بخشی از مقاله
خواص عسل و انواع گرده
عسل يك واژه عربي است كه در فارسي آن را انگبين ميگويند و عبارت است از شهد گلها كه زنبور عسل توسط خرطوم كوچك خود آن را مكيده و از راه دهان به كيسه بسيار كوچك خود موسوم به كيسه عسلي وارد ميكند. وقتي ميزان شهد جمعآوري شده به حدود "40" ميليگرم رسيد، گلها را رها كرده و به سمت كندو پرواز ميكند. جالب
اينكه براي تهيه يك كيلو عسل، زنبور بايد شهد "20" ميليون گل را جمع و به كندو حمل كند. جالبتر اين است كه زنبور عسل خاصيت ثابت گلي دارد، يعني تا وقتي كه مشغول جمع آوري شهد يك گل است، روي ساير گلها نمينشيند.
درباره فوايد عسل چه مي دانيم؟
خواص و مواد موجود در عسل
همانطور كه مي دانيد عسل از قديمي ترين و نخستين شيرين كننده هايي است كه انسان استفاده كرده است و شامل قندهايي چون گلوكز، فروكتوز، مواد معدني همچون منيزيم، پتاسيم، كلسيم، كلريدسديم، گوگرد، آهن و فسفات است. در ضمن اينكه ويتامين هايي همچون B1 ، B2 ، B6 ، B3 ، B5 و C نيز براساس كيفيت و نوع عسل به نسبت هاي متفاوت در آن ديده مي شود.
علاوه بر موارد ذكر شده در حد كمي مس، يد و روي نيز در عسل وجود دارد. به همين جهت در حال حاضر زنبورهاي عسل يكي از بخش هاي اساسي و اصلي اقتصاد كشاورزي سالم به حساب مي آيند. از ويژگي هاي مهم عسل خاصيت ميكروب كشي آن است. عسل يك ضدعفوني كننده طبيعي است. تحقيقات انجام شده در سال هاي اخير نشان مي دهد كه گذاشتن آن بر روي زخم ها مانع عفونت مي شود. از آنجايي كه عسل حاوي مواد آنتي باكتريايي است مي تواند بخوبي باعث بهبود زخم ها شود.
زنبور عسل پيش از رسيدن به كندو در بين راه مقداري از آب شهد را جذب ميكند و چون شهد گلها حاوي "50" تا "80" درصد آب است، با اين عمل ميزان رطوبت عسل را به حدود 17 تا حداكثر25 درصد ميرساند، يعني حدودا از هر سه گرم شهدي كه زنبور عسل به كندو ميآورد، يك گرم عسل به دست ميآيد. البته عسل مناطق شمالي كشور به علت بالا بودن رطوبت هوا از آب بيشتري برخوردار است و لذا آبكي ميباشد، ولي عسل مناطق كوهستاني از آب كمتري برخوردار ميباشد.
زنبور عسل نوعي از آنزيم دياستاز به نام انورتاز را نيز به شهد اضافه ميكند كه اين آنزيم به همراه مواد قندي و نشاستهاي كه چهار پنجم وزن عسل را تشكيل ميدهند، عامل اصلي متبلور شدن يا شكرك زدن عسل به شمار ميروند. لذا اين باور كه عسل غيرطبيعي شكرك ميزند صحيح نيست، بلكه دليل متبلور شدن و رسوب دادن عسل طبيعي وجود دياستاز و همچنين كربوهيدرات ها ميباشد. دياستاز، ذرات خيلي ريز عسل را به خود جذب كرده و باعث تهنشين شدن آن ميشود. مقدار گلوكز عسل هر چه بيشتر باشد، زودتر متبلور و تهنشين ميشود. اين خاصيت فقط در عسلهاي طبيعي و غيرتقلبي ديده ميشود، زيرا تنها عسلهاي طبيعي حاوي دياستاز هستند. مدت زمان شكرك زدن يا متبلور شدن عسل بسته به نوع گل متفاوت است و حتي در مورد عسل اقاقيا به چهار سال هم ميرسد. در كشورهاي اروپايي عسل سفت شده و متبلور شده را بيشتر ميپسندند.
تشخيص عسل طبيعي و غيرطبيعي از طريق مزه كردن غيرممكن است. براي مصرف كننده يك را ه بيشتر وجود ندارد و آن هم استفاده از ابزارهايي است كه بدن در اختيارش گذاشته است. با چشمانش شكل ظاهري عسل را ارزيابي ميكند، با بينياش آن را بو ميكند و با زبانش آن را مزه ميكند.
اگر مجموعه خصوصيات باب طبعش بود و اگر عسل عطر و طعم گلها را داشت، آن عسل واقعي است و ارزش آن را دارد كه بهايش را در حد معقول بپردازد. لازم به ذكر است مزه، عطر، طعم، رنگ و بوي عسل فقط مربوط به گل هر منطقه ميباشد و به نژاد زنبور عسل بستگي ندارد. نوع نژاد فقط در پركاري و كمكاري تاثير دارد.»
همان طور كه قبلا اشاره شد چهار پنجم وزن عسل را كربوهيدراتها تشكيل ميدهند و بقيه آن عبارت است از: پروتئين، املاح معدني، عناصر معطر، آنزيمها، ويتامينها، گرده گل و آب. هر 100 گرم عسل 330 كيلوكالري انرژي توليد ميكند. لذا عسل، غذايي مقوي و انرژيزاست و به كمك دياستازهايش چربيهاي اطراف قلب را آب ميكند. به همين دليل مصرف آن به سالخوردگان و بيماران قلبي توصيه ميشود.
چگونه عسل در درمان زخم ها مؤثر است؟
زماني كه عسل با رطوبت بدن تماس پيدا مي كند. آنزيم گلوكز اكسيداز كه توسط زنبورها در عسل ايجاد شده است به آرامي آزاد مي شود و پراكسيد ئيدروژن ضد عفوني كننده به ميزان زيادي آزاد مي شود و مي تواند در حدي كه به خود بافت آسيب نرساند، باكتريها را نابود كند.در ادامه با جذب مايعات و مواد مقوي به منطقه آسيب ديده باعث رشد سلولي و جلوگيري از خشك شدن زخم مي شود.
فعاليت استميك عسل باعث حضور يك لايه از مايع بين بافتها و بانداژ مي شود و باعث مي شود در هنگام نياز بدون درد جابه جا شود و سلولهاي جديد پاره نشود.به همين جهت در برخي بيمارستانهاي دنيا براي درمان زخم بستراز تركيبات آن استفاده مي شود.
نحوه استفاده : خوراکی میباشد و خواص درمانی زیادی دارد که در زیر به آن اشاره خواهد شد :
خواص : عسل
درباره فوايد عسل چه مي دانيم؟
خواص و مواد موجود در عسل
همانطور كه مي دانيد عسل از قديمي ترين و نخستين شيرين كننده هايي است كه انسان استفاده كرده است و شامل قندهايي چون گلوكز، فروكتوز، مواد معدني همچون منيزيم، پتاسيم، كلسيم، كلريدسديم، گوگرد، آهن و فسفات است. در ضمن اينكه ويتامين هايي همچون B1 ، B2 ، B6 ، B3 ، B5 و C نيز براساس كيفيت و نوع عسل به نسبت هاي متفاوت در آن ديده مي شود.
علاوه بر موارد ذكر شده در حد كمي مس، يد و روي نيز
در عسل وجود دارد. عسل يك ضدعفوني كننده طبيعي است.
ويژگي منحصر به فرد
1_ به راحتي هضم مي شود: مولكول هاي قند موجود در آن مي توانند به راحتي به ساير قندها تبديل شوند، به همين جهت حتي حساس ترين معده ها نيز مي تواند آن را به سادگي هضم كند.
2_ منبع بسيار خوبي از آنتي اكسيدان است
: نقش بزرگي در جلوگيري از سرطان و همچنين بيماريهاي قلبي دارد.
3_ سطح كالري آن پايين است: در مقايسه با ساير مواد قندي ۴۰% كمتر كالري دارد، هرچند انرژي آن بسيار بالاست، اما به وزن بدن شخص اضافه نمي كند.
4_ به سرعت در خون پخش مي شود: وقتي با ميزان مناسبي آب مخلوط شود. پس از ۷ دقيقه در جريان خون پخش مي شود و با آزادسازي ملكول قند به عملكرد بهتر مغزكه اصلي ترين مصرف كننده قند در بدن است، كمك مي كند و مانع بروز خستگي مي شود.
5_ در سلامت و ساخت عوامل خوني مؤثر است: به علاوه باعث تميز شدن خون مي شود
و جريان خون را تنظيم و آسان مي كند و مانع بروز مشكلات عروقي و تصلب شرايين مي شود.
چند ويژگي جالب ديگر
1_ عسل هرگز فاسد نمي شود، جهت نگهداري احتياج به يخچال ندارد و مي توان در دماي اتاق آن را نگهداري كرد.
2_ به خاطر ميزان بالاي فروكتوز ۲۵% شيرين تر از قند است.
3_ در درمان آلرژي هاي فصلي براي ساكنين مناطقي كه عسل از گلهاي همان منطقه به دست آمده است، بسيار مفيد است.
4_ تنها غذايي است كه استفاده از آن باعث نابودي چرخه طبيعت نمي شود.
ساخت چند داروي خانگي ساده و مؤثر
1_ براي درمان گلودرد، مي توان آن را با چاي و ليموترش مخلوط كرد و نوشيد.
2_ براي جلوگيري از خشكي پوست دست، آرنج و پاشنه پا هم يك قاشق چايخوري عسل را با يك قاشق چايخوري روغن زيتون و يك دوم قاشق چايخوري آب ليمو تركيب كنيد و ۱۵ دقيقه بر روي محل مورد نظر قرار دهيد. نتيجه را بزودي خواهيد ديد.
3_حتي مي توانيد از آن به عنوان دهان شويه هم استفاده كنيد: يك قاشق عسل را با يك فنجان آب گرم تركيب كنيد و دهان خود را با آن بشوييد.
عسل از نظر احادیث :
خوردن عسل شفای هر درد است خوردن عسل همراه با خواندن قرآن و جویدن کندر بلغم را ذوب میکند و در کتب پزشکان از حضرت رضا نقل شده که عسل شیر تازه را مانند پنیر مایه منعقد میکند و مردم از چیزی بهتر از خوردن عسل درمان نیافته اند برای دل درد مومن سود مند است و برای منافق این چنین نیست و همراه سیاه دانه مفید است
عسل ماده شيرين و غليظي است که توسط زنبوران عسل از شهد گل گياهان جمع آوري شده و تغيير شکل مي يابد و سپس در داخل سلولهاي مومي کندو ذخيره مي شود.
بطور مختصر مراحل تبديل شهد به عسل عبارتند از تبخير فعال وغير فعال آب، افزودن بزاق زنبور عسل شامل اينورتاز (Invertase)، دياستاز (Diastase)، گلوکزاکسيداز(Glucose Oxidase)، پرولين (Proline) و استيل کولين (Acetylcholine a.o) a.o مي باشد.
زنبوران به شهد، آنزيمي به نام اينورتاز، ساکاراز مي افزايند که باعث تغييرات شيميايي مهمي شده و در نتيجه قند بيشتري نسبت به شهد بدون آنزيم توليد مي کنند.
عسل علاوه بر گلوکز و فروکتوز (حدود 70 درصد وزن خشک عسل) داراي قندها، آمينو اسيدها، مشتقات معدني، استيل کولين، مواد ضد باکتري، آنزيمها، ويتامين ها و نيز ساير مشتقات گياهي است. با توجه به ترکيبات پيچيده عسل نمي توان آن را با قندهاي معمولي مقايسه نمود.
عسلهاي تک گل (يکنواخت)
مي توان با روش هايي زنبورها را طوري تربيت کرد که فقط از يک گياه خاص (مثلا اقاقيا يا آويشن) شهد جمع آوري کنند. عسل تهيه شده از اين روش با نام همان
گل مشخص مي شود.
در اين روش با بکار بردن روش هاي خاص زنبورها عطر اين گياه را تشخيص داده و از ميان چند گل که بطور همزمان گل داده اند، گل مورد نظر را شناخته و فقط از آن عسل جمع آوري مي کنند.
« گــرده زنبـــور عســـل (Bee Pollen) »
در کنار عسل و عسلک، گرده گل (عنصر پرزينگي گل) مهمترين غذايي است که زنبور عسل براي زيستن و رشد بدان نياز دارد و آن را از روي گلهاي گياهان جمع آوري و به کندو آورده و صرف تغذيه لاروها مي نمايد. بدون گرده لاروها و زنبورها قادر به ادامه حيات نيستند، البته موادي وجود دارند که در مواقع ضروري براي مدت کوتاهي مي توانند تا اندازه
اي جانشين گرده گل شود و کمبودش را نسبتا جبران نمايد ولي جانشيني دائمي مشکل و غيرممکن است.
گرده افشاني: بارور شدن گلها که باعث بوجود آمدن ميوه و دانه مي شود، هنگامي انجام مي شود که گرده گل با تخمدان که تخمکها در آن قرار دارند، تماس پيدا کند. اين باروري از طريق انتقال گرده گل را گرده افشاني مي گويند.
زنبورهاي عسل ضمن جمع آوري شهد گلها موثرترين عامل در گرده افشاني هستند. زنبور عسل بخشي از گرده را روي تخمدان گلهاي ديگر که به صورت ارادي به سراغ آنها مي رود قرار خواهد داد. در کشورهاي اروپايي و امريکايي باغداران کندوهاي زنبورداران را در فصل مورد نظر براي انجام عمل گرده افشاني اجاره مي کنند.
جمع آوري گرده: زنبورداران اخيرا علاوه بر جمع آوري عسل، گرد
ه را نيز جمع آوري مي کنند؛ زيرا ارزش گرده با رشد کنوني رژيمهاي بهداشتي و طب طبيعي به سطح جالبي رسيده است. خواص درماني گرده گل به اندازه اي است که روز به روز تقاضا براي آن افزايش مي يابد به همين دليل زنبورداران در جمع آوري گرده گل درآمد مکمل و خوبي براي خود ايجاد کرده اند.
گرده گل آبشن در بسته بندي هاي 250 گرمي و 500 گرمي در بازار عرضه مي شود که قيمت هر 100 گرم آن معادل 150.000 ريال تا 250.000 ريال (بسته به نوع گرده گل) متغير است.
دانه گرده و ساختمان آن
دانه گرده یا گامتوفیت نر در گیاهان ، سلولی هاپلوئید میباشد که از تقسیم میوز سلول مادر گرده در روی پرچم گلها حاصل میشود. سلول زایشی دانه گرده ، سلول تخمزای تخمک را بارور کرده و تخم یا زیگوت حاصل میشود.
مقدمه
گل و دانه حاصل از آن وسیله بقای گیاه هستند. ساختمان گل شامل گلبرگها ، کاسبرگها ، پرچمها و مادگی میباشد. هر یک از قسمتهای گل دارای وظیفهای مخصوص به خود هستند. اندامهای اصلی و زایای گل پرچمها و مادگی میباشد. زیرا یاختههای جنسی در آنها تشکیل میشوند هر پرچم از میله و بساک تشکیل شده است. میله رشته باریکی است که بساک را به نهنج گل مربوط میسازد. دانههای گرده طی فرایندی در داخل بساک تشکیل میشوند.
ساختمان بساک
بساک مهمترین بخش پرچم است که در آن دانههای گرده تشکیل میشوند. در هر بساک غالبا دو حجره اصلی وجود دارد که هر کدام از آنها به نوبه خود دارای دو حجره کوچکتر به نام کیسه گرده است. درون کیسههای گرده دانههای گرده تولید میشود. در بساک رسیده بافتی که دو کیسه گرده هر قسمت را از هم جدا میسازد از بین میرود.
در نتیجه شکافی طولی در دیواره هر قسمت استوانهای بساک پدید میآید و باعث پراکنده شدن دانههای گرده میشود.بساک در ابتدا تودهای از یاختههای مریستمی است. اطراف این توده ، بافتی به نام بافت مغذی قرار دارد. در مراحل نخستین تنوع یاختهای چهار دسته یاخته جدا به نام یاختههای مادر گرده در چهار کیسه گرده ظاهر میشوند.
ساختمان دانه گرده
پوستهها
دو پوسته دانه گرده را احاطه میکنند. پوسته خارجی منفذ دارد و از جنس کوتین است و به آن اگزین میگویند. سطح خارجی این پوسته ناهموار بوده و در گونههای مختلف شکلهای گوناگون دارد و در تشخیص نوع گیاه موثر است. پوسته داخلی از جنس سلولز است و انتین نام دارد.
سلولها
دو سلول به نام سلولهای رویشی و زایشی در درون هر دانه گرده جای دارند. سلول رویشی بزرگتر است و سلول زایشی را دربرگرفته است. بطور معمول در سیتوپلاسم این سلولها رنگیزه کاروتنوئیدی وجود دارد که رنگ دانههای گرده را سبب میشوند. دانههای گرده بعضی گیاهان در هوا پراکنده شده و با ورود به مجاری بینی بعضی افراد حالت آلرژی یا حساسیت در آنها بوجود میآورند.
مکانیسم بوجود آمدن دانههای گرده در کیسههای گرده
در داخل هر کیسه بساک سلولهای دیپلوئید (2n کروموزومی) به نام سلولهای مادر میکروسپور یا مادر دانه گرده وجود دارند. هر کدام از این سلولها با تقسیم میوزی ، چهار سلول (n کروموزومی) هاپلوئید به نام میکروسپور بوجود میآورد. پس هسته هر میکروسپور به طریق میتوز تقسیم میشود و دو هسته پدید میآورد. یکی از این هستهها با مقداری سیتوپلاسم سلول زایشی را بوجود میآورد و هسته دیگر با بقیه سیتوپلاسم به سلول رویشی تبدیل میشود. سپس با بوجود آمدن پوستههای داخلی (انتین) و خارجی (اگزین) هر میکروسپور به یک دانه گرده یا گامتوفیت نر تبدیل میشود.
هنگامی که میکروسپور تبدیل به دانه گرده میشود بساک نیز تغییراتی حاصل کرده به بساک رسیده تبدیل میشود لایه مکانیکی بساک که تنها دیواره خارجی سلولهای آن نازک باقی مانده است در اثر خشکی هوا بیش از دیوارههای دیگر آب خود را از دست داده و جمع میشود و در نتیجه بساک راپاره میکند. شکفتن بساک همیشه با ایجاد شکاف انجام نمیشود گاهی شکوفایی بساک با پدید آمدن (روزن) و گاهی با ایجاد دریچه مانند زرشک صورت میگیرد. در اکوسیستمهای آبی ، خشکی هوا در شکفتن بساک دخالتی نداشته بنابراین مکانیس
م شکفتن بساک در همه گیاهان به یک صورت نیست.
نقش دانه گرده
نقش دانه گرده در لقاح و ایجاد یاخته تخم میباشد. با قرار گرفتن دانه گرده بر روی کلاله مادگی دانه گرده رویش میکند و لوله گرده از راه خامه مادگی وارد تخمدان میشود. تخمکها در داخل تخمدان قرار گرفتهاند. سلول زایشی دانه گرده با سلول تخمزای تخمک جفت میشود و با ترکیب دو هسته ، سلول تخم حاصل میشود. از رشد و نمو تخم گیاه جدی
د بوجود میآید.
گرده افشانی عبارت است از انتقال دانه گرده از پرچمها به کلاله. چنانچه پرچمها و کلاله در یک گل واقع شده باشند اصطلاحا خود گرده افشانی (Self pollination) نامیده میشود. وقتی که آنها در گلهای مختلف مخصوصا در گیاهان مجزا از هم بوده باشند اصطلاحا دگر گرده افشانی (Cross pollination) نامیده میشود. نتیجه مهم گرده افشانی ، بالا بردن شانس ایجاد تنوع در مواد ژنتیکی فرزندان است. در دگر گرده افشانی حقیقی ، کروموزومها ، اختلاطی تازه را از کروموزومهای دو والد دریافت میکنند.
از آنجایی که دانههای گرده قدرت تحرک ندارند گرده افشانی بوسیله حشرات یا بوسیله باد و یا طرق دیگر منتقل میشود. اکثریت قریب به اتفاق گلها دارای مکانیسمهایی هستند که از پدیده خود گرده افشانی ممانعت به عمل میآورند. اما وقتی دانه گرده از گونههای همنوع دریافت میکند دانه گرده میتواند بر روی کلاله رویش کند و ناسازگاری احتمالی موجود را هم که از رشد لوله گرده ممانعت به عمل میآورد، برطرف نماید.
انواع گرده افشانی
گرده افشانی مستقیم
در گرده افشانی مستقیم دانههای گرده یک گل به روی مادگی همان گل یا گل دیگری که برروی همان گیاه قرار دارد انتقال مییابد. این نوع گرده افشانی بطور معم
ول در یک گل هرمافرودیت که پرچمها و مادگی آن با هم میرسند ، انجام میشود. همچنین در مواردی مانند گل نخود که گلبرگها فضای مسدودی بوجود آورده و پرچمها و مادگی در آن جای میگیرند اجبارا گرده افشانی مستقیم انجام میدهند. در گرده افشانی مستقیم تنها یک والد در پدید آوردن گیاهان جدید نقش دارد. به همین مناسبت نسل حاصل به هم و به والد خود شباهت بیشتری دارند و تنوع و گوناگونی بین آنها کم است. چنین گیاهانی در برابر شرایط متحول شانس بقای کمتری دارند. به همین مناسبت این نوع گرده افشانی در طبیعت کمتر است.
علل و عوامل گرده افشانی مستقیم
1. گرده افشانی پرچم یک گل همزمان با آمادگی کلاله همان گل برای پذیرش گرده انجام میگیرد.
2. حرکات طبیعی پرچمها (در گیاهان تیره گزنه) یا حرکات گل توسط باد و حشرات دانه گرده گل را بر روی کلاله همان گل قرار میدهد.
گرده افشانی غیر مستقیم
هر گاه گرده افشانی بین دو گل (تک جنسی یا هرمافرودیت) از یک گونه که در روی دو گیاه مجزا قرار دارند انجام گیرد گرده افشانی را غیر مستقیم مینامند. در این حالت دو والد پیدایش نسل جدید شرکت میکنند و در نتیجه نسل حاصل متنوعتر بوده موقعیت مناسبتری برای سازش با محیط را دارا هستند. گرده افشانی غیر مستقیم به کمک حشرات ، باد ، آب ، جانوران دیگر و بطور مصنوعی بوسیله آدمی انجام میگیرد. اما گرده افشانی بوسیله حشرات و باد عمومیت بیشتری دارد.
گرده افشانی بوسیله حشرات
گرده افشانی بوسیله حشرات در بین گیاهان بسیار رایج است. گلهایی که به کمک حشرات گرده افشانی میکنند، سازگاریهای خاصی حاصل کردهاند. این گلها با رنگ ، بو و نوش یا شهد خود حشرات را به سوی خود جلب میکنند. نوش در نوشگاه ساخته میشود. نوشگاه در نقاط مختلف از جمله در پای گلبرگها ، پرچمها ، و بر روی بخشهایی از نهنج و غیره قرار دارند. نوش از ترشحات گیاهی است و در آن مواد قندی وجود دارد. پروانهها ، زنبوران بویژه زنبور عسل غذای خود را از نوش گلها تامین میکنند. اندازه گلها اغلب با جثه حشره هماهنگی دارد. بطوری که حشره به راحتی در درون گل به گونهای جای میگیرد که بدنش با دانههای گرده و مادگی تماس پیدا میکنند.
گرده افشانی بوسیله باد
بسیاری از گیاهان بوتهای و درختان برای عمل گرده افشانی به حشرات نیاز ندارند. دانههای گرده گل این گیاهان در هوا پخش شده ، بوسیله باد حمل میشوند. اما در این حال بیشتر دانههای گرده هدر میروند. با وجود این بعضی به د
ام کلالههای گلهای رسیده میافتند. گرده افشانی بوسیله باد بیشتر در گیاهانی صورت میگیرد که دارای گلهای نر و ماده هستند و این گلها روی درختان جداگانه قرار دارند. در این قبیل گلها ، پرچمها که اغلب خارج از گل قرار دارند بوسیله باد تکانده شده ، دانههای گرده خود را آزاد میسازند.
دانههای گرده این گلها بسیار فراوان بوده ، صاف و سبکاند و مسافتهای طولانی را همراه باد طی میکنند. کلالهها اغلب دارای انشعابات پر مانند بوده و خارج از گل قرار میگیرند این وضعیت شانس کلاله را برای به دام انداختن دانههای گرده که بوسیله باد حمل میشوند را افزایش میدهد. در گلهایی که بوسیله باد گرده افشانی میکنند گلبرگها یا وجود ندارند و یا بسیار کوچکند و نوش گل وجود ندارد.