بخشی از مقاله
چکیده
امروزه رشد و توسعه صنعتی جهت ارتقای درآمد سرانه ملی و فراهم نمودن رفاه و آسایش برای افراد جامعه آرزوی تمام کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران می باشد. بطوری که این صنایع که خود برای تأمین آسایش و رفاه جامعه بوجود آمده اند، بدلیل بی توجهی و عدم رعایت مسایل زیست محیطی مربوط به آنها امروزه به عنوان یکی از عوامل تهدید کننده حیات بشری به شمار میروند. از اینرو اگر این توسعه صنعتی با انجام بررسیها و مطالعات زیست محیطی همراه نباشد باعث بروز بسیاری از مشکلات زیست محیطی و به خطر انداختن حیات جامعه انسانی خواهد بود.
لذا انجام مطالعات زیست محیطی لازم قبل از احداث واحدهای مختلف صنعتی یکی از ضروریات لازم در این مورد میباشد. از طرفی در مورد واحدهای صنعتی که به اجرا درآمدهاند نیز باید این بررسی جهت حصول اطمینان از عدم تأثیر نامطلوب آن بر شرایط زیست محیطی صورت گیرد.به طور کلی شهرکهای صنعتی از یک طرف باعث ایجاد اشتغال و کسب درآمد برای شهروندان میشود و همین امر منافع اقتصادی زیادی برای مردم و دولت ایجاد میکند و اگر ضوابط و شرایط زیست محیطی در طراحی و ساخت واحدهای کوچک صنعتی رعایت شود و به اجرا دربیاید میتواند موجب توسعهی پایدار شود.
البته در کنار فواید زیادی که شهرکهای صنعتی ایجاد میکنند، همین واحدهای کوچک صنعتی میتوانند باعث آلودگیهای هوا، آب، خاک در مقیاس کوچک و بزرگ شوند و سلامت مردم و شهروندانی که در محدودهی اطراف این واحدهای صنعتی زندگی میکنند را به خطر بیاندازند. گازهای SOX, NOX, CO, H2S, CH4, و دیگر گازهایی که از واحدهای صنعتی خارج میشود، آلودگی هوا را به همراه دارد. از طرفی پساب این واحدها حاوی فلزات سمی و خطرناکی از جمله Fe, Hg, Ni, As, Co , Pb, , Cd, Zn, Cu Ag، Se، Cr، Al, Cu می باشد. که موجب آلودگی خاک و آب منطقه میشود.
کلمات کلیدی: توسعهی پایدار، شهرکهای صنعتی، فلزات سنگین، آلودگی، پساب
مقدمه
پیدایش فرصتهای جدید به منظور توسعه محلی و منطقهای در گرو استفاده از ابزار مهم توسعه صنعتی است. یکی از جنبهها و ابزار مهم این توسعه، شهرکهای صنعتی میباشد که در گذشته برای نخستین بار در کشورهای صنعتی ظاهر شد وعمدتاً به عنوان وسیلهای برای ترویج و مدیریت توسعه صنعتی و ایجاد زیر ساختها و خدمات عمومی مقرون به صرفه از آن استفاده می-شد. با توجه به اهمیت ایجاد توسعه پایدار اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، به ویژه ایران و همچنین برآورد رشد جمعیت شهری و روستایی در اکثر نقاط کشور همرا با ساختار درآمدی کم و متوسط، ایجاد اشتغال، زیرساختهای عمرانی، آموزش، بهداشت, خدمات اجتماعی و مهار آلودگی به مثابه مانع بزرگی بر سر راه توسعه پایدار اقتصادی میباشد.
بنگاههای کوچک ومتوسط فعال در بخشهای تولید و خدمات و تجارت اکثر مشاغل را ایجاد خواهند کرد اگر این بنگاهها و صنایع در شهرکهای صنعتی مستقر گردند از امکانات و خدمات زیر بنایی این شهرکها به خوبی استفاده کرده و میتوانند از زیر ساختهای عمومی و مشترک، صرفه جویی در ساخت و ساز و تسهیلات و تاسیسات مشترک بهرهمند شوند و به نیروی کار ماهر نزدیک به شهرکهای صنعتی تسهیلات آموزشی و پژوهشی و سایر عوامل مهم تاثیرگذار نیز دسترسی خواهند یافت.
از آنجا که بحث عمده بخش دولتی و خصوصی تسهیل امور مربوط به احداث و نگه داری آن دسته از شهرک های صنعتی است که در سطح جهانی و منطقه-ای بتوانند رقابت کنند داشتن توانایی رقابت در بازارهای منطقهای و ملی و حتی بینالمللی پیش نیازی مهم برای ایجاد توسعه پایدار اقتصادی است.فعالیت شهرکسازی با هدف استقرار سازمان دهی شده صنایع و باتوجه به مزیتهای نسبی مناطق در چار چوب راهبردها و سیاستهای توسعه صنعتی انجام میشود که برای هر منطقه در دوران تحول و نوسازی نهادها و بنیادهای اقتصادی اهمیت و جایگاه خاصی دارد که نقش و عملکرد این شهرکها در بهبود وضعیت اقتصادی منطقه روز به روز نمایانتر میشود.
شهرکهای صنعتی بر اساس کمیتهای مختلف مثل وسعت ، نوع و سازماندهی، تفاوت های زیادی باهم دارند ولی بسیاری از عناصر اصلی نیز در آنها مشترک است. همه آنها تعداد بسیاری از صنایعغالباً کوچک وغالباً متوسط را در مکان معین و محدود گرد هم می-آورند. شهرکهای صنعتی غالبا از سوی یک سازمان منفرد که در ارتباط با صاحبان صنایع مستقر درآنها و دارای اختیارات قانونی است مدیریت میگردند.
اهمیت موضوع
در سالهای اخیر یک چالش مداوم در ارتباط با نقش صنعت و خدمات زیر بنایی وجود داشته است که اقدامات مهمی نیز در این جهت صورت گرفته است، در نتیجه اغلب برنامهریزان و سیاست گذاران جهتگیری توسعه اقتصادی را به صنعت و به تبع آن ارائه خدمات زیربنایی معطوف داشتهاند. صنعت بر اقتصاد داخل تاثیر بسزایی میگذارد که از طریق تاثیر مطلوب بر کارایی و تخصیص منابع و تغییرات تکنولوژی باعث ایجاد اشتغال و بهرهوری میشود، براین اساس است که شهرکهای صنعتی با هدف استقرار سازماندهی شده صنایع کوچک و متوسط و حتی بزرگ مبتنی بر مکانیابی بهینه فعالیتهای صنعتی و هماهنگی صنایع با شرایط بومی و فرهنگی و استفاده بهینه از ظرفیتهای تولیدی موجود، کارایی نظام اقتصادی را افزایش میدهد.
اینجا است که لزوم اتخاذ تصمیم درباره چگونگی استقرار مجموعه واحدهای صنعتی به وسیله دولت پیش میآید و دولت بوسیله ابزارهای مختلف - یارانه، مالیات، چگونگی صدور موافقت نامه اصولی و غیره - کوشش میکند که بر تصمیمات انتخاب مکان واحدهای صنعتی با توجه به شرایط منحصر بفرد اقتصادی هر منطقه تاثیر بگذارد.باتوجه به اهمیت ایجاد توسعه پایدار اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، به ویژه ایران و همچنین برآورد رشد جمعیت شهری و روستایی در اکثر نقاط کشور همرا با ساختار درآمدی کم و متوسط، ایجاد اشتغال، زیرساختهای عمرانی، آموزش، بهداشت, خدمات اجتماعی و مهار آلودگی به مثابه مانع بزرگی بر سر راه توسعه پایدار اقتصادی میباشد.
بنگاههای کوچک ومتوسط فعال در بخشهای تولید و خدمات و تجارت اکثر مشاغل را ایجاد خواهند کرد اگر این بنگاهها و صنایع در شهرکهای صنعتی مستقر گردند از امکانات و خدمات زیر بنایی این شهرکها به خوبی استفاده کرده و میتوانند از زیر ساختهای عمومی و مشترک، صرفه جویی در ساخت و ساز و تسهیلات و تاسیسات مشترک بهرهمند شوند و به نیروی کار ماهر نزدیک به شهرکهای صنعتی تسهیلات آموزشی و پژوهشی و سایر عوامل مهم تاثیرگذار نیز دسترسی خواهند یافت.
از آنجا که بحث عمده بخش دولتی و خصوصی تسهیل امور مربوط به احداث و نگه داری آن دسته از شهرکهای صنعتی است که در سطح جهانی و منطقهای بتوانند رقابت کنند داشتن توانایی رقابت در بازارهای منطقهای و ملی و حتی بین المللی پیش نیازی مهم برای ایجاد توسعه پایدار اقتصادی است.
