بخشی از مقاله
چکیده
انار رقم ملس یزدي یکی ازارقام مهم تجاري ایران محسوب میشود بنابراین انجام آزمایش هایی جهت ارتقاء سطح کمی وکیفی میوه این رقم ضروري به نظر میرسد در همین راستا این تحقیق در کلکسیون انارواقع در مرکز تحقیقات کشاورزي استان یزد انجام شد. در این مطالعه با دانه گرده 5 رقم مختلف انار گلهاي کامل رقم ملس یزدي - والد ماده - دگر گرده افشانی مصنوعی صورت گرفت تا اثر دانه گرده این ارقام روي میوه هاي رقم ملس یزدي مشخص شود.
فاکتور هاي کمی وکیفی مثل میانگین وزن میوه، وزن پوست میوه، وزن کل دانه میوه، تعدادکل آریل،ضخامت پوست، قطر وطول میوه وآریل TA,TSS, pH, بعداز برداشت میوه ها اندازه گیري شد.دربین تلاقی هاي انجام گرفته نتایج نشان میدهد که تلاقی رقم پوست سیاه با ملس یزدي نسبت به دیگر تلاقی ها اثر بهتري داشته وباعث افزایش وزن، طول وقطر میوه نسبت به شاهد شد درحالیکه تلاقی رقم بی دانه کم باراصفهان با ملس یزدي در این صفات کمترین مقدار رانشان می دهد.
کلمات کلیدي: انار، دانه گرده، دگر گرده افشانی، صفات کمی و کیفی.
مقدمه
بیشتر گیاهشناسان براین باورند که موطن اولیه انار از قفقاز ، سواحل دریاي خزر وبلنداي زاگرس است, ایران علاوه بر مرکز پیدایش انار و رویشگاه طبیعی آن، مرکز تنوع ارقام نیز بوده وداراي غنی ترین مخازن ژنی انار جهان محسوب میشود. در حال حاضر 82 هزار هکتار سطح زیر کشت انار در کشور وجود دارد . استان یزد یکی از استانهاي اصلی تولید کننده انار محسوب می شود. رقم ملس یزدي بعنوان اصلی ترین رقم این استان محسوب می شود.
لذا انجام پژوهش هایی در راستاي افزایش عملکرد و بهبود خصوصیات میوه این رقم ضروري به نظر میرسد. در انار براي تولیدمیوه بااندازهمناسب براي صادرات،گرده افشانیمناسب ومتعافب آن تشکیل میوه وافزایش تعدادبذورضروري می باشد. بااین وجودتاثیرانواع مختلف گرده افشانی برچگونگی رشد،مشخصات کمی وکیفی میوه انارمشخص نمی باشد.از نظر گرده افشانی در گلهاي انار یک حالت دگرگشنی بالایی وجود دارد .در اثرخود تلقیحی انار، تعداد دانه هاي آن کاهش می یابد. در تلاقی بین ارقام هسته سخت انار مثل با ارقامی با هستهنرم مثل باعثکاهشسختی دانهها شده استو پیشنهاد شده برايبدست آوردن انار با هستهنرمکشت گردند.
مواد و روشها
این مطالعه در سال2012 در کلکسیون انار واقع در مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان یزد انجام شد. در این آزمایش تعداد 24 درخت ازرقم ملس یزدي به عنوان والد مادري گرده گیرنده و از هر درخت نیز تعداد 5 گل انتخاب شد که از این تعداد 4 درخت را بعنوان شاهد و بقیه درختان توسط گرده ارقامی نظیر پوست سیاه یزدي، ملس پیشواي ورامین، طوق گردن یزدي، بی دانه کم بار اصفهان، پوست سفیدبزمانی ایرانشهر ترشI، در ماه اردیبهشت گرده افشانی شد و جهت ایزوله ماندن گلهاي گرده افشانی شده پاکت گذاري انجام شد. درنهایت میوه هاي تشکیل شده درشهریورماه برداشت صفات کمی وکیفی میوه ها اندازه گیري شد.
وزن میوه، وزن پوست میوه، وزن کل دانه ها توسط ترازوي دیجیتالی با دقت 0/10گرم توزین شد و ضخامت پوست میوه، طول وعرض میوه وآریل ها توسط کولیس، pH توسط pH متر، TSSتوسط رفراکتومتر وTA به روش تیتراسیون اندازه گیري شد. وهمچنین تعداد کل آریل هاي میوه شمارش و ثبت شد. تجزیه واریانس براي کلیه صفات و مقایسه میانگین ازطریق آزمون دانکن در سطح 1 درصد با استفاده از نرم افزار SAS انجام گرفت.
نتایج و بحث
در مورد صفات کیفی نتایج بدست آمده از اندازه گیري فاکتورpH براي تلاقی هاي صورت گرفته بین4/34 -4/1 می باشد. که هیچ کدام اختلاف معنی داري با شاهد نشان نمی دهد. تلاقی - MY×TG - کمترین و - - BI×MY بیشترین را نشان می دهد. در صفت اسیدیته قابل تیتراسیون اعدادي بین 2/75تا 5/8 را نشان می دهد که هیچ کدام از تیمارها با شاهد اختلاف معنی داري ندارند میانگین نتایج TSS نشان می دهد که تلاقی - 9/7% - BS×MY با شاهد - 13/25% - اختلاف معنی داري دارند.تغییرات قابل توجه اي در محتویات مواد جامد محلول - % - 11-23 اسیدیته - % - 0.1-4.5 و - 3.3-4.3 - pH آب میوه انار در سالهاي اخیر توسط محققان گزارش شده است.
صفات کمی میوه
وزن میوه: از نظر وزن میوه در تلاقی هاي صورت گرفته هیچکدام از آنها با شاهد اختلاف معنی داري ندارند بیشترین وزن میوه حاصل از تلاقی PS×MY با - 303/4 - گرم وکمترین از تلاقیBS× MY با - 99/4 - گرم می باشد در حالیکه شاهد برابر با 181/1گرم است. در تحقیقی مشابهی افزایش در وزن میوه ها باتوجه به محیط و رقم متفاوت بود . قطر میوه : ازنظر صفت قطر میوه هیچکدام از تلاقی ها با شاهد اختلاف معنی داري ندارندومیانگین بیشترین قطر میوه حاصل تلاقی PS×MY با - - 84/06mmو کمترین حاصل تلاقی BS×MY با - 56/16mm - وخود شاهد نیز - - 70/5mm می باشد.
طول میوه: نتایج میانگین تلاقی هاي صورت گرفته نشان میدهد که هیچکدام از تلاقیها با شاهد اختلاف معنی داري ندارند وبیشترین میانگین طول میوه ازتلاقی PS×MY با78/78 mm وکمترین از BS×MY با - 54/2mm - می باشد این درحالیست که میانگین طول میوه شاهدبرابربا - 68/93mm - می باشد. طول آریل: از نظرطول آریل تلاقی PS×MY با12 mm بیشترین طول که با شاهد - - 10/8mm اختلاف معنی داري ندارند ولی تلاقی MP×MY با - 8/53mm - باشاهد اختلاف معنی داري دارند.
قطر آریل: نتایج نشان میدهد که شاهد از نظر قطر آریل با7/6 mm بیشترین و تلاقی BI×MY با - 4/5mm - کمترین را دارا می باشند.وهم چنین میانگین حاصل از تلاقی BI×MY و BS×MY با شاهد اختلاف معنی داري دارند. در تحقیقی مشابه تلاقی بین رقم بی هسته راور کرمان با ملس یزدي سبب تشکیل میوه هایی با طول و قطر آریل کمتر نسبت بهشاهد شد. تعداد آریل: میانگین تعدادکل آریل در میوه هاي شاهد 109 - عدد - که از بقیه کمتر بود و بیشترین در میوه هاي حاصل از تلاقی 159 - BI×MY عدد - است که به همراه تلاقی BS×MY و MP×MY با شاهد اختلاف معنی داري را نشان میدهد.
وزن پوست: در صفت وزن پوست میوه هیچکدام از تیمارها با شاهد اختلاف معنی داري ندارند این درحالیست که تلاقی MP×MY با وزن 68/57گرم بیشترین وتلاقی BS×MY با 33/5گرم کمترین را داراست ضخامت پوست: درتلاقی هاي صورت گرفته بیشترین میانگین ضخامت پوست از تلاقی BS×MY با 3/28 mm وکمترین از BI×MY با 2/35mm - - بدست آمد وبین هیچکدام اختلاف معنی داري مشاهده نمی شود.شاهد - 2/39 mm - وزن بذر: ازنظر وزن کل دانه اختلاف معنی داري بین تیمار ها مشاهده نمی شود. بیشترین وزن کل دانه حاصل PS×MY با 50/6گرم وکمترین از BS×MY با 19/9گرم می باشد.وشاهد نیز25/75گرم می باشد.
نتیجه گیري
در نتایج بسیاري از صفات تغییرات قابل ملاحظه اي مشاهده نمی شود اما در تلاقی PS×MY میوه هایی با وزن، طول و قطر بیشتري نسیت به شاهددر مقایسه با دیگر تلاقیها تولید شد. پیشنهاد میشود که اگر هدف تولید میوه هاي با اندازه بزرگتر در رقم ملس یزدي باشد می توان از رقم PS بعنوان یک رقم گرده دهنده استفاده کرد، البته نیاز هست که در پژوهش هاي بعدي روي فاکتورهاي مثل درصد تشکیل میوه، طعم میوه حاصل ازاین تلاقی نیز مطالعاتی صورت گیرد. همچنین در نتایج بدست آمده نشان داده شد که کمترین وزن، طول وقطر میوه در اثر تلاقی BS×MY بوجود می آید.
