استاد و مربی را دارند و متمایل به استاد محوری هستند.
نکته دیگر، سطح تعامل گروه و پشتیبانی از یادگیرنده است. مربیان در فرهنگ های جمع گرا باید راهبردهای کارگروهی، مشارکت و روش های اجتماع محور را بکار بگیرند. در جوامع فردگرا، یادگیری الکترونیکی باید فرصت آزادی بیشتر جهت بروز خلاقیت و ایجاد محیط رقابتی از طریق سنجش های هنجاری و سیستم نمره دهی در پیش بگیرند.چن2 و همکاران - - 2006 در مقایسه فرهنگ یادگیری الکترونیکی دانشجویان آسیایی و آمریکایی به این نتیجه رسیدند که آمریکایی ها تقسیم انفرادی کار را بر کار گروهی ترجیح می دهند و الگوهای ارتباطی کوتاه و محتوا محور را مناسب می دانند. آسیایی ها رفتار گروهی دارند و بیشتر پیام های طولانی حاوی بیانات عاطفی ارسال می کنند.
دیان نیوتن - 2007 - 3 پژوهشی تحت عنوان " فرهنگ تلفیقی یادگیری الکترونیکی: الگویی بر اساس روش نظریه مبنایی در تجربه ارتش استرالیا" انجام دادند . در این پژوهش چهار عامل شناسایی شد که بیانگر اثربخشی یادگیری الکترونیکی بود: اولویت های سازمانی، محیط یادگیری، نقش مربی و نیازهای یادگیرندگان. ساختار اجتماعی- فرهنگی در سازمان، شکل دهنده فرهنگ یادگیری الکترونیکی است. به عبارت دیگر، مفروضات، اهداف و فرایند های تعریف کننده نقش یادگیری الکترونیکی در سازمان، فرهنگ یادگیری الکترونیکی را تشکیل می دهد. محیط یادگیری الکترونیکی محیط فارغ از ارزش ها و باورها نیست و ترجیح ها و گفتمان های رقابتی در آن جریان دارد.
معصومی و برنر - 2009 - 4 به شناسایی مبانی فرهنگی طراحی یادگیری الکترونیکی در کشورهای شرقی و همچنین ایران پرداخت. یافته های این مطالعه مؤید آن بود که در فرهنگ این کشورها، که فرهنگی شفاهی است، ابزارهای متن-محور نظیر چت، در جهت ارتباط در محیط مجازی کمتر کاربرد دارد . برای مثال، در فرهنگ شرقی برای انجام امور مهم، به دلیل وجود عنصر »اجتناب از شک«، چندان از ایمیل استفاده نمی شود. در بسیاری از این کشورها مسئولان هنوز وجود امضاء را مهم می دانند. در برخی از دانشگاه های مجازی ایران دانشجویان باید تمام امور آموزشی و مالی دانشگاه خود را از طریق پست انجام دهند نه پست الکترونیک، زیرا پست الکترونیک هنوز یک سند رسمی و ممهور به مُهر تلقی نمی شود.
