بخشی از مقاله
فصـل اول
خصوصيات حسابداري شهـرداري ها
حسـابداري شهـرداريها در مقام مقايسـه با حسـابداري بازرگاني جزئي از حسابداري دولتي ميبـاشد وكلـيه خصوصيـات قائل شده در كتـب و منابـع مخـتلف حسـابـداري دولتي در مورد حسابداري شهـرداريها نيز صـادق است ولي حسـابداري شهرداريهـا در مقايسـه با حسـابداري دولتـي داراي ويژگي خاص ميباشد . دستگاه هاي اجرائي دولتي كه اعتبار بودجه برنامه اي آنان از محـل اعتبار كل كشور تأمين و پرداخت ميگردد ايجاد كننده تعهدات و پرداخت كنندة هزينـه هاي
انجـام شـده خـواهنـد بود و هزينـه هاي انجـام شده را در دفاتر خود ثبت مينمايد و درآمد دولت در دستـگاه ديگـري متمـركـز ميگـردد. در صورتيكـه در شهـرداريها حسابداري درآمـد و هزينـه در يك واحد مالـي مجتـمع و در دفـاتر منعـكس خواهـد شد و ميتـوان حسـاب هاي درآمد شهـرداري را توأم يـا غيـرمتمـركز و به طور جداگانه عمل نمـود.
1- روش حسـابداري
از نقطه نظـر مباني ثبت فعاليت هاي مالي روش حسـابداري در شهرداريها روش نقدي خواهد بود« بدين معني كه درآمـد از جمع اقـلام وصـول شده تا پايان سـال مالـي و نيز هزينـه از جمع اقلام پرداخـت شده تا پايان دوره عمـل بودجه كه 15 ارديبهشـت سـال بعـد ميباشد تشكيل ميشـود»
در مـورد درآمد هائيكه عملاًبرگ تشخيص و يا پيش آگهي صادر ميشود و يا دين مـودي نسبت به آنها تحقـق پيدا ميكنـد حسابهاي انتظامي تشكيل و در آنها ثبـت ميگـرددتا اقـلامي از درآمـد هاي مـذكور كه در طول سال مالي به حيطه وصول درنيامده اســت عند اللزوم در پيش بيني درآمدهاي بودجـه سال بعـد منظـور شود.
در مورد هـزينـه هاي آن قسـمت كه در طول سال مالي تحقق يافته ولي پرداخت آن تا پايـان دوره عمـل بودجـه صـورت نگـرفته اسـت در حساب ديـوان شهرداري منظـور ميگردد تا از محل اعتباراتي كه در بودجـه بعنـوان پرداخـت ديوان پايـدارو به تصـويب ميرسـد و پرداخـت شـود.
جمـع اقـلام درآمدهاي وصـول نشده تا پايان سـال مالـي نسـبت به هر يك از منـابع درآمـد و هـزينـه هـاي تحقــق يافته پرداخت نشده تا پايان دورة عمل بودجه بايد در گزارش وضـع مالي سـالانه كه همـراه با تفـريغ بودجه جهت رسدگي و تصويب انجمـن تسليم ميگردد درج و صورت هاي ريز اقـلام مذكور زمينه گـزارش فوق الذكـر شـود.
1- روش نگهـداري حسـاب
روش نگهــداري حساب هاي شهرداري طبق مادة 43 آئين نامة شهرداري بايد مترادف يا دوبل باشـد. براي اينكـه روش حسـابداري شهرداريهاي كشـور متحد الشكل باشد تا تنظيـم آمارهاي سالانه از درآمد و هزينه ها و دارايي و بدهي شهرداريها و تجزيه تحليـل آنها را توسط وزارت كشور امكان پذير سازد. كليه شهرداريها بايد سرفصـل حساب هـاي درآمـد و هزينـه و ساير حسابهاي مربوط را بر اسـاس مقـررات اين دستورالعمل و ساير
دستورالعمل هاي مالي شهرداريها كه توسط وزارت كشور ابلاغ شده يا ميشود تنظيم و از فرم هاي مقـرر در اين دستورالعمل استفاده نمايند.
2- حسـاب اختصـاصـي
براي فعاليت هائيـكه جنبة اختصـاصي دارد« يعنـي تمـام ياقسـمتي از هزينة هاي آن از محـل درآمـدهاي حاصل از همـان فعاليت يا برنامه و وظيفه تامين و پرداخت ميشود يا درآمد خــاص براي آن اختصـاص داده ميشـود بايـد در هـر مورد حسـاب هاي جداگانه تنظـيم گــردد». مـلاك تشـخيص فعـاليت هـاي اختصـاصي در هر شهـرداري بودجـة
شهرداري خواهد بود كه براي هر يك از فعاليت هاي اختصاصي طبـق دستورالعمـل مربوط يك بودجه اختصـاصي تنظـيم و به تصويب ميرسد. در موارديكه شهـرداري داراي فعاليت اختصاصي و حساب اختصاصي بـراي هر فعاليـت باشد در استقـراض از يك حسـاب براي استفاده در حساب ديگــر بايد مقررات ماده 39 آئين شهرداريها رعايـت شــود.
بـودجـه
« بودجه كل كشور برنامه مالي دولت است كه براي يكسال مالي تهيه و حاوي پيش بيني درآمدها و سـاير منابع تأمين اعتبار و برآورد هزينـة ها براي انجام عملـياتي كه منجر به وصول هدف مالي دولـت ميشــود»
بودجـه از زمان شـروع تا خاتمه داراي چـهار مرحلـه به شـرح زير است :
ـ مرحله تهية و تنظيم بودجه
ـ مرحلـه تصـويب بودجه
ـ مرحلـه تفريغ بودجه
ـ مرحله اجراي بودجه
تهيـه و تنظيـم بودجه
شهرداي مكلف است منتهـي تا روز آخرديماه بودجه ساليـانه خود را به انجمن پيشنهاد نمايد. همچنين شهردار مؤظف است به محض پيشنهاد بودجه به انجمن شهر با استفاده از اختياري كه بر طبـق ماده 38 قانـون شهرداري به اوتفـويض شده موضوع را تا حصـول نتيجه پيگيري نمـوده و حداقل هفته اي سه روز تقاضاي تشكيل جلسه انجمن را بنمايد و شخصـاً نيز در جلسـات حضـور يافته و توضيـحات لازم را در باره اقـلام منـدرج در بودجـه بدهـد.
تصويب بودجه
بودجه پيشنهادي شهرداري زماني قابل اجرا ميباشد كه از تصويب انجمن شهر بگذرد و در اين رابطـه انجمن نيـز بايد قبل از اسفند ماه آنرا رسيدگي و تصويب نمايد، بنابراين موعد تصويب نهائي بودجه ساليـانه به وسـيله انجمن شهر و ابلاغ آن به شهرداري طبـق ماده 67 قانون حـداكثـر تا اول اسفند ماه سال قبل ميبـاشد و در صورتـيكه انجمـن در رأس موعـد مذكـور به وظيفه قانونـي خـود
در اين مورد عمل نكند شهردار موظف است مراتب را به استاندار يا فرماندار كل و در شهرداري تهران به وزارت كشور اطلاع دهد تا بر طبق ماده 41 اصـلاحي قانون شهرداري اقدام لازم معمـول گـردد. بودجه پيشنهادي پس از تصـويب جهت اجرا به شهـرداري ابلاغ خواهد شد ، شهردار مكلف اسـت نسخه اي از بودجه را حداكثر تا 15 روز بعد از تصويب بوسيله فرمـانداري به وزارت كشور ارسال دارد.
اجـراي بودجـه
همانطوركه اشـاره شد بودجه پس از تهيه و تنظيم و تصويب جهـت اجرا به شهرداري، ابلاغ ميگـردد، در اين مرحله است كه بودجه بعنـوان يك برنامه از قوه به فعل درآمده و طي آن عايدات برابر قانون وصول و مخـارج در پس اجـراي فعـاليت و برنامه ها با رعايت كامل مقررات تعهد و پرداخـت ميگــردد.
پيش بيني درآمـد يا سـاير منابـع تأميـن اعتبـار در بودجـه مجـوزي بـراي وصـول از اشخاص تلقـي نميگـردد، و در هر مورد احتيـاج به مجـوز قانوني دارد، همچنيـن وجود اعتبار در بودجه مصوبه بخودي
خود براي اشخاص اعم از حقيقي يا حقوقي ايجاد حق نميكند و استفاده از اعتبارات بايد با رعـايت مقـررات مربوط به خـود به عمـل آيد.
اجـراي بودجه از لحاظ انجـام هزينه خود به دو مرحله تقسيم ميگردد:
الف ) مرحله اداري و حقوقي شامل: تشخيص ـ تأمين اعتبار ـ تعهد ـ تسجيل ـ حواله درخواست وجه ـ پرداخت كه به موجب قانون لازم الاجرا ميباشد.
ب ) مرحـله مالي و حسابداري شامل : ثبت عمليات و فعاليتهاي مالي شهرداري در دفتر روزنامه و نقل آن به دفـاتر كل و معين ، تهيه تراز عمليات ماهيانه (تراز آزمايشي) انجام اصلاحات در پايان دوره و انعكاس آنادائمي و موقت در پايان دوره مالي و نقل حسابهـاي دائمي از طريق تراز اختتاميه و تراز افتتاحيه به سال مالي بعـد و بالاخره تهيـه و تنظيـم گزارشهـاي مالي و صورتحسابهاي نهائي در پايان سال مالي همراه با ضمائم مربوطه به آن ، اجراي اين مرحله با برقراري يك سيتم صحيـح حسـابداري كه در فاصله زماني مناسب نظارت مستمر بر امور مالي را ايجاد نمايد امكان پذير است .
تفــريغ بودجـه
در پايان سـال مالـي و در پايان دوره عمل بودجه ، امورمالي نسبت به بستن حسابهاي موقت و دائمي شهرداري و نقل مانده از طريق تراز افتتاحيه اقدام و صورتحسابهاي مالـي را ، تهيه و مراتب را جهت تصـويب تفريغ بودجه تـا آخر ارديبهشت ماه سال به انجمـن شهر گزارش خواهد نمود ، انجمن شهر نيز بايد تا آخر خـرداد مـاه آنرا رسيـدگي نمـايد
همچنيـن شهـرداري مكلف است نسخه اي از تفـريغ بودجه را حداكثر تا 15 روز بعـد از تصويب به وسيله فرمانداري به وزارت كشور ارسال دارد به مـوجب ماده 44 و آئيـن نامه شهرداريها مصـوب تيرماه 1346 رسيدگي و مميزي حساب شهرداريها در سه مرحلـه به شرح زير انجام خواهد گرديد:
الف) حسابرسي به وسيله شهرداري قبل و بعد از خـرج بوسيله كاركنان ثابـت شهرداري كه اطلاعات كافي درامور مالي و حسابداري داشته باشند .
ب) حسـابرسي به وسيـله حسابداران قسم خـورده يا متخصص كه از طرف انجمن شـهر انتخـاب خواهند شـد، در موقع تفـريغ بودجه شهـرداري مكلـف است نتيـجه گـزارش حسابرسـان مذكـور را هماره تفريغ بودجه در اجراي مفاد ماده 67 و تبصره آن به انجمن شهر و وزارت كشور ارسال دارد.
ج) رسيدگـي نهائي به وسيـله انجمن شهـر از طـريق بـررسي گزارشهاي مالي و گزارش حسـابرسـان مـذكور در بند ‹ ب › ماده فوق . بديـن ترتيـب انجـام مرحـله اول يعنـي تهيه و تنظيـم بودجه از اختيارات شهـرداري و مرحلـه دوم تصـويب بودجه از اختيارات انجمن شهر مرحله سوم يعني اجراي بودجه بوسيله شهرداري و مـرحله چهارم كه نظارت بر بودجه است ، در آغاز توسط شـهرداري و سپس مستقيم و غير مستقيم بوسيله انجمن انجام ميگيـرد.
طبقـه بندي بودجـه
بودجه در شـكل نوين خود به شرح زير طبقه بندي گرديده است :
ـ طبقه بنـدي عمليـات
ـ طبقه بندي درآمدها و ساير منابع تأمين اعتبار
ـ طبقه بندي هزينـه ها
ـ طبقه بندي واحد سازماني
ـ طبقه بندي اقتصـادين در سرفصل هاي مربوط در دفتر كل از طريق دفتــر روزنامه، بستن حسابهاي
فصـل دوم
تعــاريف
سال مالي شهرداري : عبارت از يك سال كامل شمسي كه از اول فروردين ماه شـروع و به روز آخر اسفند ماه ختم ميگــردد.
1- دوره عمل بودجه : طبق ماده 24 آئين نامه هاي شهرداري ها دوره عمل بودجه هر سال تا 15 ارديبهشت ماه سال بعد ميباشد و تعهدات تحقق يافته در طـول سال مالي تا آخـر دوره عمل بودجه از محل اعتبار بورجه مربوط قابل پرداخت است .
2-اعتـبار: عبارت است از مبلغي كه براي مصرف يا مصـارف معيـن در بودجـة شهـرداري منظور و به تصويب رسيده است .
3-تعهـد : عبارت است الزاماتي كه بر ذمة شهـرداري بطـرق زير ناشي ميشود :
الف) تحويل كالا يا انجام دادن خدمت
ب) اجراي قراردهايي كه با رعايت قوانين و مقرارت منعقد ميشود
ج) احكام صادر شده از مراجع قانوني و ذيصلاحيت
4- تسجيل: عبارت است ازتعيين ميزان بدهي قابل پرداخت به موجب اسناد مثبته
5- حواله : سندي است كه ازطرف ذيحساب شهرداري در وجه ذينفع صادر ميشود
6- كد: عبارت است از شماره قراردادي كه براي سهولت و نظم در ثبت فعاليت هاي مالــي و طبقـه بنـدي وظايف و برنامه ها و فعاليت ها يا درآمدها و هزينه هـا
و اموال و غيره طبق فهرست هاي ضميمه دستور العمل هاي مالي در نظر گرفته شده اسـت .
حسابهاي عمومي ( با مانده بدهكــار)
بانك ـ پس از تهيـه صـورت مغايرات بانكـي در پايان هر ماه اين حسـاب به مبلغ جمع دريافتـي ها بدهكار و به ميزان چكهاي صادره و هزينـه هاي بانكي بستانكـار ميشـود و در صورتيكه حسابهاي متعدد از طرف شهرداري در بانك افتتـاح شده باشد براي هر يك از آنهـا يك حساب جداگانه در دفتر كل به منظور و بترتيب فوق عمل خواهد شـد .
تنخواه گردان ـ مطالبات تحقق يافته شهرداري از اشخـاص و مؤسسات اعم از موسسـات دولتـي و غيردولتـي در بدهـكار اين حسـاب منظور ميشود( طرف اين حسـاب از لحاظ عوارض در حسابهاي با مانده بستانكار ذخيره مطالبات قابل وصول است )
مطالبـات از حسـاب مخصـوص ـ در صورتيـكه براي فعاليتهـاي اختصاصـي يك گـروه جداگانه ايجـاد گردد بدهي آن گروه حسابها بگروه حساب هاي عمومي ، در اين حسـاب ثبت ميگـردد.
درآمـدهاي پيش بيني شـده ـ اين حسـاب در ابتـداي سال نسبت به جمع كلّ درآمدهاي مصـوب در بودجة بدهكار و حساب مازادبودجه به همان ميزان بستانكار ميشود. در پايان هر ماه معادل جمـع درآمدهاي وصولي كه در دفتر معين درآمد ثبت گرديده اين حساب بستانكار و طرف آن ( حساب مازاد بودجه) بدهكار ميشود.
پيش پرداختهـا ـ براي ثبـت پيش پرداخـت به فروشنـدگان يا پيمـانكاران بر اســاس قـراردادهاي منعقده يا سفارشهاي كه داده ميشود بمبلغ پرداختي حساب پيش پرداخت بدهكار و به بستـانكار حساب بانك منظور ميگـردد.
اسناد دريافتي
حسابهاي عمومي ( با ماندة بستانكار)
مازادبودجه ـ طرف اين حساب درآمدهاي پيش بيني شده است .
ذخيره مطالبات قابل وصـول ـ طـرف اين حسـاب در گـروه حسابهـاي با ماندة بدهكار حسـاب بدهكـارن ميباشـد .
درآمدها ـ با وصول درآمدها كه قاعدتاً از طرف بانك صورت ميگيرد اين حساب بستانكار ميشود.
پيش دريافتها ـ تين حساب در مقابل دريافتها زودتر از موعد بستانكار ميشود.
بستانكارن
اسناد پرداختي
ذخيرة مطالبات مشـكوك الوصـول ـ آن قسمت از درآمدهاي قابل وصول را كه مشكوك قلمداد ميگردد ميتوان از حساب ذخيره مطالبـات قابل وصول خارج ساخته و دراين حساب منظور نمود.
( در صورتيكه به طرق بازرگاني اداره گــردد)
حسابهاي انتظامي دارايي هاي ثابت
ـ زميـن
ـ ماشين آلات و وسايل نقليه
ـ اثـاثـه
ـ كار در جريان ساخت
ـ سرمايه گذاري براي دارايي ثابت
بانك
اصطـلاح بانك يا موجـودي بانكي معـمولاً به آن قسمـتي از نقدينگـي مؤسسـه اطـلاق ميگردد كه در حسابهاي مربوطـه در بانك تحت عنـاوين مختلفي از قبيل حساب جاري ، حساب پـس انـداز و حساب سپرده نگهـداري ميشود.
در مؤسسات دولتـي و شهرداريها دريافت و پرداخـت ها به استثناء پرداختهاي جزئي كه از محل تنخواه گردان قابل پرداخت است كلاً ميبايست از طريق بانك مركزي يا بانك ملي به نمايندگي از طرف بانك مركزي انجام پذيرد.
وجه نقد و موجودي نزد بانك ***
دريافتني ***
بابت دريافتي از بدهكاران
هزينه ماده . . . . ***
وجه نقد موجودي نزد بانك ***
بابت هزينه ها
صنـدوق
اصطـلاح صندوق معمولاً به وجوهي اطلاق ميگردد كه در داخل مؤسسه نگهداري ميشود.
نگهداري هر گونه نقدينگي اعم از اسكناس و مسكوك، چك ، حواله بانكي و اوراق بهادار همـواره با خطراتي از قبيل : سـرقت ، حـريق و اخـتلاس ميباشد كه مـيبايست به هـر نحـو ممكن از وقـوع احتمالي آن جلوگـيري شود .
دقت در انتصاب فرد يا افرادي واجد شرايط بعنوان صندوقدار يا متصدي امور صندوق، ايجاد يك سيستم كنترل داخلـي، برقـراري مقـررات مالـي خود ميتواند تا حـدودي سازمان را به اين مقصود نزديك سـازد.
مؤسسات دولـتي و شهرداريهـا به موجب قانون موظف اند كليه دريافتها و پرداخـتهاي خود را از طريق بانك انجام دهند مگر موارد بسيار جزئي ، لذا در مورد دريافتهائي جزئي كه ارزش آنرا ندارد مـؤدي، براي پرداخت آن به بانك هـدايت شود در اينـگونه مـوارد درآمدهائي جـزئي ميبــايست مستقيماً توسط تحصيلدار يا صندوقدار وصول و روزانه بحساب جاري بانك واريـز گردد، در هــر حال از جمعداران كه مسئوليت تحويل و تحول و نگهـداري وجوه و نقدينه ها و سپـرده ها و اوراق بهـادار شهرداري بعهـده آنان واگذار شده است ميبـايست طبق مقررات مورد عمل در مؤسسات دولتي تضمين كافي دريافـت گــردد.
ماده 75 قانون شهـرداري مصوب 1334 در اين مورد چنين مقرر ميدارد« عوارض درآمـد شهرداري بوسيله مأمورين مخصوص كه از طرف شهرداري بنام مأمور وصول تعين ميشود دريافـت خواهـد شد و مأمـورين وصـول بايد بر طبـق مقــررات امـور مالـي تضميـن كافـي بسپـارنـد.
براي ثبـت عمليـات مربوط به وجوه نقـدي از «حساب صندوق» استفـاده ميشود و كليه دريافتها بر اساس مدارك مربوطـه بحـساب صندوق صندوق بستانكار خواهـد شـد. مـا به التفاوت جمع گردش بدهكار و بستانكار حساب صندوق مانده و يا موجودي صنـدوق را نشان ميـدهد كه برابر موجودي شمارش شده صندوق خواهـد بـود.
پيش پرداخت و علي الحسـاب :
بموجـب ماده 34 آئيـن نامـه مالي شهرداريهـا مصـوب تيرماه 46 ،« كلـيه پرداختهاي شهـرداري، بايد با توجـه به ماده 79 قانون شهرداري با اسنـاد مثبته انجـام گـردد و در مورد هزينه هائيكه تنظيم اسناد مثبته آن قبل از پرداخت ميسر نباشد ممكن است بطور علي الحسـاب پرداخـت و اسنـاد هزينه آن د راسـرع وقـت تكميل و بحسـاب قطعـي منـظور گردد، نوع هزينه هائيكه بطور علي الحساب قابل پرداخت است و طرز استفاده از تنخواه گردان بموجـب دستوالعملي كه وزارت كشور ابلاغ خواهد نمود تعيين خواهد شد
هر چند در آئين نامه مالي شهرداريها اصطلاح پيش پرداخت و علي الحساب به يك معنا توصيف شده است با اين همه دستـور الـعمل صادره از طرف وزارت كشور علي الحساب را به شـرح زير تعريف مينمايد:
« علي الحساب عبـارت اسـت از پـرداختـي كـه بمنظـور اداي قسمتـي از تعهـدصورت ميگــردد.»
و بلا فاصله اضافه مينمايد: در مورد پرداخت پيش پرداختها و مبالغ علي الحساب رعايت نكات زير لازم اســت :
1. تأييد قبلي شهرداري يا كسي كه از طرف شهردار به او تفويض اختيارشده است .
2. مقررات شهرداري يا قرارداد اجازه چنين پرداختي را داده باشد.
3. تضمين كافي براي استرداد يا احتساب آن اخذ شده باشد.
بدين ترتيب ميتوان گفت(( پيش پرداخت عبارت از پرداختي است ك
ه از محل اعتبـارات مصـوب طبـق مقررات مربوطه و احكـام و قراردها پيش از انجام تعهد صورت ميگـيرد و علي الحساب عبارت است از پرداختي كه به منظور اداي قسمتي از تعهد صورت ميگيرد))
در هر حال پيش پرداخت و علي الحساب در حدود اعتبارات مصوب از محل تنخواه گردان حسابداري پرداخت خواهد شد و ثبت عمليات آن به ترتيب زير است :
حساب پيش پرداخت آقاي . . . **
بحساب بانك ـ جاري هزينه **
بابت پيش پرداخت ماموريت
حساب علي الحساب ـ شركت پيمانكار **
بحساب بانك ـ جاري هزينه **
بابت پرداخت علي الحساب صورت وضعيت شماره 1
در صـورتيكه اسنـاد پيـش پرداخـت يا علـي الحسـاب در همـان سال مالي تكميل و بحساب قطعي منظور گردد حساب پيش پرداخت يا علي الحساب به همان مبلغ بستانكار و تسويه خواهد شد و معـادل مبلـغ پرداختي و منظور شده بحساب قطعـي ، درخواست وجه ميگــردد.
تعريف تنخواه گــردان
تنخواه گردان عبارتست از وجوهي كه از محل اعتبارات مصوب براي پرداخت هزينه هاي جـاري از طـرف ذيحسـاب در اختيـار مأمورين يا واحدهاي ذيربـط قـرار ميگـيرد تا به تدريـج كه هزينـه هاي مربوطه انجـام ميشـود اسناد هزينه تحويل، مجدداً معادل همان اسنـاد دريافـت دارنــد .
انواع تنخواه گــردان
با توجه به مـوارد اشـاره شـده در تعـريف فوق كه عينـاً از دستـورالعمل صادره از طرف وزارت كشـور اسـتخراج گرديده اسـت لـزوم دو نوع تنخواه گردان در شهــرداريها به شرح زير ضروري به نظر ميـرسـد :
1. تنخواه گردان حسابداري
2. تنخواه گردان پرداخت
تنخواه گـردان حسابداري
تنخـواه گـردان حسابداري مبلغـي است كه بنا به درخواست رئيس حسابداري و يا مدير امور مالي و بموجـب موافقـت شهـردار( ذيحسـاب ) برقـرار و از محـل كليه اعتـبارات بودجه مصـوبه بمنظـور پرداخت هزينه هاي جاري و تعهدات سالهاي قبل در اختيار واحد حسابداري قرار داده ميشود.
ميزان و مبلغ تنخواه گردان حسابداري معمولاً معـادل ميزان و مبلغ پرداختي سـه ماه با توجه به پرداختـي سال قبل كه از سه دوازدهـم اعتبارت مصوب تجاوز نكند خواهد بود، يا به عبارت ديگر ميزان تنخواه گردان حسابداري ميبايست حداقل پرداخت هاي سه ماه شهرداري را كفايت نمايد.
واگذاري تنخواه گردان حسابداري
ثبت عمليات مربوط به واگـذاري تنخـواه گردان حسـابداري در دفاتر مالـي شهـرداري به ترتيبـي خواهـد بود كه ابتـدا حسـاب بانكـي درآمد بابت پرداخـت تنخواه گــردان حسابداري بستانكار و حساب اعتبارات تخصيصي به همان مبلغ بدهكار ميگردد سپس بر اسـاس اعلاميـه بانكـي مبـني بر انتقــال مبلغ فوق بحساب جاري هزينه حساب بانكي هزينه بدهكار و حساب تـنخواه گردان حسـابداري بستانكار خـواهد شـد، ثبت عمليات فوق الذكر به ترتيب زير است :
حساب اعتبار تخصيصي ***
بحساب بانكها ـ جاري درآمد ***
پرداختي بابت واگذاري تنخواه حسابداري
حساب بانكها ـ جاري هزينه ***
بحساب تنخواه گردان حسابداري ***
دريافتي بابت واگذاري تنخواه حسابداري
پرداخت هزينه هااز محل تنخواه گردان حسابداري
بعد از انتقال مبلـغ تنـخواه گردان حسـابداري از حسـاب بانكي درآمد بحسـاب جاري هزينه و ثبت عمليات مربوطه دردفاتر مالي، واحد حسابداري با رعايت كامل مقررات و بر اساس نسخ اول حواله هاي واصله مبادرت به پرداخت هزينه ها و تعهـدات خواهد نمـود ثبت عمليات مربوط به پرداخـت هزينه هـاي جـاري از محل تنخواه گردان حسابداري به ترتيـب زير اسـت :
حساب هزينه برنامه ... ماده . . . ***
بحساب بانكي ـ جاري هزينه ***
بابت پرداخت هزينه هاي انجام شده
پرداخت حقوق و دستمزد كارمندان شهرداري
متصـدي پرداخت حقوق و دستمزد ليـست حقوقي كاركنـان شهرداري را براي هر برنامه بطـور جداگانه و براساس آخرين حكم كارگزينـي بموقـع تهيـه و پس از كسـور قانونـي مبلغ خالص آنرا با صدور چك از محل موجودي حســاب جاري هزينه برداشت و بحساب جاري مخصــوص كه براي پرداخت حقوق كارمندان و كارگــران در بانك افتتاـح شـده اسـت (حساب موقت بانـكي) واريز مينمايد تا طبق ليست پيوست چك ارسالي بحسـاب ذينفع منظـور گــردد.
ليست حقوق كاركنان به دو قسمت تقسيم ميشود در قسمت اول عــلاوه بر حقوق ثابت، مزايـاي كاركنـان شامل مزاياي شغـل ، فوق العاده بدي آب و هوا، فوق العاده تسهيـلات زندگي و ساير مزايا نيز درج و يكجا در ستـون حقـوق و مـزايا منعكـس خواهد شد. ودر قسمت دوم كسور قانوني شامل كسـور بازنشستگـي ، ماليـات، بيمـه ، بدهـي به سـاير مؤسسات درج و جمع آنها در ستـون مربوطــه منعكس خواهد شد تا بدين ترتيب مبلغ پرداخت به تفكيك براي انتقال بحساب جاري يا پس انداز كاركنان مشخص گردد.
ليسـت پيوسـتي كه به ضميـمه چك حقوق و دستمزد جهت واريز بحسـاب كارمندان و كارگـران به بانك ارائه ميگردد بشكل فوق كامل نبوده بلـكه فقط به ذكر اسامي كاركنان و شمـاره حسـابجـاري قابل پرداخـت به آن محـدود ميگــردد، علاوه بر ليست حقوق صورتحسابي نيز ميبايست براي كاركنان تهيه و به آنان تحويل شود تا از كم و كيف حقوق دريافتي آگاهي حاصل نمايد، يك نمونه از ليست كاركنان در صفحه ملاحظه ميگردد. بموجب قانون محاسبات عمومي گواهي بانك دائر به انتقال وجه بحساب ذينفـع پرداخت محسوب ميشود .
لذا مادام كه گواهي بانك مبنـي بر انتقال وجه پرداختي بحسـاب كاركنان به شهـرداري واصل نشده باشد، اينگونه پرداختها در حكم پيش پرداخت بوده و نميــتوان آنرا بحساب هزينه قطعي منظور نمودثبت عمليات مربوط به پرداخت هزينه حقوق و دستمز كارگران و كارمندان شهرداري به شرح زير است :
حساب موقت بانكي(پيش پرداختها) ***
بحساب بانكها ـ جاري هزينه ***
بابت توديع خالص حقوق كاركنان بحساب موقت بانكي
پس از گواهي بانك مبني بر انتقال وجه حساب جاري يا پس انداز كاركنان خواهيم داشت:
حساب هزينه برنامه . . . . ماده يك ***
حساب هزينه برنامه . . . .ماده دو ***
بحساب بستانكاران ـ ماليات پرداختني ***
بحساب بستانكاران ـ كسور بازنشستگي ***
بحساب موقت بانكي
شرح : بابت منظور نمودن حقوق كاركنان باستناد گواهي بانك مبني بر انتقال بحساب ذينفع
در صورتيكـه بوسيـله شهــرداري حسـاب جاري مخصوص(حساب موقت بانكي) بـراي پرداخت حقوق كاركنـان و كارگــران در بانك افتتاح نشود، در موقع ارسال چك حقوق به بانك حسـاب«پيش پرداخت حقوق» به جاي حساب «موقت بانكي» بدهكار ميگردد و ماداميكه گواهي بانك مبني بر انتقال وجه بحساب جاري كاركنان واصل گـردد، در مقابل بدهكاركردن حساب هزينه قطعي«پيش پرداخت حقوق» بستانكار خواهد شد.
حساب موقت بانكي(پيش پرداخت حقوق) ***
بحساب بانك ـ جاري هزينه ***
بابت واريز خالص حقوق به حساب جاري كاركنان
حساب هزينه برنامه . . . . ماده يك حقوق ***
حساب هزينه برنامه . . . . ماده دو مزايـا ***
به حساب بستانكاران ـ ماليات پرداختني ***
به حساب بستانكاران ـ بازنشستگي ***
به حساب موقت بانكي(پيش پرداخت حقوق) ***
پرداخت ساير هزينه ها
اسناد هزينه هالي انجام شده بر اساس مدارك مثبتة تنظيم و پس از رسيدگي باصدور چك در وجه دائن يا دائين پرداخت و بحساب هزينه قطعي منظور ميگــردد.
كاهش يا افزايش تنخواه گردان
واريز تنخواه گردان
تنخواه گردان پرداخت
تامين اعتبار
حساب هزينه برنامه **
ماده . . . . **
ماده . . . . **
بانك ـ جاري هزينه ها **
كاهش يا افزايش تنخواه گردان حسابداري
به ترتيبي كه ملاحظه ميگردد روش تنخواه گردان در حسـابداري شهـرداري روش ثابت است بدين معني كه مانده حساب تنخواه گردان از اول دوره مالي تا پايان سال مالي ثابت خواهد ماند مگر در اثر افزايش تنخواه گردان و يا كاهش آن، كاهش تنخـواه در دو حالت امكان پذير است يكي در اثر بازپرداخـت قسمتي از تنخـواه واگذار شـده بحساب جاري درآمـد كه آنرا كاهش نقـدي يا مستقيـم ميگوينـد، و ديگـري منظور نمودن حواله هاي پرداختي بحسـاب تنخـواه گـردان حسـابداري كه به كاهش غير نقدي و يا غير مستقيم موسوم ميباشد ثبت عمليات مربوط به افزايـش يا كاهش تنخواه گردان بشرح زير است :
حساب تنخواه گردان حسابداري ***
حساب بانكها – جاري هزينه ***
پرداختي بابت كاهش تنخواه
حساب تنخواه گردان حسابداري ***
حساب اعتبار نامه. . . ماده . . ***
منظور نموده 24 فقره حواله پرداختي بابت كاهش تنخواه
واريز تنخواه گردان حسابداري
بمنظور واريز تنخواه گردان حسابداري ابتدا كليه هـزينه هاي تعهد شده و پرداخت نشده و بحساب هزينه قطعي منظور ميگردد و آنگاه حواله هـاي پرداخت شده بحساب تنخـواه گردان حسابداري بدهكار و در مقابل حساب اعتبـار برنـامه هاي مربوطه بستانكار خواهد شد، سپس معادل مانده بستانكار حساب تنخـواه گـردان حسابداري كه برابر مـوجـودي حساب جاري هزينه ميباشد برداشت و بحساب جاري درآمد منتقل و بدين تريتب تنخواه واگذار شود تسويه ميگردد، ثبت عمليات مربوط به واريز تنخواه گردان حسابداري بشرح زير است :
حساب هزينه برنامه . . . ماده . . . . ***
بحساب بانكها – جاري هزينه ***
بابت پرداخت تعهدات انجام شده
حساب تنخواه گردان حسابداري ***
بحساب اعتبار برنامه . . ماده . ***
بابت منظور نمودن حواله هاي پرداخت شده و در خواست نشده
حساب بانكها جاري درآمد ***
بحساب اعتبار تخصيصي ***
بابت واريز تنخواه گردان حسابداري
حساب تنخواه گردان حسابداري ***
بحساب بانكها ـ جاري هزينه ***
بابت واريز تنخواه گردان حسابداري
تنخواه گردان پرداخت
تنخواه گردان پرداخت عبارت است از وجهي كه از محل تنخواه گردان حسابداري از طرف ذيحساب با تاييد وزير يا رئيس موسسـه و يا مقامات مجاز آنها براي انجام برخي از هزينه هاي در اختيار واحدها و يا مامورينـي كه به موجب اين قانـون و آئين نامه‌هاي اجرائي ان مجاز به دريافت تنخواه گردان هستنـد قرار ميگيرد تا بتـدريج كه هزينـه هاي مربوطـه انجام ميشود اسناد هزينه تحو يل و مجـدداً وجه پرداخـت دارند، از تعريف فوق چنيـن مستفاد ميگردد كه اولاً تنخواه گردان ازمحل تنخواهگردان حسابداري تامين خواهد شد در ثاني تنخواه گردان پرداخت براي انجـام پاره اي هزينـه هاي جزئي ميباشد در اختيار جمعدار كه ممكن است مأمور خريد يا واحد تداركات و يا كارپرداز
ناميده شود قرار ، مبلغ تنخواه گردان پرداخت با تنظيـم سنـد و صدور چك از محــل حساب جاري هزينه بابت خريدهاي جزئي و متوسط در حدود پرداخت هاي يكماه در اختيار واحد تداركات يا مامور خريد قرار داده ميشـود و معمولاً در قبال اين پرداخت از متصدي تنخـواه گردان تضمين كافي گرفته
ثبت عمليات مربوط به واگذاري تنخواه گردان پرداخت
حساب تنخواه گردان پرداخت ـ آقاي . . **
حساب تنخواه گردان پرداخت ـ كارپردازي **
حساب تنخواه گردان پرداخت ـ تداركات **
حساب تنخواه گردان پرداخت اداره **
حساب بانك ها ـ جاري هزينه **
تأمين اعتبار
تأمين اعتبار تخصيـص تمام يا قسمتـي از اعتبـار موجود ميباشد كه براي هزينه معينـي ذخيره ميگردد و تا زمانيكه هزينه مورد نظر قطعـي نشده باشد و يا موضوع هزينه منتفي نگردد، اعتبار تأمينشده همچنان پايدار و به قوت خود باقي خواهد ماند و نبايد به مصرف هزينـه ديگـري برسـد.
تأمين اعتبار يا به اصطلاح حسابداران دولتي«تعهدات» ميبايد بر اساس اصول حسابداري بودجه در دفاتر مالي ثبت گردد تا ضمن مشخص شدن ميـزان بدهي احتمالي ذخـيره اي براي اعتبار تعهد شده و پرداخت نشده شهرداري منظور گــردد.
طريقه ثبت عمليات در رابطه با تأميـن اعتبار در دفاتر مالـي به ترتيبي خواهـد بود كـه معادل قيمت برآوردي «حساب تعهـدات» بدهكار و معادل همين مبلغ«حسـاب ذخيــره تعهدات» بستانكار ميگردد و در صـورت انجام و يا منتفي شدن هزينه هاي تعهـد شـده عمليات فوق معكوس ميگــردد.
بدهكار بستانكار
حساب تعهـدات ***
بحساب ذخيره تعهدات ارزي ***
بابت تأمين ملزومات اداري
هرگاه قيمت واقعي ملزومـات درخواستي در بازار 000/10 ريال بيشتر از مبلغ برآورد شده باشد مامور خريد ميبايد قبل از انجام معامله به حسابداري مراجعه و نسبت به بقيه اعتبار مورد نياز اقدام نمايد در آنصورت تعديلات مربوطه به شرح زير است :
بدهكار بستانكار
حساب تعهدات ***
بحساب ذخيره تعهدات ***
بابت افزايش اعتبار
بدهكار بستانكار
حساب هزينه برنامه ... ماده 7 .. ***
بحساب بانكها- جاري.... ***
بابت خريد ملزومات اداري
حساب ذخيره تعهدات ***
بحساب تعهدات ***
بابت برگشت اعتبار تأمين شده
فصـل سـوم
طبقه بندي عمليات
عناوين طبقـه بنـدي عمليـات يا طبقـه بندي وظايف ـ برنامه هـا و فعاليتـهاي هـر شهـرداري بشرح زير ميباشــد :
100- امور عمومي شهرداري ( شامل 7 برنامه و 28 فعاليت )
200- طراحي شهـر و خـدمات مهندسي و نظارت ساختمـاني و شهرسـازي(شامل 6 برنامه و 12 فعاليت )
300- خيابان سازي و اسفالت (شامل 5 برنامه و 10 فعاليت )
400- خدمات بهداشتي شهري ( شامل 4 برنامه و 10 فعاليت )
500- پارك سازي و درختكاري و زيبائي شهر(شامل 3 برنامه و 10 فعاليت )
600- حفاظت شهـر (شامل 6 برنامه و 5 فعاليت )
700- آب ـ فاضلاب ـ برق و گاز (شامل 5 برنامه و 12 فعاليت )
800-خدمات اجتماعي (شامل 6 برنامه و 19 فعاليت )
900- خدمات تعاوني و خيريه (شامل 4 برنامه و 10 فعاليت )
توضيحاًاضافه ميشود:
1- كليه اقدامـات و عمليات هر شهـرداري به شرح جدول فوق به 9 وظيفـه تقسيم گـرديـده است.
2- در شماره هاي قراردادي سه رقمي اين جدول رقم سمت چپ نشان دهنده شماره وظيفه ، رقم دوم نشان دهنده شماره برنامه هاي داخل در هر وظيـفه و رقم سوم نشان دهنــده شماره فعاليتهاي داخل در هر برنامه ميباشــد .
3- در صورتيكـه يك برنامه مركـب از چنـد طـرح باشـد طرحهـاي وابسته به آن با شماره سه رقمي مربوط به آن فعاليت و با درج شماره مسلسل طرح در سمت راست بعد از يك مميز مشخـص ميباشـد.
طبقه بندي درآمدها و ساير منابع تأمين اعتبار
درآمدها و منابع مالي شهرداريهاي كشور به طبقه به اين شرح تقسيم گرديه است كه
هر طبقه شامل چند منبع ميباشـد ، شماره هاي قراردادي درآمدها دو رقمـي است كه رقم اول(سمت چپ) نشان دهنده شماره طبقه ، و رقم دوم(سمت راست) شماره منبــع داخل در هر طبقه را مشخـص ميسازد . عناوين طبقه بندي درآمد شهرداريها و شماره قرارداد آنهـا بشرح زير ميباشد :
10- سهميه شهرداري از پرداخت وزارت كشور
20- عوارض توام با ماليات وصولي در محل
30- عوارض بر ساختمانها و اراضي
40- عوارض بر ارتباطات و حمل ونقل
50- عوارض بر پروانه ها ، كسب و فروش و تفريحات
60- درآمدهاي حاصل از فروش و درآمدهاي وصولي در مقابل خدمات
70- درآمد تأسيسات شهرداري و جرائم و تخلفات
80- درآمد حاصل از وجوه و اموال شهرداري
90- كمك بلاعوض و هدايا و وامها و استفاده از موجوديهاي نقدي و دوره هاي قبل
توضي‍ح : در صورتيكه شهرداري درآمدها ديگري بر حسب مقتضيات محلي وصول بنمايد كه در اين جدول نام آن ذكر نكرده است . شهــرداري بايد با رعايت طبقات 9 گانه رديف مناسبي در جـدول مذكور براي آن درآمد اختصاص دهد .
طبقه بندي هزينة هــا
هزينه هاي شهرداريهاي كشور به چهار فصل و 20 ماده به شرح جدول زير تقسيم گرديده اسـت كه هر فصل شامل چند ماده مشتمل بر چند جزء ميباشد ، شماره هاي قراردادي هزينه ها چهار رقمي است كه رقم اول سمت چپ نشان دهنده شماره فصل و رقم دوم و سوم نشان دهنده شماره ماده و رقم چهارم (اولين رقم سمت راست ) شماره جزء از ماده و فص مربوطه را مشخص ميسازد .
پرداخت هزينه ها از محل بانك صـورت ميگيرد كه به اين علت بانك بستانكار شده و هزينه مربوطه بدهكار ميكردد.
